35 câu hỏi ôn tâp triết học Mac-Lenin part 3 potx

HÛÚÁNG DÊỴN ƯN THI MƯN TRIÏËT HỔC MẤC - LÏNIN 21

l tđnh trong nhêån thûác. Ngûúåc lẩi, Platưn coi nhêån thûác vïì sûå vêåt
lâ khưng xấc thûåc, "múâ tưëi", chó cố nhêån thûác vïì nhûäng niïåm lâ
xấc thûåc vâ àẩt àûúåc bùçng "sûå hưìi tûúãng" ca linh hưìn bêët tûã
nhûäng gò mâ nố àậ thêëy úã thïë giúái niïåm trûúác àố.
- Vïì quan àiïím chđnh trõ, Àïmưcrit ng hưå chïë àưå dên ch,
côn Platưn lẩi àïì cao chïë àưå qu tưåc, chưëng lẩi chïë àưå dên ch tiïën
bưå.
2. Arixtưët (384-322 TCN). - Triïët hổc ca ưng phẫn ấnh chïë
àưå chiïëm hûäu nư lïå Hy Lẩp thúâi suy tân. Cưng lao lúá
n ca Arixtưët
lâ úã chưỵ: Ưng àậ chưëng lẩi ch nghơa duy têm khấch quan ca
Platưn. Trong hổc thuët vïì tưìn tẩi, ưng àậ thûâa nhêån vêåt chêët lâ
vơnh viïỵn. Song ưng lẩi tấch rúâi hònh thûác ra khỗi vêåt chêët, coi
hònh thûác khưng cố tđnh vêåt chêët, nhûng cố tđnh tđch cûåc, lâ
ngun nhên sinh ra cấc sûå vêåt c thïí. Côn vêåt chêët lâ th àưång,
nố chó cố thïí biïën thânh sûå vêåt c thïí nhúâ ngun nhên hònh thûác.
Bêåc thang hònh thûác àậ dêỵn ưng àïën tû tûúãng duy têm vïì hònh
thûác cao nhêët (àưång lûåc àêìu tiïn) úã bïn ngoâi thïë
giúái.
- Trong hổc thuët vïì linh hưìn, ưng àậ coi linh hưìn ph thåc
vâo trẩng thấi cú thïí vâ khưng bêët tûã. Khưng chó cú thïí con ngûúâi,
mâ cẫ thûåc vêåt, àưång vêåt cng cố linh hưìn.
- Trong hổc thuët vïì nhêån thûác, ưng àậ phï phấn thuët
"hưìi tûúãng" ca linh hưìn vïì thïë giúái niïåm ca Platưn. Ưng coi
cẫm giấc lâ cú súã ca nhêån thûác vâ ưng chưëng lẩi viïåc tấch rúâi nhêån
thûác cẫm tđnh vúái nhêån thûác l tđnh. Ưng cố nhiïìu àống gốp vïì
lưgic hổc. Ưng àậ àûa ra cấc quy låt cú bẫn ca lưgic hònh thûác.
Ngoâi ra, ưng cô
n cố nhûäng tû tûúãng qu bấu vïì mưëi quan hïå biïån

chûáng giûäa cấi chung vâ cấi riïng, giûäa quy nẩp vâ diïỵn dõch, v.v
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Ch biïn) 22

CÊU 5: Cåc àêëu tranh giûäa ch nghòn duy vêåt vâ ch nghơa duy
têm tûâ thïë k XVII àïën thïë k XVIII thưng qua cấc triïët gia tiïu
biïíu nhû Bïcún, Hưëpbú, Àïcấctú, Xpinưda, Lưccú, Bếceli, Hium.
- Cåc àêëu tranh giûäa ch nghơa duy vêåt vâ ch nghơa duy
têm thïë k XVII, XVIII phẫn ấnh hoân cẫnh lõch sûã múái: thúâi k
phûúng thûác sẫn xët tû bẫn ch nghơa ra àúâi vâ phất triïín trong
lông xậ hưåi phong kiïën; mêu thỵn giai cêëp, àêëu tranh giai cêëp
ngây câng trúã nïn gay gùỉt, lâ thúâi k ca cấc cåc cấch mẩng tû
sẫn; khoa hổc (àùåc biïåt lâ cú hổc) àậ phất triïín. Lc nây, ch nghơa
duy vêåt lâ thïë giúái quan c
a giai cêëp tû sẫn, giai cêëp tiïën bưå, cấch
mẩng àêëu tranh mẩnh mệ vúái ch nghơa duy têm, tưn giấo - thïë
giúái quan ca giai cêëp qu tưåc phong kiïën, giai cêëp lẩc hêåu, phẫn
àưång.
- Ngûúâi cố cưng lao to lúán chưëng lẩi ch nghơa kinh viïån, khưi
phc vâ phất triïín truìn thưëng duy vêåt cưí àẩi trong thúâi k múái
lâ Bïcún.
+ Bïcún àậ coi ch nghơa kinh viïån lâ vư đch, chó lâ nhûäng lêåp
lån trûâu tûúång, khưng cố nưåi dung. Khoa hổc múái (phûúng phấp
lån ca khoa hổc tûå nhiïn thûåc nghiïåm) sệ àem lẩi cho con ngûúâi
sûác mẩnh trong cåc chinh phc giúái tûå nhiïn. Àïí àẩt àûúåc àiïìu
àố
, nhêån thûác khoa hổc phẫi dûåa trïn cấc sûå kiïån vâ tûâ àố khấi
quất thânh l lån. Phûúng phấp quy nẩp dûåa trïn quan sất phên
tđch, so sấnh, thûåc nghiïåm lâ phûúng phấp ch ëu àïí nhêån thûác
chên l. Song, àïí cố àûúåc phûúng phấp trûúác hïët phẫi gẩt bỗ
nhûäng "lêìm lêỵn" cẫn trúã con àûúâng nhêån thûác nhû: "lêìm lêỵn ca

chng tưåc", "lêìm lêỵn ca hang àưång", "lêìm lêỵn ca núi cưng cưång"
vâ "lêìm lêỵn ca rẩp hất".
+ Bïcún àậ àûa ra nhûäng quan àiïím duy vêåt, coi vêåt chêët lâ
tưíng húåp cấc hẩt, coi giúái tûå nhiïn lâ tưíng húå
p cấc vêåt thïí àa dẩng
vïì chêët. Vêån àưång cng àa dẩng vâ lâ thåc tđnh khưng tấch rúâi
vêåt chêët Nhûäng tû tûúãng duy vêåt ca Bïcún cố nghơa lúán chưëng
lẩi ch nghơa duy têm tưn giấo
Song ch nghơa duy vêåt ca Bïcún lâ siïu hònh vâ khưng
triïåt àïí. Ưng quấ nhêën mẩnh àïën phûúng phấp quy nẩp, àïì cao
HÛÚÁNG DÊỴN ƯN THI MƯN TRIÏËT HỔC MẤC - LÏNIN 23

phên tđch. Tuy chưëng lẩi ch nghơa kinh viïån, nhûng lẩi thûâa nhêån
sûå tưìn tẩi ca Thûúång àïë, thûâa nhêån l lån vïì "chên l hai mùåt"
- Hưëpxú àậ tiïëp tc phất triïín tû tûúãng duy vêåt ca Bï cún.
+ Ưng àậ khùèng àõnh chó cố cấc vêåt thïí lâ tẩm thúâi, côn vêåt
chêët lâ tưìn tẩi vơnh viïỵn. Do thïë giúái quan siïu hònh nïn ưng àậ
ph nhêån sûå àa dẩng vïì chêët ca thïë giúái, coi sûå vêån àưång ca thïë
giúái vêåt chêët chó lâ sûå di chuín võ trđ àún giẫn trong khưng gian.
+ Àiïím tiïën bưå hún so vúái Bïcún lâ Hưëpxú àậ kiïn quët
chưëng lẩi ch nghơa kinh viïån vâ tưn giấo, ưng khưng thûâa nhêån
"chên ly
á hai mùåt". Ưng phï phấn hổc thuët duy têm ca Àïcấctú
vïì " niïåm bêím sinh" vâ phất triïín cẫm giấc lån duy vêåt trong l
lån nhêån thûác. Ưng coi cẫm giấc, kinh nghiïåm lâ ngìn gưëc ca
mổi tri thûác, song ưng cng khưng coi nhể vai trô ca l tđnh.
- Nïëu nhû Bïcún, Hưëpxú chó ra phûúng phấp cú bẫn ca nhêån
thûác khoa hổc lâ phûúng phấp kinh nghiïåm, thûåc nghiïåm vïì giúái
tûå nhiïn, thò ngûúåc lẩi, Àïcấctú lẩi àïì cao vai trô ca l tđnh.
+ Triïët hổc ca Àïcấctú lâ nhõ ngun lån àiïín hònh, vò ưng

thûâa nhêån cố hai thûåc thïí àêìu tiïn cng tưìn tẩi, àưå
c lêåp vúái nhau:
thûåc thïí vêåt chêët cố quẫng tđnh, hònh thânh nïn thïë giúái vêåt chêët,
côn thûåc thïí tinh thêìn cố tû duy tẩo nïn thïë giúái tinh thêìn. Quan
àiïím àố biïíu hiïån rộ trong hổc thuët vïì thïí xấc vâ linh hưìn ca
con ngûúâi lâm cho triïët hổc ca Àïcấctú lêỵn lưån giûäa ch nghơa duy
vêåt vâ ch nghơa duy têm.
+ Ch nghơa duy vêåt ca Àïcấctú àûúåc thïí hiïån trong v tr
hổc, vêåt l hổc, sinh l hổc; ch nghơa duy têm thïí hiïån trong têm
l hổc, hổc thuët vïì tưìn tẩi, l lån nhêån thûác.
+ Cng nhû Bïcún, Àïcấctú àïì cao vai trô
ca tri thûác trong
viïåc thưëng trõ giúái tûå nhiïn, trong sûå hoân thiïån bẫn thên con
ngûúâi. Àïí àẩt àûúåc àiïìu àố, trûúác hïët phẫi hoâi nghi têët cẫ.
Àïcấctú àậ àûa ra mưåt ngun l duy têm nưíi tiïëng: "Tưi suy nghơ,
do àố tưi tưìn tẩi" vâ coi àêy lâ cú súã cho mổi tri thûác.
+ Phûúng phấp nhêån thûác ca Àïcấctú, vïì cú bẫn lâ phûúng
phấp phên tđch, duy l. Nố àôi hỗi úã tđnh rộ râng vâ khưng mêu
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Ch biïn) 24

thỵn trong cấc thao tấc tû duy, úã viïåc phên chia khấch thïí tû duy
thânh cấc bưå phêån àún giẫn nhêët vâ bùỉt àêìu nghiïn cûáu tûâ cấi àún
giẫn àïën cấi phûác tẩp.
- Xpinưda àậ chưëng lẩi nhõ ngun lån ca Àïcấctú, phất
triïín ch nghơa duy vêåt vâ ch nghơa duy l ca triïët hổc Àïcấctú.
+ Xpinưda coi giúái tûå nhiïn lâ thûåc thïí sấng tẩo duy nhêët,
hay lâ Cha. Giúái tûå nhiïn lâ ngun nhên ca chđnh nố
(Causasui), nố khưng cêìn mưåt ngun nhên nâo khấc. Ngoâi tû
tûúãng duy vêåt biïån chûáng trïn, vïì cú bẫn, thïë giúái quan ca
Xpinưda lâ siïu hònh. Ưng coi: thûåc thïí duy nhêët cố hai thåc tđnh

khưng tấch rúâi nhau àố lâ
tû duy vâ quẫng tđnh; vêån àưång khưng
phẫi lâ thåc tđnh chung ca thûåc thïí; sûå tûúng xûáng giûäa mưàuxú
tû duy vâ mưàuxú quẫng tđnh (thïí xấc) trong con ngûúâi
+ Ngoâi quan àiïím vïì thûåc thïí, hổc thuët ca Xpinưda vïì
mưëi quan giûäa tûå do vâ têët ëu cố nghơa chưëng lẩi quan àiïím duy
têm, tưn giấo vïì tûå do chđ. Xpinưda coi chđ bao giúâ cng ph
thåc vâo àưång cú vâ chó cố thïí cố tûå do khi hânh vi ca chng ta
dûåa trïn sûå nhêån thûác tđnh têët ëu.
- Lưëccú àậ phất triïín hún nûäa cẫm giấc lån duy vêåt ca
Bïcún, Hưëpbú, phï phấn hổc thuët duy têm ca Àïcấctú vïì "
niïå
m bêím sinh". Lưëccú coi kinh nghiïåm lâ ngìn gưëc duy nhêët ca
niïåm. Ưng àậ phên chia niïåm ra thânh " niïåm ca cẫm giấc"
vâ " niïåm ca phẫn tû". Song, úã vêën àïì nây ch nghơa duy vêåt ca
Lưëccú khưng triïåt àïí khi ưng cho rùçng, nhúâ niïåm ca cẫm giấc,
chng ta tri giấc àûúåc chêët thûá nhêët (àùåc tđnh cố trûúác) vâ chêët thûá
hai (àùåc tđnh cố sau). Ngoâi ra, ưng côn coi nhûäng chêët thûá hai:
mi võ, mâu sùỉc, êm thanh, khưng cố nghơa khấch quan mâ chó
lâ nhûäng cẫm giấc ch quan dûåa trïn cú súã kïët húåp nhûäng chêët thûá
nhêët theo cấc cấ
ch khấc nhau.
- Bếccli àậ lúåi dng sûå dao àưång trïn ca Lưëccú àïí chưëng lẩi
ch nghơa duy vêåt, bẫo vïå ch nghơa duy têm, tưn giấo.
+ Dûåa trïn duy danh lån cûåc àoan ca Tưmất, Àacanh,
Bếccli àậ phï phấn thûåc thïí vêåt chêët ca ch nghơa duy vêåt, coi
àêy lâ mưåt sûå trûâu tûúång trưëng rưỵng, àêìy mêu thỵn, vò chó cố
HÛÚÁNG DÊỴN ƯN THI MƯN TRIÏËT HỔC MẤC - LÏNIN 25

nhûäng thåc tđnh riïng lễ ca sûå vêåt (tû tûúãng") lâ tưìn tẩi thưi, chûá

chng ta khưng thïí tri giấc àûúåc vêåt chêët nối chung. Con ngûúâi chó
tri giấc trûåc tiïëp àûúåc nhûäng "tû tûúãng" (cẫm giấc) ca mònh. Tûâ
àố Bếccli ài àïën kïët lån rùçng, sûå tưìn tẩi ca sûå vêåt lâ úã tđnh cố
thïí tri giấc àûúåc (tưìn tẩi cố nghơa lâ àûúåc tri giấc), sûå vêåt chùèng
qua chó lâ "phûác húåp" cấc cẫm giấc, cấc biïíu tûúång, cấc tû tûúãng
ca Tưi mâ thưi. Song, khi l giẫi vïì tđnh liïn tc trong sûå tưìn tẩi
ca sûå vêåt vâ àïí trấnh ch nghơa duy ngậ cûåc àoan, Bế
ccli àậ
chuín tûâ ch nghơa duy têm ch quan sang ch nghơa duy têm
khấch quan úã sûå thûâa nhêån sûå tưìn tẩi ca cấc "tinh thêìn khấc" vâ
cëi cng lâ "tinh thêìn vư hẩn" ca Thûúång àïë.
- Nïëu nhû bẫn chêët triïët hổc ca Bếccli lâ ch nghơa duy têm
ch quan thò triïët hổc ca Hium hûúáng ch nghơa duy têm ch
quan àố àïën bêët khẫ tri lån. Khi trẫ lúâi vêën àïì thïë giúái cố tưìn tẩi
hay khưng? Hium cho rùçng: "Tưi khưng biïët", vò chđnh con ngûúâi
khưng vûúåt ra khỗi giúái hẩn nhûäng cẫm giấc riïng ca mònh àïí
nhêån thûác nhûäng cấi gò bïn ngoâi mònh. Ưng côn coi kinh nghiïåm
chó lâ dông cấc êë
n tûúång vâ vïì ngun nhên chng ta khưng thïí
biïët.
+ Hium cng phï phấn hổc thuët vïì thûåc thïí vêåt chêët vâ
thûåc thïí tinh thêìn, coi àêy lâ nhûäng trûâu tûúång giẫ dưëi, hònh
thânh trïn cú súã ca thối quen têm l giẫn àún. Ưng ph nhêån
tđnh khấch quan ca mưëi liïn hïå nhên quẫ, coi àêy chó lâ mưëi liïn
hïå ch quan, thåc têm l.
+ Ngoâi ra, Hium côn phï phấn tưn giấo, song àiïìu àố cng
khưng thïí thay thïë àûúåc bẫn chêët ca triïët hổc Hium lâ ch nghơa
duy têm ch quan vâ bêët khẫ tri lån.
- Cåc àêëu tranh giûäa ch nghơa duy vêåt vâ ch nghơa duy
têm thïë k XVII-XVIII lâ sûå

thïí hiïån tđnh àẫng trong triïët hổc.
Cåc àêëu tranh nây vêỵn tiïëp tc cho àïën giai àoẩn ngây nay trong
lõch sûã triïët hổc vúái nhûäng hònh thûác àa dẩng hún vâ nưåi dung,
tđnh chêët sêu sùỉc hún.
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Ch biïn) 26

CÊU 6: Trònh bây nhûäng tû tûúãng cú bẫn trong phếp biïån chûáng
duy têm ca Hïghen vâ ch nghơa duy vêåt nhên bẫn ca Phoiúbùỉc.
Sûå ẫnh hûúãng ca nhûäng hïå thưëng triïët hổc trïn àưëi vúái sûå hònh
thânh triïët hổc Mấc.
1. Nhûäng tû tûúãng cú bẫn trong phếp biïån chûáng duy têm
ca Hïghen
- Phếp biïån chûáng duy têm ca Hïghen lâ mưåt trong nhûäng
hònh thûác cú bẫn, lâ àónh cao trong sûå phất triïín ca phếp biïån
chûáng trûúác Mấc, phẫn ấnh hoân cẫnh lõch sûã àùåc biïåt, àêìy mêu
thỵn ca xậ hưåi Àûác vâ tđnh chêët hai mùåt ca giai cêëp tû sẫn Àûác
trûúác cấch mẩng tû sẫ
n.
- Quan àiïím phất triïín lâ tû tûúãng cú bẫn, xun sët triïët
hổc ca Hïghen. Hïghen àậ coi sûå àưìng nhêët giûäa tû duy vâ tưìn
tẩi dûúái nhûäng tïn gổi nhû: " niïåm tuåt àưëi", "l tđnh thïë giúái",
"tinh thêìn thïë giúái" lâ bẫn ngun ca mổi hiïån tûúång trong giúái tûå
nhiïn vâ xậ hưåi. Sûå àưìng nhêët giûäa tû duy vâ tưìn tẩi theo Hïghen
khưng phẫi lâ sûå àưìng nhêët tuåt àưëi, siïu hònh, mâ lâ sûå àưìng
nhêët bao hâm sûå khấc biïåt. Chđnh mêu thỵn giûäa àưìng nhêët vâ
khấc biïåt àậ lâm cho bẫn ngun ca thïë giúái — " niïåm tuåt àưëi"
cố tđnh tđnh cûå
c vâ hoẩt àưång. Sûå hoẩt àưång ca " niïåm tuåt àưëi"
thïí hiïån qua ba giai àoẩn phất triïín: 1) " niïåm tuåt àưëi phất
triïín úã trong lông nố vâ vò nố. Àêy lâ àưëi tûúång nghiïn cûáu ca

lưgđc hổc; 2) " niïåm tuåt àưëi" phất triïín dûúái hònh thûác "tưìn tẩi
khấc" - hònh thûác giúái tûå nhiïn. Àêy lâ àưëi tûúång nghiïn cûáu ca
triïët hổc tûå nhiïn. Song, Hïghen coi giúái tûå nhiïn khưng cố sûå phất
triïín, mâ nố chó lâ thïí hiïån (triïín khai) sûå tûå phất triïín ca cấc
phẩm tr lưgđc. Cấc phẩm tr lưgđc àûúåc coi lâ bẫn chêët tinh thêìn
c
a giúái tûå nhiïn. Cëi cng, " niïåm tuåt àưëi" phất triïín trong tû
duy lâ lõch sûã nhên loẩi — triïët hổc tinh thêìn. ÚÃ giai àoẩn nây, "
niïåm tuåt àưëi" lẩi trúã vïì bẫn thên mònh, tûå nhêån thûác mònh vúái tû
cấch lâ tinh thêìn tuåt àưëi", thïí hiïån qua thûác vâ tûå thûác ca
nhên loẩi.
- Àiïìu nưíi bêåt cng lâ hẩt nhên húåp l trong triïët hổc
Hïghen lâ phếp biïån chûáng, trong àố bao gưìm cẫ ba quy låt cú
HÛÚÁNG DÊỴN ƯN THI MƯN TRIÏËT HỔC MẤC - LÏNIN 27

bẫn ca phếp biïån chûáng. Phất triïín khưng phẫi lâ mưåt vông trôn
khếp kđn, mâ lâ mưåt quấ trònh chuín tûâ hònh thûác thêëp lïn hònh
thûác cao do sûå chuín hoấ tûâ nhûäng thay àưíi vïì lûúång dêỵn àïën
nhûäng thay àưíi vïì chêët, do cån àêëu tranh giûäa cấc mùåt àưëi lêåp
trong bẫn thên hònh thûác, do sûå ph àõnh biïån chûáng (lổc bỗ) ca
nhûäng hònh thûác múái àưëi vúái nhûäng hònh thûác c. Tû tûúãng ca
Hïghen vïì viïåc mổi cấi àïìu têët ëu dêỵn àïën sûå ph àõnh bẫn thên
mònh cố nghơa cấch mẩng trong cåc sưëng vâ tû tûúãng.
- Trïn cú súã ch
nghơa duy têm khấch quan, ngoâi viïåc phất
triïín hổc thuët vïì cấc quy låt vâ cấc phẩm tr cú bẫn ca phếp
biïån chûáng, lêìn àêìu tiïn Hïghen àậ nghiïn cûáu cấc ngun tùỉc cú
bẫn ca lưgđc biïån chûáng. Chđnh Hïghen àậ àùåt ra vêën àïì vïì sûå
thưëng nhêët giûäa phếp biïån chûáng, lưgđc hổc vâ l lån nhêån thûác.
+ Hïghen coi lưgđc hổc lâ khoa hổc vïì mưëi liïn hïå biïån chûáng

ca cấc khấi niïåm, lâ khoa hổc "mư tẫ lơnh vûåc tû tûúãng trong sûå
hoẩt àưång nưåi tẩi ca bẫn thên nố, hay nối mưåt cấch khấc, trong sûå
phất triïín têë
t ëu ca nố". Theo Hïghen, sûå vêån àưång vâ phất
triïín ca cấc khấi niïåm chõu sûå quy àõnh búãi nhûäng mưëi liïn hïå têët
ëu giûäa cấc khấi niïåm vâ búãi nhûäng mêu thỵn nẫy sinh trong
bẫn thên khấi niïåm àố.
+ Hïghen côn àem lẩi cho l lån nhêån thûác nhûäng tû tûúãng
biïån chûáng. Ngoâi viïåc phï phấn tđnh trûåc quan, nhõ ngun lån
ca Cantú vïì "vêåt tûå nố" vâ hiïån tûúång, Hïghen lâ ngûúâi àêìu tiïn
àậ phất hiïån ra àùåc àiïím quan trổng nhêët trong quấ trònh vêån
àưång ca tû duy l thuët lâ ài tûâ tri thûác trûâu tûúång àïën tri thûác
c thï
í. Hïghen àậ àùåt ra vêën àïì vïì mưëi quan hïå biïån chûáng giûäa
nhêån thûác l thuët vâ hoẩt àưång thûåc tiïỵn. Theo ưng, quấ trònh
biïën àưíi hiïån thûåc vâ quấ trònh nhêån thûác lâ mưåt quấ trònh duy
nhêët. Song, úã Hïghen, hoẩt àưång thûåc tiïỵn chó lâ hoẩt àưång tinh
thêìn.
- Hïghen cng thûâa nhêån xậ hưåi phất triïín tiïën bưå vâ mang
tđnh quy låt. Mêu thỵn giûäa cấi hoân thiïån vâ khưng hoân thiïån
lâ àưång lûåc ca tiïën bưå xậ hưåi. Sûå phất triïín tiïën bưå ca xậ hưåi
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Ch biïn) 28

àûúåc Hïghen trònh bây mưåt cấch duy têm, lâ "úã sûå thûác vïì tûå do",
vâ nhû lâ quấ trònh tûå phất triïín ca " niïåm tuåt àưëi".
- Phếp biïån chûáng lâ hẩt nhên húåp l, lâ mùåt tiïën bưå ca triïët
hổc Hïghen. Ngûúåc lẩi, hïå thưëng triïët hổc ca Hïghen lâ duy têm,
siïu hònh. Chđnh hïå thưëng àố àậ dêỵn Hïghen àïën thûâa nhêån àiïím
cëi cng trong sûå phất triïín ca thïë giúái lâ nhêån thûác. Vïì thûåc
chêët, Hïghen ấp dng ngun l phất triïín chó àưëi vúái hiïån tûúång

tinh thêìn. Tuy thûâa nhêån mêu thỵn lâ ngìn gưë
c, àưång lûåc ca
sûå phất triïín, nhûng khưng phẫi lâ mêu thỵn thûåc sûå ca giúái tûå
nhiïn vâ xậ hưåi, mâ chó lâ mêu thỵn trong sûå phất triïín ca tinh
thêìn. Mêu thỵn khưng phẫi àûúåc giẫi quët bùçng cấch mẩng, mâ
bùçng con àûúâng hoâ bònh: cấi múái thoẫ hiïåp vúái cấi c.
2. Ch nghơa duy vêåt nhên bẫn ca Phoiúbùỉc
Phoiúbùỉc lâ àẩi diïån vơ àẩi cëi cng ca triïët hổc cưí àiïín
Àûác. Ngûúâi cố cưng lao to lúán àêëu tranh chưëng lẩi ch nghơa duy
têm, tưn giấo, phc hưìi vâ phất triïín ch nghơa duy vêåt trong thúâi
k chín bõ cấch mẩng tû sẫn Àûá
c (1848).
- Phoiúbùỉc lâ nhâ triïët hổc duy vêåt vò ưng khùèng àõnh vêåt
chêët lâ tđnh thûá nhêët; thûác, tû duy lâ tđnh thûá hai. Song lâ nhâ
duy vêåt nhên bẫn, ưng coi con ngûúâi lâ sẫn phêím cao nhêët ca giúái
tûå nhiïn, vêën àïì quan hïå giûäa tû duy vâ tưìn tẩi lâ vêën àïì bẫn chêët
ca con ngûúâi, vò thïë, àêy lâ àưëi tûúång duy nhêët, phưí biïën vâ cao
nhêët ca triïët hổc. Ch nghơa duy vêåt nhên bẫn ca Phoiúbùỉc lâ
àống gốp to lúán vâo cåc àêëu tranh chưëng lẩi viïåc giẫi thđch duy
têm, nhõ ngun lån, thêåm chđ cẫ ch nghơa duy têm têìm thûúâng
vïì vêën àïì con ngûúâi. Song, ngun l nhên bẫn hổc c
a Phoiúbùỉc
khưng triïåt àïí, vò ưng hiïíu con ngûúâi chó lâ nhûäng cấ nhên trûâu
tûúång, lâ thûåc thïí thìn tu tûå nhiïn - sinh vêåt. Ưng khưng thêëy
àûúåc mùåt xậ hưåi ca con ngûúâi trong hoẩt àưång biïën àưíi hiïån thûåc.
- Trong quan hïå àưëi vúái triïët hổc ca Hïghen, ưng cố thấi àưå
ph àõnh sẩch trún, khưng thêëy àûúåc thânh tûåu qu giấ ca
Hïghen lâ phếp biïån chûáng àïí kïë thûâa vâ phất triïín. Ưng hiïíu
tđnh quy låt, tđnh têët ëu, tđnh nhên quẫ mưåt cấch siïu hònh.
HÛÚÁNG DÊỴN ƯN THI MƯN TRIÏËT HỔC MẤC - LÏNIN 29

Cho nïn ch nghơa duy vêåt nhên bẫn ca ưng côn mang nùång tđnh
siïu hònh.
- Trong l lån nhêån thûác, Phoiúbùỉc àậ tiïëp tc truìn thưëng
cẫm giấc lån duy vêåt, chưëng lẩi thuët khưng thïí biïët vâ lưëi tû
biïån trûâu tûúång. Ưng khưng ph nhêån vai trô ca tû duy trong
nhêån thûác, nhûng ưng khưng thêëy àûúåc vai trô ca thûåc tiïỵn trong
nhêån thûác, nïn ch nghơa duy vêåt nhên bẫn ca Phoiúbùỉc chûa
thoất khỗi tđnh trûåc quan ca ch nghơa duy vêåt trûúác Mấc.
- Nhûäng hẩn chïë ca ngun tùỉc nhên bẫn trong thïë giúái
quan ca Phoiúbùỉc côn thïí hiïån rộ trong viïåc nghiïn cûáu tưn giấo
vâ àẩo àûác. ÚÃ lơnh vûåc nâ
y, ưng lẩi rúi vâo lêåp trûúâng duy têm thïí
hiïån trong viïåc giẫi quët vêën àïì tưn giấo vâ àõnh àûa ra nhûäng
ngun tùỉc àẩo àûác chung cho mổi dên tưåc, mổi thúâi àẩi lõch sûã.
3. Sûå ẫnh hûúãng ca triïët hổc Hïghen vâ triïët hổc Phoiúbùỉc
àưëi vúái sûå hònh thânh triïët hổc Mấc
Triïët hổc ca Hïghen vâ triïët hổc ca Phoiúbùỉc lâ hai ngìn
gưëc trûåc tiïëp vïì l lån ca triïët hổc Mấc.
Cấc nhâ sấng lêåp ch nghơa Mấc àậ kïë thûâa hẩt nhên húåp l
trong triïët hổc Hïghen lâ phếp biïån chûáng, cẫi tẩo nố trïn tinh
thêìn ca ch
nghơa duy vêåt, biïën nố thânh phếp biïån chûáng duy
vêåt nhû lâ hổc thuët khoa hổc vïì cấc quy låt chung nhêët ca tûå
nhiïn, xậ hưåi vâ tû duy. Cng chđnh nhúâ ch nghơa duy vêåt ca
Phoiúbùỉc àậ gip Mấc vâ Ùngghen àoẩn tuåt vúái ch nghơa duy
têm ca Hïghen vâ phấi Hïghen trễ. Mấc vâ Ùngghen àậ cẫi tẩo
ch nghơa duy vêåt ca Phoiúbùỉc phất triïín lïn mưåt hònh thûác múái
cao nhêët àố lâ ch nghơa duy vêåt biïån chûáng vâ ch nghơa duy vêåt
lõch sûã.

PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Ch biïn) 30

CÊU 7: Triïët hổc Mấc - Lïnin ra àúâi lâ mưåt têët ëu lõch sûã vâ lâ
mưåt bûúác ngóåt cấch mẩng trong triïët hổc.
1. Tđnh têët ëu lõch sûã ca sûå ra àúâi triïët hổc Mấc
Triïët hổc Mấc khưng phẫi lâ mưåt sẫn phêím cố tđnh chêët ch
quan, àưìng thúâi nố cng khưng phẫi tûâ trïn trúâi rúi xëng. Triïët
hổc àố lâ sẫn phêím têët ëu ca lõch sûã.
- Triïët hổc Mấc àậ kïë thûâa cố phï phấn toân bưå triïët hổc
trûúác àố nhêët lâ triïët hổc duy vêåt vâ phếp biïån chûáng. Àố lâ nhûäng
tiïìn àïì l lån khưng thïí
thiïëu àûúåc ca triïët hổc Mấc.
- Triïët hổc Mấc ra àúâi côn gùỉn liïìn vúái nhûäng àiïìu kiïån
khấch quan ca sûå phất triïín kinh tïë - xậ hưåi vâ sûå phất triïín ca
khoa hổc àûúng thúâi. Trong khoa hổc tûå nhiïn thïë k XIX àậ cố ba
phất minh lúán: àõnh låt bẫo toân vâ chuín hoấ nùng lûúång; hổc
thuët tïë bâo; hổc thuët tiïën hoấ. Àưìng thúâi vïì mùåt xậ hưåi thïë k
XIX cng lâ thúâi k ch nghơa tû bẫn àậ bưåc lưå nhûäng mêu thỵn
xậ hưåi sêu sùỉc. Àùåc biïåt lâ mêu thỵn giûäa giai cêëp tû sẫ
n vâ giai
cêëp vư sẫn. Mêu thỵn êëy àûúåc biïíu hiïån thưng qua cấc cåc àêëu
tranh giai cêëp hïët sûác sưi àưång vâ quët liïåt úã chêu Êu.
Trûúác tònh hònh trïn, cêìn phẫi cố mưåt sûå kiïën giẫi múái vïì sûå
phất triïín ca tûå nhiïn, xậ hưåi vâ tû duy. Vâ têët ëu xët hiïån
mưåt hổc thuët múái àố lâ hổc thuët triïët hổc khoa hổc, do Mấc vâ
Ùngghen àïì xûúáng, sau nây àûúåc Lïnin phất triïín.
2. Sûå ra àúâi ca triïët hổc Mấc - Lïnin lâ mưåt bûúác ngóåt cấch
mẩng trong triïët hổc
Cú súã ca ch nghơa Mấc lâ ch nghơa duy vêåt biïån chûáng va
â

ch nghơa duy vêåt lõch sûã. Vúái cú súã nây, lêìn àêìu tiïn giai cêëp vư
sẫn vâ nhên dên lao àưång àậ cố mưåt v khđ tinh thêìn àïí àêëu tranh
giẫi phống giai cêëp mònh vâ cẫ xậ hưåi ra khỗi sûå ấp bûác bốc lưåt.
Nhû vêåy, triïët hổc Mấc lâ v khđ tinh thêìn ca giai cêëp vư sẫn, côn
giai cêëp vư sẫn lâ lûåc lûúång "vêåt chêët" ca triïët hổc Mấc. Sûå thưëng
nhêët chùåt chệ giûäa triïët hổc Mấc vúái giai cêëp vư sẫn, lâm cho triïët
hổc Mấc thûåc sûå thïí hiïån tđnh cấch mẩng ca mònh vâ giai cêëp vư