Bệnh loãng xương ở người cao tuổi pdf

Bệnh loãng xương ở người cao tuổi
Loãng xương (LX) là một bệnh đứng thứ hai sau bệnh
tim mạch ở người cao tuổi (NCT) và cũng là bệnh dễ đe
dọa đến tính mạng của họ. Ngày nay, bệnh LX đang có
xu hướng gia tăng ở khắp toàn cầu, trong số đó NCT và
đặc biệt là phụ nữ chiếm tỷ lệ cao nhất (cứ 3 phụ nữ cao
tuổi thì có 1 người bị LX).
LX được định nghĩa là sự rối loạn nội tiết theo lực của
xương bị suy giảm và cấu trúc xương bị tổn hại dẫn đến dễ
bị gãy, nứt, rạn.
Nguyên nhân gây loãng xương
LX hay còn gọi là xốp xương, tức là tỷ trọng khoáng chất
của bộ xương ở một cơ thể bị suy giảm một cách đáng kể,
trong đó hormone sinh dục (estrogen, androgen), các chất
protein, vitamin D và canxi đóng vai trò đáng kể. Người ta
thấy rằng, chế độ dinh dưỡng hàng ngày không cấp đủ chất
canxi hoặc vì một lý do nào đó cơ thể không hấp thu được
canxi (ăn kiêng kéo dài, chế độ ăn nghèo nàn, kém chất
lượng).
LX cũng có thể do mắc một số bệnh về tuyến thượng thận,
cường giáp trạng, suy thận, bệnh yếu liệt chi, chấn thương,
hoặc bệnh mạn tính phải nằm dài ngày, hoặc do lạm dụng
thuốc corticoides trong một thời gian dài

Thường xuyên v
ận động để hạn chế
loãng xương
Đặc biệt ở phụ nữ đến thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh
thì lượng hormone estrogen trong máu bị suy giảm một
cách đáng kể bởi sự suy thoái của buồng trứng. Vì lý do
này mà làm tăng hoạt tính của tế bào tủy xương, làm cho

khối lượng xương sẽ mất dần theo năm tháng kể từ khi mãn
kinh (mỗi năm mất khoảng từ 2 - 4%).
Ngoài yếu tố về chế độ dinh dưỡng và nội tiết tố còn có
nhiều yếu tố thuận lợi (nguy cơ) làm cho bệnh LX ở NCT
tăng lên nếu như trên cơ thể người đó có tiền sử bị còi
xương lúc còn nhỏ, hàng ngày ít vận động, béo phì.
Một số tác giả đã tổng kết thấy có tới 7 nguyên nhân chính
gây nên bệnh LX giới tính (tỷ lệ nữ LX chiếm nhiều hơn
nam): di truyền, tuổi tác, cân nhẹ (chỉ số Ic < 19), hút thuốc
lá, dùng thuốc corticoides lâu dài.
Một số triệu chứng chính và hậu quả của bệnh loãng
xương
Giảm mật độ xương và LX là một bệnh mạn tính kéo dài
nhiều tháng, nhiều năm, một cách âm thầm, không đau đớn
nên nhiều người bệnh không để ý đến. Hầu hết các trường
hợp trong giai đoạn đầu không có triệu chứng gì đặc hiệu
ngoài những dấu hiệu mệt mỏi, ăn uống kém, nhức xương
không thường xuyên. Càng về sau sự thiếu hụt chất canxi
càng tăng làm cho xương xuống cấp nghiêm trọng (loãng,
xốp xương) thì các triệu chứng đau nhức rõ rệt hơn. Đau
nhức xương hay gặp là đau lưng, đau chân tay, các khớp và
mỏi bại hông, đặc biệt là các khớp xương chịu lực mạnh
như: xương sống, khớp gối, khớp cổ chân, khớp háng, các
xương dài như: xương đùi, xương cẳng chân, xương cánh
tay, cẳng tay, đốt sống thắt lưng và dễ dàng bị gãy xương
do bị ngã, vấp Đau nhức xương và các khớp xương
thường rõ nhất vào ban đêm.
Một số triệu chứng khác như chuột rút cũng thường hay
xuất hiện ở những người LX. Khi bị bệnh LX không được
phát hiện hoặc phát hiện rồi nhưng điều trị không đúng

phác đồ thì hậu quả xấu nhất là rạn xương, nứt, vỡ hoặc gãy
xương. Trên thế giới, người ta thấy rằng cứ 30 giây thì có
một người bị bệnh gãy xương do LX và người ta dự đoán
rằng đến năm 2050 các nước châu Á, trong đó có nước ta
sẽ chiếm 50% các trường hợp tàn phế hoặc bị đe dọa đến
tính mạng do gãy khớp háng vì LX gây ra.
Phát hiện bệnh loãng xương
NCT nên đi khám bệnh về xương khớp ở các cơ sở y tế có
đủ điều kiện để được làm các xét nghiệm về cận lâm sàng
đánh giá mật độ của xương và tình trạng của xương. Hiện
nay chưa có phương pháp đo lường trực tiếp lực của xương
nên chỉ đo lường gián tiếp. Một trong những phương pháp
đó là đo mật độ chất khoáng trong xương (bone mineral
density) bằng kỹ thuật DXA hay còn gọi là đo mật độ
xương, chụp X quang cột sống, xương tay chân Ngoài ra,
những người kém phát triển chiều cao, cân nặng dưới 40kg,
giảm trọng lượng nhanh, cơ bắp yếu, thiếu hormone sinh
dục (nữ giới là estrogen và nam giới là androgen), người
nghiện rượu, sử dụng corticoides kéo dài, nghiện thuốc lá
cũng nên kiểm tra mật độ của xương.
Khi NCT đã được chẩn đoán bị bệnh LX thì việc điều trị
đòi hỏi phải kiên trì. Một trong những yếu tố ảnh hưởng
đến kết quả điều trị LX là người bệnh không tuân thủ phác
đồ điều trị. Các nghiên cứu cho thấy rằng, chỉ cần quên
uống một liều thuốc trong vòng một tuần lễ thì hiệu quả
điều trị đã giảm xuống đến 64%. Uống thuốc gì, liều lượng
bao nhiêu và trong thời gian nào là do thầy thuốc khám
bệnh và có chỉ định cụ thể.
Khi đã bị LX phải hết sức cẩn thận khi làm các động tác
mạnh, đi lại cũng phải hết sức cẩn thận tránh ngã, vấp,

khuỵu, gập chân, tay, nhất là lên cầu thang vì rất dễ gây gãy
xương đặc biệt là xương đùi. Gãy cổ xương đùi là một cấp
cứu ngoại khoa nặng vì dễ dàng gây sốc và hậu quả xấu
khó lường.
Phòng bệnh loãng xương ở NCT
Cần khám định kỳ theo lời hẹn của thầy thuốc. Việc phát
hiện sớm và điều trị ngay từ đầu rất có ý nghĩa để phòng
bệnh LX và ngăn ngừa gãy xương. Khi đã bị gãy xương do
LX thì càng hết sức thận trọng không để gãy xương tái
phát. Muốn phòng bệnh LX, tốt nhất là ăn uống đủ chất,
nhất là các loại thức ăn giàu canxi, protein, vitamin D như:
tôm, cua, ốc, uống sữa và các chế phẩm của sữa có chứa
nhiều thành phần canxi, sinh tố D. Nên ăn thêm trái cây,
rau, giá đỗ (chứa nhiều estrogen) vì chúng có khả năng làm
thay đổi sự chuyển hóa của xương, giảm tốc độ mất xương
và làm tăng khoáng chất cho xương. Cần tập thể dục nhẹ
nhàng, đều đặn như: đi bộ, tập hít thở, tập vận động các
khớp xương. Những người đã bị LX không nên làm các
động tác mạnh, gấp gáp và tránh ngã, vấp.
PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU