Mô hình công tác xã hội với trẻ em vi phạm pháp luật

Mô hình công tác xã hội cá nhân

Hà Nội
, 3
/201
2

Bài
BàiBài
Bài thảo luận
thảo luận thảo luận
thảo luận


Nội dung: Mô hình công tác
xã hội với trẻ vị thành niên
vi phạm pháp luật



1

Mô hình
CTXH
Cá nhân













MÔ HÌNH CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI TRẺ
VỊ THÀNH NIÊN VI PHẠM PHÁP LUẬT
(Social work with children illegal)



2


Mô hình
CTXH
Cá nhân

DANH SÁCH NHÓM 6

TT HỌ VÀ TÊN CHỨC DANH GHI CHÚ
1 Phùng Văn Nam Nhóm trưởng
2 Nguyễn Thị Hương Thành viên
3 Đỗ Thị Lâm Thành viên
4 Tạ Thị Nhung Thành viên
5 Vũ Thị Thanh Phương Thành viên
6 Ngô Thị Bích Phượng Thành viên
7 Nguyễn Thị Thanh Tâm Thành viên



3


Mô hình
CTXH
Cá nhân

MỤC LỤC

* Danh sách nhóm
2

MỤC LỤC
3

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
4

II. CƠ SỞ LÝ THUYẾT
5

1. Các khái niệm liên quan
5

1.1. Khái niệm trẻ em
5

1.2. Khái niệm trẻ vị thành niên
5

1.3. Khái niệm trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật
7

2. Đặc điểm của trẻ vị thành niên
7

3. Nhu cầu của trẻ vị thành niên
9

III. THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN TRẺ VỊ THÀNH NIÊN VI PHẠM
PHÁP LUẬT Ở VIỆT NAM

10

1.
Thực trạng trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật
10

2. Nguyên nhân dẫn đến trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật
12

IV. MÔ HÌNH CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI TRẺ VỊ THÀNH NIÊN VI PHẠM
PHÁP LUẬT
16

1. Một số mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi phạm pháp
luật trên thế giới
16

* Đánh giá một số mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi
phạm pháp luật trên thế giới
18

2. Một số mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi phạm pháp
luật ở Việt Nam
18

* Đánh giá một số mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi
phạm pháp luật của Việt Nam
21

V. KẾT LUẬN

23




4


Mô hình
CTXH
Cá nhân

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trẻ em là thế hệ tương lai của đất nước; giáo dục thế hệ trẻ nói chung, trẻ
vị thành niên nói riêng là nhiệm vụ hàng đầu của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, hiện
nay trên thế giới cũng như ở Việt Nam tình trạng trẻ em vị thành niên vi phạm
pháp luật ngày càng có chiều hướng gia tăng cả về số lượng vụ việc lẫn hình
thức phạm pháp.
Theo số liệu thống kê của Việt Nam do Bộ Công an thực hiện thì chỉ tính
riêng trong năm 2010, trên địa bàn cả nước có 13.572 đối tượng phạm tội là
thanh thiếu niên, tăng nhiều lần so với những năm trước cả về số lượng phạm tội
lẫn các vụ trọng án. Riêng thành phố Hồ Chí Minh, năm 2010, trong số 4.985
đối tượng bị công an bắt và xử lý, có 1.235 đối tượng dưới 18 tuổi (chiếm
24,77%) Các vụ án không chỉ xuất hiện ở các thành phố, thị xã mà còn xảy ra
ở các xã, bản làng ở miền núi, vùng sâu, vùng xa. Hầu hết trẻ em vi phạm pháp
luật tập trung ở lứa tuổi 16 - 18 tuổi. Phần lớn những đối tượng phạm tội lại hết
sức dã man. Đáng chú ý là thanh, thiếu nhi phạm các tội như cướp của, cưỡng
đoạt tài sản công dân, hiếp dâm, giết người, sử dụng và mua bán trái phép chất
ma túy ngày càng nhiều.
Để hạn chế sự gia tăng tình trạng trẻ em vị thành niên vi phạm pháp luật,

trong thời gian qua Đảng và Nhà nước đã đưa ra nhiều chủ trương, chính sách;
các cơ quan, tổ chức đã có nhiều mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi
phạm pháp luật. Tuy nhiên, những mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên
vi phạm pháp luật hiện nay đang còn nhiều bất cập, hiệu quả chưa cao. Chính vì
vậy, việc đánh giá để đưa ra một mô hình công tác xã hội với trẻ em vị thành
niên vi phạm pháp luật phù hợp trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết.
Xuất phát từ những lý do trên mà nhóm chúng tôi chọn đề tài “Mô hình
công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi phạm pháp pháp luật” làm đề tài thảo
luận để đưa ra đánh giá theo quan điểm của mình. Rất mong sự quan tâm, góp ý
của cô giáo và các bạn!



5


Mô hình
CTXH
Cá nhân

II. CƠ SỞ LÝ THUYẾT
1. Các khái niệm liên quan
1.1. Khái niệm trẻ em
Trẻ em là thế hệ tương lai của mỗi quốc gia, đề cập đến khái niệm trẻ em,
mỗi quốc gia, tác giả đưa ra một khái niệm có sự khác nhau dựa vào quan niệm,
cách tiếp cận cũng như phạm vi điều chỉnh của pháp luật.
+ Công ước quốc tế về quyền trẻ em xác định trẻ em là người dưới 18 tuổi,
trừ khi luật pháp quốc gia công nhận tuổi thành niên sớm hơn (ipedi
a.org/wiki/Công_ước_về_Quyền_trẻ_em).
+ Luật Bảo vệ, Chăm sóc và Giáo dục trẻ em năm 2004 sửa đổi tiếp tục

quy định trẻ em là người dưới 16 tuổi (Luật Bảo vệ, Chăm sóc và Giáo dục trẻ
em, số 25/2004/QH11, ngày 15 tháng 6 năm 2004 của Quốc hội nước Cộng hòa
XHCN Việt Nam).
Tóm lại, dựa trên Công ước ước quốc tế về quyền trẻ em và pháp luật Việt
Nam, có thể hiểu: Trẻ em là những người dưới 16 tuổi.
1.2. Khái niệm trẻ vị thành niên
Trẻ vị thành niên là một khái niệm chưa được thống nhất, do vậy có nhiều
khái niệm, cách hiểu khác nhau về trẻ vị thành niên.
- Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lứa tuổi 10 - 19 tuổi là độ tuổi vị
thành niên (
- Chương trình Sức khỏe sinh sản/Sức khỏe tình dục vị thành niên - thanh
niên của khối Liên minh châu Âu (EU) và Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc
(UNFPA) lấy độ tuổi 15 - 24 tuổi là độ tuổi vị thành niên (ipedia
.org/wiki/vị_thành_niên).
- Nhà tâm lý học Xô Viết Đ.B.Encônhin cho rằng: Lứa tuổi vị thành niên là
từ 11 cho tới hết 15 (Vũ Dũng, Tâm lý học tuổi vị thành niên, Tạp chí Tâm lý
học, số 4/1998, tr 17 - 21).
- Theo Điều 18, Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định: Người chưa thành
niên là người chưa đủ 18 tuổi (Bộ luật Dân sự, số 33/2005/QH11, ngày 14 tháng
6 năm 2005 của Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam).



6


Mô hình
CTXH
Cá nhân

Từ những khái niệm trên, theo chúng tôi, Trẻ em vị thành niên là những
trẻ có độ tuổi từ 11 đến dưới 18 tuổi.
1.3. Khái niệm trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật
Hiện nay chưa có khái niệm trẻ vị thành niên vi phạm nhưng từ khái niệm
trẻ vị thành niên nêu trên, có thể hiểu: Trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật là
những trẻ từ 11 đến dưới 18 tuổi có các hành vi vi phạm các quy định của pháp
luật.
Trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật có thể bị xử lý theo Pháp lệnh xử lý vi
phạm hành chính hoặc theo Bộ luật Hình sự phù hợp với Bộ luật Tố tụng hình
sự.
- Theo Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính: Người chưa thành niên từ 14
đến 18 tuổi sẽ bị xử phạt hành chính vì các vi phạm hành chính có chủ ý, và
người chưa thành niên từ 16 tuổi trở lên sẽ bị xử phạt hành chính vì bất cứ các vi
phạm hành chính nào mà họ gây ra (Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính, số
44/2002/PL-UBTVQH10, ngày 02 tháng 7 năm 2002 của Ủy ban thường vụ
Quốc hội).
- Theo Bộ luật Hình sự: Người chưa thành niên từ 14 đến 16 chỉ phải chịu
trách nhiệm trách nhiệm hình sự cho các tội hình sự rất nặng gây ra có chủ ý
hoặc các tội đặc biệt nghiêm trọng. Người chưa thành niên từ 16 tuổi trở lên
phải chịu trách nhiệm với mọi vụ án mà họ gây ra. Mục đích chính của việc xử
phạt hình sự người chưa thành niên vi phạm pháp luật là để giáo dục và giúp đỡ
những người này sửa chữa lỗi lầm và phát triển lành mạnh và trở thành những
công dân có ích (Bộ luật Hình sự Việt Nam sửa đổi, bổ sung 2009, số
37/2009/QH12, ngày 19 tháng 6 năm 2009 của Quốc hội nước Cộng hòa XHCN
Việt Nam).
2. Đặc điểm trẻ vị thành niên
Nhân cách của mỗi người được hình thành từ tuổi ấu thơ và định hình rõ
nét ở tuổi vị thành niên. Tuổi vị thành niên hàm chứa trong mình nó rất nhiều
những yếu tố vừa ghi nhận, vừa loại bỏ, vừa định dạng, vừa biến động trong
nhận thức, tâm lý, tình cảm, suy nghĩ của con người ở giai đoạn này, rồi trở

thành khuôn mẫu nhân cách của chính con người đó trong cuộc đời sau này. Đặc



7


Mô hình
CTXH
Cá nhân

điểm cơ bản của lứa tuổi vị thành niên có thể được xác định bởi những biến đổi
thường xuyên, liên tục của ba mặt cơ bản: mặt thể chất; mặt tâm lý, tình cảm,
nhận thức và sau đó là mặt hành vi, cụ thể là :
- Về thể chất: Trẻ vị thành niên là lứa tuổi có những thay đổi mạnh mẽ
nhất về thể chất. Trên bình diện y sinh học, nó là giai đoạn chuyển biến từ một
đứa trẻ non nớt thành một người lớn khoẻ mạnh. Sự phát triển “kịch tính” của
các cơ quan sinh dục dẫn đến sự thức tỉnh và các ham muốn tính dục, nhưng lại
có những ràng buộc rất nghiêm ngặt chi phối các ứng xử tính dục của trẻ vị
thành niên. Mặc dù chín muồi về chức năng sinh lý, trẻ vị thành niên vẫn được
xem là trẻ em về mặt cảm xúc và xã hội. Trẻ thấy sợ hãi và bối rối vì những cảm
nghĩ mới mẻ về giới tính này mà ngay bản thân (và cả các bậc cha mẹ) thường
cho đó là “điều xấu xa”. Trẻ cần có cơ hội bày tỏ các cảm nghĩ đó và học cách
làm sao kềm chế và chuyển hướng các ham muốn tính dục của mình. Đồng thời
với sự tăng trưởng về giới tính là giai đoạn “nước rút” của sự tăng trưởng toàn
thân. Trẻ vị thành niên dường như lớn lên từng ngày, trong thời kỳ dậy thì, trung
bình mỗi em trai cao thêm chừng 20cm và em gái chừng 9cm (người Châu Âu)
mà đỉnh điểm là từ 12 -13 tuổi đối với em gái và 14 - 15 tuổi đối với em trai.
Trong giai đoạn này, cơ thể không chỉ lớn lên về chiều cao và cân nặng, mà còn
cả về các kích thước khác như: đầu, ngực, mông, tay, chân. Tất cả các bộ phận

cơ thể lại không lớn lên theo cùng một tốc độ, nên người vị thành niên trông có
dáng ngượng nghịu và có phần không cân đối.
- Về mặt tâm lý: Trẻ vị thành niên là lứa tuổi đang có sự thay đổi mạnh mẽ
về tâm lý, với sự đa dạng và phức tạp trong tình cảm, tâm lý trầm tư, u uất, sự
khép mình vào thế giới nội tâm hoặc muốn tự khẳng định mình, không muốn
phụ thuộc và dễ bị tác động, rủ rê, lôi kéo của các đối tượng xấu. Nhiều em bị
ảnh hưởng tâm lý từ các loại phim, ảnh bạo lực, văn hoá phẩm đồi trụy trên
mạng Internet và ngoài xã hội. Do vậy, có thể nói rằng, lứa tuổi vị thành niên là
giai đoạn có nhiều biến động nhất trong sự hình thành các giá trị đạo đức, lối
sống và nhân cách của mỗi người. Để rồi, sau khi vuợt qua lứa tuổi này, con
người có thể bước vào đời như những công dân tương lai với tất cả những gì
được tạo dựng từ đó, những tốt và xấu, trắng và đen, những đúng đắn và sai lệch
đan xen nhau, đấu tranh với nhau trong suốt quãng đường còn lại của đời người.



8


Mô hình
CTXH
Cá nhân

- Về hành vi: Từ sự thay đổi về thể chất và nhận thức, trẻ vị thành niên
cũng là nhóm tuổi có những biến đổi mạnh mẽ nhất trong hành vi. Ở vào tuổi vị
thành niên, người ta dễ dàng hành động mà không cần có sự cân nhắc, tính toán
chín chắn. Trẻ vị thành niên có thể là những người vị tha, độ lượng, có thể hy
sinh thân mình để làm những điều tốt đẹp, nhưng cũng có thể ngay sau đó lại bị
lôi kéo vào những hành vi xấu mà không nhận biết được. Người ta cũng rất dễ bị
lây nhiễm những tệ nạn xã hội như: cờ bạc, rượu chè, trộm cắp, đánh nhau khi ở

vào tuổi vị thành niên để rồi khi trưởng thành đã không thể dễ dàng từ bỏ những
tệ nạn này.
Ở nước ta, thực tế những năm thực hiện công cuộc đổi mới cho thấy, sự
nâng cao bước đầu về đời sống kinh tế xã hội, đặc biệt là về mức sống đã khiến
cho trẻ vị thành niên ở nước ta có những sự phát triển mạnh về thể chất. Nhìn
chung, sức khoẻ, chiều cao, cân nặng của trẻ vị thành niên những năm gần đây
đã tăng lên so với những thế hệ trước đó. Bên cạnh sự phát triển về thể chất, việc
mở rộng các điều kiện học tập sinh hoạt, vui chơi giải trí, giao lưu văn hoá
cũng khiến cho trẻ vị thành niên hiện nay đã có được những sự phát triển mạnh
mẽ về nhận thức, tình cảm, suy nghĩ và sức sáng tạo. Tuy nhiên, lớn lên trong
hoàn cảnh đất nước phát triển, cha mẹ và xã hội phần nhiều đều tập trung vào
những lo toan hàng ngày về kinh tế và đời sống, lại luôn phải sống và chứng
kiến những mặt trái của cơ chế thị trường, những tệ nạn xã hội, nhóm vị thành
niên đã sinh trưởng và lớn lên cùng với rất nhiều tâm tư, suy nghĩ. Tỷ lệ bỏ học
hoặc không được học hành đến nơi đến chốn trong nhóm tuổi vị thành niên
chiếm tỷ lệ khá cao. Số trẻ vị thành niên bỏ học hoặc không thể thi đỗ vào trung
học hoặc đại học cũng đã khiến cho tỷ lệ những người không đi học ở nhóm vị
thành niên cao hơn hẳn ở nhóm học sinh là trẻ em. Không có điều kiện để tiếp
tục học tập ở tuổi vị thành niên, lại không thể kiếm được việc làm đã khiến cho
các em dễ rơi vào các tệ nạn xã hội.
3. Nhu cầu của trẻ vị thành niên
- Nhu cầu quan tâm, chăm sóc của gia đình
Trẻ vị thành niên là lứa tuổi chịu nhiều tác động từ bên ngoài cả về mặt tích
cực lẫn tiêu cực, các em rất nhạy cảm với sự thay đổi của môi trường xã hội.



9

Mô hình
CTXH
Cá nhân

Chính vì vậy trẻ rất cần tình thương yêu,
quan tâm, chăm sóc của ông bà, cha mẹ, anh
chị em… Gia đình là chỗ dựa vật chất và tinh
thần, là sự an toàn tuyệt đối của trẻ, là cái nôi
đầu tiên xã hội hoá trẻ em, từ đây các em học
cách làm người, học cách “cho” và “nhận”
tình thương yêu nhân loại, học cách gánh vác trách nhiệm của cha mẹ, anh chị…
Những trẻ sống trong gia đình được sự quan tâm, chăm sóc của ông bà, cha mẹ,
anh chị em sẽ có được sự phát triển tốt về nhân cách và ngược lại. Mối quan hệ
sau này ở tuổi trưởng thành có thành công hay không là phụ thuộc nhiều vào
chất lượng mối quan hệ trong gia đình của trẻ.
- Nhu cầu học tập, vui chơi giải trí
Nhu cầu học tập, vui chơi, giải trí của trẻ vị thành niên là nhu cầu giúp trẻ
hoàn thiện về nhân cách, trí tuệ và thể chất. Đây là lứa tuổi có sự tập trung cao
độ cho học tập, tiếp thu kiến thức, khoa học để
làm hành trang cho cuộc sống sau này của các em,
đặc biệt là những năm cuối của giai đoạn trẻ vị
thành niên. Các em không những có nhu cầu học
tập, tiếp thu những kiến thức văn hóa mà còn còn
nhu cầu về những kiến thức về xã hội như: kiến
thức về giới và giới tính, Mặt khác, các em cũng có nhu cầu rất lớn về các hoạt
động vui chơi, giải trí những hoạt động này sẽ giúp các em trải nghiệm cuộc
sống, tích luỹ những hiểu biết, kiến thức cho mai sau.
- Nhu cầu được thừa nhận, tôn trọng
Tuổi vị thành niên là lứa tuổi chuyển tiếp từ
trẻ nhỏ lên người lớn, cận kề trở thành người

lớn, do vậy trẻ mong muốn được thừa nhận và
tôn trọng những gì vốn có của trẻ như: thể chất,
năng lực, khă năng thậm chí trẻ còn muốn người
lớn phải thừa nhận trẻ đã lớn chứ không phải là những trẻ em như
quan niệm của người lớn. Bởi vậy, việc thừa nhận những đặc điểm, tính cách dễ



10


Mô hình
CTXH
Cá nhân

làm tăng tính tự tin ở trẻ, những lời khen ngợi, những biểu thị ghi nhận hoặc
công nhận thành tích ở trẻ sẽ làm tăng nghị lực của trẻ, giúp trẻ vượt qua những
khó khăn mỗi khi vấp phải.
III. THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN TRẺ VỊ THÀNH
NIÊN VI PHẠM PHÁP LUẬT Ở VIỆT NAM

1.
Thực trạng trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật
Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương,
chính sách nhằm bảo đảm sự phát triển toàn diện của trẻ em. Chính phủ, các Bộ,
ngành và chính quyền các cấp đã đề ra nhiều chương trình, kế hoạch cũng như
áp dụng nhiều biện pháp để tăng cường bảo vệ an ninh, trật tự an toàn xã hội,
đấu tranh phòng chống vi phạm pháp luật nói chung trong đó có vi phạm pháp
luật của trẻ vị thành niên nói riêng. Tuy nhiên, tình trạng trẻ vị thành niên vi
phạm pháp luật ở nước ta hiện nay vẫn có xu hướng gia tăng và diễn biến phức

tạp. Đặc biệt có một bộ phận thanh thiếu niên đã tham gia vào các băng nhóm
tội phạm có tổ chức, phạm tội có sử dụng bạo lực với tính chất côn đồ hung hãn;
thực hiện các hành vi giết người, cướp của, chống người thi hành công vụ, bảo
kê, đâm thuê, chém mướn gây ra hậu quả hết sức nghiêm trọng, cụ thể:
- Về số vụ việc, đối tượng: Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ của Bộ Công
an chỉ tính riêng trong năm 2010, trên địa bàn cả nước có 13.572 đối tượng
phạm tội là thanh thiếu niên, tăng nhiều lần so với những năm trước cả về số
lượng phạm tội lẫn các vụ trọng án (
tandtc/Baiviet?p_cateid=1751909&item_id=12735529&article_details=1).
Theo số liệu của Công an TP Hồ Chí Minh, năm 2010, trong số 4.985 đối
tượng bị công an bắt và xử lý, có 1.235 đối tượng dưới 18 tuổi (chiếm 24,77%);
năm 2011, trong số 3.730 vụ phạm phạm hình sự được Công an TP. Hồ Chí
Minh khám phá, có 702 vụ do trẻ vị thành niên gây ra (chiếm 18,82%) với 1.156
đối tượng (23,69%). So với năm 2010, số vụ phạm pháp hình sự do vị thành
niên thực hiện năm 2011 tăng 24 vụ (
&catid=942&p=&id=463575).
- Về cơ cấu tội phạm: Theo thống kê mới nhất của Viện kiểm sát Nhân dân
tối cao và Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội, thì hành vi vi phạm



11


Mô hình
CTXH
Cá nhân

pháp luật hình sự của người chưa thành niên tập trung nhiều nhất vào các nhóm
tội xâm phạm sở hữu; xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm và danh dự

con người, một số tội xâm phạm an toàn trật tự công cộng. Trong đó, tội danh
trộm cắp tài sản chiếm 38%, cố ý gây thương tích chiếm 11%, đặc biệt là giết
người chiếm 1,4% trong tổng số tội phạm do người chưa thành niên thực hiện
( />d=12735529&article_details=1).
Theo kết quả phân tích 702 vụ phạm pháp hình sự do vị thành niên thực
hiện năm 2011 của Công an TP Hồ Chí Minh cho thấy, tội phạm trẻ không chỉ
gia tăng về số lượng mà còn vi phạm nhiều tội nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm
trọng như giết người tăng 21,73%, hiếp dâm, cưỡng dâm tăng 80%, cưỡng đoạt
tài sản tăng 14,28%, trộm cắp tài sản tăng 8,69%, cướp giật tài sản tăng 3,79%
Điều đáng lo ngại là số thất học, mù chữ chỉ chiếm 6,40%, còn lại đều có học
vấn phổ thông trung học (41,08%) và trung học cơ sở (40, 31%) (http://www.
congan.com.vn/?mod=detnews&catid=942&p=&id=463575.
- Về độ tuổi: Theo thống kê của Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự
xã hội thì tình hình tội phạm do người chưa thành niên từ đủ 16 tuổi đến dưới 18
tuổi thực hiện có chiều hướng gia tăng và chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 60%; từ
đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chiếm khoảng 32% và dưới 14 tuổi chiếm khoảng
8% trong tổng số các vụ phạm tội do người chưa thành niên và trẻ em thực hiện
(
Điển hình, ngày 15-5-2008, TAND thành phố Hà Nội đã xét xử sơ thẩm vụ cướp
tài sản của lái xe taxi. Điều đáng nói là 4 đối tượng bị đưa ra xét xử đang ở độ
tuổi 17-18, do Cao Văn Quang ở Sở Thượng, Yên Sở, Hoàng Mai (Hà Nội) cầm
đầu. Đây là những thanh niên chơi bời lêu lổng, kết bạn với nhau qua "chat", rồi
tụ tập, đi đêm tại các quán Internet, quán karaoke và các nhà nghỉ rồi rơi vào
con đường phạm tội ( />cai/gia-tang-toi-pham-vi-thanh-nien-trach-nhiem-thuoc-ve-ai.html).
- Về địa bàn hoạt động: Các vụ vi phạm pháp luật và phạm tội do trẻ vị
thành niên thực hiện không chỉ xảy ra ở các thành phố, thị xã mà còn xảy ra ở
các vùng nông thôn, kể cả vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, đánh giá một cách tổng
thể trên phạm vi toàn quốc thì tại các thành phố lớn, nơi kinh tế phát triển mạnh

12


Mô hình
CTXH
Cá nhân

thu hút nhiều lực lượng lao động, nhiều thành phần xã hội sinh sống, thì tỷ lệ
người chưa thành niên vi phạm pháp luật và phạm tội chiếm tỷ lệ cao hơn và có
chiều hướng tăng nhanh hơn.
Cùng với sự gia tăng về số lượng tội phạm chung, đặc biệt một số loại tội
phạm có tính chất xuyên quốc gia, tội phạm công nghệ cao, dự báo trong thời
gian tới, số lượng các vụ việc, đối tượng là trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật
vẫn tiếp tục gia tăng; tính chất của hành vi vi phạm ngày càng nghiêm trọng và
diễn biến phức tạp; các tội phạm hoạt động theo băng nhóm, có tổ chức, có cơ
cấu chặt chẽ ở độ tuổi này vẫn tiếp tục gia tăng. Hành vi vi phạm pháp luật, đặc
biệt là các hành vi phạm tội vẫn chủ yếu tập trung vào các nhóm tội như: xâm
phạm tính mạng sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người; xâm phạm an
toàn công cộng và trật tự công cộng; các tội phạm về ma túy. Trong tương lai
gần, trẻ vị thành niên có thể tham gia vào các đường dây tội phạm xuyên quốc
gia như: tội phạm về ma túy, tội phạm công nghệ cao, tội mua bán phụ nữ với
tính chất và hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
2. Nguyên nhân dẫn đến trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật
Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật
nhưng có thể thấy nổi bật là các nguyên nhân chính sau:
- Về bản thân trẻ: Nhận thức, hành vi và kỹ năng ứng xử của trẻ chưa phù
hợp.
Trẻ em vị thành niên có tâm lý thiếu ổn định, xốc nổi, thích độc lập và thích
khẳng định mình. Điều này dẫn đến thái độ sống không đúng đắn và những hành

vi xấu của trẻ. Vì vậy nếu chúng ta không kịp uốn nắn, đó là nguyên nhân dẫn đến
tới tội phạm. Rất ít các công trình nghiên cứu về lứa tuổi vị thành niên của Việt
Nam để ý tới nghiên cứu đánh giá những hành vi kém thích nghi, hành vi rối nhiễu
và sự thiếu hụt các kỹ năng ứng phó giải quyết vấn đề ở tuổi vị thành niên. Những
đứa trẻ thất bại trong việc xử lý những xung đột với cha mẹ, với thầy cô, với bạn
bè trong lớp, trong trường (nhất là bạn khác giới) có thể bỏ nhà đi lang thang, có
thể bỏ lớp, bỏ trường gia nhập vào các nhóm bạn xấu… rồi trở thành tội phạm.
Những nghiên cứu trẻ em vị thành niên bỏ nhà đi qua đêm hoặc bỏ nhà gia
nhập vào nhóm trẻ lang thang cho thấy các em này thường bày tỏ sự thất vọng,



13


Mô hình
CTXH
Cá nhân

chán nản về gia đình. Trẻ bỏ nhà thường là muốn thoát khỏi môi trường không
mong muốn, nơi trẻ không cảm nhận được sự yêu thương, hoặc nơi làm trầm trọng
những xung đột xung quanh một nhiệm vụ phát triển. Chẳng hạn, như trẻ có nhu
cầu được độc lập, muốn được tôn trọng trong khi cha mẹ không tin trẻ, gia tăng sự
kiểm soát, hay xúc phạm trẻ và khi trẻ cảm thấy không còn khả năng thay đổi quan
hệ với mẹ, trẻ có thể bỏ nhà đi lang thang. Phần lớn những trẻ bỏ nhà đi lang thang
có sự thiếu hụt nhận thức và không có kỹ năng giải quyết xung đột.
Những nghiên cứu về ý định tự tử ở tuổi vị thành niên cho thấy rất nhiều vụ ý
định tự tử có liên quan đến việc phát triển của trẻ như: trẻ cảm thấy bị “sỉ nhục”, bị
mất mát qua nhiều, cô đơn, khổ tâm, chán nản đến tuyệt vọng, bị chìm ngập bởi
các nhiệm vụ phát triển mà trẻ không giải quyết được, rồi những xung đột không

có cách gì khắc phục… Trẻ tìm đến cái chết như là một sự giải thoát hay “trả thù”.
Lứa tuổi vị thành niên đòi hỏi các em phải đương đầu với những khó khăn do
những yêu cầu và nhiệm vụ phát triển đang đặt ra cho chúng như: tăng cường các
hoạt động nhóm bạn, giảm sự kiểm soát của người lớn, tăng tính độc lập tự quyết
định… Những nghiên cứu liên quan đến trẻ vị thành niên gặp thất bại học đường,
có hành vi quậy phá, rối nhiễu tâm lý (tỷ lệ này chiếm từ 10-12%) cho thấy các kỹ
năng hợp tác, kiểm soát xung tính, kiềm chế xúc cảm, kỹ năng tự đánh giá, giải
quyết các tình huống có vấn đề và đặc biệt là kỹ năng giao tiếp ứng xử trong quan
hệ với bạn khác giới ở các em này rất nghèo nàn. Chẳng hạn, khi nghiên cứu trên
hai nhóm trẻ vị thành niên là học sinh bình thường (218 em) và những học sinh có
vấn đề, cá biệt (168 em) từ lớp 8 đến 12 (14 - 19 tuổi), các nhà nghiên cứu đã so
sánh kỹ năng ứng phó giải quyết vấn đề của hai nhóm này với các tình huống khó
khăn, xung đột trong quan hệ liên cá nhân (quan hệ với cha mẹ; quan hệ với bạn
cùng giới, khác giới; quan hệ với người lớn khác, quan hệ với trẻ ít tuổi hơn). Mức
độ đánh giá các kỹ năng chia thành 5 loại: tích cực, hợp lý, tiêu cực, xung tính và
lảng tránh. Kết quả cho thấy nhóm trẻ cá biệt có các kỹ năng giải quyết vấn đề một
cách hợp lý thấp hơn hẳn nhóm trẻ bình thường, trong khi nhóm trẻ cá biệt sử
dụng các giải pháp tiêu cực, xung tính hay lảng tránh cao hơn hẳn nhóm trẻ bình
thường. Kết luận của công trình nghiên cứu này cho thấy ở nhóm trẻ có vấn đề - cá
biệt, thiếu hụt không chỉ ở nhận thức tình cảm mà thiếu hụt cả các kỹ năng (ví dụ:



14


Mô hình
CTXH
Cá nhân

thiếu kỹ năng tự kiềm chế xung tính, kỹ năng đánh giá hậu quả, kỹ năng phân tích
chọn lựa các giải pháp hợp lý…).
- Về gia đình: Môi trường gia đình thiếu lành mạnh, thiếu sự quan tâm,
chăm sóc của bố mẹ.
Môi trường gia đình thiếu lành mạnh là
một trong những nguyên nhân cơ bản nhất dẫn
đến trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật. Khi trẻ
sống trong gia đình mà bố mẹ thiếu hiểu biết,
ứng xử không có văn hoá, từ cách xưng hô
(nhiều bậc cha mẹ gọi nhau là mày- tao…) cho
đến những cãi lộn hoặc trẻ sống trong gia đình
mà bố mẹ, anh chị em đều vi phạm pháp luật như: trộm cắp, cướp của, giết người,
buôn bán ma túy thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đến việc hình thành nhân cách của trẻ,
rất nhiều em đã lấy đó làm gương hoặc học theo những thói hư tật xấu đó. Theo
con số thống kê của trường Đại học An ninh nhân dân, môi trường hay hoàn cảnh
gia đình có ảnh hưởng trực tiếp đến việc trẻ phạm tội như sau: 30% trẻ phạm tội
có bố, mẹ nghiện ma tuý, ham mê cờ bạc; 21% có gia đình làm ăn phi pháp; 8%
có anh chị có tiền án tiền sự; 10,2% trẻ mồ côi cả cha lẫn mẹ; 32% trẻ có bố mẹ ly
hôn; 9% trẻ bị cha mẹ đánh đập, chửi mắng; 21% được nuông chiều quá mức,
28% bố mẹ không đáp ứng đủ nhu cầu và 75% trẻ không được gia đình quan
tâm quản lý…
Việc bố mẹ mải mê kiếm tiền, không chú tâm giáo dục con cái, xem việc giáo
dục con cái là trách nhiệm của nhà trường (hiện nay các hình thức cho con học bán
trú khá phổ biến do bố, mẹ đều bận đi làm cả ngày), tối về lại mệt mỏi, gia đình
thiếu sự giao tiếp đầm ấm, cởi mở… dẫn đến trẻ cảm thấy bị bỏ rơi, thiếu thốn tình
cảm trẻ sẽ tìm đến những mối quan hệ khác để bù đắp- đây chính là nguyên nhân
để những nhóm trẻ xấu dụ dỗ, lôi kéo vào những hành vi xấu. Hay những gia đình
khá giả, kiếm được nhiều tiền thì một trong những cách thể hiện sự giàu sang của
bố mẹ là nuông chiều con cái, cho tiền, mua sắm cho con không thiếu thứ gì…để
họ cảm thấy hãnh diện vì con mình sướng hơn con người khác… nhưng họ không

hiểu rằng đó chính là sự ích kỷ của chính bản thân họ, họ làm như thế để thoả mãn
nhu cầu được khẳng định mình của chính họ trong xã hội (là người giàu có, lắm



15


Mô hình
CTXH
Cá nhân

tiền ) mà không biết đấy là nguyên nhân dẫn đến những hành vi lệch chuẩn của
trẻ. Trong các trường hợp thanh thiếu niên phạm tội đua xe, dùng ma tuý (nhất là
hiện tượng sử dụng thuốc lắc trong thời gian gần đây), đa phần trong số đó là
những “cậu ấm, cô chiêu”. Đây là một trong những “vấn nạn nhà giàu”, khi mà
trong xã hội luôn tồn tại những nhóm con nhà giàu có (bố mẹ buôn bán hay có
chức quyền) tụ tập nhau lại, khi mà chúng không tìm được niềm vui, sự giải trí
lành mạnh như những bạn cùng trang lứa, chúng không nhận thức được giá trị của
lao động (qua đồng tiền) và đi tìm những thú tiêu khiển trái với những chuẩn mực,
đạo đức xã hội (từ hình thức, phong cách cho tới hành vi, lối sống đều “khác
người”)…trở thành những con người lệch lạc,
và rồi khi gia đình xảy ra biến cố thì chúng sẵn
sàng phạm pháp để thoả mãn thú ăn chơi mà
chúng đã quen trước đó. Bên cạnh đó, việc đối
xử thô bạo của cha, mẹ đối với trẻ như đánh
đập, chửi mắng sẽ hình thành những tính cách
tiêu cực ở trẻ như tính lỳ lợm, hay trả thù và rất dễ tham gia vào các nhóm có
cùng tính cách, thích đánh nhau (tìm cách giải toả những ức chế mình phải chịu
đựng từ sự trừng phạt của cha mẹ sang người khác), phá phách, ăn trộm, ăn cắp

và dẫn đến con đường phạm tội.

Theo một thống kê, trong số các trẻ vị thành niên phạm pháp ở Việt Nam thì
có đến hơn 70% trẻ không được quan tâm chăm sóc đầy đủ từ gia đình. Tại trường
giáo dưỡng số 2 của Bộ Công an có 60 - 70% em vi phạm pháp luật là do gia đình
không giáo dục nghiêm khắc. Ở trại giam Thanh Xuân - Bộ Công an thì 57%
phạm nhân ở tuổi thanh thiếu niên hay bị bố mẹ mắng chửi, hay có người thân
nghiện hút, cờ bạc…

Khi trẻ không còn thấy sức hấp dẫn của gia đình, lại bị tấn công từ nhiều
phía, các em rơi vào cảm giác bị xúc phạm nhiều dẫn đến mất tự chủ, có nhiều
phản ứng không kìm chế được. Việc trẻ bỏ nhà ra đi là dấu hiệu sớm báo trẻ chuẩn
bị phạm tội. Phần lớn trẻ đều hoạt động theo băng nhóm vì đó là thế giới riêng của
trẻ mà chúng không tìm thấy khi sống ở gia đình. Vì vậy theo các nhà nghiên cứu
về trẻ vị thành niên thì khi trẻ đã phạm tội, cách hiệu quả hơn cả không phải là đòn
roi trừng phạt, mà trẻ cần điều trị về tâm lý, đồng thời các gia đình cũng nên mở



16


Mô hình
CTXH
Cá nhân

rộng lòng đón nhận các em quay trở lại cộng đồng, giúp trẻ lấy lại thăng bằng và
sự tự tin. Đó mới là phương pháp tốt nhất và có tác dụng nhất.
- Về xã hội: Sự thay đổi quá nhanh của xã hội cùng với sự gia tăng các tệ
nạn xã hội.

Sự thay đổi quá nhanh của xã hội
khiến trẻ không kịp thích ứng, tâm lý trẻ
trong giai đoạn vị thành niên lại thiếu ổn
định, xốc nổi nên dẫn đến thái độ sống
không đúng đắn và những hành vi
xấu, trong khi đó người lớn dần ít
quan tâm hơn đến đời sống con cái
mà chạy theo sự chuyển biến của xã
hội. Nếu không kịp uốn nắn, đó chính là căn nguyên tội phạm
ở trẻ vị thành niên. Một thực tế không thể phủ nhận là việc bùng nổ công nghệ
thông tin. Nhiều học sinh, sinh viên bỏ học, bị các quán Net lôi cuốn vào các trò
chơi trên mạng. Bên cạnh đó các trò chơi thiếu lành mạnh như: bạo lực đẫm máu,
kích động mạnh lại được phô trường tràn lan, phù hợp với tâm lý thích nổi loạn
của trẻ vị thành niên. Đó chính là nguyên nhân gây ra tình trạng trẻ em thiếu tiền
chơi điện tử, thiếu tiền tiêu xài, hút chích thì lập thành những nhóm cướp nhí để
cùng nhau đi cướp giật tài sản.
Điển hình như vụ Lê Văn Luyện (sinh ngày 18/10/1993) đã có hành vi dã
man giết 03 mạng người rồi cướp tài sản ở tiệm vàng Ngọc Bích, tỉnh Bắc
Giang, nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội của Luyện là muốn kiếm tiền để
trả nợ và chơi game online “Kiếm thế” trên mạng Internet.
Đã đến lúc cần gióng hồi chuông cảnh báo việc bảo vệ, chăm sóc trẻ vị
thành niên, đặc biệt là trẻ vị thành niên phạm tội cần có sự phối hợp giữa gia
đình, nhà trường và xã hội trong việc tạo điều kiện, môi trường văn hoá giáo
dục; trong việc đấu tranh phòng, chống tội phạm ở trẻ vị thành niên.
IV. MÔ HÌNH CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI TRẺ VỊ THÀNH NIÊN VI
PHẠM PHÁP LUẬT
1
. Một số mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi phạm pháp
luật trên thế giới
Như đã trình bày ở trên, trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật là vấn đề

chung của nhiều nước trên thế giới hiện nay. Để khắc phục vấn đề này, nhiều



17


Mô hình
CTXH
Cá nhân

nước đã đưa ra các mô hình nhằm phòng ngừa, ngăn chặn và đẩy lùi tình trạng
trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật, dưới đây là một số mô hình cơ bản:
1.1. Mô hình của Canada
Hầu hết những chương trình thực hiện ngăn ngừa và khắc phục hậu quả của
trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật đều được điều hành bởi Chính phủ và các tổ
chức phi chính phủ. Chương trình đó dựa vào trường học và cộng đồng:
- Ở trường học:
+ Giáo viên và nhân viên tư vấn của trường sẽ theo dõi, giám sát và là
người đầu tiên phát hiện dấu hiệu, nguy cơ vi phạm pháp luật của trẻ vị thành
niên.
+ Tạo môi trường học tập tốt như: quy mô lớp học nhỏ, tăng cường sự giám
sát, liên lạc thường xuyên với nhân viên tư vấn.
+ Tổ chức những buổi sinh hoạt ngoại khóa để thực hành, cải thiện mô hình
hành vi của trẻ cho học sinh.
- Ở cộng đồng: Các chương trình cung cấp các dịch vụ gia đình và can
thiệp sớm cần thiết để giúp trẻ em vi phạm pháp luật có những hành vi tích cực
qua những trung tâm vui chơi giải trí của cộng đồng.
1.2. Mô hình của Scotland
- Có sự khác biệt trong việc điều trị những trẻ vị thành niên vi phạm pháp

luật và những trẻ vị thành niên có nguy cơ vi phạm pháp luật.
- Nếu một trẻ em vi phạm pháp luật thì cơ quan điều tra sẽ cử 1 nhân viên
điều tra đi thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau như: cảnh sát, nhân viên
công tác xã hội, trường học, bệnh viện, tổ chức tự nguyện. Sau đó người điều tra
sẽ quyết định có phải can thiệp bắt buộc hay không. Nếu phải can thiệp thì sẽ có
một cuộc họp bàn về cách giải quyết vấn đề với trẻ em đó với sự tham gia của 3
bên: những người tình nguyện viên ở cộng đồng, gia đình trẻ và cơ quan chính
quyền. Kết quả thường thấy đó là sẽ đưa ra giải pháp giám sát tại nhà và tại cộng
đồng.
- Scotland chấm dứt việc giam giữ trẻ em trong các nhà tù.
1.3. Mô hình của New Zeanland
Chính phủ đã đưa ra kế hoạch 4 điểm để giảm tỷ lệ tội phạm là trẻ vị thành
niên như sau:



18


Mô hình
CTXH
Cá nhân

- Can thiệp để hỗ trợ các gia đình chịu nhiều áp lực như: nghèo đói, thất
nghiệp…
- Các sáng kiến phòng chống tội phạm trong khu phố.
- Cảnh sát thực hiện nhiệm vụ an ninh tốt.
- Có tòa án vị thành niên để bảo vệ quyền lợi của trẻ và giải quyết các
nguyên nhân gây ra.
Bên cạnh kế hoạch 4 điểm để giảm tỷ lệ tội phạm trẻ vị thành niên của

Chính phủ, còn có một số biện pháp như: tư vấn việc làm cho trẻ vị thành niên
vi phạm pháp luật…
* Đánh giá một số mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi
phạm pháp luật trên thế giới:
Mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật trên thế
giới có những điểm đáng chú ý như sau:
- Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong trường học, bệnh viện và cộng
đồng vô cùng quan trọng đối với việc ngăn ngừa trẻ vị thành niên vi phạm pháp
luật. Mỗi trẻ trong trường học, gia đình, cộng đồng đều có sự theo dõi, giám sát
của nhân viên công tác xã hội ở địa bàn đó.
- Thông tin về trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật được đảm bảo bí mật.
- Có tòa án dành cho trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật để bảo vệ và thực
hiện quyền của trẻ.
- Tạo việc làm cho trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật.
- Hầu hết ở các nước việc ngăn ngừa trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật và
tái vi phạm pháp luật được xác định là chiến lược ưu tiên hàng đầu của quốc gia,
có hệ thống các cơ quan chính phủ chịu trách nhiệm về vấn đề trên.
2. Một số mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi phạm pháp
luật ở Việt Nam
2.1. Mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật tại
trại giam (ở Trại giam Thanh Lâm)
- Dạy văn hoá, dạy nghề: Để giáo dục, cải tạo tốt các trẻ vị thành niên vi
phạm pháp luật, trại đã có các chương trình xóa mù chữ, giáo dục công dân, tổ



19


Mô hình

CTXH
Cá nhân

chức cho tất cả các em phạm nhân học nghề khâu
bóng, một số em được học thêm nghề đan lát,
may các hàng gia dụng, nghề mộc. Tổ chức một
số chương trình văn nghệ, thể thao cho phạm
nhân, trong đó có phạm nhân là trẻ vị thành niên
nhằm đáp ứng nhu cầu giải trí, nâng cao thể chất,
tinh thần.
- Các dịch vụ hỗ trợ trong trại: Ngoài dịch vụ chăm sóc sức khỏe, phạm
nhân chưa thành niên chưa được hưởng các dịch vụ khác như tham vấn, tư vấn.
Đây là một loại dịch vụ mà các em rất cần nhằm giải quyết những vướng mắc về
tâm tư, tình cảm, giúp các em xác định và khắc phục các yếu tố nguy cơ, lập kế
hoạch cho việc tái hòa nhập cộng đồng sau khi được tự do. Đa số các em cho
rằng, các cán bộ trại giam quan tâm đến bản thân mình cũng như các bạn trong
trại, có khuyên nhủ, động viên, ân cần thăm hỏi, nhưng vẫn cần phải có những
dịch vụ tham vấn, tư vấn riêng để bảo đảm chất lượng của dịch vụ.
- Giữ mối liên hệ với gia đình và bạn bè: Việc giữ gìn mối liên hệ của
người chưa thành niên với gia đình và thế giới bên ngoài được thực hiện khá tốt
ở trại Thanh Lâm. 100% các em đều được duy trì liên hệ với gia đình thông qua
thư từ, điện thoại hay các cuộc thăm viếng. Việc gắn việc liên lạc điện thoại với
gia đình với nỗ lực cải tạo của các em cũng là một biện pháp động viên các em
cố gắng cải tạo. Ngoài sự liên hệ với gia đình, người thân, thỉnh thoảng các em
còn được liên lạc với bạn bè cùng trang lứa của mình
2.2. Mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật tại
trường giáo dưỡng
- Dạy văn hoá, dạy nghề: Nhận thức được tầm quan trọng của việc giáo
dục văn hoá, hướng nghiệp, dạy nghề đối với việc tái hoà nhập thành công của
trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật sau khi ra khỏi trường giáo dưỡng, hầu hết

các trường giáo dưỡng đều có hoạt động dạy văn hóa đến lớp 9 đối với những
em vào trại chưa học đến lớp 9 và dạy nghề đối với những em đã học hết lớp 9.
- Các dịch vụ hỗ trợ tại trường: Nhìn chung, các trường giáo dưỡng đã
quan tâm đầu tư vào các dịch vụ như: chăm sóc sức khoẻ, tư vấn, tham vấn cho



20


Mô hình
CTXH
Cá nhân

học sinh của trường. Dịch vụ tham vấn ngày càng được quan tâm và phát triển
về đội ngũ tham vấn viên cũng như cơ sở vật chất phục vụ.
- Chuẩn bị tâm lý cho các em trước khi ra trường: Trước khi ra trường, hầu
hết các em đều nhận được sự động viên, khuyên nhủ của thầy cô trong nhà
trường để tích cực lao động học tập, chuẩn bị trở về nhà. Đối với những em
chuẩn bị ra trường thì các thầy cô giáo trong trường thường quan tâm hơn và đôi
khi có những buổi gặp gỡ riêng với các em để trò chuyện về việc chuẩn bị trở về
của các em. Đặc biệt, Trường giáo dưỡng số 2, Bộ Công an đã tổ chức những
buổi thảo luận cho những em chuẩn bị ra trường.
- Giữ mối liên hệ với gia đình và cộng đồng: Các trường giáo dưỡng đều
tạo điều kiện để các em duy trì mối liên hệ với gia đình và xã hội. Hầu hết các
em được giữ mối liên hệ với người thân và bạn bè qua thư từ, gửi quà hoặc các
cuộc thăm viếng của gia đình và bạn bè. Trong một số trường hợp đặc biệt, các
em được liên hệ qua điện thoại với gia đình. Đặc biệt, Trường giáo dưỡng số 2,
Bộ Công an thường xuyên tổ chức các buổi giao lưu, trao đổi, toạ đàm với sinh
viên các trường đại học, cao đẳng sư phạm đến trường nghiên cứu; các cấp

chính quyền, tổ chức xã hội của trung ương, địa phương và tạo điều kiện cho các
em tham gia hội diễn văn nghệ, hội thao của các trường phổ thông nơi đơn vị
đóng tổ chức.
2.3. Mô hình giáo dục tái hòa nhập tại cộng đồng
- Mô hình quản lý, giáo dục trẻ em chưa ngoan, vi phạm pháp luật.
Mô hình này được thực hiện ở phường Nguyễn Du, thành phố Nam Định
và phường Trại Cau, quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng. Mục đích chính của
mô hình này là phối hợp chặt chẽ giữa công an và các cơ quan, tổ chức xã hội
theo dõi và hỗ trợ từng cá nhân trong cộng đồng để có kế hoạch giáo dục thích
hợp đối với từng em. Lực lượng công an chịu trách nhiệm giáo dục và theo dõi
những em có biểu hiện vi phạm pháp luật. Mặc dù cách tiếp cận này mang tính
nghiệp vụ công an, nhưng mô hình đã chú trọng huy động cộng đồng, nhà
trường và bản thân người chưa thành niên tham gia vào các hoạt động ở cộng
đồng dân cư.



21


Mô hình
CTXH
Cá nhân

- Mô hình giáo dục đồng đẳng.
Tập hợp và tạo điều kiện cho những trẻ vị thành niên đã từng vi phạm pháp
luật trong quá khứ nhưng giờ đây đã hoàn lương (giáo dục viên đồng đẳng) tiếp
xúc, nói chuyện, giúp đỡ những trẻ em hiện đang có những hành vi vi phạm trái
pháp luật. Ngoài ra, những giáo dục viên đồng đẳng có thể đảm đương những
chương trình giáo dục phòng ngừa vi phạm pháp luật ở các trường học cũng như

hướng dẫn những người chưa thành niên làm trái pháp luật và trẻ em đã chấp
hành xong hình phạt tái hoà nhập cộng đồng.
- Mô hình bạn giúp bạn trên cơ sở tình nguyện.
Xuất phát từ tinh thần chia sẻ khó khăn, giúp đỡ bạn vượt qua thử thách
nhằm giáo dục và cung cấp các kỹ năng xã hội cho trẻ vị thành niên trong các
gia đình nghèo, gia đình có người vi phạm pháp luật Mô hình này cũng có thể
được mở rộng để hỗ trợ cho trẻ em có nguy cơ cao trong việc vi phạm pháp luật
cũng như giúp những trẻ em trở về từ trường giáo dưỡng, cơ sở giam giữ tái hoà
nhập cộng đồng. Ở một số địa phương, các nhóm tương thân đã tham vấn và hỗ
trợ vật chất cũng như cho những người có hoàn cảnh khó khăn vay vốn để phát
triển kinh tế.
- Mô hình câu lạc bộ Ông - Bà - Cháu: Được phát triển từ năm 1998 và
được coi là một diễn đàn giữa hai thế hệ. Đây là một mô hình hết sức đặc thù do
Uỷ ban Mặt trận tổ quốc phát động với sự tham gia của Hội người cao tuổi, Hội
cựu chiến binh, Hội cựu giáo chức. Mục tiêu của mô hình này là nhằm giúp trẻ
em ở mọi lứa tuổi, trong đó có trẻ vị thành niên tham gia sinh hoạt xã hội để
giáo dục đạo đức cho các em bằng lối sống gương mẫu của người lớn.
* Đánh giá một số mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi
phạm pháp luật của Việt Nam:
- Ưu điểm:
+ Các mô hình hỗ trợ trẻ vị thành niên phạm pháp ở Việt Nam đã bắt đầu
chú ý đến việc giáo dục hỗ trợ các em một cách toàn diện về: kiến thức, việc
làm, tâm lý, tình cảm, lập kế hoạch cho hòa nhập, Trong đó, các dịch vụ tham
vấn, hỗ trợ tâm lý đã bước đầu được quan tâm nhằm giúp các em nhận thức



22

Mô hình
CTXH
Cá nhân

được bản thân, nhận thức đúng đắn và có tâm lý tốt khi tái hòa nhập và giảm
thiểu nguy cơ tái vi phạm.
+ Các mô hình hỗ trợ dựa vào cộng đồng đã được mở rộng với nhiều hình
thức đa dạng và phong phú với sự tham gia của nhiều cơ quan, tổ chức, đoàn thể
và các thành phần trong xã hội giúp các em có cơ hội được sống trong môi
trường tốt với sự quan tâm săn sóc của gia đình và cộng đồng.
Thực tiễn cũng cho thấy, ở những địa phương mà chính quyền cơ sở quan
tâm thật sự đến các em trở về tái hòa nhập cộng đồng, hỗ trợ các em trong việc
tìm kiếm công ăn việc làm, xoá bỏ định kiến của chính quyền và cộng đồng cơ
sở đối với họ, tạo ra cơ hội và môi trường để các em hoà nhập trở lại cộng đồng
thông qua các hoạt động quần chúng tại địa phương như: tham gia tuần tra, bảo
vệ, tham gia các hoạt động quần chúng ở địa phương khi có yêu cầu, giữ gìn trật
tự an ninh nơi cư trú; giúp họ xa lánh cái xấu, hoàn cảnh dễ vi phạm pháp luật…
thì ở những nơi đó, tỷ lệ tái phạm từ số đối tượng này giảm đi rất nhiều.
- Nhược điểm:
+ Mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên ở Việt Nam hiện nay chưa
nhiều, chưa có một hệ thống đồng bộ; việc hỗ trợ, giúp đỡ, tư vấn cho trẻ chủ
yếu là những người có kinh nghiệm trong cuộc sống, những thế hệ đi trước mà
chưa có đội ngũ nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp
+ Việc hỗ trợ, giúp đỡ trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật tại các trại giam,
trường giáo dưỡng, trở về tái hòa nhập cộng đồng còn hạn chế và mang nặng
tính hình thức. Vai trò của các đoàn thể, tổ chức xã hội và cộng đồng trong việc
hỗ trợ trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật chưa rõ nét, mang nặng thành tích,
báo cáo.
+ Kinh phí chi cho các hoạt động, dịch vụ còn hạn chế, hiện nay chủ yếu
triển khai thông qua các chương trình, dự án (thời gian ngắn, triển khai tại một

số khu vực nhất định).
+ Các dịch vụ tham vấn, tư vấn, hỗ trợ tâm lý hiện nay vẫn chưa đáp ứng
được nhu cầu của các em do đội ngũ tư vấn, tham vấn viên còn thiếu về chất
lượng, hạn chế về chuyên môn, một số chưa được đào tạo bài bản, cơ sở vật chất
còn thiếu.



23


Mô hình
CTXH
Cá nhân

3. Quan điểm xây dựng mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi
phạm pháp luật ở Việt Nam hiện nay.
Xuất phát từ những mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi phạm
pháp luật trên thế giới và ở Việt Nam, nhóm xin nêu lên quan điểm xây dựng mô
hình công tác xã hội phù hợp với trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật ở Việt
Nam:
- Nâng cao chất lượng các mô hình công tác xã hội với trẻ vị thành niên vi
phạm pháp luật hiện nay trong trại giam, trường giáo dưỡng thông qua việc tăng
cường các dịch vụ hiện nay còn thiếu và yếu như: đa dạng hóa học nghề và kết
nối việc làm cho các em, tham vấn, tư vấn Mỗi trường, trại cần có nhân viên
công tác xã hội chuyên nghiệp để làm việc với đối tượng này.
- Khuyến khích phát triển các mô hình hỗ trợ, giúp đỡ trẻ vị thành niên có
nguy cơ vi phạm pháp luật, đã vi phạm pháp luật và tái hòa nhập cộng đồng tại
cộng đồng như: câu lạc bộ bạn giúp bạn, câu lạc bộ xây dựng gia đình “5 không
3 sạch” liên quan đến trẻ em (không trẻ suy dinh dưỡng, không trẻ bỏ học,

không trẻ vi phạm pháp luật, không trẻ nghiện ma túy, ).
- Đảm bảo số lượng và nâng cao chất lượng đội ngũ cộng tác viên dân số
gia đình và trẻ em tại các cơ sở thông qua việc kiện toàn, đào tạo và đào tạo lại
kiến thức chuyên môn, đặc biệt kiến thức về công tác xã hội với trẻ em, trong đó
có trẻ vị thành niên cho đội ngũ này.
- Cung cấp đầy đủ các hoạt động, dịch vụ liên quan đến trẻ như: tham vấn,
tư vấn, hỗ trợ tạo việc làm Đặc biệt chú ý vào các hoạt động, dịch vụ phòng
ngừa trẻ thành niên vi phạm pháp luật như: cam kết không vi phạm pháp luật,
tuyên truyền nâng cao nhận thức
- Nâng cao vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, đoàn thể chính trị, chính trị
xã hội trong việc giúp đỡ trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật tái hòa nhập cộng
đồng.
- Tăng cường đầu tư, cơ sở vật chất, trang thiết bị trong việc hỗ trợ, giúp đỡ
trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật.



24


Mô hình
CTXH
Cá nhân

V. KẾT LUẬN
Trẻ em nói chung, trẻ vị thành niên nói riêng là mầm non của đất nước, là
thế hệ tương lai sẽ kế tục sự nghiệp của dân tộc. Chính vì vậy, Đảng, Nhà nước
và nhân dân ta rất quan tâm đến công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em.
Tuy nhiên, đã có không ít trẻ em mới hôm qua còn là những đứa trẻ vô tư, trong
sáng, tâm hồn chưa bị vẩn đục mà hôm nay đã sa vào con đường tội phạm, là

nạn nhân của những tệ nạn xã hội.
Nhận thức được tầm quan trọng của công tác ngăn ngừa, xử lí, phục hồi, và
tái hòa nhập cho trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật, xã hội, gia đình và nhà
trường chính là những cá nhân, tổ chức có trách nhiệm giáo dục và chăm sóc trẻ.
Hãy tạo ra một môi trường sống an toàn, những điều tốt đẹp, những giá trị nhân
văn nuôi dưỡng thể chất, tinh thần của thế hệ tương lai.