GA 11-TIET 103-104

Tuần 28- Tiết 103-104
Ngày
VỀ LUÂN LÍ XÃ HỘI Ở NƯỚC TA
(Trích: “Đạo đức và ln lí Đơng Tây)
Phan Châu Trinh
A - MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Giúp HS:
- Cảm nhận được tinh thần u nước, tư tưởng tiến bộ của Phan Châu Trinh khi kêu gọi gây dựng
nền ln lý xã hội ở nước ta.
- Hiểu được nghệ thuật viết văn chính luận. Có ý niệm về phong cách chính luận của một tác giả cụ
thể.
B - PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN:
- SGK, SGV
- Tham khảo tài liệu: Thơ văn Phan Châu Trinh - Huỳnh Lý, Tuyển tập Phan Châu Trinh - Nguyễn
Văn Dương tuyển chọn, Từ điển tiếng Việt.
C - CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
- Sử dụng phương pháp nêu vấn đề nhằm làm nổi bật trọng tâm bài học:
- Phân chia nhóm để học sinh thu thập các tài liệu liên quan đến tình hình xã hội Việt Nam những
năm gần đây trong xu hướng hội nhập tồn cầu: việc gia nhập Asean, việc đăng cai tổ chức các Hội
nghị cấp cao, việc gia nhập WTO,
- u cầu HS tìm hiểu tác phẩm “Đạo đức và ln lý Đơng Tây” ở trình độ khái qt: về nội dung,
hồn cảnh ra đời, ý nghĩa
- Sử dụng câu hỏi trắc nghiệm để củng cố bài học.
D - TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
I-Ổn định lớp
II-Kiểm tra bài cũ
III-Giới thiệu bài mới: Các em đã được học hai tác phẩm chính luận là “Tun bố thế giới về sự
sống còn, quyền được bảo vệ và phát triển của trẻ em” và tác phẩm “Bình Ngơ đại cáo” của Nguyễn
Trãi nên đã biết văn chính luận viết nhằm mục đích gì? Có tác dụng ra sao đối với tư tưởng người
đọc? Ở Việt Nam đầu thế kỷ XX, các nhà hoạt động chính trị như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh,
Nguyễn Ái Quốc, đều ít nhiều dùng văn chính luận để tun truyền, phổ biến, thể hiện chủ trương,

đường lối cách mạng của mình. Hơm nay chúng ta sẽ tìm hiểu một đoạn trích tiêu biểu của một tác
phẩm chính luận để cảm nhận tinh thần u nước, tư tưởng tiến bộ của Phan Châu Trinh và hiểu sâu
hơn về nghệ thuật viết văn chính luận. Trước hết chúng ta tìm hiểu vài nét về tác giả Phan Châu
Trinh.
Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu phần tiều dẫn
Nêu những nét chính về cuộc đời của PCT?
Con đường quan lộ cũng như con đường làm CM
của tác giả có gì đáng lưu ý?
Về tư tưởng, theo em PCT có điểm nào tiến bộ?
Điểm nào là hạn chế trong tình hình lúc bấy giờ?
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1/ Tác giả:
a) Cuộc đời:
-Phan Châu Trinh( 1872-1926), hiệu Tây Hồ, Hi Mã
- Quê: ở làng Tây Lộc, Tiên Phước, Tam Kì, Quảng Nam
-1901 đỗ phó bảng, làm quan một thời gian ngắn rồi từ
quan
- Chủ trương cứu nước bằng cách lợi dụng thực dân
Pháp để cải cách, đổi mới mọi mặt, làm cho dân giàu,
nước mạnh, trên cơ sở đó tạo nền độc lập quốc gia.
→ Tuy có phần ảo tưởng nhưng Phan Châu Trinh đã
nhìn ra rằng muốn giải phóng đất nước phải đổi mới
mọi mặt, đặc biệt là về tư tưởng. Nhiệt huyết cứu
nước của ơng rất đáng khâm phục.
→ đám tang Phan Châu Trinh trở thành một phong
trào vận động ái quốc rộng khắp cả nước.
Liệt kê một số tác phẩm chính của PCT?
→ Phần này GV cho HS gạch trong SGK để nắm
kiến thức

Quan niệm về văn chương của PCT?
→ Những áng văn chính luận của ơng đậm chất hùng
biện, lập luận chặt chẽ, đanh thép; những bài thơ của
ơng dạt dào cảm xúc về đất nước, đồng bào Tất cả
đều thấm nhuần tư tưởng u nước và tinh thần dân
chủ.
Em biết gì về tác phẩm “Đạo đức và ngun lý
Đơng Tây”
→ GV giới thiệu thêm về tác phẩm: PCT diễn thuyết
bài này vào đêm 19/11/1925 tại nhà Hội thanh niên ở
Sài Gòn. Bài diễn thuyết đề cao tác dụng của đạo
đức, ln lý, khẳng định ngun nhân mất nước là do
dân ta để mất đạo đức, ln lý truyền thống. Muốn
nước ta thốt khỏi thảm cảnh hiện thời thì phải cải tổ
nền ln lí cũ nát, gây dựng nền ln lí mới trên nền
tảng đạo đức tốt đẹp của dân tộc. Ơng khẳng định các
nước phương Tây tiến bộ, giàu mạnh là do có nền
đạo đức, ln lí của Khổng-Mạnh, cho nên “muốn
nước ta có nền đạo đức ln lí vững vàng thì có gì
hay bằng ta hết sức đem cái chủ nghĩa dân chủ Châu
Âu về. Chủ nghĩa dân chủ chính là một vị thuốc rất
thần hiệu để chữa bệnh chun chế của nước ta vậy.
Đem văn minh Châu Âu về tức là đem đạo Khổng-
Mạnh về”. Tư tưởng đó của bài diễn thuyết được thể
hiện tập trung trong đoạn trích chúng ta sẽ tìm hiểu.
đi làm cách mạng.
-Chủ trương bãi bỏ chế độ qn chủ, thực hiện chế độ dân
chủ, khai thơng dân trí, mở mang cơng thương nghiệp, lợi
dụng chiêu bài “khai hố” của Pháp để đấu tranh hợp
pháp.

-1908 ơng bị bắt, bị đày đi Cơn Đảo, ba năm sau được thả
tự do , ơng xin sang Pháp tìm cách thúc đẩy cải cách chính
trị ở Đơng Dương nhưng khơng thành.
-1925 ơng về Sài Gòn, diễn thuyết được vài lần, sau đó bị
ốm nặng, mất ngày24-3-1926-lễ truy điệu ơng trở thành
một phong trào vận động ái quốc rộng khắp
b) Sự nghiệp sáng tác văn học:
-Ơng viết cả chữ Hán, Nơm,Quốc ngữ
+ Văn chính luận :đậm tính hùng biện, có lập luận chặt
chẽ,đanh thép
+ Thơ: dạt dào cãm xúc về đất nước ,đồng bào.
- Tác phẩm chính:sgk
Dùng văn chương làm cách mạng. Thơ văn ông thấm
nhuần tư tưởng u nước và tinh thần dân chủ.
2/ Tác phẩm “Đạo đức và ln lí Đơng tây”
a- Hoàn cảnh sáng tác:
Tác phẩm được viết vào năm 1925 và được Phan Châu
Trinh diễn thuyết vào đêm 19/11/1925 tại nhà Hội thanh
niên ở Sài Gòn
b-Thể loại : Văn chính luận
c-Cấu trúc : Tác phẩm gồm 5 phần,
3-Tìm hiểu đoạn trích :
a- Vị trí: Phần 3 tác phẩm “Đạo đức và ln lí Đơng Tây”
Xác định vị trí và xuất xứ của đoạn trích?
Trong văn bản, những từ ngữ nào làm em lưu ý?
- ln lí: là những quy tắc về quan hệ đạo đức giữa
người và người trong xã hội
- đạo đức,ln lí xã hội, cơng đức, đồn thể của quốc
dân ,xã hội chủ nghĩa
Văn bản chia làm mấy phần? Nêu đại ý của từng

phần.
Ba phần đó liên hệ với nhau theo mạch nào: diễn
giải, quy nạp, tổng hợp
→ liên hệ với nhau theo mạch diễn giải: hiện trạng
chung, biểu hiện cụ thể, giải pháp
Nêu ý của đoạn trích?
Cần phải truyền bá chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam để
gây dựng đồn thể vì sự tiến bộ, hướng tới mục đích
giành độc lập, tự do.
Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản.
Theo em hiểu ln lí xã hội là gì ?
Ln lí xã hội mà tác giả nêu ra ở đoạn trích này là
gì? Em hãy tìm những câu then chốt trong bài, diễn
đạt lại theo cách của mình?
+Những biểu hiện nào được nêu trong bài chứng tỏ
tuyệt nhiên nước ta không có luân lí xã hội ?
-Ý thức tương trợ lẫn nhau giữa các cá nhân trong xã
hội
-Là “cái nghĩa vụ mỗi người trong nước” - tức là ý
thức cơng dân mà mỗi người phải có
-Là”cái nghĩa vụ mà lồi người ăn ở với lồi người”
–tinh thần hợp tác của con người vượt lên trên các
rang giới dân tộc và lãnh thổ.
=> Đó là ý thức sẵn sàng làm việc chung, sẵn sàng
giúp đỡ nhau và tơn trọng quyền lợi của người khác.
Nhận xét cách nêu vấn đề? Cách vào đề có tác
dụng gì?
* Ở Việt Nam khơng ai biết đến. Tác giả đã sử dụng
cách đặt vấn đề trực tiếp, trực diện nhấn mạnh và phủ
định “ tuyệt nhiên khơng ai biết”→ gây ấn tượng

mạnh mẽ cho người nghe. Cách vào đề cho thấy tư
duy sắc sảo, nhạy bén của nhà cách mạng PCT.
Tác giả đã làm rõ vấn đề này bằng cách sửa lại
quan niệm gì?
-Tác giả sửa lại quan niệm: “ Sửa nhà trị nước rồi
mới n thiên hạ”. Quan niệm này đang bị hiểu sai
lệch: Bình thiên hạ là cai trị xã hội, đè nén mọi
người, đem lại quyền lợi cho cá nhân mình.
b- Bố cục: 3 phần
- Phần 1: Ở Viết Nam chưa có khái niệm về ln lí xã hội
- Phần 2: So sánh luân lí xã hội với Tây Âu -> Nguyên
nhân đất nước lạc hậu, dân tình khốn khổ, chòu cảnh nô
lệ.
- Phần 3: Đưa ra giải pháp
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:
1. Phần 1: ở Việt Nam chưa có khái niệm về ln lí xã
hội.
-Ln lí xã hội : Là khái niệm dùng chỉ những ngun tắc
, quy định hợp lý, hợp lẽ thường chi phối mọi quan hệ,
hoạt động và phát triển của xã hội.
=> Đó là ý thức sẵn sàng làm việc chung, sẵn sàng giúp đỡ
nhau và tơn trọng quyền lợi của người khác.
- Cách đặt vấn đề trực tiếp, phủ đònh để khẳng đònh: Xã
hội luân lí …tuyệt nhiên không ai biết đến => Gây ấn
tượng mạnh mẽ.

- Phan Châu Trinh sửa lại quan niệm phiến điện ,hạn
hẹp:
+ LLXH không thể thay thế bằng quan hệ bạn bè
thông thường, vì đó chỉ là một khía cạnh nhỏ của LLXH.

+ Quan niệm nho gia (Tề gia, trò quốc, bình thiên hạ)
bò hiểu sai lêïch
Thực ra phải hiểu “ bình thiên hạ là làm cho xã hội
thanh bình, nhân dân được an cư lạc nghiệp, người
người, nhà nhà ấm no, hạnh phúc.
Tư tưởng sắc sảo, un bác, thức thời của tác giả.
Tác giả quan niệm nội dung của luân lí xã hội là
gì?
Tác giả so sánh và phân tích hai nền ln lí xã hội
Đơng (nước ta) và Tây(Châu Âu và Pháp) như thế
nào? Tìm những chi tiết cụ thể?
Tác giả lí giả vì sao dân ta chưa có ý thức đồn
thể, ý thức dân chủ kém?
Từ xưa cha ơng ta đã có ý thức đồn kết chưa?
Dẫn chứng?
- Cụ cho rằng nhân dân ta vốn có truyền thống
cộng đồng, đã có ý thức đồn thể, cũng biết đến cơng
đức.
- Câu chuyện bó đũa
- Một cây làm chẳng nên non
- “góp gió làm bão, giụm cây làm rừng”
nhưng lâu nay đã bò mai một do bọn vua quan thối
nát gây nhiễu nhương.
: Ngun nhân nào làm cho người dân ta mất dần
ý thức đồn thể? Dẫn chứng?
- Lũ vua quan phản động, thối nát, “ham quyền tước,
ham bả vinh hoa”, “muốn giữ túi tham của mình
được đầy mãi” nên đã tìm cách “phá tan tành đồn
thể của quốc dân”.
Tác giả vạch trần sự thối nát của bọn quan lại như

 Cách nêu vấn đề và phân tích luận điểm của tác giả bộc
lộ quan niệm tư tưởng của một nhà Nho un bác, sắc sảo
và thức thời.
2-Phần 2 : So sánh ln lí xã hội bên Châu Âu (Pháp)
và ở nước ta.
* Cụ quan niệm LLXH là ý thức nghóa vụ giữa người với
người , giữa cá nhân với cộng đồng.
Ln lí XH nước ta Ln lí XH Châu Âu
- Khơng hiểu, chưa hiếu,
điềm nhiên như ngủ, chẳng
biết gì (thờ ơ, tê liệt)
- Dẫn chứng :Phải ai tai
nấy, ai chết mặc ai, Đi
đường gặp người bị tai
nạn, gặp người yếu bị kẻ
mạnh bắt nạt cũng ngơ
mắt đi qua

- Ngun nhân : Chưa có
đồn thể, ý thức dân chủ
kém
- Rất thịnh hành và phát
triển
- Dẫn chứng : mỗi khi
người có quyền thế,hoặc
chính phủ cậy quyền thế,
lấy sức mạnh đè nén, áp
bức quyền lợi của cá nhân
hay đồn thể thì người ta
tìm mọi cách đề giành lại

sự cơng bằng ấy.
- Ngun nhân : Có đồn
thể, có ý thức sẵn sàng làm
việc chung, có ăn học, biết
nhìn xa trơng rộng , có tư
tưởng dân chủ.
* Ngun nhân tình trạng dân khơng biết đồn thể, khơng
trọng cơng ích.
-Trước đó ơng cha ta có ý thức đồn thể, biết đến cơng
ích : góp gió làm bão, gom cây làm rừng.
-Về sau : Bọn Vua chúa quan lại, bọn tri thức Tây học háo
danh, háo quyền, tham lam chà đạp lên dân tình
+Chúng ham quyền tước, bả vinh hoa, giữ túi tham, đòa
vò chà đạp lên quyền lợi của quốc dân.
+ Làm cho dân mất ý thức đoàn thể để chúng dể bề vơ
vét, rút tỉa.
+ Chúng còn được biến dạng dưới nhiều hình thức.
-> Từ thực trạng đó nhiều kẻ đã chạy ngược chạy xuôi
lo lót để được làm quan mặc sức mà lộng hành.
thế nào?
- Tác giả hướng mũi nhọn đả kích vào bản chất phản
động, thối nát của bọc vua quan:
+ Khơng quan tâm đến cuộc sống của dân.
+ Muốn dân tối tăm, khốn khổ để chúng dễ dàng
thống trị, vơ vét
+ “rút tỉa của dân” để trở nên giàu sang, phú q.
+ Dân khơng có đồn thể nên chúng mặc sức
lộng hành mà khơng có ai lên tiếng, tố cáo,
đánh đổ.
+ Quan lại chỉ tồn là bọn người xấu chạy chức,

chạy quyền.
Nhận xét về cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh của tác
giả khi viết về bọn quan lại?
- Tác giả dùng những từ ngữ, hình ảnh gợi tả, lối so
sánh ví von sắc bén thể hiện thái độ căm ghét cao độ
đối với chế độ vua quan chun chế.
+ “bọn học trò”, “bọn thượng lưu”, “kẻ mang đai đội
mũ”, “kẻ áo rộng khăn đen”, “bọn quan lại”
+ “ngất ngưởng ngồi tin”, “lúc nhúc lạy dưới”,
“lũ ăn cướp có giấy phép”,
Thái độ của tác giả trước tình trạng đó như thế
nào?
+ Đối với bọn lại, tri thức Tây học : căm ghét cao độ,
đả kích mạnh mẽ
+ Đối với nhân dân: Vừa đau xót, vừa mỉa mai, vừa
cảm thơng.
Qua phần 2, em có nhận xét gì về tấm lòng của
tác giả đối với dân tộc, với đất nước?
Tác giả đưa ra giải pháp gì để phát triển ln lí xã
hội ở nước ta?
cần gây dựng tinh thần đồn thể vì sự tiến bộ, truyền
bá chủ nghĩa xã hội là con đường đúng đắn, tất yếu
để đất nước Việt Nam có được tự do, độc lập.
Nghệ thuật nỗi bật của văn bản chính luận này là
gì? Tác dụng của những yếu tối biểu cảm?

→ Thể hiện tấm lòng của một người có tình u đất nước
thiết tha, xót xa trước tình cảnh khốn khổ của người dân,
ln quan tâm đến vận mệnh của dân tộc, căm ghét bọn
quan lại xâu xa, thối nát. Dưới mắt tác giả, chế độ vua

quan chun chế thật vơ cùng tồi tệ, cần phải xố bỏ triệt
để
3) Phần 3: Tác giả đưa ra giải pháp:
Cần truyền bá “XHCN” vào Việt Nam mới gây dựng
được tinh thần đoàn thể cho nhân dân -> Việt Nam mới
được tự do độc lập.
4- Nghệ thuật:
- Kết hợp chặt chẽ yếu tố biểu cảm và yếu tố nghị luận.
+ Yếu tố nghị luận: Lập luận chặt chẽ lơgíc, biểu hiện tư
duy sắc sảo, giọng văn mạnh mẽ, hùng hồn.
+ Yếu tố biểu cảm: Dùng nhiều câu cảm thán, lời văn nhẹ
nhàng từ tốn.
→Tác giả Phát biểu chính kiến khơng chỉ bằng lí trí mà
còn bằng cả trái tim thấm thía nỗi đau về tình trạng tăm tối
của xã hội Việt Nam đương thời.
Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phần luyện tập
Câu 2/88: Có thể cảm nhận được gì về tấm lòng của
PCT cũng như tầm nhìn của ơng qua đoạn trích này?
→ Tư tưởng của tác giả mang tầm thời đại và còn
ngun giá trị cho đến hiện nay khi mà đất nước ta
đang tiến dần vào việc hội nhập với nền kinh tế thế
giới, khi mà vấn đề nóng bỏng của thế giới hiện nay
là hội nhập tồn cầu
(Phần này giáo viên khuyến khích học sinh trình bày
vì các em đã được dặn chuẩn bị trước ở nhà)
Câu 3/88: Chủ trương gây dựng nền ln lí xã hội ở
Việt Nam của PCT đến nay còn có ý nghĩa thời sự
khơng?
Ý Nghĩa :
-Nhắc nhở về tầm quan trọng của việc gây dựng đồn

thể nhằm tạo nên ý thức trách nhiệm với cộng đồng.
-Cảnh cáo nguy cơ tiêu vong các quan hệ xã hội tốt
đẹp do lũ người ích kỉ, vụ lợi, ham quyền lực đem
đến.
-Khơi dậy ý thức trách nhiệm đối với sự chậm tiến
của xã hội, và ý thức dân chủ.
III. Tổng kết (Ghi nhớ)
VI. LUYỆN TẬP:
Câu 2/3B:
Thấm sâu trong từng từ ngữ của đoạn trích là tấm lòng
của một người có tình u nước thiết tha, quan tâm đến
vận mệnh của dân tộc, xót xa thương cảm trước tình cảnh
khốn khổ của nhân dân, hết sức căm ghét bọn quan lại xấu
xa, thối nát. Đoạn trích cũng cho thẩy tầm nhìn xa rộng,
sắc sảo của PCT. Ơng thấy được mối quan hệ mật thiết
giữa truyền bá xã hội chủ nghĩa, gây dựng tinh thần đồn
thể với sự nghiệp giành tự do, độc lập.
PCT nhận thấy dân trí nước ta q thấp, ý thức đồn
thể của người dân rất kém nên ơng kêu gọi gây dựng đồn
thể tức tạo ý thức trách nhiệm với xã hội, quốc gia dân tộc
Nhưng muốn có đồn thể thì phải có tư tưởng mới, tư
tưởng xã hội chủ nghĩa, vì thế phải “truyền bá xã hội chủ
nghĩa trong Việt Nam này”.
Câu 3/88:
Chủ trương gây dựng nền ln lí xã hội ở Việt Nam
của PCT đến nay vẫn còn có ý nghĩa thời sự. Nó nhắc nhở
về tầm quan trọng của việc gây dựng tinh thần đồn thể vì
sự tiến bộ, nhằm tạo nên ý thức trách nhiệm với cộng
đồng, với tương lai đất nước của mọi con người sống trong
xã hội. Nó cũng cảnh báo nguy cơ tiêu vong của quan hệ

xã hội tốt đẹp nếu vẫn còn những kẻ ích kỉ, “ham quyền
tước, ham bả vinh hoa” tìm cách vơ vét cho đầy túi âm
thầm khơng muốn bị ai lên án.
IV-Củng cố:
-Đoạn trích tốt lên dũng khí của một người u nước: vạch trần thực trạng đen tối của xã hội, đề cao tư
tưởng đồn thể vì sự tiến bộ, hướng về một ngày mai tươi sáng của đất nước.
-Phong cách chính luận độc đáo: lúc từ tốn, lúc mềm mỏng, lúc kiên quyết đanh thép; lúc mạnh mẽ, lúc
nhẹ nhàng mà đầy sức thuyết phục.
V-Chuẩn bò bài mới Soạn bài: Đọc thêm “ Tiếng mẹ đẻ – nguồn giải phóng các dân tộc bò áp bức “