Yoga và... chấn thương doc

Yoga và chấn thương


Một buổi sáng, chúng tôi tiếp nhận bệnh nhân tên N.T.Minh, 39 tuổi.
Cô Minh nói bị đau dữ dội ở lưng và đi lại rất khó khăn. Sau thăm khám
không thấy dấu hiệu của đau thần kinh tọa, kết quả chụp X-Quang cột sống
bình thường, chẩn đoán lâm sàng: đau lưng cấp tính do giãn dây chằng cột
sống.
Cô Minh phải uống thuốc giảm đau, thuốc kháng viêm, giãn cơ và
nằm nghỉ một chỗ trong vòng năm ngày. Hỏi thăm thêm thì được biết cô
Minh là nhân viên văn phòng, vì ngồi lâu mỏi cổ nên cô đi tập yoga. Tập
mới được hai tuần thì bị đau dữ dội như vậy.
Tập yoga không đúng: càng tập càng đau
Nhiều nguồn thông tin gần đây cho thấy chấn thương do tập yoga
ngày càng tăng do sự bùng nổ số lượng học viên. Tại TP.HCM, chúng tôi đã
khám và điều trị cho nhiều bệnh nhân bị hội chứng đau cổ - vai, đau lưng
cấp sau tập yoga trong khi cột sống đã quá tải do làm việc suốt ngày.
Chấn thương do tập yoga gần đây có xu hướng tăng nhanh bởi các
nguyên nhân như: người hướng dẫn thiếu kinh nghiệm, bằng cấp và hiểu
biết, đặc biệt các kiến thức về an toàn và khả năng chấn thương do yoga gây
ra. Ví dụ ở tư thế kéo giãn cột sống, người tập thường cố gắng cúi xa như
mọi người cùng lớp, khi không cúi xa được thầy hướng dẫn “giúp đỡ” bằng
cách đẩy vào đúng tư thế. Ngay lập tức người tập bị đau.
Theo tiêu chuẩn, một giáo viên được cấp chứng chỉ dạy yoga phải
hoàn tất 200 giờ học và vượt qua kỳ thi cả lý thuyết và thực hành, tuy nhiên
nhiều lớp học quá đông, thầy giáo không đủ thời gian hướng dẫn cho từng
người học. Về phía học viên, tâm lý học nóng vội, mang tính ganh đua, cố
gắng thực hiện các tư thế khó quá sức, học từ xa, tự học cũng có thể không
làm đúng cách, dễ gây chấn thương.
Theo Hiệp hội An toàn sản phẩm người tiêu dùng ở Mỹ, có hơn 5.500

người đã tới khám bác sĩ vì các chấn thương do tập yoga trong năm 2007 và
tiêu tốn gần 108 triệu USD để điều trị. Chấn thương khi tập yoga là do tình
trạng căng cơ (strain) lặp đi lặp lại, hoặc do kéo giãn quá mức
(overstretching) các gân cơ dây chằng. Các vùng thường gặp chấn thương
nhất là cột sống lưng, cổ, vai, đầu gối, cẳng chân
- Đau lưng: Yoga có rất nhiều tư thế cúi hoặc ngửa tối đa làm các dây
chằng dọc đốt sống và các cơ cạnh sống lưng bị căng giãn quá mức. Nguy
hiểm hơn, chấn thương đĩa đệm cột sống cũng có thể xảy ra nếu thực hiện
các tư thế không đúng (ví dụ tư thế cúi - vặn người - forward bends twist
poses).

- Chấn thương vùng vai: Vai là một vùng có cấu tạo và vận động
phức tạp gồm nhiều khớp và hệ thống gân cơ dây chằng xung quanh. Do
khớp vai có thể xoay tròn với tầm rất rộng, cũng có nghĩa “chênh vênh”, nên
rất dễ bị trật khớp hoặc giãn dây chằng khi ở vào vị trí không thuận lợi (thí
dụ khi chuyển từ tư thế chaturanga sang upward dog trong yoga). Hơn nữa,
do có nhiều cơ xung quanh nên nếu tập quá nhiều một động tác mà không có
các tư thế đối nghịch dễ gây ra tình trạng mất cân bằng giữa các nhóm cơ.
Triệu chứng thông thường là đau vùng vai, biểu hiện của viêm gân cơ, hội
chứng chạm của cơ vào xương hay mất vững khớp vai.
- Chấn thương vùng cổ: Đa số các động tác yoga giúp ngửa tối đa để
phục hồi độ cong của cột sống cổ và tập mạnh các nhóm cơ ngửa, cơ thang ở
phía sau. Tuy nhiên nếu đang bị đau cổ hoặc chấn thương cổ cấp tính (thí dụ
chấn thương gập cổ do tai nạn xe hơi - whiplash), một vài động tác (đặc biệt
kiểu gập cổ) sẽ làm tổn thương nặng thêm.
- Cổ chân: Dây chằng phía ngoài cổ chân dễ bị kéo căng quá mức khi
thực hiện không đúng các tư thế như ngồi chéo chân (cross-legged), đứng
một chân Dây chằng bị giãn là nguy cơ của bong gân cổ chân khi chạy
nhảy.
- Một số chấn thương khác như giãn dây chằng bên ngoài đầu gối,

rách cơ đùi sau (hamstring), hội chứng ống cổ tay (tê tay) đều đã được ghi
nhận.
10 điều cần biết khi tập yoga


Giống như mọi thứ trên đời, cái lợi không bao giờ đến một mình mà
không có những cái hại đi kèm. Để hạn chế tối đa chấn thương do tập yoga,
Tổ chức Bác sĩ phẫu thuật chấn thương chỉnh hình hàn lâm Hoa Kỳ (AAOS)
đưa ra các lời khuyên sau:
- Nếu đang có bất kỳ bệnh hay chấn thương nên báo với bác sĩ trước
khi tham gia tập yoga.
- Học với thầy hướng dẫn giỏi, nên hỏi về kinh nghiệm và quá trình
làm việc của họ.
- Làm nóng kỹ lưỡng trước buổi tập, gân cơ dây chằng “nguội” dễ bị
tổn thương.
- Ăn mặc thích hợp để thực hiện đúng các tư thế vận động.
- Những người mới nên bắt đầu từ từ, tập các bài căn bản, chẳng hạn
như tập thở, không nên cố gắng kéo giãn quá mức từ đầu.
- Nếu bạn không hiểu rõ một tư thế hay một vận động nào đó, nên hỏi
kỹ càng người hướng dẫn.
- Nhận biết đâu là giới hạn. Không cố gắng thực hiện một động tác
quá mức kinh nghiệm của bản thân hay khi cảm thấy bị gò ép.
- Hiểu rõ đang tập loại yoga nào. Có hàng trăm loại khác nhau, loại
này có thể có mức kéo căng hơn loại khác, điều quan trọng là chọn kiểu
yoga nào phù hợp nhất với nhu cầu của bạn.
- Giữ cơ thể không mất nước bằng cách uống nhiều nước, đặc biệt nếu
tập các loại bikram hay “hot” yoga.
- Lắng nghe cơ thể của bạn, nếu cảm thấy đau hay kiệt sức khi tập nên
ngưng tập, nghỉ ngơi, nếu vẫn còn đau nên đến bác sĩ để được tư vấn.
Tóm lại, từ khi du nhập và trở nên phổ biến tại VN, yoga đã mang đến

cho mọi người một phương pháp mới luyện thể chất, dưỡng tâm trí và mở ra
con đường “không giới hạn” cho các yogi (người tập yoga) muốn đắc đạo.
Tuy nhiên, ở mức độ căn bản, yoga không mang lại những kết quả bất ngờ
hay kỳ diệu cho một cơ thể bình thường, càng không phải là cách tập vật lý
trị liệu để chữa bệnh, ngược lại còn có thể bị chấn thương mới. Với mục
đích rèn luyện sức khỏe, nên xem yoga là một phương cách tập luyện với tất
cả lợi ích (nếu tập đúng) cũng như tác hại (nếu tập sai) mà bất kỳ một môn
thể dục thể thao nào cũng có.
Lợi ích của yoga
Về triết lý sâu xa, yoga sử dụng ba phương tiện: điều thân (asana),
điều tức (pranayama) và điều tâm (ekgrata) làm căn bản.
Điều thân là hình thành các tư thế đặc thù, kết hợp một số động tác
và co cứng cơ tập trung vào một vùng cơ thể nhất định.
Điều tức là hít thở theo một số cách thức nhằm tích lũy sinh năng
(gọi là khí hay prana). Sinh năng này được xem là nguồn năng lượng của
sự sống, có thể chữa bệnh hoặc làm tăng cường nội lực cơ thể.
Điều tâm còn gọi là chế cảm, tức kiểm soát và làm chủ các giác
quan, các bộ phận nhạy cảm, xung thần kinh và các bộ phận thi hành.
Người tập yoga sẽ đạt được hiệu quả mỹ mãn khi thực hành được
cả ba phương pháp trên. Khi đã tạo ra được sinh năng, người tập yoga sẽ
dùng tâm dẫn sinh năng đó đi đến các vùng cơ thể nhất định mà tư thế
asana đang tập trung vào. Sinh năng này sẽ giúp chữa hoặc phục hồi các
chức năng tại những nơi đó. Tuy nhiên để đạt được cấp độ này thì phải
“tu luyện” nhiều năm, thậm chí cả đời mà vẫn chưa đạt tới.
Yoga phổ biến tại VN hiện nay là hatha yoga gồm 84 tư thế. Giai
đoạn đầu tiên của luyện tập yoga chủ yếu là tập thực hành tư thế asana,
kết hợp hít thở và tập trung tư tưởng để giữ thăng bằng. Một asana là một
thế đặc biệt được giữ cố định trong một khoảng thời gian và được cho là
có hiệu quả cụ thể lên các tuyến nội tiết, các khớp, cơ bắp, dây chằng và
dây thần kinh.

Lợi ích của yoga đem lại đã được minh chứng từ lâu nếu thực hiện
đúng và vừa sức của từng người. Yoga giúp tăng cường sức mạnh, khả
năng cân bằng, độ dẻo dai, chống stress và chữa trị được bệnh tật (Yoga
Therapy, Restorative Yoga).