Phát triển du lịch tỉnh An Giang đến năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
WX





MAI THỊ ÁNH TUYẾT






PHÁT TRIỂN DU LỊCH
TỈNH AN GIANG NĂM 2020




LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH NĂM 2007



2
MỞ ĐẦU

1/. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI:

Con người có ba nhu cầu bao gồm nhu cầu sinh tồn, nhu cầu hưởng thụ
và nhu cầu phát triển. Ngày nay, cuộc sống đã bắt đầu vượt ra khỏi sự ràng
buộc của nhu cầu sinh tồn, hướng đến thỏa mãn nhu cầu hưởng thụ và phát
triển, là một bộ phận trong sinh hoạt văn hóa của con người. Nền kinh tế phát
triển, thu nhập người dân nâng lên, sức sản xuất của xã hội hiện đại phát triển
nhanh chóng, tác động trực tiếp đến nhịp điệu sinh hoạt của xã hội con người
ngày càng mau lẹ. Vì vậy mọi người sau thời gian làm việc và học tập khẩn
trương, cần phải khôi phục thể lực, thư giãn tinh thần để nâng cao hiệu suất
công việc. Do đó hoạt động du lịch ngày càng trở thành một nhu cầu không thể
thiếu được trong đời sống xã hội. Với mức đóng góp của ngành du lịch hiện
nay, ngành du lịch được đánh giá là một trong những ngành kinh tế mang lại
hiệu quả cao của thế giới. Đối với Việt Nam phát triển du lịch là giải pháp tốt
nhất trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giải quyết lao động, tăng thu nhập
người dân một cách hiệu quả.

Tỉnh An Giang thuộc đồng bằng sông Cửu Long, có cơ sở hạ tầng
phát triển, miền đất được nhiều du khách trong và ngoài nước biết đến với
nhiều phong cảnh, chùa chiền đậm đà dấu ấn văn hóa và lịch sử cách mạng
như: Núi Sam-Chùa Bà Chúa Xứ, Núi Cấm và hệ thống hang động, Thủy Đài
Sơn, Anh Vũ Sơn, Sơn viên Cô Tô, Đồi Tức Dụp, Dốc Bà Đắt anh hùng trong
chống Mỹ và nhiều di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật khác. Với những tiềm

năng phong phú về lợi thế phát triển du lịch, tỉnh An Giang xác định từng bước
đưa ngành du lịch thật sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần tích cực
trong việc đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, trên cơ sở tận
dụng tiềm năng sẳn có kết hợp sự đầu tư đúng mức và sự hỗ trợ, quan tâm của
nhà nước để tạo điều kiện tốt nhất cho ngành du lịch phát triển.

Thời gian qua, ngành du lịch tỉnh An Giang có những bước phát
triển, nhưng so với lợi thế thì mức độ khai thác, phát triển chưa cao. Công tác
quản lý còn nhiều bất cập, nội dung chương trình du lịch chưa phong phú, sản

3
phẩm du lịch còn đơn điệu, chất lượng phục vụ chưa cao, nguồn nhân lực phục
vụ du lịch còn thấp và khả năng cạnh tranh còn nhiều hạn chế...Các công trình
đã nghiên cứu về phát triển du lịch tỉnh An Giang như Quy hoạch tổng thể phát
triển du lịch tỉnh An Giang đến năm 2010 và một số công trình nghiên cứu
khác có liên quan đến phát triển du lịch tỉnh An Giang chưa đi sâu vào nghiên
cứu một cách hệ thống và xây dựng phương pháp luận về phát triển du lịch,
chưa khảo sát, đánh giá một cách đầy đủ về thực trạng du lịch tỉnh An Giang,
đặc biệt là chưa định hướng rõ nét phát triển du lịch tỉnh An Giang trong bối
cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Từ thực trạng phát triển ngành du lịch của tỉnh
An Giang hiện nay thì việc nghiên cứu đề tài “ Phát triển du lịch tỉnh An Giang
đến năm 2020 “ trên cơ sở khảo sát đánh giá và đề ra giải pháp đẩy mạnh phát
triển du lịch tỉnh An Giang là điều rất cấp thiết. Nhằm nghiên cứu làm rõ nét
những vấn đề lý luận và thực tiển về phát triển du lịch trong bối cảnh toàn cầu
hóa và nền kinh tế tri thức. Từ đó xác lập các nguyên tắc, tiêu chuẩn phát triển
du lịch phù hợp với bối cảnh phát triển du lịch tỉnh An Giang, định hướng cho
ngành du lịch những bước đi hiệu quả nhất, tác động chuyển dịch cơ cấu kinh
tế của tỉnh thông qua việc xác định một cách đúng hướng về cách nhìn, cách
làm ăn và phải có cách đối phó đối thủ cạnh tranh để tồn tại và phát triển.

2/. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:

- Mục tiêu nghiên cứu:

Nghiên cứu những nội dung cơ bản về du
lịch. Phân tích quá trình, thực trạng phát triển ngành du lịch tỉnh An Giang để
đề ra các giải pháp góp phần đẩy mạnh phát triển du lịch tỉnh An Giang đến
năm 2020.
- Đối tượng: Đề tài nghiên cứu hiện trạng và tiềm năng phát triển
của ngành du lịch tỉnh An Giang trên cơ sở xác định ngành du lịch là ngành
kinh tế tổng hợp, liên ngành để đề xuất những giải pháp chiến lược nhằm phát
triển du lịch tỉnh An Giang đến năm 2020.

- Phạm vi:
+ Phạm vi không gian: Được giới hạn trên địa bàn tỉnh An Giang trong
mối quan hệ với các vùng lân cận.


4
+ Phạm vi thời gian: Luận án nghiên cứu sâu về hoạt động du lịch của
tỉnh An Giang giai đoạn 2000-2005 và đề xuất các giải pháp thực hiện giai
đoạn 2006-2020.

Bên cạnh, do hoạt động du lịch chịu tác động mạnh và không ngừng
biến động theo thời gian và xu thế của thời đại. Vì vậy, đề tài sẽ cố gắng không
ngừng nắm bắt những vận động phát triển hệ thống du lịch theo hướng hội
nhập, toàn cầu hóa và nền kinh tế tri thức để đề xuất các giải pháp phát triển du
lịch tỉnh An Giang một cách hiệu quả nhất.

3/. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

Trong quá trình nghiên cứu, đề tài kết hợp nhiều phương pháp
khác nhau làm cơ sở khoa học cho việc thực hiện luận án: Phương pháp duy
vật biện chứng, phương pháp khảo sát, phương pháp điều tra, phương pháp thu
thập và xử lý thông tin, phương pháp chuyên gia, nghiên cứu tư liệu...

Nguồn tài liệu nghiên cứu gồm các thông tin, số liệu, văn bản có liên
quan đến phát triển du lịch. Trên cơ sở đó, luận án kế thừa, bổ sung, vận dụng,
tổng hợp các kết quả đó để đưa ra nhận định chung có liên quan đến việc phát
triển ngành du lịch.

4/. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỂN CỦA ĐỀ TÀI
NGHIÊN CỨU:

- Luận án làm rõ nét những vấn đề lý luận và thực tiển về phát
triển du lịch trong bối cảnh toàn cầu hóa và nền kinh tế tri thức như : những lý
luận cơ bản về du lịch, khái niệm, đặc tính của phát triển du lịch, các loại hình
du lịch chủ yếu, khái niệm những điều kiện cấu thành các loại hình du lịch
...Từ đó, xác lập các nguyên tắc, tiêu chuẩn phát triển du lịch phù hợp với bối
cảnh phát triển du lịch tỉnh An Giang.


5
- Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển ngành du lịch, để
đánh giá và sử dụng chúng như một công cụ trong xây dựng các giải pháp phát
triển du lịch của tỉnh An Giang.

- Tổng hợp những kinh nghiệm một số nước trên thế giới thành công
trong phát triển du lịch, liên hệ hoàn cảnh thực tiễn của Việt Nam cụ thể tỉnh
An Giang để đề xuất những giải pháp phát triển du lịch một các phù hợp và

hiệu quả nhất. Đồng thời, đánh giá tiềm năng và thực trạng của ngành du lịch
tỉnh An Giang trong thời gian qua làm cơ sở đề xuất giải pháp và kiến nghị
nhằm thúc đẩy ngành du lịch tỉnh An Giang


5/. KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN:

Chương 1: Cơ sở lý luận về du lịch và vai trò của chúng đối với phát
triển kinh tế - xã hội.

Chương 2 : Thực trạng phát triển du lịch tỉnh An Giang trong thời
gian qua.

Chương 3: Các giải pháp phát triển ngành du lịch tỉnh An Giang đến
năm 2020.









6
CHƯƠNG 1

NHỮNG LÝ LUẬN CHUNG VÀ KINH NGHIỆM VỀ
PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH.

1.1. DU LỊCH, PHÁT TRIỂN DU LỊCH:

1.1.1. Khái niệm du lịch:

Khái niệm về du lịch có nhiều cách hiểu do được tiếp cận bằng nhiều
cách khác nhau. Quan niệm về du lịch theo cách tiếp cận phổ biến cho rằng du
lịch là một hiện tượng trước thế kỷ thứ XIX đến tận đầu thế kỷ XX du lịch hầu
như vẫn được xem là đặc quyền của tầng lớp giàu có, quý tộc và người ta chỉ
xem đây như một hiện tượng cá biệt trong đời sống kinh tế-xã hội. Trong thời
kỳ này, du lịch như một hiện tượng xã hội góp phần làm phong phú thêm cuộc
sống và nhận thức của con người. Đó là hiện tượng con người rời khỏi nơi cư
trú thường xuyên để đến một nơi xa lạ vì nhiều mục đích khác nhau ngoại trừ
mục đích tìm kiếm việc làm và ở đó họ phải tiêu tiền mà họ đã kiếm được ở nơi
khác.

Du lịch là một hệ thống tinh thần và vật chất trong đời sống xã hội, là
một loại hiện tượng kinh tế xã hội tổng hợp. Du lịch do ba yếu tố cơ bản là du
khách, tài nguyên du lịch và ngành du lịch cấu thành. Lữ hành và du lịch đã có
từ lâu, trãi qua quá trình phát triển lâu dài, trong các thời kỳ lịch sử khác nhau,
hoạt động lữ hành và du lịch có các hình thức biểu hiện và đặc trưng khác
nhau. Lịch sử phát triển du lịch trên thế giới nói chung khái quát thành ba giai
đoạn: Lữ hành thời cổ ( trước những năm 40 của thế kỹ XIX), du lịch cận đại (
từ những năm 40 của thế kỹ XIX đến chiến tranh thế giới thứ hai), ba là du lịch
hiện đại ( sau chiến tranh thế giới thứ hai). Sau chiến tranh thế giới lần thứ II,
ngành du lịch phát triển mạnh và trở thành một trong những ngành có tốc độ
phát triển nhanh và ổn định của kinh tế thế giới.


7
Qua nhiều thời kỳ phát triển, khái niệm về du lịch có những thay đổi

để phù hợp với sự phát triển của ngành du lịch. Có nhiều định nghĩa, nhưng
theo giáo sư Hangiker và Kraff định nghĩa tại Hội nghị lần thứ V của các nhà
khoa học trong lĩnh vực du lịch của thế giới thừa nhận là: “ Du lịch là tổng hợp
các mối quan hệ, hiện tượng bắt nguồn từ cuộc hành trình và lưu trú tạm thời
của cá thể, nơi họ lưu trú không phải là nơi họ ở thường xuyên và là nơi làm
việc để kiếm tiền”.

Theo Luật du lịch Việt Nam: “ Du lịch là hoạt động của con người
ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm thỏa mãn nhu cầu tham quan,
giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoản thời gian nhất định”.

Từ khái niệm trên, cho chúng ta nhận định rằng du lịch không chỉ đơn
thuần của một hoạt động mà là tổng hoà nhiều mối quan hệ và hiện tượng nảy
sinh từ điều kiện và tác động qua lại giữa các đối tượng là khách du lịch, tài
nguyên du lịch và ngành du lịch. Nhu cầu du lịch của người du lịch là yếu tố
dẫn đến sự phát sinh của toàn bộ hoạt động du lịch. Đối tượng trực tiếp của
hành vi du lịch là di tích, cảnh quan và vật mua sắm. Sự tiếp xúc qua lại và tác
động lẫn nhau giữa người du lịch và tài nguyên du lịch thông qua một cơ chế
thị trường để tiến hành vận động mới có thể thực hiện, vì thế ngành du lịch làm
trung gian môi giới giữa hai đối tượng ấy, làm hình thành thị trường du lịch,
làm hài hòa và thực hiện quan hệ giữa sự tiêu dùng của người du lịch và khai
thác có hiệu quả tài nguyên du lịch.
Bên cạnh, du lịch là một hoạt động của con người không phải nơi cư trú
thường xuyên, nhằm mục đích thỏa mãn nhu cầu tham quan, giải trí, nghĩ
dưỡng trong một thời gian nhất định. Đồng thời, từ khái niệm về du lịch cho ta
thấy rõ hơn du lịch là tổng hợp các mối quan hệ giữa khách du lịch, tài nguyên
du lịch và ngành quản lý du lịch, có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, sự phát
triển hoặc ngược lại của chủ thể này sẽ tác động trực tiếp đến các chủ thể còn
lại. Chính vì thế, ngành du lịch cần phải có những giải pháp đồng bộ tác động
lên các chủ thể này mới đảm bảo đưa hoạt động ngành du lịch phát triển một

cách bền vững.

8
1.1.2. Khái niệm về khách du lịch :
Việc xác định ai là du khách ( khách du lịch) có nhiều quan điểm khác
nhau, để phân biệt giữa khách du lịch, khách tham quan và lữ khách dựa vào 3
tiêu thức: Mục đích, thời gian, không gian chuyến đi.
Theo nhà kinh tế học người Anh, ông Ogilvie cho rằng: “ khách du lịch
là tất cả những người thỏa mãn 2 điều kiện: rời khỏi nơi ở thường xuyên trong
khoảng thời gian dưới một năm và chi tiêu tiền bạc tại nơi họ đến thăm mà
không kiếm tiền ở đó”. Khái niệm này chưa hoàn chỉnh vì nó chưa làm rõ được
mục đích của người đi du lịch và qua đó để phân biệt được với những người
cũng rời khỏi nơi cư trú của mình nhưng lại không phải là khách du lịch.
Nhà xã hội học Cohen quan niệm: “ Khách du lịch là một người đi tự
nguyện, mang tính nhất thời, với mong muốn được giải trí từ những điều mới
lạ và sự thay đổi thu nhận được từ một chuyến đi tương đối xa và không
thường xuyên”.
Năm 1937 Ủy Ban Thống kê Liên Hiệp quốc đưa ra khái niệm về du
khách quốc tế như sau: “ Du khách quốc tế là những người thăm viếng một
quốc gia ngoài quốc gia cư trú thường xuyên của mình trong thời gian ít nhất là
24 giờ”.
Tuy nhiên, trong thực tế lượng khách tham quan giải trí trong thời gian ít
hơn 24 giờ ngày càng nhiều và không thể không tính đến tiêu dùng của họ
trong thống kê du lịch, do đó đã nãy sinh ra khái niệm về khách tham quan.
Khách tham quan là những người đi thăm và giải trí trong khoảng thời gian
dưới 24 giờ.
Từ những khái niệm trên, cho ta nhận định rằng khách du lịch (du khách)
là những người đi vì lý do giải trí, lý do sức khỏe, gia đình…, những người đi
tham gia các hội nghị, hội thảo của các tổ chức, các đại hội thể thao…hoặc
những người đi với mục đích kinh doanh công vụ (tìm hiểu thị trường, ký kết

hợp đồng…). Những người không được xem là khách du lịch quốc tế là những
người đi sang nước khác để hành nghề, những người tham gia vào các hoạt
động kinh doanh ở nước đến (có thu nhập ở nước đến), những người nhập cư,
các học sinh sinh viên đến để học tập, những cư dân vùng biên giới, những
người cư trú ở một quốc gia và đi làm ở quốc gia khác, những người đi xuyên
qua một quốc gia và không dừng lại cho dù cuộc hành trình kéo dài trên 24 giờ.

9
Như vậy, với khái niệm này về mặt thời gian khách du lịch quốc tế là
những người có thời gian thăm viếng (lưu lại) nước đến ít nhất là 24 giờ. Sở dĩ
như vậy vì các du khách phải lưu lại qua đêm và phải chi tiêu một khoản tiền
nhất định cho việc lưu trú.
* Phân loại về du khách :
Từ ngữ “du khách” xuất hiện sớm nhất trong từ điển Oxford bằng tiếng
Anh xuất bản năm 1811, có ý nghĩa là “ du khách từ ngoài tới với mục đích
tham quan du ngoạn”.
Du khách là chủ thể của hoạt động du lịch, chiếm vị trí quan trọng trong
hoạt động du lịch là đối tượng chủ yếu và xuất phát điểm cơ bản của khai thác
kinh doanh, phục vụ của ngành du lịch, đồng thời đây là nơi chủ yếu để ngành
du lịch thu được lợi ích kinh tế, lợi ích xã hội và lợi ích văn hóa và là điều kiện
cơ bản và tiền đề để phát triển.
Căn cứ vào phạm vi khu vực, mục đích du lịch, độ tuổi khách du lịch,
mức chi tiêu của khách du lịch, mục đích đi du lịch, hình thức, phương tiện,
nguồn chi tiêu của khách du lịch. Từ đó, du khách được chia làm các loại như:
Phân theo phạm vi gồm du khách quốc tế, du khách trong nước; Phân theo mục
đích du lịch gồm du khách tiêu khiển, du khách đi công tác, du khách gia đình
và việc riêng; Phân chia theo tuổi tác gồm du khách cao tuổi, du khách trung
niên, du khách thanh thiếu niên; Phân chia theo mức chi tiêu gồm du khách
hạng sang, du khách kinh tế; Phân chia theo nội dung hoạt động gồm du khách
tham quan, du khách nghỉ phép, du khách hội nghị, du khách điều dưỡng, du

khách thể thao, du khách thám hiểm, du khách giao lưu văn hóa, du khách tôn
giáo ; Phân chia theo hình thức tổ chức gồm du khách tập thể, du khách cá
nhân, du khách bao trọn gói; Phân chia theo phương tiện giao thông được sử
dụng gồm du khách hàng không, du khách đường sắt, du khách ô tô, du khách
đường thủy; Phân chia theo nguồn chi phí gồm du khách tự túc, du khách được
tổ chức cấp kinh phí, du khách được thưởng.

Từ việc phân loại du khách trên, có ý nghĩa rất quan trọng sẽ giúp cho
các nhà hoạch định chiến lược phát triển du lịch, các doanh nghiệp kinh doanh
du lịch xác định rõ chủ thể du lịch là đối tượng nào để có sự phối hợp nhịp
nhàng, khai thác có hiệu quả, phù hợp của khách thể du lịch, môi giới du lịch,

10
tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút khách du lịch và tác động cho hoạt
động du lịch có hiệu quả.
1.1.3. Phân loại du lịch :
Hiện nay chưa có tiêu chuẩn thống nhất để phân loại du lịch, ngành du
lịch thế giới đang phát triển nhanh, số người tham gia hoạt động du lịch ngày
càng đông. Mỗi người đều căn cứ vào điều kiện kinh tế, thời gian nhàn rỗi và
mục đích du lịch của mình để xác định hình thức du lịch khác nhau. Cùng với
sự phát triển không ngừng của du lịch, phạm vi hoạt động ngày càng có xu thế
phát triển, nội dung hoạt động ngày càng mở rộng và các loại hình du lịch cũng
dần dần tăng lên. Các loại hình du lịch có thể phân chia như sau:
- Phân loại theo mục đích du lịch: Theo sự phân loại về mục đích thăm
viếng của du khách ở Hội nghị du lịch quốc tế La Mã của Liên Hiệp Quốc, du
lịch được chia ra: du lịch nghỉ phép, du lịch thương mại, du lịch điều trị dưỡng
bệnh, du lịch du học, du lịch hội nghị, du lịch thăm viếng người thân, du lịch
tôn giáo, du lịch thể dục thể thao và các du lịch khác.
- Phân chia theo phạm vi khu vực: Căn cứ vào phạm vi khu vực có thể
chia du lịch thành: du lịch trong nước và du lịch quốc tế. Du lịch trong nước là

chỉ du lịch do cư dân trong nước rời khỏi nơi cư trú của mình tới một nơi khác
trong nước để du lịch. Du lịch quốc tế là chỉ cư dân của một nước vượt đường
biên giới quốc gia tới một hoặc vài nước khác để tiến hành du lịch.
- Phân chia theo nội dung du lịch:
 Du lịch công vụ: Khách nước ngoài nhận lời mời đến thăm viếng,
đàm phán ngoại giao... được xếp một hoặc vài hoạt động du lịch.
Loại du lịch này tuy chiếm tỉ trọng không lớn trong lợi ích kinh tế
của ngành du lịch quốc tế, nhưng cùng với sự tăng lên của sự giao
lưu quốc tế, số người có nhu cầu sẽ tăng lên, do đó cần xem đây là
một hình thức du lịch quan trọng.

 Du lịch thương mại: Thương nhân nước ngoài đến một nước để
tìm hiểu thị trường, kết giao với các nhân sĩ, đàm phán mậu dịch,
trong đó có ăn ở khách sạn, mời tiệc, xã giao, du ngoạn đã trở
thành bộ phận hợp thành quan trọng của hoạt động du lịch ngày
nay.

11
 Du lịch du ngoạn: Đến nơi khác để thưởng ngoạn phong cảnh
thiên nhiên và phong thổ nhân tình, thông qua lữ hành đạt được sự
hưởng thụ cái đẹp, được vui vẻ, nghỉ ngơi. Đó là hình thức du lịch
chủ yếu nhất hiện nay.
 Du lịch thăm viếng người thân: Nước ngoài còn gọi là du lịch
tìm cội nguồn. Những năm gần đây, số người du lịch tìm cội
nguồn và thăm viếng người thân ngày càng tăng, trở thành hình
thức du lịch đặc biệt.
 Du lịch văn hóa : Những người tiến hành du lịch văn hóa phần
lớn là những người có học. Họ đến một nơi khác để tìm hiểu văn
vật cổ tích, văn hóa nghệ thuật, kiến trúc dân tộc, khoa học kỹ
thuật giáo dục với mục đích khảo sát văn hóa và giao lưu văn hóa.

 Du lịch hội nghị: Một số nơi tận dụng dịp tiếp đãi hội nghị gắn
hội nghị và du lịch với nhau tức là vừa hội nghị vừa du lịch. Đặc
điểm của loại du lịch này là địa vị của du khách cao, thời gian lưu
lại dài, khả năng mua sắm mạnh. Hình thức du lịch này đang phát
triển mạnh trên thế giới, trở thành một bộ phận chiếm tỉ trọng lớn
của thị trường du lịch quốc tế.
 Du lịch tôn giáo: Đây là hình thức du lịch cổ xưa tiếp tục đến nay,
chủ yếu là kết quả của sự tồn tại và ảnh hưởng của tôn giáo phản
ảnh trên tư tưởng con người. Ở Trung Quốc và một số nước Đông
Nam Á có lịch sử lâu đời và hình thức kiến trúc phong phú đa
dạng đã thu hút các tín đồ tôn giáo tín ngưỡng khác nhau và đã thu
hút nhiều du khách đến tham quan du ngoạn.
Việc phân loại du lịch trên có ý nghĩa rất quan trọng, sẽ giúp cho ta khai
thác lợi thế, tiềm năng du lịch, xác định được thế mạnh của cơ sở kinh doanh
du lịch, từ đó có thể xác định được cơ cấu khách hàng, mục tiêu của điểm du
lịch, tạo điều kiện đưa hoạt động ngành du lịch ngày càng phát triển tốt nhất.
1.1.4. Sản phẩm du lịch:

1.1.4.1. Khái niệm:
Khái niệm về sản phẩm du lịch cần được xác định một cách rõ ràng, đặc
biệt là trong những lĩnh vực du lịch. Một sản phẩm du lịch là một tổng thể
những yếu tố có thể thấy được hoặc không thấy được, nhưng lại làm thỏa mãn
cho những khách hàng nhất định.

12
Những đặc tính địa lý ( bãi biển, núi rừng, sông suối, khí hậu, không gian
thiên nhiên…) cũng như hạ tầng cơ sở ( khách sạn, nhà hàng, đường bay…)
bản thân chúng không phải là một sản phẩm du lịch, nhưng chúng trở thành sản
phẩm du lịch trong những tình trạng nào đó.
Kotler và Turner đã định nghĩa về sản phẩm du lịch một cách rộng rãi

như sau: “ Một sản phẩm là tất cả những gì có thể cung cấp cho sự chiếm hữu,
sự sử dụng hoặc sự tiêu thụ của một thị trường: điều đó bao gồm những vật thể,
những khoa học, những nhân vật, những nơi chốn, những tổ chức và những ý
tưởng”.
Thường người ta phân biệt ba mức độ trong khái niệm của sản phẩm du
lịch:
- Sản phẩm du lịch chính: Là nhu cầu cần thỏa mãn chính hoặc là phần
lợi ích của sản phẩm này khác với các sản phẩm cạnh tranh khác, chẳng hạn
một chỗ nghĩ mát, một điểm thể thao, một chuyến du hành đường thủy.
- Sản phẩm du lịch hình thức: Sản phẩm du lịch hình thức tương ứng với
sản phẩm du lịch mà nó có mặt lúc mua hoặc chọn lựa. Nó là sản phẩm cốt yếu
được cụ thể hóa những yếu tố hoặc những dịch vụ rõ ràng như khách sạn, nhà
hàng, trang thiết bị. Nó không còn là một sản phẩm ở trong khái niệm mà là
một thành phẩm có thương mại hóa và có ích hoặc được du khách tiêu thụ.
Chẳng hạn, nếu sản phẩm chủ yếu là một chỗ nghĩ mát, thì sản phẩm du lịch là
toàn bộ những khách sạn và dịch vụ thương mại ở trong khu nghĩ mát cũng như
những đặc tính kỹ thuật liên quan đến việc nghĩ mát.
- Sản phẩm du lịch mở rộng: Sản phẩm du lịch mở rộng là toàn bộ những
yếu tố liên quan đến người tiêu dùng, tức là du khách là tổng thể do các yếu tố
nhìn thấy cũng như không nhìn thấy cung cấp cho người du lịch, đặc biệt là
những lợi ích tâm lý như là cảm giác lạ, được xem là thành phần ưu tú, thượng
lưu…

- Sản phẩm du lịch mở rộng là một sản phẩm hoàn toàn thích hợp cho
khách hàng cuối cùng. Đó là hình ảnh hay cá tính của sản phẩm mà du khách
cảm nhận. Hình ảnh đó bao gồm những yếu tố như kiến trúc, khí hậu, cảnh
quan…và những yếu tố tâm lý như bầu không khí, mỹ quan, cách sống, định
chế xã hội của khách hàng.

13

Việc hiểu rõ khái niệm sản phẩm du lịch là khởi điểm của việc nghiên
cứu vấn đề kinh tế du lịch. Trong hoạt động kinh tế du lịch, du khách bỏ ra một
thời gian và sức lực nhất định, chi tiêu một khoản tiền nhất định để mua của
người kinh doanh du lịch không phải vật cụ thể mà là sự thỏa mãn và hưởng
thụ nhiều hơn về tinh thần, là quá trình du lịch hoàn chỉnh một lần, trong đó
bao gồm nhiều loại dịch vụ do đích tới cung cấp. Quá trình du lịch một lần
như vậy tức là một sản phẩm du lịch, trong đó một hạng mục dịch vụ du lịch
như một giường ở phòng khách sạn, một bữa cơm trưa thịnh soạn được gọi là
sản phẩm du lịch. Có thể thấy sản phẩm du lịch là do nhiều hạng mục sản phẩm
du lịch hợp thành là sản phẩm vô hình mang đặc trưng hoàn chỉnh.
Theo chúng tôi, sản phẩm du lịch là một khái niệm tổng thể. Trong thực
tế kinh doanh, một loại sản phẩm du lịch thường do xí nghiệp và bộ phận du
lịch trực thuộc một số ngành nghề nhưng độc lập với nhau cung cấp, các xí
nghiệp và bộ phận này căn cứ vào tính chất của mình tự tổ chức dịch vụ đã
định xoay quanh thị trường mục tiêu riêng. Mặt khác, nhu cầu của du khách là
hoàn chỉnh, nơi du lịch chỉ thỏa mãn một số nhu cầu của họ về ở, ăn, đi lại, du
ngoạn, vui chơi giải trí, mua sắm…Nói cách khác, đối với quần thể du khách,
nơi đích tới du lịch chỉ có thể kết hợp một cách hữu cơ các sản phẩm du lịch
đơn lẻ mới có thể tạo ra sản phẩm du lịch phù hợp với nhu cầu du khách. Sự ra
đời của Công ty du lịch và sự xuất hiện của du lịch trọn gói đã thích ứng với
yêu cầu khách quan này, họ kết hợp toàn bộ sản phẩm du lịch đơn lẻ thành sản
phẩm du lịch thỏa mãn các nhu cầu của du khách trong quá trình du lịch.
Do đó, bất kể đối với cơ quan quản lý du lịch hay xí nghiệp du lịch, hiểu
được khái niệm du lịch một cách thiết thực và xây dựng ý thức sản phẩm du
lịch hoàn chỉnh đều hết sức cần thiết. Xét về nhu cầu, khi du khách tiến hành
quyết định nơi đích tới du lịch thì vấn đề họ quan tâm là sản phẩm du lịch hoàn
chỉnh chứ không phải sản phẩm du lịch đơn lẻ, sự đánh giá của du khách đối
với chất lượng sản phẩm du lịch cũng xuất phát từ điểm này. Vì thế thực sự
hiểu được khái niệm này sẽ có lợi cho việc phát triển lành mạnh của ngành du
lịch, có lợi cho sự tăng cường ý thức hợp tác của người kinh doanh du lịch,

cùng nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch, tạo ra hình tượng du lịch hoàn
chỉnh tốt đẹp.
1.1.4.2. Cơ cấu của sản phẩm du lịch:
Sản phẩm du lịch là loại sản phẩm đặc biệt do nhiều loại yếu tố hợp
thành. Từ phía nơi đích tới du lịch , để thoả mãn các loại nhu cầu tiêu thụ của

14
du khách trong hoạt động du lịch, sản phẩm đơn lẻ do người kinh doanh du lịch
cung cấp cho thị trường du lịch chủ yếu bao gồm: nhà ở, giao thông du lịch,
cung cấp ăn uống, du ngoạn tham quan, hạng mục vui chơi giải trí, dịch vụ
mua sắm, tuyến du lịch, sắp xếp chương trình và các dịch vụ chuyên môn khác.
Nội dung cơ cấu của sản phẩm du lịch rất phong phú, liên quan tới rất nhiều
ngành nghề, nhưng xét về ý nghĩa, các bộ phận hợp thành đều có thể chia ra:
vật hấp dẫn du lịch và dịch vụ du lịch …
Vật hấp dẫn du lịch: là vật đối tượng du lịch có sức thu hút hiện thực mà
người kinh doanh du lịch giới thiệu cho du khách, là nhân tố quyết định để hấp
dẫn du khách. Nó bao gồm tất cả mọi hiện tượng, sự vật, sự kiện tự nhiên và xã
hội tạo thành sức hấp dẫn đối với du khách, có thể mang lại nhiều hiệu quả và
lợi ích kinh tế và xã hội cho người kinh doanh du lịch .
Cơ sở du lịch: Là điều kiện vật chất để phát triển ngành du lịch. Để triển
khai hoạt động kinh tế du lịch cần xây dựng rất nhiều cơ quan lữ hành du
ngoạn, dựa vào điều kiện vật chất nhất định, trực tiếp hoặc gián tiếp cung cấp
dịch vụ cho du khách. Các cơ quan lữ hành du ngoạn này cùng với vật chuyển
tải vật chất của nó gọi chung là cơ sở du lịch. Cơ sở du lịch có thể chia thành
hai loại: cơ sở cơ bản du lịch trực tiếp phục vụ du khách và cơ sở hạ tầng du
lịch tuy không trực tiếp cung cấp dịch vụ cho du khách nhưng cung cấp dịch vụ
cho các bộ phận du lịch trong hoạt động kinh doanh du lịch.
Từ đó cho thấy rằng, dịch vụ du lịch là hạt nhân của sản phẩm du lịch, sự
thực hiện nhu cầu chi tiêu du lịch của du khách không tách rời các dịch vụ mà
người kinh doanh du lịch cung cấp. Sản phẩm du lịch mà người kinh doanh du

lịch cung cấp cho du khách ngoài sản phẩm vật chất hữu hình như ăn uống,
phần nhiều thể hiện bằng các loại dịch vụ, tuy về tính chất có sự khác biệt,
nhưng về bản chất đều lấy sản phẩm vật chất hữu hình, vật tự nhiên và hiện
tượng xã hội vật thể chuyên chở để cung cấp dịch vụ nhằm thoả mãn nhu cầu
du lịch của du khách. Dịch vụ du lịch là một khái niệm hoàn chỉnh, là do các
dịch vụ đơn lẻ kết hợp làm thành, phải duy trì sự phối hợp tạo ra sự đánh giá
tốt của du khách về sản phầm du lịch hoàn chỉnh.
1.1.4.3. Đặc điểm của sản phẩm du lịch:
Sản phẩm du lịch là một loại sản phẩm đặc biệt, sản phẩm du lịch chủ
yếu có các đặc điểm:

15
- Tính tổng hợp của sản phẩm du lịch : Được quyết định bởi tính xã
hội của hoạt động du lịch và tính phức tạp của nhu cầu du lịch. Hoạt động du
lịch là hoạt động trên nhiều mặt, bao gồm các hoạt động xã hội, kinh tế, văn
hóa, chính trị, giao lưu dân gian và giao lưu quốc tế, ngoài ra nhu cầu của du
khách trong hoạt động du lịch cũng nhiều mặt, vừa bao gồm nhu cầu đời sống
vật chất cơ bản vừa bao gồm nhu cầu cuộc sống tinh thần ở cấp cao hơn. Tính
chất của hoạt động du lịch và đặc điểm khách quan trong nhu cầu của du khách
đòi hỏi sản phẩm du lịch phải có tính tổng hợp tương ứng trước thị trường du
lịch.
Tính tổng hợp của sản phẩm du lịch biểu hiện trước hết là sản phẩm du
lịch kết hợp các loại dịch vụ du lịch liên quan cung cấp, nhằm thỏa mãn các
nhu cầu của du khách. Nó vừa bao gồm sản phẩm lao động và vật tự nhiên.
Đồng thời, tính tổng hợp của sản phẩm du lịch còn biểu hiện ở chỗ việc sản
xuất và kinh doanh sản phẩm du lịch liên quan đến nhiều ngành nghề và bộ
phận. Trong đó, vừa có giao thông du lịch và liên quan đến các bộ phận và
ngành nghề khác ngoài bộ phận du lịch, trong đó vừa có bộ phận sản xuất tư
liệu vật chất như kiến trúc, công nghiệp nhẹ, sản xuất nông sản phẩm, vừa bao
gồm một số bộ phận phi sản xuất vật chất như văn hóa, giáo dục, khoa học kỹ

thuật…
- Tính không thể dự trữ: Là loại sản phẩm dịch vụ, sản phẩm du lịch có
tính chất không thể dự trữ như sản phẩm vật chất nói chung. Do sản phẩm du
lịch không tồn tại trong quá trình sản xuất độc lập, kết quả sản xuất lại không
biểu hiện bằng hiện vật cụ thể, giá trị của nó được chuyển dịch từng bước
trong quá trình mỗi lần tiêu thụ sản phẩm. Sau khi du khách mua sản phẩm du
lịch, xí nghiệp du lịch liền trao quyền sử dụng sản phẩm liên quan trong thời
gian quy định. Nếu sản phẩm du lịch chưa thể bán kịp thời thì không thể thực
hiện giá trị của nó tổn thất gây nên sẽ không thể bù đắp dược.

- Tính không thể chuyển dịch: Sản phẩm du lịch là hàng hóa có tính
tổng hợp do du khách tiêu thụ ở nơi đích tới du lịch. Trước hết do nội dung hạt
nhân của hoạt động du lịch biểu hiện thành hoạt động tham quan du ngoạn của
du khách ở đích du lịch, nên du khách chỉ có thể tiến hành tiêu thụ ở nơi sản
xuất sản phẩm du lịch chứ không thể như sản phẩm vật chất nói chung có thể
chuyển khỏi nơi sản xuất đi tiêu thụ ở nơi khác. Sản phẩm vật chất được
chuyển đến người tiêu thụ bằng phương tiện giao thông còn sản phẩm du lịch

16
lại thông qua phương tiện giao thông để chở người tiêu thụ tới. Trong quá trình
trao đổi sản phẩm du lịch không xãy ra việc chuyển dịch quyền sở hữu sản
phẩm, du khách chỉ có quyền sử dụng tạm thời đối với sản phẩm du lịch trong
thời gian và địa điểm nhất định chứ không có quyền sở hữu sản phẩm.
- Tính đồng thời của việc sản xuất và tiêu thụ: Khác với sản phẩm
nói chung, việc sản xuất sản phẩm du lịch và lấy du khách tới đích du lịch làm
tiền đề. Chỉ khi du khách đến nơi sản xuất thì việc xây dựng sản phẩm du lịch
mới xảy ra, cũng chỉ khi du khách tiếp nhận dịch vụ du lịch thì chi phí du lịch
mới bắt đầu, hoạt động dịch vụ du lịch yêu cầu cả hai bên người sản xuất và
người tiêu thụ cùng tham gia để hoàn thành. Trong ý nghĩa này, việc sản xuất
và tiêu thụ sản phẩm du lịch là xãy ra trong cùng một lúc và cùng chổ.

- Tính dễ dao động: Quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm du lịch
chịu ảnh hưởng và hạn chế của nhiều nhân tố, trong đó dù chỉ thiếu một điều
kiện cũng sẽ ảnh hưởng tới toàn bộ quá trình trao đổi sản phẩm du lịch, ảnh
hưởng tới việc thực hiện giá trị sẩn phẩm du lịch, từ đó khiến việc sản xuất và
tiêu thụ sản phẩm du lịch thể hiện đặc điểm dễ dao động.
Như thế, sản phẩm du lịch bao gồm các dịch vụ du lịch, các hàng hóa và
tiện nghi cung ứng cho du khách, nó được tạo nên bởi sự kết hợp các yếu tố tự
nhiên, cơ sở vật chất kỹ thuật và lao động du lịch tại một vùng, một địa phương
nào đó. Do vậy, sản phẩm du lịch bao gồm những yếu tố hữu hình ( hàng
hóa) và những yếu tố vô hình ( dịch vụ) để cung cấp cho du khách hay nó bao
gồm các hàng hóa, các dịch vụ và tiện nghi phục vụ khách du lịch.

Sản phẩm du lịch = Tài nguyên du lịch + các dịch vụ và hàng hóa du lịch.
Từ phân tích trên, theo chúng tôi có nhận định như sau :
- Do tính tổng hợp của sản phẩm du lịch, nơi đích tới du lịch tiến hành
quy hoạch toàn diện, sắp xếp điều chỉnh nhịp nhàng việc sản xuất và kinh
doanh sản phẩm du lịch là rất cần thiết. Mặc dù trong điều kiện kinh tế lấy điều
tiết thị trường làm chính nhưng vẫn không thể bỏ qua tác dụng thực hiện quản
lý toàn diện của ngành du lịch. Mỗi người kinh doanh du lịch đều phải nhận
thức được rằng chất lượng mỗi bộ phận của sản phẩm du lịch là cơ sở của hình
ảnh hoàn chỉnh của nơi du lịch.
- Đặc trưng tính không thể dự trữ của sản phẩm du lịch cho thấy trong
sản xuất sản phẩm du lịch và thực hiện giá trị phải lấy việc mua thực tế của du
khách làm tiền đề, “Khách hàng là thượng đế”. Đồng thời phải tuân thủ quy

17
hoạch nhu cầu du lịch, tăng cường quan niệm kinh tế hàng hóa, vạch ra sách
lược kinh doanh đúng đắn, giải quyết tốt các quan hệ thị trường, cạnh tranh và
kiếm lãi.
- Do tính không thể chuyển dịch của sản phẩm du lịch, việc lưu thông sản

phẩm du lịch chỉ có thể biểu hiện qua việc thông tin về sản phẩm, nhờ thế dẫn
đến sự lưu động của du khách, hiệu suất và tốc độ thông tin về sản phẩm du
lịch sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến lượng nhu cầu du lịch lớn hay nhỏ, Vì thế công
tác tuyên truyền và giới thiệu du lịch có ý nghĩa rất lớn, cần tận dụng phương
pháp khoa học và phương pháp hiện đại để đưa thông tin về sản phẩm du lịch
đến tay từng du khách tiềm năng, nâng cao hiệu quả và lợi ích của kinh tế du
lịch.
- Tính đồng thời của việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm du lịch khíến xí
nghiệp du lịch không thể kiểm nghiệm chất lượng sản phẩm du lịch trước khi
du khách quyết định mua và tiêu thụ sản phẩm du lịch, điều đó đề ra yêu cầu
cao hơn đối với người sản xuất sản phẩm du lịch. Mặc dù tuyên truyền và thúc
đẩy tiêu thụ sản phẩm du lịch là nhân tố quan trọng của kinh doanh du lịch
thành công, nhưng công tác hạt nhân của kinh doanh du lịch vẫn là chất lượng
sản phẩm du lịch. Người kinh doanh du lịch phải tăng cường quản lý chất
lượng sản phẩm du lịch, không ngừng nâng cao trình độ quản lý kinh doanh và
năng suất hiệu quả dịch vụ, giữ vững sự thống nhất giữa hiệu quả xã hội và
hiệu quả kinh tế.
- Do tính dễ dao động của sản phẩm du lịch về sản phẩm và tiêu thụ,
đích tới du lịch phải tuân thủ quy luật phát triển theo tỷ tệ, làm tốt quy hoạch
du lịch, xử lý đúng đắn quan hệ tỷ lệ giữa các bộ phận, giữa các yếu tố. Bộ
phận kinh doanh du lịch cần lấy sự thay đổi nhu cầu của thị trường du lịch làm
căn cứ, xác định sách lược kinh doanh, tiêu thụ linh hoạt, thúc đẩy việc thực
hiện giá trị sản phẩm du lịch.

Trong các nhân tố ảnh hưởng đặc điểm của chính sản phẩm du lịch tạo
nên. Bên cạnh, cũng chịu ảnh hưởng của môi trường bên ngoài mà không thể
kiểm soát được tức hạn chế của nhân tố tạo nên. Trước hết, sản phẩm du lịch là
một loại sản phẩm mang tính tổng hợp, giữa các bộ phận kết hợp thành sản
phẩm du lịch có mối quan hệ tỷ lệ nhất định, sự tăng giảm của bất kỳ bộ phận
nào cũng đều ảnh hưởng đến sự vận hành thuận lợi của hoạt động kinh tế du

lịch, việc sản xuất sản phẩm du lịch có quan hệ mật thiết với các ngành nghề

18
liên quan, sự phát triển của ngành du lịch còn lệ thuộc vào sự phối hợp nhịp
nhàng lẫn nhau giữa ngành du lịch với các ngành nghề khác. Hơn nữa, việc sản
xuất và tiêu thụ sản phẩm du lịch tất yếu liên quan tới các nhân tố nhiều mặt về
chính trị, kinh tế, xã hội, thiên nhiên của nơi đích tới du lịch và nơi nguồn
khách như cơ cấu nhân khẩu, trình độ phát triển của kinh tế quốc dân, quan hệ
quốc tế, chính sách của chính phủ, chiến tranh, hối suất, quan hệ mậu dịch. Đây
là các nhân tố mà ngành du lịch không kiểm soát được.
1.1.4.4. Sản phẩm đơn lẻ và sản phẩm tổng hợp:
Bất kỳ sản phẩm du lịch nào cũng nhằm thỏa mãn nhu cầu của khách du
lịch. Sản phẩm du lịch có thể là sản phẩm đơn lẻ, có thể là sản phẩm tổng hợp,
do một đơn vị cung ứng trọn gói hay do nhiều đơn vị kinh doanh cùng tham gia
cung ứng.
Sản phẩm đơn lẻ: Là sản phẩm do các nhà cung ứng đưa ra nhằm thỏa
mãn một nhu cầu cụ thể của khách. Ví dụ một khách sạn có dịch vụ cho khách
du lịch thuê xe tự lái. Các nhà cung ứng có thể là khách sạn, có thể là nhà hàng,
có thể là hãng vận chuyển...Chẳng hạn như một sản phẩm cụ thể của khách sạn
Đông Xuyên-TP Long Xuyên khách du lịch có thể chỉ sử dụng bữa ăn trưa
hoặc cho thuê phòng ngủ qua đêm, sản phẩm của công viên nước ...Tuy nhiên
người du lịch không chỉ thỏa mãn bởi một dịch vụ mà trong chuyến đi du lịch
của họ phải được thỏa mãn nhiều nhu cầu do những sản phẩm đó tạo nên. Hay
nói cách khác là họ đòi hỏi phải có các sản phẩm tổng hợp.
Sản phẩm trọn gói : Là sản phẩm phải thỏa mãn đồng thời một nhóm
nhu cầu mong muốn của khách du lịch. Chẳng hạn chương trình ( tour) du lịch
trọn gói bao gồm nhiều dịch vụ đơn lẻ như dịch vụ vận chuyển, dịch vụ lưu trú,
dịch vụ ăn uống, dịch vụ vui chơi giải trí...Sản phẩm tổng hợp cũng có thể do
một khách sạn cung ứng. Ví dụ khách đặt bữa tiệc tại khách sạn ngoài dịch vụ
chính là bữa tiệc, khách có thể có nhu cầu được phục vụ các dịch vụ khác như

vận chuyển, trang trí phòng tiệc, ca nhạc...Các dịch vụ trên tạo ra sản phẩm
tổng hợp thỏa mãn nhu cầu của khách vào khách sạn.
Theo chúng tôi, các dịch vụ trung gian là các dịch vụ phối hợp các dịch
vụ đơn lẻ thành dịch vụ tổng hợp và thương mại hóa chúng. Sản phẩm du lịch
gồm nhiều loại hàng hóa và dịch vụ khác nhau, do các doanh nghiệp khác nhau
đảm nhận. Để có một chuyến du lịch hoàn hảo cần có sự phối hợp này. Dịch vụ
thu gom sắp xếp các dịch vụ riêng lẻ thành một sản phẩm du lịch hoàn chỉnh.
Tức là xây dựng các chương trình du lịch từng phần hay trọn gói.

19
1.1.5. Thị trường du lịch:
1.1.5.1. Khái niệm và chủng loại thị trường du lịch:
Thị trường du lịch là phạm trù của kinh tế hàng hóa, nói về thực chất, nó
là tổng thể các hành vi và quan hệ kinh tế của mọi người phát sinh trong quá
trình trao đổi.
Kinh tế du lịch là bộ phận hợp thành quan trọng của nền kinh tế quốc
dân, trong quá trình vận hành kinh doanh du lịch, thị trường du lịch phát huy
tác dụng. Sự hình thành thị trường du lịch là có quá trình, nó là sản phẩm của
hàng hóa, xã hội hóa hoạt động du lịch khi kinh tế xã hội phát triển đến trình độ
nhất định. Do sức sản xuất và trình độ khoa học được nâng cao, mặt khác dưới
sự thúc đẩy của nhiều động cơ về mậu dịch, giao lưu, xã hội, văn hóa, hình
thành nhu cầu xã hội to lớn. Sự phát triển của kinh tế hàng hóa tạo điều kiện tất
yếu cho việc thỏa mãn nhu cầu du lịch, tức thông qua hình thức giao lưu hàng
hóa mà cung cấp các loại dịch vụ du lịch cho xã hội. Vì thế, thị trường du lịch
theo nghĩa hẹp là thị trường nguồn khách, tức trong thời gian nhất định, ở khu
vực nào đó tồn tại người mua hiện thực và tiềm tàng có khả năng mua hàng hóa
du lịch.
Theo nghĩa rộng, thị trường du lịch là tổng thể các hành vi và quan hệ
kinh tế thể hiện ra trong quá trình trao đổi sản phẩm du lịch. Mâu thuẩn cơ bản
của thị trường du lịch là mâu thuẩn giữa nhu cầu và cung cấp sản phẩm du lịch.

Chức năng cơ bản của thị trường du lịch là làm cầu nối liên kết cung cấp du
lịch với nhu cầu du lịch.
Để phân tích nghiên cứu toàn diện xu hướng phát triển của thị trường du
lịch thế giới, cần nắm vững quy luật biến đổi của thị trường du lịch, căn cứ nhu
cầu để khai thác đúng hướng sản phẩm du lịch. Căn cứ vào sự khác nhau của
nhu cầu mà chia thị trường du lịch thành các loại khác nhau như sau:

- Các khu vực lớn trong thị trường du lịch:
Căn cứ vào điều kiện về các mặt kinh tế, văn hóa, tiếp đón du lịch, vị trí
địa lý của các địa phương... Tổ chức Du lịch tế giới chia thị trường du lịch thế
giới thành sáu khu vực lớn: Thị trường du lịch Châu Âu, thị trường du lịch
Châu Mỹ, thị trường du lịch khu vực Đông Á- Thái Bình Dương, thị trường du
lịch Nam-Á, thị trường du lịch Trung Đông và thị trường du lịch Châu Phi.
Đây là phương pháp phân chia thị trường du lịch quan trọng truyền thống,

20
thông qua sự thống kê hàng năm theo khẩu độ của Tổ chức Du lịch thế giới
mọi người có thể hiểu được cục diện cơ bản và động thái phát triển của toàn
bộ thị trường du lịch thế giới.
- Phân chia thị trường du lịch trong nước và thị trường du lịch quốc
tế theo lãnh thổ quốc gia:
Du lịch trong nước là sự lưu động của nhân dân nước đó trong lãnh thổ
nước mình, tạo thành một bộ phận của thị trường tiêu thụ và thị trường dịch vụ
trong nước, ảnh hưởng đến sự lưu thông và thu hồi tiền tệ trong nước, còn du
lịch quốc tế thì ảnh hưởng đến thu chi ngoại tệ của một quốc gia. Thị trường du
lịch trong nước và thị trường du lịch quốc tế chế ước và ảnh hưởng lẫn nhau,
trở thành thể thống nhất liên hệ chặt chẽ với nhau.
- Phân chia theo nội dung và hình thức của sản phẩm du lịch:
Có các thị trường du lịch như thị trường du lịch tham quan phong cảnh,
thị trường du lịch nghỉ phép, thị trường du lịch hội nghị, thị trường du lịch dịch

vụ, thị trường du lịch văn hóa, thị trường du lịch tôn giáo, thị trường du lịch du
học, thị trường du lịch thể thao...Các đơn vị du lịch khai thác nhằm vào việc
cung cấp sản phẩm du lịch khác nhau để thỏa mãn nhu cầu của các thị trường
khác nhau.
- Phân chia theo hình thức tổ chức của hoạt động du lịch:
Gồm có thị trường du lịch đoàn thể và thị trường du lịch khách lẻ. Du
lịch bao gói đoàn thể là hình thức tổ chức du lịch truyền thống là kết quả của
việc phổ cập, phát triển hoạt động du khách, loại hình du lịch này sẽ phát triển
ổn định ở thời gian tới, đồng thời do con người ngày càng theo đuổi cuộc sống
tự do, cá nhân hóa, nên những năm gần đây thị trường du lịch khách lẻ phát
triển với tốc độ nhanh.
Ngoài ra, còn có thể từ các góc độ khác nhau để chia thị trường du lịch
như chia theo nước, theo tuổi, theo mùa vụ du lịch, chia theo khoảng cách du
lịch...
1.1.5.2. Đặc điểm của thị trường du lịch:
Thị trường du lịch có các đặc điểm chủ yếu như sau :
- Sản phẩm của thị trường du lịch phần lớn là dịch vụ mang tính phi vật
chất nên việc thực hiện chúng khác với thực hiện hàng hóa mang tính cụ thể.

21
- Đối tượng mua bán trên thị trường du lịch không có dạng hiện hữu
trước người mua. Trên thị trường du lịch người bán không có hàng hóa du lịch
tại nơi chào bán, không có khả năng mang được hàng hóa đến với khách hàng.
Việc thực hiện hữu hóa, vật chất đối tượng mua bán trên thị trường du lịch, chủ
yếu dựa vào xúc tiến quảng bá. Các khâu chào giá, lựa chọn, cân nhắc, trả giá,
quyết định mua, bán sản phẩm thông qua quảng cáo và kinh nghiệm với việc
mua bán thông thường. Thậm chí ngoài hàng hóa vật chất và dịch vụ, thị
trường du lịch còn mua bán cả những đối tượng không hội đủ các thuộc tính
của hàng hóa, đó là các giá trị nhân văn, tài nguyên du lịch thiên nhiên...
- Trên thị trường hàng hóa chung, quan hệ thị trường sẽ chấm dứt khi

khách mua đã trả tiền-nhận hàng, nếu có kéo dài cũng chỉ là để bảo hành. Tuy
nhiên, trên thị trường du lịch, quan hệ thị trường giữa người mua và người bán
bắt đầu từ khi khách du lịch quyết định mua hàng đến khi khách trở về nơi
thường trú của họ. Các sản phẩm du lịch nếu không được tiêu thụ, không bán
được sẽ không có giá trị và không thể lưu kho.
- Thị trường du lịch mang tính thời vụ rõ rệt, thể hiện ở chổ cung hoặc
cầu du lịch chỉ xuất hiện trong khoảng thời gian nhất định của một năm và điều
này phụ thuộc vào nhiều yếu tố khách quan cũng như chủ quan và là một bài
toán rất khó tìm ra lời giải.
Toàn bộ những đặc điểm thị trường du lịch đã trình bày ở trên đòi hỏi
phải được nắm vững và lưu ý khi nghiên cứu và xây dựng chiến lược thị
trường của doanh nghiệp, mỗi khu vực, mỗi quốc gia. Toàn bộ các mối quan hệ
và cơ chế kinh tế trên thị trường du lịch đều phải được liên hệ với vị trí, thời
gian, điều kiện và phạm vi của thực hiện hàng hóa. Điều quan trọng đối với du
lịch quốc tế là để bán được một sản phẩm du lịch cần phải xác định cơ chế
kinh tế, chính trị đối với một địa điểm cụ thể, một thời gian xác định và đối
tượng khách hàng rõ ràng. Thông qua đặc điểm của thị trường du lịch mang
tính thời vụ cao, trong việc xây dựng chiến lượng phát triển ngành du lịch cần
nghiên cứu, khảo sát, đánh giá một cách đầy đủ để đa dạng hóa sản phẩm du
lịch, nhằm thu hút đối tượng khách du lịch ngoài thời vụ chính ngày càng cao
hơn.

22
1.1.6. Tài nguyên du lịch:
1.1.6.1. Khái niệm về tài nguyên du lịch:
Tài nguyên du lịch là cơ sở phát triển của ngành du lịch. Các nhân tố có
thể kích thích động cơ du lịch của du khách được ngành du lịch tận dụng và từ
đó sinh ra lợi ích kinh tế và lợi ích xã hội thì đều được gọi là tài nguyên du
lịch. Có thể nói đó là những nhân tố thiên nhiên, nhân văn và xã hội có sức thu
hút du khách thì gọi chung là tài nguyên du lịch. Tài nguyên du lịch bao gồm

tài nguyên du lịch đã khai thác và tài nguyên du lịch tiềm năng chưa khai thác.
1.1.6.2. Phân loại tài nguyên du lịch:
Phân loại tài nguyên du lịch là cơ sở vật chất và điều kiện tiền đề quan
trọng nhất cho sự phát triển của ngành du lịch, tài nguyên du lịch thuộc loại
tương đối đặc thù trong các loại tài nguyên. Trên thực tế, tài nguyên ngành du
lịch là toàn bộ thế giới vật chất và toàn bộ lịch sử văn minh nhân loại, bao
gồm:
- Tài nguyên du lịch cảnh quan: Xét về thuộc tính cơ bản của nó gồm
có tài nguyên du lịch thiên nhiên, tài nguyên du lịch nhân văn và tài nguyên du
lịch xã hội.
- Tài nguyên du lịch kinh doanh: Là những tài nguyên có liên quan với
hoạt động kinh doanh du lịch, ta có thể chia ra tài nguyên du lịch có hạn và tài
nguyên du lịch vô hạn. Tài nguyên du lịch có hạn và vô hạn bao gồm hai mặt
thời gian và không gian. Tài nguyên du lịch sinh vật, tài nguyên du lịch khí hậu
có thể nói là tài nguyên du lịch vô hạn, còn tài nguyên để ăn uống khi đi du
lịch, tài nguyên công nghiệp hàng tiêu dùng du lịch, tài nguyên kiến trúc du
lịch, tài nguyên nhân tài du lịch, cả thời gian hoặc không gian đều có hạn.
- Đổi mới tài nguyên du lịch: Về góc độ tận dụng tài nguyên, ta có thể
chia ra tài nguyên du lịch có tính chất đổi mới và tài nguyên du lịch có tính
chất không thể đổi mới. Loại tài nguyên du lịch có tính đổi mới chỉ các tài
nguyên du lịch bị tiêu hao hết trong quá trình hoạt động du lịch nhưng vẫn có
thể thông qua tác dụng của thiên nhiên hay tác động đến hoạt động kinh doanh
mà được sử dụng nhiều lần như tài nguyên khí hậu phong cảnh, sinh vật cảnh
và các sản phẩm du lịch…Tài nguyên du lịch không thể đổi mới là những loại
trong quá trình hoạt động du lịch bị phá hoại bởi con người, mặc dù có kế
hoạch khôi phục lại nhưng giá trị du lịch vốn đã có bị giảm rất nhiều, như đá

23
tượng hình thành tự nhiên và kiến trúc cổ, di vật còn lại trong quá trình phát
triển lịch sử lâu dài...

1.1.6.3. Đặc điểm tài nguyên du lịch:
Thông qua quan sát và phân tích, đặc điểm của tài nguyên du lịch có thể
khái quát như sau:
- Tính đa dạng: Tài nguyên du lịch là một khái niệm có hàm ý rộng, nếu
cấu thành nhân tố môi trường hấp dẫn du khách thì đều có thể trở thành tài
nguyên du lịch. Về hình thức biểu hiện, tài nguyên du lịch cũng có đặc điểm đa
dạng, có thể là tự nhiên mà cũng có thể là nhân văn xã hội, có thể là lịch sử mà
cũng cò thể là đương đại, có thể là hữu hình và cũng có thể là vô hình.
- Tính tự nhiên: Tài nguyên du lịch tự nhiên là do thiên nhiên hình thành,
văn vật lịch sử là do lịch sử để lại, truyền thống phong tục dân tộc được từng
bước hình thành, thành tựu kiến trúc hiện đại được sáng tạo nên nhằm thích
ứng với sự phát triển của xã hội và kinh tế.
1.1.7. Vai trò ngành du lịch đối với sự phát triển kinh tế-xã hội :
Trong quá trình hoạt động du lịch đòi hỏi phải có một số lượng lớn vật
tư hàng hóa để phục vụ du khách. Ngoài ra việc khách du lịch đem tiền kiếm
được từ nơi khác đến chi tiêu ở vùng du lịch, làm tăng nguồn thu của vùng và
của đất nước du lịch, góp phần làm cho kinh tế của vùng du lịch và của đất
nước phát triển.
Ngành du lịch phát triển còn là động lực thúc đẩy quá trình sản xuất kinh
doanh của nhiều ngành khác trong nền kinh tế quốc dân như: ngành nông
nghiệp, ngành sản xuất vật tư xây dựng, ngành công nghiệp sản xuất hàng tiêu
dùng, ngành tiểu thủ công nghiệp…
Do nhu cầu của khách du lịch là rất đa dạng và phong phú cho nên ngành
du lịch tạo điều kiện cho các ngành đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng thị trường
tiêu thụ ngay tại chỗ giúp cho quá trình lưu thông được nhanh hơn, tăng vòng
quay của vốn, từ đó sử dụng vốn có hiệu quả hơn.
Ngành du lịch phát triển còn thúc đẩy sự phát triển của các ngành giao
thông vận tải, bưu điện, ngân hàng, xây dựng…thông qua việc du khách trực
tiếp sử dụng các dịch vụ của các ngành này như dịch vụ vận chuyển, dịch vụ
bưu điện. dịch vụ đổi tiền. Còn các cơ sở kinh doanh du lịch cũng tiêu thụ phần

24
lớn các sản phẩm của các ngành này như các công trình xây dựng, dịch vụ bưu
điện…
Hoạt động của ngành du lịch còn góp phần làm tăng thu nhập quốc dân,
thông qua việc sản xuất, chế biến các đồ ăn, thức uống phục vụ du khách và
bán các mặt hàng lưu niệm…mà hoạt động du lịch góp phần tạo ra thu nhập
quốc dân, làm tăng thu nhập quốc dân.
Phát triển du lịch quốc tế chủ động đem lại nguồn thu ngoại tệ đáng kể
cho đất nước. Ở các nước du lịch phát triển, nguồn thu ngoại tệ từ du lịch quốc
tế chiếm đến 20% trong tổng nguồn thu ngoại tệ của đất nước. Ngoại tệ thu
được từ du lịch quốc tế góp phần cải thiện cán cân thanh toán thương mại của
quốc gia.
Ngoài ra, du lịch được xem là ngành xuất khẩu tại chỗ đem lại hiệu quả
kinh tế cao là do:
- Một phần lớn đối tượng mua bán trong du lịch quốc tế là các dịch vụ
(lưu trú, bổ sung, trung gian…). Do vậy “ xuất khẩu “ du lịch là xuất khẩu các
dịch vụ, đó là điều mà ngoại thương không thực hiện được. Ngoài ra, đối tượng
xuất khẩu của du lịch quốc tế còn là hàng ăn uống, hoa quả, rau xanh, hàng lưu
niệm…là những mặt hàng rất khó xuất khẩu theo đường ngoại thương. Việc
xuất khẩu bằng du lịch quốc tế luôn đem lại doanh thu cao hơn so với xuất
khẩu ngoại thương. Vì hàng hóa trong du lịch được bán theo giá bán lẻ, nhiều
khi còn bán theo giá độc quyền, trong khi đó hàng xuất khẩu ngoại thương thì
xuất theo giá bán buôn và nhiều nơi giá xuất còn thấp hơn so với giá thành, do
đó nhiều khi bị lỗ. Mặt khác, xuất khẩu du lịch quốc tế còn tiết kiệm được chi
phí vận chuyển, chi phí bảo hiểm, không phải chịu thuế xuất nhập khẩu và
tránh được rũi ro trên đường vận chuyển.
Xuất khẩu du lịch là xuất khẩu “vô hình” có ưu điểm là chỉ bán cho du
khách quốc tế quyền được cảm nhận giá trị tài nguyên du lịch tại một điểm du
lịch, còn các tài nguyên du lịch vẫn còn nguyên giá trị.

Du lịch phát triển còn kích thích đầu tư. Do du lịch là ngành được tạo
nên bởi rất nhiều các doanh nghiệp nhỏ và nhiều loại hình dịch vụ khác nhau
nên sự đầu tư của nhà nước vào cơ sở hạ tầng (đường sá, công viên…) và một
số kiến trúc thượng tầng ( nghệ thuật, lễ hội, văn hóa dân gian…) nhằm tạo
điều kiện cho du lịch phát triển sẽ kích thích sự đầu tư rộng rãi của các tầng lớp
nhân dân, của doanh nghiệp nhỏ và cả đầu tư từ nước ngoài.

25
Sự phát triển của du lịch sẽ tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới cho người
lao động. Trong thời đại hiện nay các ngành sản xuất truyền thống một mặt do
tốc độ tăng trưởng chậm lại, mặt khác do việc hiện đại hóa trong các ngành này
sẽ làm giảm nhu cầu sử dụng lao động. Trong khi đó ngành du lịch phát triển
nhanh chóng và do đặc thù của ngành du lịch là ngành dịch vụ nên có hệ số sử
dụng lao động cao, do đó du lịch là ngành tạo ra nhiều việc làm cho xã hội.
Hàng năm vào mùa du lịch chính, các cơ sở kinh doanh du lịch thường tiếp
nhận một số lượng lớn lao động vào làm hợp đồng trong doanh nghiệp tạo
nguồn thu nhập cho họ. Ngoài ra, sự phát triển của du lịch còn kích thích các
ngành khác phát triển, từ đó còn tạo nhiều việc làm cho ngành, lĩnh vực khác
trong nền kinh tế.
Sự phát triển của du lịch còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội của
các địa phương. Thông thường tài nguyên du lịch thường có nhiều ở những
vùng núi xa xôi, vùng ven biển hay các vùng hẻo lánh khác. Việc khai thác và
đưa các tài nguyên này vào sử dụng đòi hỏi phải có đầu tư về mọi mặt: giao
thông, bưu điện, kinh tế, văn hóa…Do vậy, phát triển du lịch làm thay đổi bộ
mặt kinh tế xã hội ở những vùng có khách du lịch đến. Mặt khác, do khách du
lịch đem tiền từ nơi khác đến các vùng du lịch đó tiêu dùng, sẽ tạo điều kiện
cho kinh tế ở những vùng này phát triển.
Sự phát triển của du lịch quốc tế còn có vai trò to lớn trong việc mở rộng
và củng cố mối quan hệ kinh tế quốc tế. Các mối quan hệ kinh tế bao gồm: việc
ký kết hợp đồng trao đổi khách giữa các nước, các tổ chức và các hãng du lịch.

Tham gia vào các tổ chức quốc tế về du lịch để thúc đẩy sự phát triển của
những ngành có liên quan hoạt động du lịch. Phát triển du lịch nội địa và du
lịch quốc tế thụ động sẽ tăng cường sức khỏe cho người lao động, từ đó góp
phần tăng năng suất lao động xã hội.
1.1.7.1. Đóng góp của ngành du lịch trong GDP:
Đối với ngành du lịch, chi tiêu của du khách trước hết là tiêu dùng, tiếp
đó là chi tiêu của Chính Phủ và doanh nghiệp để xây dựng khách sạn, nhà
hàng, khu vui chơi, nhà máy điện, các cơ sở hạ tầng giao thông-viễn thông, các
trang thiết bị... Du khách chi tiêu cho các dịch vụ du lịch ở nước ngoài bao
gồm cả chi phí vận chuyển đến địa điểm du lịch được xem là chi phí cho nhập
khẩu dịch vụ và ngược lại, những dịch vụ một nước cung cấp cho du khách từ
quốc gia khác đến thăm được xem là những dịch vụ xuất khẩu. Từ những khái