cơ quan phân tích thính giác

GIÁO ÁN THAO GIẢNG
GV : Hà thị Vân Ngày : 30/3/09 ( tiết 3 : 8h45’ )
Lớp : KTNN- SINH 12 HP : GPSLN
CHƯƠNG XI : CÁC CƠ QUAN PHÂN TÍCH
( CƠ QUAN PHÂN TÍCH THÍNH GIÁC)
1- Mục tiêu :
* Kiến thức : sinh viên cần
- Mô tả được cấu tạo của cơ quan phân tích âm thanh ở người
- Chức năng của cơ quan phân tích âm thanh
- Hiểu được mối liên quan giữa cơ quan tiền đình với việc điều chỉnh tư thế và chuyển động
của đầu
* Kỹ năng : sinh viên tự nghiên cứu và vận dụng các kiến thức của bài học vào việc giảng dạy
bài 51 : Cơ quan phân tích ( Sinh học 8 )
2- Chuẩn bị :
- Sinh viên : nghiên cứu giáo trình
- GV : chuẩn bị nội dung bài giảng, computer, projector.
3- Hoạt động dạy – học :
Phương pháp Nội dung
Sinh viên tự nghiên cứu giáo trình
về tính chất chung của âm thanh,
quá trình tiến hóa của cơ quan thụ
cảm âm thanh. GV chỉ trình chiếu
tóm tắt.
Cơ quan phân tích của người gồm
những bộ phận nào ?
Nhóm 1, 2 nghiên cứu cấu tạo tai
ngoài, tai giũa
2.2. Cơ quan phân tích thính giác :
2.2.1.Tính chất chung của âm thanh :
- Làm nhiệm vụ biến các sóng âm thanh thành hưng phấn
thần kinh.

- Kích thích âm thanh có 3 đặc điểm cơ bản : tần số, cường
độ và phổ tần số.
2.2.2. Quá trình tiến hóa của cơ quan thụ cảm âm
thanh :
- Ở ĐVCXS, chỉ có côn trùng có cơ quan thính giác (cơ
quan màng nhĩ)
- Ở ĐVCXS, cơ quan thính giác vừa là cơ quan thăng bằng
nằm trong mê lộ màng.
2.2.3. Cấu tạo của cơ quan phân tích âm thanh ở
người :
Cơ quan phân tích thính giác của người gồm 3 phần:
Phần ngoại biên,
Phần dẫn truyền dây thần kinh thính giác số VIII.
Phần trung ương (não bộ)
- .Phần ngoại biên : bộ phận định hướng và thu nhận âm
thanh ( tai ngoài) , cơ quan truyền âm (tai giữa), cơ quan
tiếp nhận và bước đầu phân tích âm thanh (tai trong- ốc tai
và cơ quan corti)
+ Tai ngoài : gồm vành tai, ống dẫn tai ngoài và màng
nhĩ. Vành tai làm nhiệm vụ định hướng âm thanh. Ống
tai ngoài dài khoảng 2cm, cấu tạo bằng sụn, có nhiều
lông và tuyến nhờn. Phía trong ống tai cấu tạo bằng
xương, màng nhĩ căng ở đầu trong ống tai. Tai ngoài
làm nhiệm vụ hứng sóng âm, đón sóng âm vào màng
nhĩ.
+Tai giữa :gồm xoang nhĩ , chuỗi xương tai và ống nhĩ
hầu eustache. Xoang nhĩ có lỗ thông với ống nhĩ hầu
Ơstat (eustache). Trong xoang nhĩ có 3 xương nhỏ :
xương búa, xương đe, xương bàn đạp. Các xương này
làm nhiệm vụ khuếch đại và truyền sóng âm từ màng

nhĩ vào tai trong tại cửa sổ bầu dục. Ống nhĩ hầu Ơstat
có chức năng đảm bảo sự cân bằng áp lực giữa khoang
nhĩ và không khí bên ngoài nhằm bảo vệ màng nhĩ khi
Nhóm 3, 4 nghiên cứu cấu tạo tai
trong
Nhóm 5, 6 nghiên cứu : Chức năng
của cơ quan phân tích âm thanh
Nhóm 7 và 8 nghiên cứu mối quan
hệ giữa cơ quan tiền đình và điều
chỉnh tư thế
Liên hệ khi tiền đình bị phá hủy
hay tổn thương
Nếu phá hủy cơ quan tiền đình ở
cả hai tai , người sẽ cảm thấy
chóng mặt, buồn nôn, đi đứng
không vững . Nếu phá hủy một bên
thì người sẽ nghiêng đầu về phía bị
phá, làm cơ thể mất thăng bằng và
bị ngã nghiêng về phía bị phá hủy.
Sau vài tháng , cơ thể sẽ có phản
xạ điều chỉnh tư thế , sau đó trạng
thái cân bằng dần được phục hồi
* SV tự nghiên cứu có thể vận
dụng các kiến thức vào bài 51 :
Cơ quan phân tích ( Sinh học 8 )
có tiếng động mạnh, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi
cho việc truyền sóng âm từ tai ngoài vào tai trong.
+Tai trong ( mê lộ trong ) : gồm hai phần là mê lộ
xương và mê lộ màng.
♦ Mê lộ xương gồm có tiền đình, 3 ống bán khuyên

và ốc tai bằng xương.
♦ Mê lộ màng là một hệ thống phức tạp cấu tạo bằng
màng mỏng lồng vào trong mê lộ xương.
♦ Phía trong mê lộ màng chứa đầy nội dịch; giữa mê
lộ màng và mê lộ xương chứa đầy ngoại dịch.
♦ Ốc tai màng là phần chính của cơ quan thính giác,
ốc tai màng gồm 2 xương màng chạy dọc ống xương
ốc tai: màng phía trên mỏng gọi là màng tiền đình,
màng phía dưới dày hơn gọi là màng cơ sở. Trên
màng cơ sở có cơ quan thu nhận các kích thích âm
thanh gọi là cơ quan Corti. Cơ quan Corti gồm những
tế bào chống đỡ và các tế bào thính giác có lông nằm
xen kẽ, trên bề mặt cơ quan corti có một màng mái
che phủ.
2.2.4. Chức năng của cơ quan phân tích âm thanh :
- Khi sóng âm tác dụng lên màng nhĩ rồi qua chuỗi xương
của tai giữa đến cửa sổ bầu dục, làm rung động cửa sổ bầu
dục và chất ngoại dịch ở ống tiền đình
- Sóng âm tiếp tục được truyền đi trong chất ngoại dịch ở
ống nhĩ , sự rung chuyển của chất ngoại dịch ở ống nhĩ và
ống tiền đình làm cho thành ốc tai màng rung chuyển và
chất nội dịch trong ốc tai màng cũng rung động theo.
- Sự rung động của nội dịch và màng cơ sở là những kích
thích tác động lên các tế bào thính giác của cơ quan Corti
gây ra những xung động thần kinh truyền theo dây thần
kinh số VIII về trung ương thần kinh cho ta cảm giác về
âm thanh. Tai người có thể thu nhân âm thanh có tần số từ
20 đến 20.000 Hz.
2.2.5.Cơ quan tiền đình với điều chỉnh tư thế và
chuyển động của đầu :

- Cơ quan tiền đình nằm trong tiền đình màng và các ống
bán khuyên màng của tai trong
- Bên trong cơ quan tiền đình có các tế bào cảm giác về
thăng bằng, có màng che phủ và các hạt nhĩ thạch.Khi cơ
thể chuyển động thì các hạt nhĩ thạch và màng che phủ các
tế bào sẽ chuyển động, gây ra sự va chạm giữa các hạt nhĩ
thạch với các sợi lông của tế bào cảm giác. Sự va chạm đó
làm xuất hiện hưng phấn, xung thần kinh từ các tế bào thụ
cảm sẽ theo nhánh tiền đình của dây thần kinh số VIII về
trung ương thần kinh.
- Khi cơ thể chuyển động quay, nội dịch trong các ống
bán khuyên cũng sẽ chuyển dịch, các tế bào thụ cảm trong
các ống bán khuyên cũng bị kích thích với mức độ khác
nhau. Trung ương thần kinh làm nhiệm vụ phân tích tổng
hợp thông tin truyền từ các cơ quan tiền đình về cho cảm
giác về vị trí và sự thăng bằng của cơ thể trong không
gian.