BỆNH HỌC THỰC HÀNH - ÂM HÀNH ĐỜM HẠCH docx

BỆNH HỌC THỰC HÀNH
ÂM HÀNH ĐỜM HẠCH
Âm hành đờm hạch chỉ trường hợp quanh âm hành nổi lên những khối
u nhỏ. Mặt dưới âm hành có những vệt hoặc cục ban cứng, có thể làm cho
âm hành đau, co rút.
Tương đương chứng Lao Sinh Dục (Âm Hành Ngạnh Kết).
Nguyên Nhân
Tiền âm là nơi tụ của tông cân, là nơi giao hội của kinh Thái âm và
Dương minh. Ăn uống không điều độ, Tỳ mất chức năng vận hoá, đờm trọc
bên trong sẽ phát sinh, dồn xuống tông cân, ngưng tụ lại thành hạch. Hoặc
Can Thận âm hư, hoả vượng nung đốt tân dịch thành đờm, đờm trọc dồn
xuống, kết ở tông cân thành nốt u.
Chẩn Đoán
Đa số gặp nơi người trung niên. Thường thấy âm hành nặng trệ xuống,
lúc tiểu có cảm giác hơi đau, tiểu không thông, đụng vào âm hành thấy đau
hoặc teo lại, nặng hơn có cảm giác như có cái gì vướng hoặc bị liệt dương.
Sờ vào âm hành thấy có nốt u, một hoặc nhiều nốt, ấn vào thấy đau.
Triệu Chứng
+ Đờm Trọc Ngưng Kết: Trên mặt của âm hành có những nốt hạch,
âm hành không cử động thì không thấy có dấu hiệu bệnh rõ, lưỡi nhạt, rìa
lưỡi có vết răng, rêu lưỡi trắng nhạt, mạch Nhu.
Điều trị: Kiện Tỳ, hoà Vị, hoá đờm, tán kết. Dùng bài Hoá Kiên Nhị
Trần Hoàn thêm Bạch giới tử.
+ Âm Hư Đờm Hoả: Âm hành kết hạch, hơi đau, da hơi ửng đỏ hoặc
hơi nóng, về chiều thì đỏ, ngũ tâm phiền nhiệt, họng khô, tai ù, lưng đau, gối
mỏi.
Điều trị: Tư âm, giáng hoả, hoá đờm, tán kết. Dùng bài Lục Vị Địa
Hoàng Hoàn, Đại Bổ Âm Hoàn thêm Tiêu Hạch Hoàn.
Thuốc Dùng Ngoài: Hoạt huyết, hoà doanh, nhuyễn kiên, tán kết.
Dùng bài Ngọc Khu Đơn, trộn với dấm bôi. Hoặc dùng Nhị Bạch Tán trộn
với dấm, bôi. Hoặc dùng Dương Hoà Giải Ngưng Thang thêm Dấm vào,

dùng để rửa. Hoặc dùng Dương Hoà Giải Ngưng Cao, bôi.
ÂM NANG HUYẾT THỦNG
Vùng âm nang có huyết ứ lại sưng lên, gọi là Âm Nang Huyết Thủng.
Thuộc chứng Huyết Sán của Đông Y.
Do vùng âm nang bị trực tiếp tổn thương gây nên, hoặc do ngoại
thương làm cho huyết ứ lại gây nên.
Sách ‘Thọ Thế Bảo Nguyên’ viết: “Ngoại thận, do lao tổn bị thương,
dịch hoàn một bên sưng to, có khí đau, bên trong có ứ huyết, gọi là Huyết
Sán”.
Thuộc chứng ‘Ngoại Thương Tính Âm Nang Huyết Thủng’.
Nguyên Nhân
Đường Dung Xuyên, trong ‘Huyết Chứng Luận – Điệt Đả Huyết’ viết:
“Té ngã gây rách da, huyết bị tổn, gân cơ bị tổn thương thì bị đau”…
Thường có thể do:
+ Té Ngã Tổn Thương: Vùng âm nang bị tổn thương do té ngã, đánh
đập… khiến cho huyết bị tổn thương, máu ứbtích tụ lại ở bìu dái, gây nên
bệnh.
+ Sau Khi Bị Thương Chảy Máu: Vùng bìu dái hoặc háng bị rách,
chảy máu, không cầm máu được, máu chảy ra thấm vào bên trong bìu dái
gây nên bệnh.
Triệu Chứng
+ Xuất Huyết Ứ Huyết: Bìu dái sưng to, xệ xuống, da bìu dái mầu đỏ
tím tối hoặc có từng mảng đen như vết ứ huyết. Nếu tổn thương nhẹ, chỗ
sưng co lại, đau, xệ xuống. Nếu nặng thì cứng thành khối u, đau chói.
Điều trị: Chỉ huyết, hoá ứ, tiêu thủng, chỉ thống. Dùng bài Thập Khôi
Tán hợp với Hoa Nhuỵ Thạch Tán: Đại kế, Tiểu kế đều 15g, Hà diệp, Trắc
bá diệp (tro), Mao căn (tro) đều 6g, Tây thảo căn, Đại hoàng (tro), Chi tử,
Tông lư bì (tro), Mẫu đơn bì, Hoa nhuỵ thạch đều 10g. Sắc uống.
(Đại hoàng, Đơn bì, Chi tử hoạt huyết, hoá ứ, thanh nhiệt, lương huyết
để dưỡng huyết, hoá nhiệt; Đại kế, Tiểu kế, Hà diệp, Trắc bá, Mao căn, Tây

thảo căn, Tông lư bì là những vị thuốc chỉ huyết; Hoa nhuỵ thạch là thánh
dược để chỉ huyết, hoá ứ. Huyết cầm lại, ứ được khứ thì sẽ hết đau).
Nếu bìu dái sưng trướng đau lâu ngày không giảm, mà lại phát sốt đó
là do huyết bị hoại tử hoá thành nhiệt, có thể thêm Bồ công anh, Kim ngân
hoa, Hoàng bá, Ngư tinh thảo, Bạch hoa xà thiệt thảo để thanh nhiệt, hoá độc.
Nếu bìu dái sưng đau, chưa giảm mà chảy máu không cầm, dùng bài
trên, bỏ Đại kế, Tiểu kế, Trắc bá diệp, Tông lư bì là những thuốc cầm máu,
thêm Đương quy, Xích thược, Xuyên khung, Hồng hoa để hoạt huyết, hoá ứ
(Trung Y Cương Mục).
Thuốc Trị Ngoài
. Dùng Điệt Đả Hoàn hoà với rượu, bôi vùng bệnh (Trung Y Cương
Mục).
. Sau khi hết chảy máu, dùng Mang tiêu, sao nóng, bọc vào vải chườm,
mỗi lần khoảng 30 phút (Trung Y Cương Mục).
. Nếu bị tổn thương mà dịch hoàn không bị rách dùng Như Ý Kim
Hoàng Tán đắp (Trung Y Cương Mục).
+ Ứ Huyết Kết Tụ: Âm nang sưng đau, có thể sờ thấy phía trong bìu
dái có khối ú, ấn vào đau, nặng, cứng không bớt, càng lúc càng sưng to.
Điều trị: Hoạt huyết, hoá ứ, thông lạc, tán kết. Dùng bài Phục Nguyên
Hoạt Huyết Thang phối hợp với Hoạt Lạc Hiệu Linh DDơn: Sài hồ, Nhũ
hương, Một dược, Cam thảo, Đào nhân đều 6g, Thiên hoa phấn, Đương quy,
Hồng hoa, Đan sâm đều 10g, Xuyên sơn giáp 15g, Đại hoàng (thục) 3~5g.
Sắc uống.
(Đương quy, Hồng hoa, Đan sâm, Đào nhân, Nhũ hương, Một dược
dưỡng huyết, hoạt huyết, khứ ứ, sinh tân; Xuyên sơn giáp phá ứ, thông lạc;
Đại hoàng khu trừ bại huyết; Thiên hoa phấn nhuận táo, tán kết; Cam thảo
hoãn cấp chỉ thống; Sài hồ sơ Can, hoà huyết.
Nếu bìu dái sưng cứng khó tan, thêm Thuỷ điệt để phá huyết, trục ứ.
Thêm Mẫu lệ (sống) để nhuyễn kiên, tán kết. Nếu có dấu hiệu khí hư, thêm
Hoàng kỳ để ích khí. Nếu vùng bìu dái lạnh, thêm Tiểu hồi, Nhục quế để ôn

kinh.