Bài 2 - Tiến trình lịch sử của văn hóa Việt Nam doc

III. TI N TRÌNH L CH S C A V N HÓA Ế Ị Ử Ủ Ă
VI T NAMỆ
1. Lớp văn hóa bản địa : (Văn hóa tiền sử + văn
hóa Văn Lang-Âu Lạc )
2. Lớp văn hóa giao lưu với Trung Hoa và khu
vực: (Văn hóa thời kỳ Bắc thuộc + Văn hóa
Đại Việt )
3. Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa phương
Tây: (Văn hóa thời kỳ Pháp thuộc + Văn hóa
hiện đại)
1. LỚP VĂN HÓA BẢN ĐỊA (VĂN HÓA TIỀN
SỬ +VĂN HÓA VĂN LANG-ÂU LẠC):
1.1. THỜI KỲ TIỀN SỬ :
-
Thời gian : cách đây 50 vạn năm đến 3000 năm TCN.
-
Các nền văn hóa tiêu biểu : VH Hòa Bình , VH Bắc Sơn.
-
Thành tựu :
•
Bước đầu hình thành nghề nông nghiệp lúa nước.
•
Tổ chức xã hội : tiến từ bầy người thành bộ lạc (biết
làm nhà, thuần dưỡng gia súc…)
•
Kỹ thuật mài đá và chế tác gốm phát triển
1.2. THỜI KỲ VĂN HÓA VĂN LANG- ÂU LẠC :
(từ thiên niên kỷ 3TCN đến năm 179 TCN)
a. Văn hóa Đông Sơn :
-
Lịch sử-xã hội : xây dựng hình thái nhà nước đầu tiên-nhà

nước Văn Lang.
-
Nông nghiệp : nghề nông nghiệp lúa nước phát triển, kéo
theo sự phát triển về nông cụ và chế biến nông sản.
-
Chế tác công cụ : kỹ thuật đúc đồng thau đạt tới trình độ
điêu luyện.
-
Nghi lễ và tín ngưỡng : thờ mặt trời, thờ Thần nông, tín
ngưỡng phồn thực…
=> VH Đông Sơn là đỉnh cao của văn hóa VN , là nền
văn hóa tiêu biểu xác lập bản sắc văn hóa dân tộc.
b. Văn hóa Sa Huỳnh :
- Không gian : nằm ở miền Trung (từ Đèo Ngang đến
Bình Thuận).
- Đặc trưng văn hóa :
* Hình thức mai táng bằng mộ chum.
* Kỹ thuật chế tạo đồ sắt đạt đến trình độ cao.
* Cư dân Sa Huỳnh có óc thẩm mỹ phong phú
( đồ trang sức đa dạng, có nét thẩm mỹ cao).
* Giai đoạn cuối : nghề buôn bán bằng đường
biển khá phát triển.
c. Văn hóa Đồng Nai :
- Thời gian : từ thế kỷ II đến thế kỷ I TCN
- Không gian : nằm ở miền châu thổ sông Cửu
Long, tập trung ở vùng Đông Nam bộ.
- Đặc trưng văn hóa :
* Kỹ thuật chế tác đồ đá khá phổ biến, với
chế phẩm đặc thù là đàn đá.
* Ngành nghề phổ biến : trồng lúa cạn,

làm nương rẫy, săn bắn…
2. LỚP VĂN HÓA GIAO LƯU VỚI TRUNG HOA
VÀ KHU VỰC :
2.1. Văn hóa Việt Nam thời kỳ Bắc thuộc :
2.1.1. Bối cảnh lịch sử văn hóa:
* Bối cảnh lịch sử :
- Năm 179TCN: Triệu Đà đánh bại An Dương Vương,
chiếm nhà nước Âu Lạc
- Năm 111TCN : nhà Hán chiếm nước Nam Việt , đặt
ách đô hộ suốt 10 thế kỷ.
* Bối cảnh văn hóa :
-
Tiếp xúc cưỡng bức và giao thoa với văn hóa Hán.
-
Tiếp xúc giao lưu tự nhiên với văn hóa Ấn.
2.1.2. Các vùng văn hóa :
a. Văn hóa ở châu thổ Bắc bộ :
- Chính sách Hán hóa và giao lưu văn hóa cưỡng
bức ( thể chế chính trị, phong tục tập quán,
truyền bá các học thuyết…)
- Đối kháng văn hóa Hán để bảo tồn bảo tồn
bản sắc văn hóa dân tộc ( bảo tồn tiếng Việt, ý
thức trọng nữ, tín ngưỡng thờ tổ tiên…)
- Tiếp biến văn hóa Hán để làm giàu cho văn
hóa cổ truyền ( ngôn ngữ, tôn giáo, kỹ thuật
làm giấy, làm gốm…)
b.Văn hóa Chămpa :
- Vương quốc Chămpa : tồn tại từ thế kỷ 6 đến 1697.
- Kế thừa di sản văn hóa Sa Huỳnh và chịu ảnh hưởng sâu
đậm của văn hóa Ấn Độ :

* Tổ chức nhà nước : vua được xem là hậu thân
của thần trên mặt đất, được đồng nhất hóa với
thần Siva.
* Tín ngưỡng : thờ cúng tổ tiên, thờ quốc mẫu Po
IưNagar, tục thờ linga …
* Tôn giáo chính thống : đạo Bàlamôn
* Tiếp nhận ảnh hưởng của văn hóa Ấn độ về chữ
viết, lịch, kiến trúc, điêu khắc,âm nhạc, vũ điệu…
c. Văn hóa Óc Eo :
- Vương quốc Phù Nam : tồn tại khoảng từ đầu thế kỷ I
đến năm 627.
- Đặc điểm văn hóa :
* Nghề buôn bán phát triển (thương cảng Óc Eo),
biết sử dụng tiền vàng, đồng, thiếc để trao đổi.
* Tín ngưỡng đa thần: cả Bàlamôn giáo lẫn Phật
giáo
* Kiến trúc nhà cửa, đô thị phong phú, quy hoạch
hợp lý.
* Nghề thủ công phát triển, đa dạng và tinh xảo :
chế tác trang sức bằng vàng, gia công kim loại
màu (thiếc)…
2.2. VĂN HÓA VIỆT NAM THỜI KỲ TỰ
CHỦ (938->1858)
2.2.1.BỐI CẢNH LỊCH SỬ VĂN HÓA :
a.Bối cảnh lịch sử :
* Bi n i t thân trong n i b qu c gia :ế đổ ự ộ ộ ố
- Các v ng tri u thay th nhau xây d ng m t qu c gia t ch .ươ ề ế ự ộ ố ự ủ
- t n c m r ng v phía nam. Đấ ướ ở ộ ề
*Bi n i ngo i c nh : liên t c ch ng ngo i xâmế đổ ạ ả ụ ố ạ
b.B i c nh v n hóaố ả ă : V n hóa dân t c khôi ph c và th ng hoa nhanh ă ộ ụ ă

chóng v i ba l n ph c h ng :ớ ầ ụ ư
•
L n th nh t : th i L Tr n ầ ứ ấ ờ ý ầ
•
L n th hai : th i H u Lêầ ứ ờ ậ
•
L n th ba : th i các nhà Nguy nầ ứ ờ ễ
2.2.2. ĐẶC TRƯNG VĂN HÓA :
a. Văn hóa Đại Việt thời Lý Trần ( 938-1400) :

Hệ tư tưởng : dung hòa Tam giáo (Phật giáo cực
thịnh). Ý thức dân tộc được khẳng định, đề cao
những giá trị văn hóa bản địa.

Văn hóa vật chất : kiến trúc phát triển mạnh với
nhiều công trình quy mô lớn. Những làng nghề
thủ công xuất hiện.

Nền văn hóa bác học hình thành : luật pháp, sử
học, y dược học, thiên văn, lịch pháp, binh
pháp…
b. Văn hóa Đại Việt thời Hậu Lê ( 1400-1788) :

Hệ tư tưởng : Nho giáo cực thịnh, thâm
nhập sâu rộng vào mọi mặt của đời sống.

Giáo dục : chăm lo việc học tập, thi cử để
đào tạo nhân tài. Chế độ đào tạo nho sĩ
được xây dựng quy củ.


Các ngành nghệ thuật phát triển mạnh
(đặc biệt là nhạc cung đình và chèo,
tuồng).
c. Văn hóa Đại Việt thời các nhà Nguyễn
(1788 -1858) :

Hệ tư tưởng : Nho giáo dần mất vai trò độc tôn.
Kitô giáo bắt đầu du nhập vào Việt Nam.

Chữ quốc ngữ xuất hiện .

Văn hóa phát triển chuyên sâu trên từng lãnh
vực : nông học, kiến trúc, mỹ thuật, văn học,
lịch sử, luật pháp…
- Văn học chữ Nôm phát triển rực rỡ.
- Kiến trúc : kinh thành Huế, lăng tẩm…
- Nghệ thuật tạo hình : điêu khắc dân gian
3. LỚP VĂN HÓA GIAO LƯU VỚI
VĂN HÓA PHƯƠNG TÂY :
3.1.1. Bối cảnh lịch sử văn hóa :

Bối cảnh lịch sử :
1958 : Pháp xâm lược Việt Nam.
1884 : Việt Nam trở thành thuộc địa của Pháp.
8.1945 : Cách mạng tháng Tám thành công.

Bối cảnh văn hóa :
- Tiếp xúc cưỡng bức và giao thoa văn hóa Việt Pháp
- Giao lưu văn hóa tự nguyện với thế giới Đông Tây.
3.1.2. ĐẶC TRƯNG VĂN HÓA :

a. GIAI ĐOẠN VĂN HÓA PHÁP THUỘC (1858-1945) :
Văn hóa phương Tây tác động toàn diện lên mọi lĩnh vực
đời sống:
- Hệ tư tưởng : trào lưu tư tưởng dân chủ tư sản và tư
tưởng Mác-Lênin. Các tư tưởng tự do, dân chủ, bình đẳng
được tiếp thu và phổ biến rộng rãi.
- Văn hóa vật chất : đô thị phát triển, kéo theo sự phát
triển của kiến trúc đô thị, giao thông vận tải, khoa học kỹ
thuật
- Văn hóa xã hội tinh thần : chuyển biến mạnh mẽ theo
hướng Âu hóa trên nhiều lĩnh vực ( giáo dục, chữ viết, văn
học, nghệ thuật…)
b. GIAI ĐOẠN VĂN HÓA HIỆN ĐẠI (TỪ 1945 ĐẾN
NAY):

Sự phát triển của văn hóa nghệ thuật chuyên
nghiệp.

Kế thừa và nâng cao các giá trị văn hóa truyền
thống.

Giao lưu văn hóa ngày càng mở rộng.