Nguồn gốc và hướng tiến hoá của nhóm Có ống khí pot

Nguồn gốc và hướng
tiến hoá của nhóm Có
ống khí



Tổ tiên của chúng là giun đốt (nhóm giun nhiều
tơ). Trong các nhóm động vật chân khớp thì
nhóm Có khí quản đã thích nghi với điều kiện
trên cạn từ rất sớm. Chúng sống trong đất
ẩm, thảm mục hay trên bề mặt đất. Tuy
vậy chúng vẫn có nhiều đặc điểm có quan hệ
với đời sống dưới nước như phân đốt đồng
hình, hô hấp qua bề mặt cơ thể, hệ bài tiết biến
đổi từ hậu đơn thận
Để thích nghi với điều kiện sống trên cạn, có
ống khí đã hình thành đầu có số đốt ổn định,
hình thành cơ quan hô hấp là ống khí, cơ quan
bài tiết là ống malpighi Nhiều chân còn có
nhiều đặc điểm cổ như phân đốt đồng hình,
nhiều đốt, chưa phân biệt phần ngực với
phần bụng, bụng còn phần phụ chuyển vận
Ngược lại côn trùng thì tiến hoá theo hướng ổn
định phần ngực và phần phụ ngực (đặc biệt là
xuất hiện cánh giúp cho côn trùng phát tán
nhanh chóng), phần phụ bụng tiêu giảm, số đốt
bụng thu gọn. Bên cạnh đó côn trùng còn hình
thành nhiều đặc điểm quan trọng như hoàn
chỉnh ống khí, ống malpighi, tăng cường tầng

cuticun chống mất nước, thụ tinh trong
Nhờ vậy côn trùng phát triển rất mạnh và đã
chiếm lĩnh hầu hết mọi sinh cảnh và nhanh
chóng thích nghi mà ít nhóm động vật nào sánh
được.
Đối với lớp động vật nhiều chân thì nhóm động
vật chân môi là nhóm cổ hơn thể hiện số đốt
nhiều, phân đốt đồng hình, còn nhóm chân kép
thì phân hoá xa hơn do cơ thể đã có hiện tượng
tập trung từng đôi đốt.
Đối với lớp côn trùng thì nhóm Hàm trong (Hàm
ẩn) còn gần với tổ tiên hơn thể hiện các đặc
điểm như chưa có cánh, chưa có biến thái, phần
bụng còn nhiều đốt và vết tích phần phụ. Tuy
vậy phần phụ miệng ẩn kín trong xoang miệng
đã thể hiện sự gắn bó với môi trường đất và
thảm mục. Nhóm Hàm ngoài (Hàm lộ) phát triển
theo hướng ổn định số đốt, phát triển phần phụ
miệng, hình thành cánh, xuất hiện biến thái
Đầu tiên xuất hiện nhóm biến thái không hoàn
toàn, sau đó xuất hiện nhóm biến thái hoàn toàn
(sớm hơn 70 triệu năm).
Hoá thạch cổ nhất của động vật nhiều chân tìm
thấy vào đầu kỷ Đevon, cách đây khoảng 400
triệu năm, sau đó 20 triệu năm (Đevon
giữa) mới xuất hiện côn trùng cổ như bộ
Đuôi bật (Collembola), Hàm cổ
(Archaetognatha). Nhóm côn trùng có cánh
xuất hiện sau đó 80 triệu năm (cuối
cacbon) gần như đồng thời với các nhóm

côn trùng cổ còn tồn tại đến ngày nay như các
bộ Gián, Chuồn chuồn, Phù du Thời gian mà
nhóm côn trùng có cánh chiếm lĩnh không gian ít
nhất tới 100 triệu năm, khi mà bò sát hay chim
chưa xuất hiện

Thảo Hiên