Triết Học -Nguyên Lý Cơ Bản Chủ Nghĩa Xã Hội Mác-Lênin phần 9 docx

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
l ch phát tri n gi a các vùng mi n, các t ng l p dân c trong xã h i nh m th c hi n m c tiêu,ệ ể ữ ề ầ ớ ư ộ ằ ự ệ ụ
lý t ng t do c a ng i này là đi u ki n, ti n đ cho s t do c a ng i khác.ưở ự ủ ườ ề ệ ề ề ự ự ủ ườ
Tóm l i, th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i là m t th i kỳ l ch s t t y u trên conạ ờ ộ ủ ộ ộ ờ ị ử ấ ế
đ ng phát tri n c a hình thái kinh t - xã h i c ng s n ch nghĩa. Đó là th i kỳ l ch s có đ cườ ể ủ ế ộ ộ ả ủ ờ ị ử ặ
đi m riêng v i nh ng n i dung kinh t , chính tr , văn hóa và xã h i đ c thù mà giai đo n xã h iể ớ ữ ộ ế ị ộ ặ ạ ộ
xã h i ch nghĩa trên con đ ng phát tri n c a hình thái kinh t - xã h i c ng s n ch nghĩa chộ ủ ườ ể ủ ế ộ ộ ả ủ ỉ
có th có đ c trên c s hoàn thành các n i dung đó.ể ượ ơ ở ộ
b. Xã h i xã h i ch nghĩaộ ộ ủ
- Nh ng đ c tr ng c b nc a xã h i xã h i ch nghĩaữ ặ ư ơ ả ủ ộ ộ ủ
Xã h i xã h i ch nghĩa là m t xã h i có nh ng đ c tr ng c b n sau:ộ ộ ủ ộ ộ ữ ặ ư ơ ả
. C s v t ch t k thu t c a xã h i xã h i ch nghĩa là n n đ i công nghi p.ơ ở ậ ấ ỹ ậ ủ ộ ộ ủ ề ạ ệ
M i ch đ xã h i đ u có m t c s v t ch t k thu t t ng ng c a nó, ph n ánh trìnhỗ ế ộ ộ ề ộ ơ ở ậ ấ ỹ ậ ươ ứ ủ ả
đ phát tri n kinh t - k thu t c a ch đ đó. Công c th công là đ c tr ng cho c s v t ch tộ ể ế ỹ ậ ủ ế ộ ụ ủ ặ ư ơ ở ậ ấ
k thu t c a các xã h i ti n t b n ch nghĩa. N n đ i công nghi p c khí là c s v t ch t kỹ ậ ủ ộ ề ư ả ủ ề ạ ệ ơ ơ ở ậ ấ ỹ
thu t cho ch nghĩa t b n. Ch nghĩa xã h i n y sinh v i tính cách là m t ch đ xã h i phậ ủ ư ả ủ ộ ả ớ ộ ế ộ ộ ủ
đ nh ch đ t b n ch nghĩa, do v y, c s v t ch t k thu t c a nó ph i là n n s n xu t đ iị ế ộ ư ả ủ ậ ơ ở ậ ấ ỹ ậ ủ ả ề ả ấ ạ
công nghi p có trình đ cao h n so v i trình đ c a xã h i t b n ch nghĩa. Xu t phát t m tệ ộ ơ ớ ộ ủ ộ ư ả ủ ấ ừ ộ
n c l c h u v kinh t đi lên ch nghĩa xã h i, sau cách m ng tháng M i Lênin đã đ ra kướ ạ ậ ề ế ủ ộ ạ ườ ề ế
ho ch đi n khí hóa toàn n c Nga, Ông đã nêu lên quan ni m: Ch nghĩa xã h i = chínhạ ệ ướ ệ ủ ộ
quy n xô vi t + đi n khí hóa toàn qu c. ngày nay, c s v t ch t k thu t c a ch nghĩa xã h iề ế ệ ố ơ ở ậ ấ ỹ ậ ủ ủ ộ
ph i có trình đ cao h n nhi u, ph i là t đ ng hóa.ả ộ ơ ề ả ự ộ
. Ch nghĩa xã h i xóa b ch đ t h u t b n ch nghĩa, thi t l p ch đ công h u vủ ộ ỏ ế ộ ư ữ ư ả ủ ế ậ ế ộ ữ ề
t li u s n xu tư ệ ả ấ
Trong tác ph m ẩ Tuyên ngônc a Đ ng C ng s n ủ ả ộ ả Mác và Ăngghen ch rõ: “ Giai c p vôỉ ấ
s n s dùng s th ng tr chính tr c a mình đ t ng b c đo t l y toàn b t b n trong tay giaiả ẽ ự ố ị ị ủ ể ừ ướ ạ ấ ộ ư ả
c p t s n, đ t p trung t t c công c s n xu t vào trong tay nhà n c…”ấ ư ả ể ậ ấ ả ụ ả ấ ướ
Giai c p vô s n ph i t ng b c đo t l y t li u s n xu t t trong tay giai c p t s n,ấ ả ả ừ ướ ạ ấ ư ệ ả ấ ừ ấ ư ả
t p trung nh ng t li u y vào trong tay nhà n c đ ph c v cho toàn xã h i. Do v y, ch đ nậ ữ ư ệ ấ ướ ể ụ ụ ộ ậ ỉ ế

xã h i xã h i ch nghĩa thì quan h s n xu t xã h i ch nghĩa m i đ c xác l p đ y đ . T iộ ộ ủ ệ ả ấ ộ ủ ớ ượ ậ ầ ủ ớ
th i kỳ này t li u s n xu t còn hai hình th c s h u là s h u t p th và s h u toàn dân,ờ ư ệ ả ấ ứ ở ữ ở ữ ậ ể ở ữ
ng i lao đ ng làm ch các t li u s n xu t c a xã h i; không còn tình tr ng ng i bóc l tườ ộ ủ ư ệ ả ấ ủ ộ ạ ườ ộ
ng i.ườ
. Xã h i xã h i ch nghĩa là m t ch đ xã h i t o ra đ c cách t ch c lao đ ng và kộ ộ ủ ộ ế ộ ộ ạ ượ ổ ứ ộ ỷ
lu t lao đ ng m i.ậ ộ ớ
T i xã h i xã h i ch nghĩa t li u s n xu t đã mang tính xã h i hóa, không còn ch đớ ộ ộ ủ ư ệ ả ấ ộ ế ộ
t h u v t li u s n xu t, do v y, đã t o đi u ki n cho ng i lao đ ng k t h p hài hòa gi aư ữ ề ư ệ ả ấ ậ ạ ề ệ ườ ộ ế ợ ữ
l i ích cá nhân, l i ích t p th , l i ích toàn xã h i. Th i kỳ này ch nghĩa xã h i ch nghĩa xã h iợ ợ ậ ể ợ ộ ờ ủ ộ ủ ộ
cũng t o ra cách t ch c lao đ ng m i d a trên tinh th n t giác c a nhân dân, d i s lãnh đ o,ạ ổ ứ ộ ớ ự ầ ự ủ ướ ự ạ
h ng d n c a Đ ng c ng s n và nhà n c xã h i ch nghĩa.ướ ẫ ủ ả ộ ả ướ ộ ủ
Ch nghĩa xã h i đ c xây d ng trên c s v t ch t k thu t là n n đ i công nghi p ủ ộ ượ ự ơ ở ậ ấ ỹ ậ ề ạ ệ ở
trình đ cao, do v y, đòi h i m t k lu t lao đ ng ch t ch trong t ng khâu, t ng lĩnh v c, trongộ ậ ỏ ộ ỷ ậ ộ ặ ẽ ừ ừ ự
s n xu t c a toàn xã h i theo nh ng qui đ nh chung c a lu t pháp.ả ấ ủ ộ ữ ị ủ ậ
Mác, Ăngghen, Lênin cho r ng: lao đ ng đ c t ch c có k ho ch, trên tinh th n tằ ộ ượ ổ ứ ế ạ ầ ự
giác, t nguy n là đ c tr ng c a xã h i xã h i ch nghĩa. Đ ng nhiên, đ có m t ki u t ch cự ệ ặ ư ủ ộ ộ ủ ươ ể ộ ể ổ ứ
lao đ ng k lu t và t giác cao nh v y, m t m t đòi h i chúng ta ph i đ y m nh ho t đ ngộ ỷ ậ ự ư ậ ộ ặ ỏ ả ẩ ạ ạ ộ
tuyên truy n, v n đ ng, m t khác ph i đ y m nh cu c đ u tranh kh c ph c t t ng, tác phongề ậ ộ ặ ả ẩ ạ ộ ấ ắ ụ ư ưở
c a ng i s n xu t nh .ủ ườ ả ấ ỏ
. Xã h i xã h i ch nghĩa là m t ch đ xã h i th c hi n nguyên t c phân ph i theo laoộ ộ ủ ộ ế ộ ộ ự ệ ắ ố
đ ng, coi đó là nguyên t c c b n nh tộ ắ ơ ả ấ
Trong xã h i xã h i ch nghĩa, tuy s n xu t đã phát tri n, nh ng v n còn có nh ng h nộ ộ ủ ả ấ ể ư ẫ ữ ạ
ch , vì v y, th c hi n nguyên t c phân ph i theo lao đ ng là c b n nh t. M i ng i lao đ ngế ậ ự ệ ắ ố ộ ơ ả ấ ỗ ườ ộ
129

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
s nh n đ c t xã h i m t s l ng s n ph m tiêu dùng có giá tr t ng đ ng v i s l ng,ẽ ậ ượ ừ ộ ộ ố ượ ả ẩ ị ươ ươ ớ ố ượ
ch t l ng, hi u qu lao đ ng mà h t o ra cho xã h i, sau khi đã tr đi m t s kho n đóng gópấ ượ ệ ả ộ ọ ạ ộ ừ ộ ố ả
chung cho xã h i. Ngoài phân ph i theo lao đ ng là c b n nh t, ng i lao đ ng còn đ c phânộ ố ộ ơ ả ấ ườ ộ ượ

ph i theo phúc l i xã h i. B ng thu thu , nh ng đóng góp khác c a xã h i, nhà n c xã h i chố ợ ộ ằ ế ữ ủ ộ ướ ộ ủ
nghĩa xây d ng tr ng h c, b nh vi n, công viên, đ ng giao thông,…nh ng công trình phúc l iự ườ ọ ệ ệ ườ ữ ợ
chung ph c v m i ng i trong xã h i. Nguyên t c này v a phù h p v i trình đ phát tri n kinhụ ụ ọ ườ ộ ắ ừ ợ ớ ộ ể
t - xã h i trong xã h i xã h i ch nghĩa, v a th hi n tính u vi t c a ch nghĩa xã h i. Th cế ộ ộ ộ ủ ừ ể ệ ư ệ ủ ủ ộ ự
hi n nguyên t c phân ph i theo lao đ ng là c b n nh t, là m t n i dung quan tr ng trong th cệ ắ ố ộ ơ ả ấ ộ ộ ọ ự
hi n công b ng xã h i trong giai đo n này.ệ ằ ộ ạ
. Xã h i xã h i ch nghĩa là m t xã h i mà đó nhà n c mang b n ch t giai c p côngộ ộ ủ ộ ộ ở ướ ả ấ ấ
nhân, có tính nhân dân r ng rãi, tính dân t c sâu s c; th c hi n quy n l c và l i ích c a nhânộ ộ ắ ự ệ ề ự ợ ủ
dân.
Nhà n c xã h i ch nghĩa mang b n ch t giai c p công nhân vì nhà n c là c quanướ ộ ủ ả ấ ấ ướ ơ
quy n l c t p trung c a giai c p công nhân, nhân dân lao đ ng, đ t d i s lãnh đ o c a Đ ngề ự ậ ủ ấ ộ ặ ướ ự ạ ủ ả
c ng s n nh m b o v l i ích c a giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng; th c hi n tr n ápộ ả ằ ả ệ ợ ủ ấ ộ ự ệ ấ
nh ng th l c ph n đ ng, nh ng l c l ng ch ng đ i ch nghĩa xã h i.ữ ế ự ả ộ ữ ự ượ ố ố ủ ộ
Nhà n c xã h i ch nghĩa mang tính nhân dân r ng rãi. Nhà n c này t p h p đ i bi uướ ộ ủ ộ ướ ậ ợ ạ ể
các t ng l p nhân dân, nhăm b o v nh ng l i ích chính đáng c a nhân dân, t o đi u ki n đầ ớ ả ệ ữ ợ ủ ạ ề ệ ể
nhân dân tham gia ngày càng nhi u vào công vi c c a nhà n c v i tinh th n t giác, t qu n.ề ệ ủ ướ ớ ầ ự ự ả
Nhà n c ngày càng th c hi n t t h n quy n t do, dân ch c a nhân dân. Nhà n c xã h i chướ ự ệ ố ơ ề ự ủ ủ ướ ộ ủ
nghĩa không còn nguyên nghĩa nh nhà n c t b n ch nghĩa mà là “ nhà n c n a nhà n c “,ư ướ ư ả ủ ướ ử ướ
v i tính t qu n, t giác ngày càng cao c a nhân dân, quy n t do, dân ch c a nhân dân ngàyớ ự ả ự ủ ề ự ủ ủ
càng đ c m r ng; bi n pháp b o l c tr n áp ngày càng gi m đi.T t c nh ng đi u đó nh mượ ở ộ ệ ạ ự ấ ả ấ ả ữ ề ằ
chu n b cho s t tiêu vong c a nhà n c trong giai đo n cao là ch nghĩa c ng s n.ẩ ị ự ự ủ ướ ạ ủ ộ ả
Nhà n c xã h i ch nghĩa mang tính dân t c sâu s c. Th i đ i ngày nay, giai c p côngướ ộ ủ ộ ắ ờ ạ ấ
nhân là ng i đ i di n chân chính cho dân t c, có nh ng l i ích c b n th ng nh t v i l i íchườ ạ ệ ộ ữ ợ ơ ả ố ấ ớ ợ
c a dân t c. Nhà n c xã h i ch nghĩa ph i đoàn k t đ c các dân t c, t o nên s bình đ ngủ ộ ướ ộ ủ ả ế ượ ộ ạ ự ẳ
v m i m t gi a các dân t c c trên c s pháp lý và trong th c ti n cu c s ng, đ u tranh b oề ọ ặ ữ ộ ả ơ ở ự ễ ộ ố ấ ả
v nh ng l i ích chân chính c a dan t c, không ng ng phát huy nh ng giá tr c a dân t c, nângệ ữ ợ ủ ộ ừ ữ ị ủ ộ
chúng lên ngang t m v i yêu c u c a th i đ iầ ớ ầ ủ ờ ạ
. Xã h i xã h i ch nghĩa là m t xã h i đã th c hi n đ c s gi i phóng con ng i kh iộ ộ ủ ộ ộ ự ệ ượ ự ả ườ ỏ
ách áp b c, bóc l t; thu c hi n quy n bình đ ng xã h i, t o đi u ki n cho con ng i phát tri nứ ộ ẹ ệ ề ẳ ộ ạ ề ệ ườ ể
toàn di nệ

M c tiêu cap nh t c a ch nghĩa xã h i là gi i phóng con ng i kh i s bóc l t v kinhụ ấ ủ ủ ộ ả ườ ỏ ự ộ ề
t , no d ch v tinh th n, t o đi u ki n cho con ng i phát tri n toàn di n. T i xã h i xã h i chế ị ề ầ ạ ề ệ ườ ể ệ ớ ộ ộ ủ
nghĩa đã th c hi n xóa b ch đ chi m h u t nhân đ i v i t li u s n xu t, cùng v i s phátự ệ ỏ ế ộ ế ữ ư ố ớ ư ệ ả ấ ớ ự
tri n c a l c l ng s n xu t đã th c hi n vi c xóa b đ i kháng giai c p, xóa b bóc l t, conể ủ ự ượ ả ấ ự ệ ệ ỏ ố ấ ỏ ộ
ng i có đi u ki n phát tri n tài năng cá nhân, mang tài năng đó đóng góp cho xã h i; th c hi nườ ề ệ ể ộ ự ệ
đ c công b n, bình đ ng xã h i, tr c h t là bình đ ng v đ a v xã h i c a con ng i. Xã h iượ ằ ẳ ộ ướ ế ẳ ề ị ị ộ ủ ườ ộ
xã h i ch nghĩa th c hi n đ c bình đ ng nam n , bình đ ng giũa các dân t c…S bình đ ngộ ủ ự ệ ượ ẳ ữ ẳ ộ ự ẳ
trong xã h i xã h i ch nghĩa là s bình đ ng trong đi u ki n xã h i v n còn giai c p, còn nhàộ ộ ủ ự ẳ ề ệ ộ ẫ ấ
n c; trình đ kinh t - xã h i đã có s phát tri n song v n còn h n ch v nhi u m t, do v yướ ộ ế ộ ự ể ẫ ạ ế ề ề ặ ậ
m i là bình đ ng giũa các ch th kinh doanh. Trên th c t ch a th có “ bình đ ng th c s “.ớ ẳ ủ ể ự ế ư ể ẳ ự ự
Nh ng đ c tr ng trên t ng b c đ c hình thành và hoàn thi n trong quá trình xây d ngữ ặ ư ừ ướ ựợ ệ ự
ch nghĩa xã h i.ủ ộ
c. Giai đo n cao c a hình thái kinh t - xã h i c ng s n ch nghĩaạ ủ ế ộ ộ ả ủ
Mác trên c s nghiên c u quá trình phát tri n l c l ng s n xu t c a xã h i loài ng iơ ở ứ ể ự ượ ả ấ ủ ộ ườ
đã có nh ng d báo v s xu t hi n giai đo n cao c a hình thái kinh t - xã h i c ng s n chữ ự ề ự ấ ệ ạ ủ ế ộ ộ ả ủ
nghĩa ( giai đo n cao c a ch nghĩa c ng s n ).ạ ủ ủ ộ ả
V m t kinh t : ề ặ ế L c l ng s n xu t phát tri n vô cùng m nh m , c a c i xã h i tuôn raự ượ ả ấ ể ạ ẽ ủ ả ộ
dào d t, ý th c con ng i đ c nâng lên, khoa h c phát tri n, lao đ ng c a con ng i đ cạ ứ ườ ượ ọ ể ộ ủ ườ ượ
130

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
gi m nh , lúc đó nhân lo i m i th c hi n đ c nguyên t c làm theo năng l c h ng theo nhuả ẹ ạ ớ ự ệ ượ ắ ự ưở
c u. Trong tác ph m ầ ẩ Phê phán c ng lĩnh Gôta ươ Mác đã vi t: “ Khi mà lao đ ng tr thành khôngế ộ ở
nh ng là m t ph ng ti n đ sinh s ng mà b n thân nó còn là m t nhu c u b c nh t c a đ iữ ộ ươ ệ ể ố ả ộ ầ ậ ấ ủ ờ
s ng, khi mà cùng v i s phát tri n toàn di n c a các cá nhân, s c s n xu t c a h ngày càngố ớ ự ể ệ ủ ứ ả ấ ủ ọ
tăng lên và t t c các ngu n c a c i xã h i đ u tuôn ra d i dào - ch khi đó ng i ta m i có thấ ả ồ ủ ả ộ ề ồ ỉ ườ ớ ể
v t h n ra kh i gi i h n ch t h p c a pháp quy n t s n và xã h i m i có th ghi trên lá cượ ẳ ỏ ớ ạ ậ ẹ ủ ề ư ả ộ ớ ể ờ
c a mình: làm theo năng lu c h ng theo nhu c u”.ủ ẹ ưở ầ
V m t xã h i: ề ặ ộ Trình đ xã h i ngày càng phát tri n, con ng i có đi u ki n phát tri nộ ộ ể ườ ề ệ ể

năng l c c a mình, tri th c c a con ng i đ c nâng cao, không còn s khác bi t gi a thành thự ủ ứ ủ ườ ượ ự ệ ữ ị
và nông thôn, t i “ khi b n t s n đã tiêu tan đi r i và không còn giai c p n a. Ch lúc đó nhàớ ọ ư ả ồ ấ ữ ỉ
n c m i không còn n a và m i có th nói đ n t do”. “ ch lúc đó, m t n n dân ch th c sướ ớ ữ ớ ể ế ự ỉ ộ ề ủ ự ự
hoàn b , th c s không h n ch m i có th có đ c và đ c th c hi n. Ch lúc đó ch đ dânị ự ự ạ ế ớ ể ượ ượ ự ệ ỉ ế ộ
ch m i b t đ u tiêu vong vì lý do đ n gi n là m t khi thoát kh i ch đ nô l t b n chủ ớ ắ ầ ơ ả ộ ỏ ế ộ ệ ư ả ủ
nghĩa, thoát kh i nh ng s kh ng khi p, nh ng s dã man…thì ng i ta s d n d n quen v iỏ ữ ự ủ ế ữ ự ườ ẽ ầ ầ ớ
vi c tôn tr ng các qui t c s thi u c a đ i sông chung xã h i ”.ệ ọ ắ ơ ể ủ ờ ộ
Qua phân tích c a Lênin đã cho th y, khi xã h i đ t đ c trình đ phát tri n cao nh v y,ủ ấ ộ ạ ượ ộ ể ư ậ
thì dân ch m i th c hi n đ y đ , dân ch cho m i ng i, không còn đ i t ng b h n ch dânủ ớ ự ệ ầ ủ ủ ọ ườ ố ượ ị ạ ế
ch , do v y, dân ch cũng không còn; nhà n c lu t pháp t tiêu vong, vì lúc này không c n t iủ ậ ủ ướ ậ ự ầ ớ
s tr n áp c a nhà n c, pháp lu t tr thành phong t c, t p quán, thành quan ni m đ o đ c, m iự ấ ủ ướ ậ ở ụ ậ ệ ạ ứ ọ
ng i t giác th c hi n.ườ ự ự ệ
T i giai đo n cao c a hình thái kinh t - xã h i c ng s n ch nghĩa, con ng i đ c gi iớ ạ ủ ế ộ ộ ả ủ ườ ượ ả
phóng hoàn toàn, chuy n t v ng qu c c a t t y u sang v ng qu c c a t do, có đi u ki nể ừ ươ ố ủ ấ ế ươ ố ủ ự ề ệ
phát tri n toàn di n năng l c, và mang h t tài năng, trí tu c ng hi n cho xã h i…ể ệ ự ế ệ ố ế ộ
Lênin cũng cho r ng, không ph i nhà n c tiêu vong ngay m t lúc, mà là m t quá trình.ằ ả ướ ộ ộ
Ông vi t: “ Chúng ta ch có quy n nói r ng nhà n c t t nhiên s tiêu vong đ ng th i nh nế ỉ ề ằ ướ ấ ẽ ồ ờ ấ
m nh vào tính ch t lâu dài c a quá trình y, s ph thu c c a quá trình y vào t c đ phát tri nạ ấ ủ ấ ự ụ ộ ủ ấ ố ộ ể
c a giai đo n cao c a ch nghĩa c ng s n”, r ng “ không m t ng i xã h i ch nghĩa nào l i điủ ạ ủ ủ ộ ả ằ ộ ườ ộ ủ ạ
h a r ng, giai đo n cao c a ch nghĩa c ng s n s đ n” mà ch “ d ki n giai đo n cao c a chứ ằ ạ ủ ủ ộ ả ẽ ế ỉ ự ế ạ ủ ủ
nghĩa c ng s n s đ n, thì vi c đó gi đ nh r ng năng su t lao đ ng lúc đó s khác năng su t laoộ ả ẽ ế ệ ả ị ằ ấ ộ ẽ ấ
đ ng ngày nay và s không còn ng i t m th ng nh hi n nay n a”. T i khi đó không còn tìnhộ ẽ ườ ầ ườ ư ệ ữ ớ
tr ng con ng i suy bì “ khéo không l i làm nhi u h n anh b n bên c nh ta n a gi , khéo khôngạ ườ ạ ề ơ ạ ạ ử ờ
l i lĩnh l ng ít h n anh ta “.ạ ươ ơ
Đ có giai đo n cao c a ch nghĩa c ng s n, đòi h i giai c p công nhân và nhân dân laoể ạ ủ ủ ộ ả ỏ ấ
đ ng ph i n l c ph n đ u, ph i không ng ng nâng cao năng su t lao đ ng, phát tri n l cộ ả ỗ ự ấ ấ ả ừ ấ ộ ể ự
l ng s n xu t, c i t o quan h s n xu t theo ch nghĩa xã h i, không ng ng nâng cao ý th cượ ả ấ ả ạ ệ ả ấ ủ ộ ừ ứ
c a con ngu i, ph i ki m soát th t nghiêm ng t m c đ lao đ ng và tiêu dùng. Có th c hi n nhủ ờ ả ể ậ ặ ứ ộ ộ ự ệ ư
v y m i t ng b c xây d ng đ c k lu t t giác trong xã h i, t ng b c xây d ng đ c thóiậ ớ ừ ướ ự ượ ỷ ậ ự ộ ừ ướ ự ượ
quen t nguy n tuân th nh ng qui đ nh trong dân c .ự ệ ủ ữ ị ư

Qua phân tích, cho chúng ta th y nh ng nh n th c đúng đ n v giai đo n hi n nay:ấ ữ ậ ứ ắ ề ạ ệ
. Mác, Ăngghen, Lênin d báo v giai đo n cao c a hình thái kinh t - xã h i khi cóự ề ạ ủ ế ộ
nh ng đi u ki n kinh t - xã h i đ m b o cho s xu t hi n c a giai đo n này.ữ ề ệ ế ộ ả ả ự ấ ệ ủ ạ
. S xu t hi n giai đo n cao c a hình thái kinh t - xã h i c ng s n ch nghĩa là m t quáự ấ ệ ạ ủ ế ộ ộ ả ủ ộ
trình lâu dài, b ng vi c không ng ng phát tri n m nh m l c l ng s n xu t, t ch c xã h i vằ ệ ừ ể ạ ẽ ự ượ ả ấ ổ ứ ộ ề
m i m t, giáo d c nâng cao tinh th n t giác c a con ngu i. N u không có quá trình đó cũngọ ặ ụ ầ ự ủ ờ ế
không th xu t hi n đ c giai đo n đó.ể ấ ệ ượ ạ
. Quá trình xu t hi n giai đo n cao c a hình thái kinh t - xã h i c ng s n ch nghĩa ấ ệ ạ ủ ế ộ ộ ả ủ ở
các n c khác nhau di n ra v i nh ng quá trình khác nhau tùy thu c vào s n l c ph n đ u vướ ễ ớ ữ ộ ự ỗ ự ấ ấ ề
m i ph ng di n. Khi ch a xu t hi n giai đo n cao thì “ trong m t th i gian nh t đ nh, d iọ ươ ệ ư ấ ệ ạ ộ ờ ấ ị ướ
ch đ c ng s n, không nh ng v n còn pháp quy n t s n mà v n còn c nhà n c ki u t s nế ộ ộ ả ữ ẫ ề ư ả ẫ ả ướ ể ư ả
nh ng không có giai c p t s n”. Khi ch a đ t đ n giai đo n cao c a hình thái kinh t - xã h iư ấ ư ả ư ạ ế ạ ủ ế ộ
c ng s n ch nghĩa, trong đi u ki n v n còn ch nghĩa t b n, ch nghĩa đ qu c trên th gi iộ ả ủ ề ệ ẫ ủ ư ả ủ ế ố ế ớ
131

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
thì nh ng v n đ lý lu n c a ch nghĩa Mác v nhà n c, v dân ch v n còn nguyên giá tr .ữ ấ ề ậ ủ ủ ề ướ ề ủ ẫ ị
Tính ch t giai c p c a nhà n c, c a dân ch v n t n t i.ấ ấ ủ ướ ủ ủ ẫ ồ ạ
****
*
Các nhà kinh đi n c a ch nghĩa Mác-Lênin đ a ra các d báo và lu n gi i v s ra đ i,ể ủ ủ ư ự ậ ả ề ự ờ
phát tri n c a hình thái kinh t - xã h i c ng s n ch nghĩa trên c s phân tích qui lu t phátể ủ ế ộ ộ ả ủ ơ ở ậ
tri n khách quan c a xã h i, đ c bi t là qui lu t quan h s n xu t phù h p v i trình đ phátể ủ ộ ặ ệ ậ ệ ả ấ ợ ớ ộ
tri n c a l c l ng s n xu t, qui lu t kinh t c a s v n đ ng c a ch nghĩa t b n. Thể ủ ự ượ ả ấ ậ ế ủ ự ậ ộ ủ ủ ư ả ế
nh ng, l ch s phát tri n c a xã h i luôn luôn ch u s tác đ ng c a nhi u nhân t khách quan vàư ị ử ể ủ ộ ị ự ộ ủ ề ố
ch quan trong nh ng đi u ki n xác đ nh, t đó t o nên tính phong phú, đa d ng c a ti n trìnhủ ữ ề ệ ị ừ ạ ạ ủ ế
l ch s phát tri n c a m i c ng đ ng ng i cũng nh toàn b l ch s nhân lo i. Do v y, ti nị ử ể ủ ỗ ộ ồ ườ ư ộ ị ủ ạ ậ ế
trình phát tri n c a l ch s không bao gi là con đ ng th ng, trái l i nó có th ph i tr i quaể ủ ị ử ờ ườ ẳ ạ ể ả ả
nh ng b c thăng tr m v i nh ng con đ ng vòng, th m chí ph i tr i qua nh ng b c kh ngữ ướ ầ ớ ữ ườ ậ ả ả ữ ướ ủ

ho ng và th t lùi t m th i trên con đ ng phát tri n c a nó. Đó là bi n ch ng c a l ch s .ả ụ ạ ờ ươ ể ủ ệ ứ ủ ị ử
@
Ch ngươ
8
NH NG V N Đ CHÍNH TR - XÃ H I CÓ TÍNH QUI LU TỮ Ấ Ề Ị Ộ Ậ
TRONG TI N TRÌNH CÁCH M NG XÃ H I CH NGHĨAẾ Ạ Ộ Ủ
Ti n trình cách m ng xã h i ch nghĩa là m t ti n trình l ch s lâu dài, khó khăn và gianế ạ ộ ủ ộ ế ị ử
kh v i m c đích cu i cùng là b o đ m thành công s nghi p xây d ng ch nghĩa xã h i và chổ ớ ụ ố ả ả ự ệ ự ủ ộ ủ
nghĩa c ng s n. Trong ti n trình đó t t y u xu t hi n các v n đ kinh t , chính tr , văn hóa xãộ ả ế ấ ế ấ ệ ấ ề ế ị
h i c n ph i đ c gi i quy t m t cách khoa h c trên l p tr ng th gi i quan và ph ng phápộ ầ ả ượ ả ế ộ ọ ậ ườ ế ớ ươ
lu n c a ch nghĩa Mác- Lênin, v n d ng sáng t o nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mác-ậ ủ ủ ậ ụ ạ ữ ơ ả ủ ủ
Lênin trong các đi u ki n l ch s c th c a m i qu c gia, dân t c nh ng th i kỳ nh t đ nh.ề ệ ị ử ụ ể ủ ỗ ố ộ ở ữ ờ ấ ị
Đó là nh ng v n đ chính tr - xã h i có tính qui lu t trong ti n trình cách m ng xã h i chữ ấ ề ị ộ ậ ế ạ ộ ủ
nghĩa.
I. XÂY D NG NHÀ N C XÃ H I CH NGHĨAỰ ƯỚ Ộ Ủ
VÀ N N DÂN CH XÃ H I CH NGHĨAỀ Ủ Ộ Ủ
132

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
1. Xây d ng nhà n c xã h i ch nghĩaự ướ ộ ủ
a. Nhà n c xã h i ch nghĩaướ ộ ủ
Nhà n c xã h i ch nghĩa là t ch c mà thông qua đó, Đ ng c a giai c p công nhân th cướ ộ ủ ổ ứ ả ủ ấ ự
hi n vai trò lãnh đ o c a mình đ i v i toàn xã h i; là m t t ch c chính tr thu c ki n trúcệ ạ ủ ố ớ ộ ộ ổ ứ ị ộ ế
th ng t ng d a trên c s kinh t c a ch nghĩa xã h i; đó là m t ki u nhà n c m i, thay thượ ầ ự ơ ở ế ủ ủ ộ ộ ể ướ ớ ế
cho nhà n c t s n nh k t qu c a cu c cách m ng xã h i ch nghĩa; là hình th c chuyênướ ư ả ờ ế ả ủ ộ ạ ộ ủ ứ
chính vô s n đ c th c hi n trong th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i.ả ượ ự ệ ờ ộ ủ ộ
Theo quan đi m c a ch nghĩa Mác-lênin, v căn b n có s th ng nh t gi a nhà n c xã h iể ủ ủ ề ả ự ố ấ ữ ướ ộ
ch nghĩa và nhà n c chuyên chính vô s n. S th ng nh t này đ c th hi n c v b n ch t,ủ ướ ả ự ố ấ ượ ể ệ ả ề ả ấ
m c tiêu và ch c năng, nhi m v cũng nh ph ng th c ho t đ ng c a nó.ụ ứ ệ ụ ư ươ ứ ạ ộ ủ

V i t cách là m t trong nh ng t ch c c b n nh t c a h th ng chính tr xã h i ch nghĩa,ớ ư ộ ữ ổ ứ ơ ả ấ ủ ệ ố ị ộ ủ
nhà n c xã h i ch nghĩa là t ch c th hi n và th c hi n ý chí quy n l c c a nhân dân. Đó làướ ộ ủ ổ ứ ể ệ ự ệ ề ự ủ
m t công c qu n lý do chính đ ng c a giai c p công nhân lãnh đ o nhân dân t ch c ra nh mộ ụ ả ả ủ ấ ạ ổ ứ ằ
th c hi n quy n l c và l i ích c a nhân dân, và cũng thông qua đó, giai c p công nhân và chínhự ệ ề ự ợ ủ ấ
đ ng c a mình th c hi n s lãnh đ o đ i v i toàn xã h i trong quá trình b o v và xây d ng chả ủ ự ệ ự ạ ố ớ ộ ả ệ ự ủ
nghĩa xã h i. Chính vì v y, nhà n c xã h i ch nghĩa v a là q quan quy n l c, v a là b máyộ ậ ướ ộ ủ ừ ơ ề ự ừ ộ
hành chính, v a là t ch c qu n lý kinh t , văn hóa xã h i c a nhân dân, đ c th hi n t p trungừ ổ ứ ả ế ộ ủ ượ ể ệ ậ
qua hai ch c năng ch y u c a nó, đó là ch c năng th ng tr giai c p và ch c năng xã h i.ứ ủ ế ủ ứ ố ị ấ ứ ộ
b. Đ c tr ng, ch c năng và nhi m v c a nhà n c xã h i ch nghĩaặ ư ứ ệ ụ ủ ướ ộ ủ
Theo quan đi m c a ch nghĩa Mác-Lênin thì b t kỳ nhà n c nào cũng có ba ch c năng cể ủ ủ ấ ướ ứ ơ
b n: qu n lý dân c trên m t vùng lãnh th nh t đ nh; có m t h th ng các c quan quy n l cả ả ư ộ ổ ấ ị ộ ệ ố ơ ề ự
chuyên nghi p mang tính c ng ch đ i v i m i thành viên trong xã h i; hình thành h th ngệ ưỡ ế ố ớ ọ ộ ệ ố
thu khóa đ nuôi b máy nhà n c. Tuy nhiên, do b n ch t c a nhà n c xã h i ch nghĩa v aế ể ộ ướ ả ấ ủ ướ ộ ủ ừ
mang b n ch t c a giai c p công nhân, v a có tính nhân dân r ng rãi và tính dân t c sâu s c nênả ấ ủ ấ ừ ộ ộ ắ
nhà n c xã h i ch nghĩa còn có nh ng đ c tr ng riêng c a nó, đó là nh ng đ c tr ng c b nướ ộ ủ ữ ặ ư ủ ữ ặ ư ơ ả
sau đây:
. Nhà n c xã h i ch nghĩa không ph i là công c đ đàn áp m t giai c p nào đó, nhà n cướ ộ ủ ả ụ ể ộ ấ ướ
đó th c hi n m t chính sách giai c p vì l i ích c a t t c nh ng ng i lao đ ng nh ng đ ngự ệ ộ ấ ợ ủ ấ ả ữ ườ ộ ư ồ
th i vai trò lãnh đ o c a giai c p công nhân thông qua chính đ ng c a nó đ i v i nhà n c v nờ ạ ủ ấ ả ủ ố ớ ướ ẫ
đ c duy trì.ượ
. Nhà n c xã h i ch nghĩa có đ c tr ng v nguyên t c khác h n v i nhà n c t s n.ướ ộ ủ ặ ư ề ắ ẳ ớ ướ ư ả
Cũng là công c c a chuyên chính giai c p, nh ng vì l i ích c a t t c nh ng ng i lao đ ngụ ủ ấ ư ợ ủ ấ ả ữ ườ ộ
t c là tuy t đ i đa s nhân dân, nhà n c chuyên chính vô s n th c hi n s tr n áp nh ng kứ ệ ạ ố ướ ả ự ệ ự ấ ữ ẻ
ch ng đ i, phá ho i s nghi p cách m ng xã h i ch nghĩa.ố ố ạ ự ệ ạ ộ ủ
. Trong khi nh n m nh s c n thi t c a b o l c và tr n áp, các nhà kinh đi n c a ch nghĩaấ ạ ự ầ ế ủ ạ ự ấ ể ủ ủ
Mác-Lênin v n xem m t t ch c, xây d ng là đ c tr ng c b n c a nhà n c xã h i ch nghĩa,ẫ ặ ổ ứ ự ặ ư ơ ả ủ ướ ộ ủ
c a chuyên chính vô s n. Lênin cho r ng: chuyên chính vô s n không ph i ch là b o l c đ i v iủ ả ằ ả ả ỉ ạ ự ố ớ
b n bóc l t, và cũng không ph i ch y u là b o l c mà m t c b n c a nó là t ch c xây d ngọ ộ ả ủ ế ạ ự ặ ơ ả ủ ổ ứ ự
toàn di n xã h i m i – xã h i xã h i ch nghĩa và c ng s n ch nghĩa.ệ ộ ớ ộ ộ ủ ộ ả ủ
. Nhà n c xã h i ch nghĩa n m trong n n dân ch xã h i ch nghĩa, và theo Lênin, conướ ộ ủ ằ ề ủ ộ ủ

đ ng v n đ ng, phát tri n c a nó là: ngày càng hoàn thi n các hình th c đ i di n nhân dân, mườ ậ ộ ể ủ ệ ứ ạ ệ ở
r ng dân ch nh m lôi cu n đông đ o qu n chúng nhân dân tham gia qu n lý nhà n c, qu n lýộ ủ ằ ố ả ầ ả ướ ả
xã h i.ộ
. Nhà n c xã h i ch nghĩa là m t ki u nhà n c đ c bi t, “ nhà n c không còn nguyênướ ộ ủ ộ ể ướ ặ ệ ướ
nghĩa “, là “ n a nhà n c “. Sau khi nh ng c s kinh t - xã h i cho s t n t i c a nhà n cử ướ ữ ơ ở ế ộ ự ồ ạ ủ ướ
m t đi thì nhà n c cũng không còn, nhà n c “ t tiêu vong “. Đây cũng là m t d c tr ng n iấ ướ ướ ự ộ ặ ư ổ
b t c a nhà n c vô s n.ậ ủ ướ ả
V i nh ng đ c tr ng đó, ch c năng, nhi m v c a nhà n c xã h i ch nghĩa bi u hi n t pớ ữ ặ ư ứ ệ ụ ủ ướ ộ ủ ể ệ ậ
trung vi c qu n lý xã h i trên t t c các lĩnh v c b ng pháp lu t.ở ệ ả ộ ấ ả ự ằ ậ
Ch c năng giai c p c a nhà n c xã h i ch nghĩa đ c th c hi n c b ng t ch c có hi uứ ấ ủ ướ ộ ủ ượ ự ệ ả ằ ổ ứ ệ
qu công vi c xây d ng toàn di n xã h i m i, và b ng vi c xây d ng nh ng công c b o l c đả ệ ự ệ ộ ớ ằ ệ ự ữ ụ ạ ự ể
133

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
đ p tan s ph n kháng c a k thù ch ng l i s nghi p xây d ng ch nghĩa xã h i, b o v đ cậ ự ả ủ ẻ ố ạ ự ệ ự ủ ộ ả ệ ộ
l p, ch quy n c a đ t n c, gi v ng an ninh xã h i.ậ ủ ề ủ ấ ướ ữ ữ ộ
B o l c, tr n áp là cái v n có c a m i nhà n c, do đó, b o l c, tr n áp cũng là cái v n cóạ ự ấ ố ủ ọ ướ ạ ự ấ ố
c a nhà n c xã h i ch nghĩa. Tuy nhiên các nhà kinh đi n c a ch nghĩa Mác-Lênin đ u choủ ướ ộ ủ ể ủ ủ ề
r ng v i b n ch t c a nhà n c vô s n, thì vi c t ch c, xây d ng mang tính sáng t o nh m c iằ ớ ả ấ ủ ướ ả ệ ổ ứ ự ạ ằ ả
bi n xã h i cũ, xây d ng xã h i m i xã h i ch nghĩa và c ng s n ch nghĩa là ch c năng cănế ộ ự ộ ớ ộ ủ ộ ả ủ ứ
b n, ch y u c a nhà n c xã h i ch nghĩa.ả ủ ế ủ ướ ộ ủ
Khi xác đ nh nh ng n c thang, nh ng giai đo n phát tri n c a m t cu c cách m ng xã h i doị ữ ấ ữ ạ ể ủ ộ ộ ạ ộ
giai c p công nhân lãnh đ o nh m đi t i gi i phóng giai c p công nhân, nhân dân lao đ ng vàấ ạ ằ ớ ả ấ ộ
phát tri n toàn di n con ng i, Mác và Ăngghen đ u cho r ng, vi c công nhân giành l y quy nể ệ ườ ề ằ ệ ấ ề
l c nhà n c m i ch là giai đo n đ u tiên. Giai đo n ti p theo là, ph i s d ng quy n l c nhàự ướ ớ ỉ ạ ầ ạ ế ả ử ụ ề ự
n c “đ tăng th t nhanh s l ng nh ng l c l ng s n xu t “. Nh v y, rõ ràng ch c năng tướ ể ậ ố ượ ữ ự ượ ả ấ ư ậ ứ ổ
ch c và xây d ng ph i là ch c năng ch y u c a nhà n c c a giai c p công nhân.ứ ự ả ứ ủ ế ủ ướ ủ ấ
Phát tri n quan đi m c a Mác, Lênin kh ng đ nh, vi c tích c c xây d ng ch nghĩa c ngể ể ủ ẳ ị ệ ự ự ủ ộ
s n, sáng t o ra m t xã h i m i, đó là ch c năng quan tr ng c a nhà n c xã h i ch nghĩa,ả ạ ộ ộ ớ ứ ọ ủ ướ ộ ủ

quan tr ng h n c vi c đ p tan s ph n kháng c a giai c p t s n.ọ ơ ả ệ ậ ự ả ủ ấ ư ả
T hai ch c năng trên, nhà n c xã h i ch nghĩa có nh ng nhi m v chính là: qu n lý kinhừ ứ ướ ộ ủ ữ ệ ụ ả
t , xây d ng và phát tri n kinh t ; c i thi n không ng ng đ i s ng v t ch t và tinh th n choế ự ể ế ả ệ ừ ờ ố ậ ấ ầ
nhân dân; qu n lý văn hóa – xã h i, xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩa, th c hi n giáo d c –ả ộ ự ề ộ ủ ự ệ ụ
đào t o con ng i phát tri n toàn di n, chăm sóc s c kh e nhân dân…Ngoài ra, nhà n c xã h iạ ườ ể ệ ứ ỏ ướ ộ
ch nghĩa còn có ch c năng, nhi m v đ i ngo i nh m m r ng quan h h p tác, h u ngh , bìnhủ ứ ệ ụ ố ạ ằ ở ộ ệ ợ ữ ị
đ ng, tôn tr ng l n nhau vì s phát tri n và ti n b xã h i đ i v i nhân dân các n c trên thẳ ọ ẫ ự ể ế ộ ộ ố ớ ướ ế
gi i.ớ
T th c t xây d ng xây d ng xã h i m i n c Nga Xô vi t, Lênin đã làm rõ nhi m vừ ự ế ự ự ộ ớ ở ướ ế ệ ụ
c a nhà n c vô s n trên hai lĩnh v c kinh t và xã h i.ủ ướ ả ự ế ộ
Đ i v i lĩnh v c kinh t : ố ớ ự ế nhà n c vô s n ph i nhanh chóng phát tri n m nh s l ng s nướ ả ả ể ạ ố ượ ả
ph m, c ng c k lu t lao đ ng m i và nâng cao năng su t lao đ ng đ c xem là nhi m vẩ ủ ố ỷ ậ ộ ớ ấ ộ ượ ệ ụ
quan tr ng.ọ
Đ i v i lĩnh v c xã h i: ố ớ ự ộ Ph i xây d ng đ c quan h xã h i m i, hình thành nh ng t ch cả ự ượ ệ ộ ớ ữ ổ ứ
lao đ ng m i, t p h p đ c đông đ o nh ng ng i lao đ ng có kh năng v n d ng nh ng thànhộ ớ ậ ợ ượ ả ữ ườ ộ ả ậ ụ ữ
t u c a khoa h c k thu t vào s n xu t, th c hi n t ng b c c i t o nh ng ng i ti u s nự ủ ọ ỹ ậ ả ấ ự ệ ừ ướ ả ạ ữ ườ ể ả
xu t hàng hóa thông qua nh ng t ch c thích h p.ấ ữ ổ ứ ợ
c. Tính t t y u c a vi c xây d ng nhà n c xã h i ch nghĩaấ ế ủ ệ ự ướ ộ ủ
Mác và Ăngghen cho r ng, giai c p công nhân khi th c hi n s m nh l ch s c a mình, xóaằ ấ ự ệ ứ ệ ị ử ủ
b tình tr ng ng i bóc l t ng i và m i s tha hóa c a con ng i do ch đ t h u s n sinhỏ ạ ườ ộ ườ ọ ự ủ ườ ế ộ ư ữ ả
ra, thì tr c h t h ph i cùng v i nhân dân lao đ ng “ phá h y nhà n c t s n “ chi m l yướ ế ọ ả ớ ộ ủ ướ ư ả ế ấ
chính quy n, thi t l p chuyên chính vô s n. B i vì, “ gi a xã h i t b n ch nghĩa và xã h iề ế ậ ả ở ữ ộ ư ả ủ ộ
c ng s n ch nghĩa là m t th i kỳ c i bi n cách m ng t xã h i n sang xã h i kia. Thích ngộ ả ủ ộ ờ ả ế ạ ừ ộ ọ ộ ứ
v i th i kỳ y là m t th i kỳ quá đ chính tr và nhà n c c a th i kỳ y không th là cái gìớ ờ ấ ộ ờ ộ ị ướ ủ ờ ấ ể
khác h n là n n chuên chính cách m ng c a giai c p vô s n “.ơ ề ạ ủ ấ ả
Sau khi tr thành giai c p c m quy n, giai c p công nhân ph i n m v ng công c chuyênở ấ ầ ề ấ ả ắ ữ ụ
chính, ph i xây d ng nhà n c xã h i ch nghĩa v ng m nh, tr thành m t công c tr n áp cácả ự ướ ộ ủ ữ ạ ở ộ ụ ấ
th l c đi ng c l i l i ích c a nhân dân đ b o v thành qu cách m ng c a giai c p vô s n.ế ự ượ ạ ợ ủ ể ả ệ ả ạ ủ ấ ả
S c n thi t t t y u ph i xác l p chuyên chính vô s n, xây d ng nhà n c xã h i ch nghĩaự ầ ế ấ ế ả ậ ả ự ướ ộ ủ
v ng m nh còn xu t phát t th c ti n c a th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i là th i kỳ còn t nữ ạ ấ ừ ự ễ ủ ờ ộ ủ ộ ờ ồ

t i các giai c p bóc l t, chúng ho t đ ng ch ng l i s nghi p xây d ng ch nghĩa xã h i. Đi uạ ấ ộ ạ ộ ố ạ ự ệ ự ủ ộ ề
đó khi n cho giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng thông qua nhà n c ph i tr n áp b ng b oế ấ ộ ướ ả ấ ằ ạ
l c khi c n thi t. Lênin xem d u hi u t t y u, đi u ki n b t bu c c a chuyên chính là tr n ápự ầ ế ấ ệ ấ ế ề ệ ắ ộ ủ ấ
b ng b o l c nh ng k bóc l t, ph n đ ng v i tính cách là m t giai c p. Đ ng th i, trong th iằ ạ ự ữ ẻ ộ ả ộ ớ ộ ấ ồ ờ ờ
kỳ quá đ cũng còn có các giai c p, t ng l p trung gian khác, và do đ a v kinh t - xã h i v n có,ộ ấ ầ ớ ị ị ế ộ ố
các giai c p này th ng dao đ ng, h không th t mình đi lên ch nghĩa xã h i. Tr c th c tấ ườ ộ ọ ể ự ủ ộ ướ ự ế
134

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
đó, giai c p công nhân ph i tuyên truy n, thuy t ph c, lôi cu n h đi theo mình trong công cu cấ ả ề ế ụ ố ọ ộ
xây d ng xã h i m i. Do đó, nhà n c xã h i ch nghĩa đóng vai trò là thi t ch c n thi t đ mự ộ ớ ướ ộ ủ ế ế ầ ế ả
b o s lãnh đ o c a giai c p công nhân đ i v i toàn xã h i.ả ự ạ ủ ấ ố ớ ộ
Đ m r ng dân ch t i m c t i đa v i m i t ng l p nhân dân, kiên quy t đ u tranh ch ngể ở ộ ủ ớ ứ ố ớ ọ ầ ớ ế ấ ố
l i m i hành vi đi ng c l i nh ng chu n m c dân ch , vi ph m nh ng giá tr dân ch chânạ ọ ượ ạ ữ ẩ ự ủ ạ ữ ị ủ
chính c a nhân dân đòi h i ph i có m t thi t ch nhà n c phù h p. Chính vì v y, trong n n dânủ ỏ ả ộ ế ế ướ ợ ậ ề
ch xã h i ch nghĩa, nhà n c ph i đ c c ng c , xây d ng đ tr thành công c b o v vàủ ộ ủ ướ ả ượ ủ ố ự ể ở ụ ả ệ
phát tri n thành qu c a dân ch . Dân ch c n ph i có chuyên chính đ gi l y dân ch , để ả ủ ủ ủ ầ ả ể ữ ấ ủ ể
nh ng hành vi gây tác h i t i quy n dân ch c a nhân dân đ c x lý k p th i….các quy n đóữ ạ ớ ề ủ ủ ượ ử ị ờ ề
ph i đ c th ch hóa trong hi n pháp, pháp lu t và đ c th c hi n b ng nh ng thi t chả ượ ể ế ế ậ ượ ự ệ ằ ữ ế ế
t ng ng c a nhà n c xã h i ch nghĩa. Do đó, quá trình xây d ng nhà n c xã h i ch nghĩaươ ứ ủ ướ ộ ủ ự ướ ộ ủ
là quá trình t t y u g n li n v i quá trình xây d ng n n dân ch xã h i ch nghĩa. Quá trình nàyấ ế ắ ề ớ ự ề ủ ộ ủ
cho th y, dân ch và pháp lu t, dân ch và k c ng không bài tr và ph đ nh nhau, trái l i, đóấ ủ ậ ủ ỷ ươ ừ ủ ị ạ
chính là s th ng nh t bi n ch ng, là đi u ki n, ti n đ t n t i và phát tri n c a nhau.ự ố ấ ệ ứ ề ệ ề ề ồ ạ ể ủ
Xây d ng ch nghĩa xã h i là quá trình c i t o xã h i cũ, xây d ng xã h i m i trên t t c cácự ủ ộ ả ạ ộ ự ộ ớ ấ ả
lĩnh v c kinh t , chính tr , văn hóa, t t ng. V i ý nghĩa đó, nhà n c xã h i ch nghĩa làự ế ị ư ưở ớ ướ ộ ủ
ph ng th c, ph ng ti n; là m t công c ch y u c a nhân dân trong s nghi p xây d ng vàươ ứ ươ ệ ộ ụ ủ ế ủ ự ệ ự
b o v t qu c. B i v y, đ đ m b o cho s nghi p xây d ng ch nghĩa xã h i thành công thìả ệ ổ ố ở ậ ể ả ả ự ệ ự ủ ộ
vi c xây d ng và không ng ng hoàn thi n nhà n c xã h i ch nghĩa - m t trong nh ng công cệ ự ừ ệ ướ ộ ủ ộ ữ ụ
ch y u c a quá trình c i t o xã h i cũ, xây d ng xã h i m i là m t yêu c u t t y u khách quanủ ế ủ ả ạ ộ ự ộ ớ ộ ầ ấ ế

trong ti n trình cách m ng xã h i ch nghĩa.ế ạ ộ ủ
2. Xây d ng n n dân ch xã h i ch nghĩaự ề ủ ộ ủ
a. Quan ni m v dân ch và n n dân chệ ề ủ ề ủ
Dân ch và th c hi n dân ch là nhu c u khách quan c a con ng i. Ngay t xã h i công xãủ ự ệ ủ ầ ủ ườ ừ ộ
nguyên th y, đ duy trì s t n t i c a mình, con ng i đã bi t t t ch c ra nh ng ho t đ ng cóủ ể ự ồ ạ ủ ườ ế ự ổ ứ ữ ạ ộ
tính c ng đ ng, các thành viên công xã đ u bình đ ng tham gia vào m i công vi c c a xã h i.ộ ồ ề ẳ ọ ệ ủ ộ
Vi c c ra nh ng ng i đ ng đ u các c ng đ ng và ph b nh ng ng i đ ng đ u n u khôngệ ử ữ ườ ứ ầ ộ ồ ế ỏ ữ ườ ứ ầ ế
th c thi đúng nh ng qui đ nh chung đ c giao cho m i thành viên công xã quy t đ nh thông quaự ữ ị ượ ọ ế ị
đ i h i nhân dân. Đây đ c coi là hình th c dân ch s khai, ch t phác c a nh ng t ch c c ngạ ộ ượ ứ ủ ơ ấ ủ ữ ổ ứ ộ
đ ng t qu n trong xã h i ch a có giai c p.ồ ự ả ộ ư ấ
Trong ngôn ng Hy L p c đ i, khái ni n dân ch đ c hi u là: “ vi c c ra và ph bữ ạ ổ ạ ệ ủ ượ ể ệ ử ế ỏ
ng i đ ng đ u “,đó là “ quy n và s c l c c a nhân dân “. Nh v y, ngay t bu i s khai c aườ ứ ầ ề ứ ự ủ ư ậ ừ ổ ơ ủ
l ch s nhân lo i, dân ch đ c hi u v i t cách là quy n l c c a nhân dân.ị ử ạ ủ ượ ể ớ ư ề ự ủ
Khi ch đ chi m h u t nhân v t li u s n xu t ra đ i, giai c p và b t bình đ ng xu tế ộ ế ữ ư ề ư ệ ả ấ ờ ấ ấ ẳ ấ
hi n, các hình th c t qu n c a xã h i tr c đây đã không còn thích h p, xã h i c n đ n nh ngệ ứ ự ả ủ ộ ướ ợ ộ ầ ế ữ
t ch c chính tr v i nh ng công c b o l c, c ng b c đ đi u ch nh ho t đ ng c a xã h i,ổ ứ ị ớ ữ ụ ạ ự ưỡ ứ ể ề ỉ ạ ộ ủ ộ
giai c p và công dân. Trong đi u ki n nh v y m t t ch c đ c bi t đã ra đ i đó là nhà n c.ấ ề ệ ư ậ ộ ổ ứ ặ ệ ờ ướ
Trong xã h i chi m h u nô l , giai c p ch nô đã l p ra c quan quy n l c nh m tr c h t b oộ ế ữ ệ ấ ủ ậ ơ ề ự ằ ướ ế ả
v l i ích c a mình và sau n a nh m đáp ng nhu c u n đ nh tr t t xã h i. C quan quy n l cệ ợ ủ ữ ằ ứ ầ ổ ị ậ ự ộ ơ ề ự
đó chính là nhà n c dân ch đ i v i ch nô, th c hi n s th ng tr đ i v i đa s nh ng ng iướ ủ ố ớ ủ ự ệ ự ố ị ố ớ ố ữ ườ
lao đ ng, t c nh ng ng i nô l . Khi đó ng i ta ghép hai t trong ti ng Hy L p c là “ demos “ộ ư ữ ườ ệ ườ ừ ế ạ ổ
và “ kratos “đ di n đ t n i dung c a dân ch . Nhà n c ch nô chính th c s d ng thu t ng “ể ễ ạ ộ ủ ủ ướ ủ ứ ử ụ ậ ữ
dân ch “ v i nghĩa là nhà n c dân ch ch nô có “ quy n l c c a dân “. Nh ng cũng t đâyủ ớ ướ ủ ủ ề ự ủ ư ừ
nhà n c do giai c p ch nô n m gi đã qui đ nh dân bao g m ch nô, quý t c, tăng l , th ngướ ấ ủ ắ ữ ị ồ ủ ộ ữ ươ
gia, m t s trí th c và ng i t do, còn tuy t đ i đa s nô l thì không đ c coi là dân.ộ ố ứ ườ ự ệ ạ ố ệ ượ
Nh v y, v th c ch t ngay t th k th VIII ( tr c CN ) v i nhà n c đ u tiên trong l chư ậ ề ự ấ ừ ế ỷ ứ ướ ớ ướ ầ ị
s , giai c p t h u, áp b c bóc l t, giai c p ch nô đã dùng pháp lu t và b máy th ng tr c aử ấ ư ữ ứ ộ ấ ủ ậ ộ ố ị ủ
mình đ chi m m t quy n l c c a đông đ o qu n chúng nhân dân lao đ ng là ng i nô l .ể ế ấ ề ự ủ ả ầ ộ ườ ệ
Sau hàng ngàn năm l ch s , các giai c p chúa đ t phong ki n và giai c p t s n đã b ng m iị ử ấ ấ ế ấ ư ả ằ ọ
cách ti p t c chi m đo t quy n l c c a nhân dân lao đ ng.ế ụ ế ạ ề ự ủ ộ

135

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
Cách m ng Tháng M i Nga đã thành công và m ra m t th i đ i m i: l n đ u tiên trongạ ườ ở ộ ờ ạ ớ ầ ầ
l ch s , nhân dân lao đ ng đã giành l i đ c quy n l c th c s c a mình. Nhà n c xã h i chị ử ộ ạ ượ ề ự ự ự ủ ướ ộ ủ
nghĩa do giai c p công nhân lãnh đ o thông qua chính đ ng c a nó đã tr thành nhà n c đ uấ ạ ả ủ ở ướ ầ
tiên th c hi n quy n l c c a nhân dân.ự ệ ề ự ủ
T th c ti n l ch s xu t hi n, t n t i và phát tri n c a dân ch , ch nghĩa Mác-Lênin đã nêuừ ự ễ ị ử ấ ệ ồ ạ ể ủ ủ ủ
ra nh ng quan ni m c b n v dân ch nh sau:ữ ệ ơ ả ề ủ ư
. Dân ch là s n ph m tiwns hóa c a l ch s , là nhu c u khách quan c a con ng i. V i tủ ả ẩ ủ ị ử ầ ủ ườ ớ ư
cách là quy n l c c a nhân dân, dân ch là s ph n ánh nh ng giá tr nhân văn, là k t qu c aề ự ủ ủ ự ả ữ ị ế ả ủ
cu c đ u tranh lâu dài c a nhân dân ch ng l i áp b c, bóc l t, b t công.ộ ấ ủ ố ạ ứ ộ ấ
. Dân ch v i t cách là m t ph m trù chính tr g n v i m t ki u nhà n c và m t giai c pủ ớ ư ộ ạ ị ắ ớ ộ ể ướ ộ ấ
c m quy n thì s không có “dân ch phi giai c p”, “dân ch chung chung”.ầ ề ẽ ủ ấ ủ
Trong xã h i có giai c p, vi c th c hi n dân ch cho nh ng t p đoàn ng i này đã lo i trộ ấ ệ ự ệ ủ ữ ậ ườ ạ ừ
hay h n ch dân ch c a t p đoàn ng i khác. M i ch đ dân ch g n li n v i nhà n c đ uạ ế ủ ủ ậ ườ ỗ ế ộ ủ ắ ề ớ ướ ề
mang b n ch t c a giai c p th ng tr . Đi u này là t t y u cho m i ch đ dân ch , k c chả ấ ủ ấ ố ị ề ấ ế ọ ế ộ ủ ể ả ế
đ dân ch xã h i ch nghĩa.ộ ủ ộ ủ
. Dân ch còn đ c hi u v i t cách là m t h giá tr ph n ánh trình đ phát tri n cá nhân vàủ ượ ể ớ ư ộ ệ ị ả ộ ể
c ng đ ng xã h i trong quá trình gi i phóng xã h i, ch ng áp b c bóc l t và nô d ch đ ti n t iộ ồ ộ ả ộ ố ứ ộ ị ể ế ớ
t do, bình đ ng. Theo Lênin: “dân ch là bình đ ng. Rõ ràng là cu c đ u tranh c a giai c p vôự ẳ ủ ẳ ộ ấ ủ ấ
s n đ giành quy n bình đ ng có m t ý nghĩa r t l n, nghĩa là ph i hi u bình đ ng cho đúng,ả ể ề ẳ ộ ấ ớ ả ể ẳ
hi u theo nghĩa xóa b giai c p”.ể ỏ ấ
Trong xã h i có giai c p và nhà n c, quy n l c c a nhân dân đ c th ch hóa b ng chộ ấ ướ ề ự ủ ượ ể ế ằ ế
đ nhà n c, pháp lu t và cũng t khi xã h i có giai c p, dân ch đ c th c hi n d i hình th cộ ướ ậ ừ ộ ấ ủ ượ ự ệ ướ ứ
m i – hình th c nhà n c v i tên g i là “chính th dân ch ” hay “n n dân ch ”.ớ ứ ướ ớ ọ ể ủ ề ủ
B c chuy n t xã h i công xã nguyên th y sang xã h i chi m h u nô l đã đánh d u b cướ ể ừ ộ ủ ộ ế ữ ệ ấ ướ
ngo t quan tr ng c a dân ch . Dân ch là quy n l c c a nhân dân đ c th c hi n b i nh ng tặ ọ ủ ủ ủ ề ự ủ ượ ự ệ ở ữ ổ
ch c t qu n m t cách t nguy n theo truy n th ng đã chuy n sang m t hình th c m i g n v iứ ự ả ộ ự ệ ề ố ể ộ ứ ớ ắ ớ

nhà n c. T đây, dân ch đ c th ch hóa b ng ch đ nhà n c, b ng pháp lu t c a giaiướ ừ ủ ượ ể ế ằ ế ộ ướ ằ ậ ủ
c p th ng tr ch nô và đ c th c hi n ch y u b ng c ng ch . n n dân ch hay ch đ dânấ ố ị ủ ượ ự ệ ủ ế ằ ưỡ ế ề ủ ế ộ
ch đ u tiên trong l ch s c a xã h i có giai c p xu t hi n.ủ ầ ị ử ủ ộ ấ ấ ệ
N n dân ch hay ch đ dân ch là hình thái dân ch g n v i b n ch t, tính ch t c a nhàề ủ ế ộ ủ ủ ắ ớ ả ấ ấ ủ
n c, là tr ng thái đ c xác đ nh trong nh ng đi u ki n l ch s c th c a xã h i có giai c p.ướ ạ ượ ị ữ ề ệ ị ử ụ ể ủ ộ ấ
N n dân ch do giai c p th ng tr đ t ra đ c th ch hóa b ng lu t pháp.ề ủ ấ ố ị ặ ượ ể ế ằ ậ
Lênin cho r ng: “ ch đ dân ch là m t hình th c nhà n c, m t trong nh ng hình thái c aằ ế ộ ủ ộ ứ ướ ộ ữ ủ
nhà n c. Cho nên cũng nh m i nhà n c, ch đ dân ch là vi c thi hành có t ch c, có hướ ư ọ ướ ế ộ ủ ệ ổ ứ ệ
th ng s c ng b c đ i v i ng i ta “. Do đó, n n dân ch luôn g n v i nhà n c nh là cố ự ưỡ ứ ố ớ ườ ề ủ ắ ớ ướ ư ơ
ch đ th c thi dân ch và mang b n ch t giai c p c a giai c p th ng tr . Chính vì v y, k tế ể ự ủ ả ấ ấ ủ ấ ố ị ậ ể ừ
khi n n dân ch ra đ i thì dân ch tr thành m t ph m trù l ch s , ph m trù chính tr , ph m trùề ủ ờ ủ ở ộ ạ ị ử ạ ị ạ
đa nghĩa.
T tr c cách m ng Tháng M i Nga, xã h i loài ng i đã tr i qua các n n dân ch : ch nô,ừ ướ ạ ườ ộ ườ ả ề ủ ủ
phong ki n và t s n. Sau cách m ng Tháng M i, m t n n dân ch m i ra đ i, đó là n n dânế ư ả ạ ườ ộ ề ủ ớ ờ ề
ch xã h i ch nghĩa.ủ ộ ủ
b. Nh ng đ c tr ng c b n c a n n dân ch xã h i ch nghĩaữ ặ ư ơ ả ủ ề ủ ộ ủ
Phân tích th c ti n quá trình xu t hi n, t n t i và phát tri n c a các n n dân ch trong l chự ễ ấ ệ ồ ạ ể ủ ề ủ ị
s , đ c bi t là nh ng qui lu t c a n n dân ch ch nô, dân ch t s n, các nhà kinh đi n c aử ặ ệ ữ ậ ủ ề ủ ủ ủ ư ả ể ủ
ch nghĩa Mác-Lênin đã kh ng đ nh r ng: đ u tranh cho dân ch là m t quá trình lâu dài vàủ ẳ ị ằ ấ ủ ộ
không th d ng l i dân ch t s n. S t t y u di n ra và th ng l i c a cách m ng xã h i chể ừ ạ ở ủ ư ả ự ấ ế ễ ắ ợ ủ ạ ộ ủ
nghĩa cũng là s t t y u ra đ i c a m t n n dân ch m i – dân ch xã h i ch nghĩa. Quá trìnhự ấ ế ờ ủ ộ ề ủ ớ ủ ộ ủ
đó g n li n v i quá trình ra đ i c a ch nghĩa xã h i.ắ ề ớ ờ ủ ủ ộ
S hình thành dân ch xã h i ch nghĩa đánh d u b c phát tri n m i v ch t c a dân ch .ự ủ ộ ủ ấ ướ ể ớ ề ấ ủ ủ
L n đ u tiên trong l ch s , ch đ dân ch cho tuy t đ i đa s nhân dân đ c hình thành.ầ ầ ị ử ế ộ ủ ệ ạ ố ượ
136

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
Tuy nhiên, s hình thành và phát tri n c a n n dân ch xã h i ch nghĩa là m t quá trình lâuự ể ủ ề ủ ộ ủ ộ
dài. Cách m ng xã h i ch nghĩa t o ra nh ng đi u ki n c n thi t đ gi i phóng qu n chúngạ ộ ủ ạ ữ ề ệ ầ ế ể ả ầ

nhân dân lao đ ng, đ m r ng dân ch và trên c s đó cách m ng xã h i ch nghĩa cũng lôiộ ể ở ộ ủ ơ ở ạ ộ ủ
cu n nhân dân lao đ ng vào công cu c c i t o xã h i, xây d ng n n dân ch m i.ố ộ ộ ả ạ ộ ự ề ủ ớ
Chính vì v y, dân ch v a là m c tiêu, v a là đ ng l c c a ti n trình cách m ng xã h i chậ ủ ừ ụ ừ ộ ự ủ ế ạ ộ ủ
nghĩa và dân ch xã h i ch nghĩa s đ c hình thành, phát tri n d n d n, t ng b c phù h pủ ộ ủ ẽ ượ ể ầ ầ ừ ướ ợ
v i quá trình phát tri n c a kinh t , chính tr và văn hóa-xã h iớ ể ủ ế ị ộ
Trong quá trình hình thành và phát tri n, dân ch xã h i ch nghĩa có nh ng đ c tr ng c b nể ủ ộ ủ ữ ặ ư ơ ả
sau đây:
. V i t cách là ch đ nhà n c đ c sáng t o b i qu n chúng nhân dân lao đ ng d i sớ ư ế ộ ướ ượ ạ ở ầ ộ ướ ự
lãnh đ o c a Đ ng c ng s n, dân ch xã h i ch nghĩa đ m b o m i quy n l c đ u thu c vạ ủ ả ộ ả ủ ộ ủ ả ả ọ ề ự ề ộ ề
nhân dân. Nhà n c xã h i ch nghĩa là thi t ch ch y u th c thi dân ch do giai c p công nhânướ ộ ủ ế ế ủ ế ự ủ ấ
lãnh đ o thông qua chính đ ng c a nó. Nhà n c đ m b o th a mãn ngày càng cao các nhu c uạ ả ủ ướ ả ả ỏ ầ
và l i ích c a nhân dân, trong đó có l i ích c a giai c p công nhân. Đây cũng chính là đ c tr ngợ ủ ợ ủ ấ ặ ư
b n ch t chính tr c a dân ch xã h i ch nghĩa. Đi u đó cho th y dân ch xã h i ch nghĩa v aả ấ ị ủ ủ ộ ủ ề ấ ủ ộ ủ ừ
có b n ch t giai c p công nhân, v a có tính nhân dân r ng rãi và tính dân t c sâu s c.ả ấ ấ ừ ộ ộ ắ
. N n dân ch xã h i ch nghĩa có c s kinh t là ch đ công h u v nh ng t li u s nề ủ ộ ủ ơ ở ế ế ộ ữ ề ữ ư ệ ả
xu t ch y u c a toàn xã h i. Ch đ s h u đó phù h p v i quá trình xã h i hóa ngày càng caoấ ủ ế ủ ộ ế ộ ở ữ ợ ớ ộ
c a s n xu t nh m th a mãn nhu c u không ng ng tăng lên v v t ch t và tinh th n c a t t củ ả ấ ằ ỏ ầ ừ ề ậ ấ ầ ủ ấ ả
qu n chúng nhân dân lao đ ng. Đây là đ c tr ng kinh t c a n n dân ch xã h i ch nghĩa. Đ cầ ộ ặ ư ế ủ ề ủ ộ ủ ặ
tr ng này đ c hình thành và b c l ngày càng đ y đ cùng v i quá trình hình thành và hoànư ượ ộ ộ ầ ủ ớ
thi n c a n n kinh t xã h i ch nghĩa. Đó là quá trình c i t o và xây d ng lâu dài k t khiệ ủ ề ế ộ ủ ả ạ ự ể ừ
b c vào th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i cho đ n khi ch nghĩa xã h i th t s tr ng thành.ướ ờ ộ ủ ộ ế ủ ộ ậ ự ưở
. Trên c s c a s k t h p hài hòa l i ích cá nhân, l i ích t p th và l i ích c a toàn xã h i (ơ ở ủ ự ế ợ ợ ợ ậ ể ợ ủ ộ
do nhà n c c a giai c p công nhân đ i di n ), n n dân ch xã h i ch nghĩa có s c đ ng viên,ướ ủ ấ ạ ệ ề ủ ộ ủ ứ ộ
thu hút m i ti m năng sáng t o, tính tích c c xã h i trong s nghi p xây d ng xã h i m i. Trongọ ề ạ ự ộ ự ệ ự ộ ớ
n n dân ch xã h i ch nghĩa, t t c các t ch c chính tr -xã h i, các đoàn th và m i công dânề ủ ộ ủ ấ ả ổ ứ ị ộ ể ọ
đ u đ c tham gia vào công vi c c a nhà n c ( b ng th o lu n, góp ý ki n xây d ng chínhề ượ ệ ủ ướ ằ ả ậ ế ự
sách, hi n pháp, pháp lu t…). M i công dân đ u đ c b u c , ng c và đ c vào các c quanế ậ ọ ề ượ ầ ử ứ ử ề ử ơ
nhà n c các c p.ướ ấ
. N n dân ch xã h i ch nghĩa c n có và ph i có nh ng đi u ki n t n t i v i t cách là m tề ủ ộ ủ ầ ả ữ ề ệ ồ ạ ớ ư ộ
n n dân ch r ng rãi nh t trong l ch s nh ng v n là n n dân ch mang tính giai c p. Th c hi nề ủ ộ ấ ị ử ư ẫ ề ủ ấ ự ệ

dân ch r ng rãi v i đông đ o qu n chúng nhân dân, đ ng th i h n ch dân ch và th c hi nủ ộ ớ ả ầ ồ ờ ạ ế ủ ự ệ
tr n áp v i thi u s giai c p áp b c, bóc l t và ph n đ ng. Trong n n dân ch đó, chuyên chínhấ ớ ể ố ấ ứ ộ ả ộ ề ủ
và dân ch là hai m t, hai y u t qui đ nh l n nhau, tác đ ng, b sung cho nhau. Đây chính làủ ặ ế ố ị ẫ ộ ổ
chuyên chính ki u m i và dân ch theo l i m i trong l ch s .ể ớ ủ ố ớ ị ử
c. Tính t t y u c a vi c xây d ng n n dân ch xã h i ch nghĩaấ ế ủ ệ ự ề ủ ộ ủ
Xây d ng n n dân ch xã h i ch nghĩa là quá trình t t y u c a s nghi p xây d ng chự ề ủ ộ ủ ấ ế ủ ự ệ ự ủ
nghĩa xã h i, ch nghĩa c ng s n.ộ ủ ộ ả
Theo các nhà kinh đi n c a ch nghĩa Mác-Lênin thì đ ng l c c a quá trình phát tri n xã h i,ể ủ ủ ộ ự ủ ể ộ
c a quá trình xây d ng ch nghĩa xã h i là dân ch . Dân ch ph i đ c m r ng đ phát huyủ ự ủ ộ ủ ủ ả ượ ở ộ ể
cao đ tính tích c c, sáng t o c a nhân dân, đ nhân dân tham gia vào công vi c qu n lý nhàộ ự ạ ủ ể ệ ả
n c, qu n lý và phát tri n xã h i. “v i vi c phát tri n dân ch m t cách đ y đ , nghĩa là vi cướ ả ể ộ ớ ệ ể ủ ộ ầ ủ ệ
làm cho toàn th qu n chúng nhân dân thang gia th c s bình đ ng và th c s r ng rãi vào m iể ầ ự ự ẳ ự ự ộ ọ
vi c qu n lý nhà n c “ệ ả ướ
Nh v y, th c hi n dân ch đ y đ , r ng rãi tr thành m t yêu c u khách quan, m t đ ngư ậ ự ệ ủ ầ ủ ộ ở ộ ầ ộ ộ
l c c a s nghi p xây d ng ch nghĩa xã h i. Ch nghĩa xã h i ch có th có đ c b ng ph ngự ủ ư ệ ự ủ ộ ủ ộ ỉ ể ượ ằ ươ
pháp th c hành dân ch m t cách r ng rãi trong m i lĩnh v c c a đ i s ng xã h i. “ Ch nghĩaự ủ ộ ộ ọ ự ủ ờ ố ộ ủ
xã h i không ph i là k t qu c a nh ng s c l nh t trên ban xu ng… ch nghĩa xã h i sinhộ ả ế ả ủ ữ ắ ệ ừ ố ủ ộ
đ ng, sáng t o là s nghi p c a b n thân qu n chúng nhân dân”. Th c hành dân ch r ng rãi trênộ ạ ự ệ ủ ả ầ ự ủ ộ
m i lĩnh v c c a đ i s ng xã h i cũng chính là quá trình xây d ng n n dân ch xã h i ch nghĩa,ọ ự ủ ờ ố ộ ự ề ủ ộ ủ
137

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
m t n n dân ch m i đ m b o cho s thành công c a ch nghĩa xã h i. B i vì, n n dân ch xãộ ề ủ ớ ả ả ự ủ ủ ộ ở ề ủ
h i ch nghĩa b t ngu n t b n ch t c a ch đ xã h i ch nghĩa. Xây d ng n n dân ch xã h iộ ủ ắ ồ ừ ả ấ ủ ế ộ ộ ủ ự ề ủ ộ
ch nghĩa là qui lu t c a s hình thành và t hoàn thi n c a h th ng chuyên chính vô s n, hủ ậ ủ ự ự ệ ủ ệ ố ả ệ
th ng chính tr xã h i ch nghĩa. Dân ch v a là m c tiêu, v a là đ ng l c, c a công cu c xâyố ị ộ ủ ủ ừ ụ ừ ộ ự ủ ộ
d ng ch nghĩa xã h i.ự ủ ộ
Xây d ng n n dân ch xã h i ch nghĩa cũng là quá trình v n đ ng và th c hành dân ch , làự ề ủ ộ ủ ậ ộ ự ủ
quá trình v n đ ng bi n dân ch t kh năng thành hi n th c trong m i lĩnh v c c a đ i s ng xãậ ộ ế ủ ừ ả ệ ự ọ ự ủ ờ ố

h i, là quá trình đ a các giá tr , chu n m c, nguyên t c c a dân ch vào th c ti n xây d ng cu cộ ư ị ẩ ự ắ ủ ủ ự ễ ự ộ
s ng m i. Xây d ng n n dân ch xã h i ch nghĩa th c s tr thành m t cu c cách m ng c aố ớ ự ề ủ ộ ủ ự ự ở ộ ộ ạ ủ
đông đ o qu n chúng nhân dân lao đ ng d i s lãnh đ o c a đ ng c ng s n. Cu c cách m ngả ầ ộ ướ ự ạ ủ ả ộ ả ộ ạ
th c hi n chuy n giao quy n l c th c s v cho nhân dân v i m c đích lôi cu n nhân dân vàoự ệ ể ề ự ự ự ề ớ ụ ố
quá trình sáng t o xã h i m i.ạ ộ ớ
Xây d ng n n dân ch xã h i ch nghĩa là quá trình t t y u di n ra nh m xây d ng, phátự ề ủ ộ ủ ấ ế ễ ằ ự
tri n và hoàn thi n dân ch , đáp ng nhu c u c a nhân dân. Tr c h t, nó tr thành đi u ki n,ể ệ ủ ứ ầ ủ ướ ế ở ề ệ
ti n đ th c hi n quy n l c, quy n làm ch c a nhân dân, là đi u ki n c n thi t, t t y u đề ề ự ệ ề ự ề ủ ủ ề ệ ầ ế ấ ế ể
m i công dân đ c s ng trong b u không khí th c s dân ch .ỗ ượ ố ầ ự ự ủ
Xây d ng n n dân ch xã h i ch nghĩa cũng chính là quá trình th c hi n dân ch hóa đ iự ề ủ ộ ủ ự ệ ủ ờ
s ng xã h i d i s lãnh đ o c a giai c p công nhân thông qua Đ ng c ng s n. Đây cũng làố ộ ướ ự ạ ủ ấ ả ộ ả
nhân t quan tr ng ch ng l i nh ng bi u hi n c a dân ch c c đoan, vô chính ph , ngăn ng aố ọ ố ạ ữ ể ệ ủ ủ ự ủ ừ
m i hành vi coi th ng k c ng, pháp lu t.ọ ườ ỷ ươ ậ
Tóm l i, xây d ng n n dân ch xã h i ch nghĩa là m t quá trình t t y u c a công cu c xâyạ ự ề ủ ộ ủ ộ ấ ế ủ ộ
d ng ch nghĩa xã h i, c a quá trình v n đ ng bi n dân ch t kh năng tr thành hi n th c, đự ủ ộ ủ ậ ộ ế ủ ừ ả ở ệ ự ể
n n dân ch “ngày càng ti n t i c s hi n th c c a nó, t i con ng i hi n th c, nhân dân hi nề ủ ế ớ ơ ở ệ ự ủ ớ ườ ệ ự ệ
th c và đ c xác đ nh là s nghi p c a b n thân nhân dân”.ự ượ ị ự ệ ủ ả
II. XÂY D NG N N VĂN HÓA XÃ H I CH NGHĨAỰ Ề Ộ Ủ
1. Khái ni m n n văn hóa xã h i ch nghĩaệ ề ộ ủ
a. Khái ni m văn hóa và n n văn hóaệ ề
Văn hóa là toàn b nh ng giá tr v t ch t và tinh th n do con ng i sáng t o ra b ng laoộ ữ ị ậ ấ ầ ườ ạ ằ
đ ng và ho t đ ng th c ti n trong quá trình l ch s c a mình. Văn hóa là bi u hi n c a trình độ ạ ộ ự ễ ị ử ủ ể ệ ủ ộ
phát tri n xã h i trong t ng th i kỳ l ch s nh t đ nh.ể ộ ừ ờ ị ử ấ ị
Khi nghiên c u qui lu t v n đ ng và phát tri n c a xã h i loài ng i, Mác và Ăngghen đãứ ậ ậ ộ ể ủ ộ ườ
khái quát các lo i hình ho t d ng c a xã h i thành hai ho t đ ng c b n là “s n xu t v t ch t”ạ ạ ộ ủ ộ ạ ộ ơ ả ả ấ ậ ấ
và “s n xu t tinh th n”. V i ý nghĩa đó, theo nghĩa r ng, văn hóa bao g m c văn hóa v t ch tả ấ ầ ớ ộ ồ ả ậ ấ
và văn hóa tinh th n.ầ
Văn hóa v t ch t ậ ấ là năng l c sáng t o c a con ng i đ c th hi n và k t tinh trong s nự ạ ủ ườ ượ ể ệ ế ả
ph m v t ch t.ẩ ậ ấ
Theo nghĩa h p, văn hóa đ c hi u ch y u là văn hóa tinh th n.ẹ ượ ể ủ ế ầ

Văn hóa tinh th nầ là t ng th các t t ng, lý lu n và giá tr đ c sáng t o ra trong đ i s ngổ ể ư ưở ậ ị ượ ạ ờ ố
tinh th n và ho t đ ng tinh th n c a con ng i. Đó là nh ng giá tr c n thi t cho ho t đ ng tinhầ ạ ộ ầ ủ ườ ữ ị ầ ế ạ ộ
th n, nh ng tiêu chí, nguyên t c chi ph i ho t đ ng nói chung và ho t đ ng tinh th n nói riêng,ầ ữ ắ ố ạ ộ ạ ộ ầ
chi ph i ho t đ ng ng x , nh ng tri th c, k năng, giá tr khoa h c, ngh thu t đ c con ng iố ạ ộ ứ ử ữ ứ ỹ ị ọ ệ ậ ượ ườ
sáng t o và tích lũy trong l ch s c a mình. Là nhu c u tinh th n, th hi u c a con ng i vàạ ị ử ủ ầ ầ ị ế ủ ườ
nh ng ph ng th c th a mãn nhu c u đó.ữ ươ ứ ỏ ầ
Nh v y, nói văn hóa là nói t i con ng i, là nói vi c phát huy nh ng năng l c thu c b nư ậ ớ ườ ệ ữ ự ộ ả
ch t c a con ng i nh m hoàn thi n con ng i, hoàn thi n xã h i. Do đó, văn hóa có m t trongấ ủ ườ ằ ệ ườ ệ ộ ặ
m i ho t đ ng c a con ng i, dù đó là ho t đ ng trên các lĩnh v c kinh t , chính tr -xã h i, hayọ ạ ộ ủ ườ ạ ộ ự ế ị ộ
trong t t ng, tinh th n…ư ưở ầ
Tuy nhiên, v i t cách là ho t đ ng tinh th n, thu c v ý th c c a con ng i nên s phátớ ư ạ ộ ầ ộ ề ứ ủ ườ ự
tri n c a văn hóa bao gi cũng ch u s qui đ nh c a c s kinh t , chính tr c a m i ch đ xãể ủ ờ ị ự ị ủ ơ ở ế ị ủ ỗ ế ộ
h i nh t đ nh. Tách r i kh i c s kinh t và chính tr y s không th hi u đ c n i dung, b nộ ấ ị ờ ỏ ơ ở ế ị ấ ẽ ể ể ượ ộ ả
138

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
ch t c a văn hóa. Do đó, văn hóa trong xã h i có giai c p bao gi cũng mang tính giai c p. Đâyấ ủ ộ ấ ờ ấ
cũng là qui lu t c a xã h i có giai c p, vì r ng ph ng th c s n xu t tinh th n, văn hóa khôngậ ủ ộ ấ ằ ươ ứ ả ấ ầ
th không ph n ánh và không b chi ph i b i ph ng th c s n xu t v t ch t. Đi u ki n sinhể ả ị ố ở ươ ứ ả ấ ậ ấ ề ệ
ho t v t ch t c a m i xã h i và c a m i giai c p khác nhau, đ c bi t là c a giai c p th ng tr làạ ậ ấ ủ ỗ ộ ủ ỗ ấ ặ ệ ủ ấ ố ị
y u t quy t đ nh hình thành các n n văn hóa khác nhau.ế ố ế ị ề
Nói đ n văn hóa là nói đ n khía c nh ý th c h c a văn hóa, tính giai c p c a văn hóa và trênế ế ạ ứ ệ ủ ấ ủ
c s đó hi u rõ s v n đ ng c a văn hóa trong xã h i có giai c p. V i cách ti p c n nh v y,ơ ở ể ự ậ ộ ủ ộ ấ ớ ế ậ ư ậ
có th quan ni m: N n văn hóa là bi u hi n cho toàn b n i dung, tính ch t c a văn hóa đ cể ệ ề ể ệ ộ ộ ấ ủ ượ
hình thành và phát tri n trên c s kinh t -chính tr c a m i th i kỳ l ch s , trong đó ý th c hể ơ ở ế ị ủ ỗ ờ ị ử ứ ệ
c a giai c p th ng tr chi ph i ph ng h ng phát tri n và quy t đ nh h th ng các chính sách,ủ ấ ố ị ố ươ ươ ể ế ị ệ ố
pháp lu t qu n lý các ho t đ ng văn hóa.ậ ả ạ ộ
M i n n văn hóa trong xã h i có giai c p bao gi cũng có tính giai c p và g n v i b n ch tọ ề ộ ấ ờ ấ ắ ớ ả ấ
c a giai c p c m quy n. Văn hóa luôn có tính k th a, s k th a trong văn hóa luôn mang tínhủ ấ ầ ề ế ừ ự ế ừ

giai c p và đ c bi u hi n n n văn hóa c a m i th i kỳ l ch s trên c s kinh t -chính trấ ượ ể ệ ở ề ủ ỗ ờ ị ử ơ ở ế ị
c a nó.ủ
M t n n kinh t lành m nh, đ c xây d ng trên nh ng nguyên t c công b ng, không có sộ ề ế ạ ượ ự ữ ắ ằ ự
phân hóa d d i, m t n n kinh t th t s vì đ i s ng c a ng i lao đ ng s là đi u ki n đ xâyữ ộ ộ ề ế ậ ự ờ ố ủ ườ ộ ẽ ề ệ ể
d ng m t n n văn hóa tinh th n lành m nh, và ng c l i, m t n n kinh t đ c xây d ng trênự ộ ề ầ ạ ượ ạ ộ ề ế ượ ự
c s b t bình đ ng c a ch đ t h u v i s phân hóa sâu s c thì s không có đ c n n vănơ ở ấ ẳ ủ ế ộ ư ữ ớ ự ắ ẽ ượ ề
hóa lành m nh.ạ
N u kinh t là c s v t ch t c a n n văn hóa thì chính tr là y u t qui đ nh khuynh h ngế ế ơ ở ậ ấ ủ ề ị ế ố ị ướ
phát tri n c a m t n n văn hóa, t o nên n i dung ý th c h c a văn hóa. Chính vì v y, m t n nể ủ ộ ề ạ ộ ứ ệ ủ ậ ộ ề
chính tr ph n đ ng không th t o ra n n văn hóa ti n b , m c dù trong các ch đ chính tr l iị ả ộ ể ạ ề ế ộ ặ ế ộ ị ỗ
th i, ph n đ ng v n xu t hi n nh ng tác ph m ti n b . Do đó, n n văn hóa c a b t kỳ th i kỳờ ả ộ ẫ ấ ệ ữ ẩ ế ộ ề ủ ấ ờ
nào c a l ch s cũng đ ng th i có s k th a, s d ng nh ng di s n c a quá kh và sáng t o raủ ị ử ồ ờ ự ế ừ ử ụ ữ ả ủ ứ ạ
nh ng giá tr văn hóa m i.ữ ị ớ
Trong xã h i có giai c p và quan h giai c p, các giai c p th ng tr c a m i th i kỳ l ch sộ ấ ệ ấ ấ ố ị ủ ỗ ờ ị ử
đ u in d u n c a mình trong l ch s phát tri n c a văn hóa và t o ra n n văn hóa c a xã h i đó,ề ấ ấ ủ ị ử ể ủ ạ ề ủ ộ
t o ra nh ng giai đo n khác nhau trong l ch s phát tri n văn hóa.ạ ữ ạ ị ử ể
b. Khái ni m n n văn hóa xã h i ch nghĩaệ ề ộ ủ
Cũng nh m i hi n t ng xã h i khác, văn hóa luôn trong quá trình phát tri n và có s bi nư ọ ệ ượ ộ ể ự ế
đ i không ng ng theo qui lu t v n đ ng, phát tri n t th p đ n cao. S thay đ i t m t n n vănổ ừ ậ ậ ộ ể ừ ấ ế ự ổ ừ ộ ề
hóa này b ng m t n n văn hóa khác luôn di n ra và là m t hi n t ng th ng xuyên trong l chằ ộ ề ễ ộ ệ ượ ườ ị
s xã h i. S ra đ i c a n n văn hóa xã h i ch nghĩa là m t t t y u trong quá trình phát tri nử ộ ự ờ ủ ề ộ ủ ộ ấ ế ể
c a l ch s .ủ ị ử
N n văn hóa xã h i ch nghĩa là s phát tri n t nhiên, h p qui lu t khi ph ng th c s nề ộ ủ ự ể ự ợ ậ ươ ứ ả
xu t t b n ch nghĩa đã l i th i và ph ng th c s n xu t m i xã h i ch nghĩa đã hình thành.ấ ư ả ủ ỗ ờ ươ ứ ả ấ ớ ộ ủ
Theo Lênin, “văn hóa vô s n không ph i b ng nhiên mà có, nó không ph i do nh ng ng i tả ả ỗ ả ữ ườ ự
cho mình là chuyên gia v văn hóa vô s n phát minh ra. Văn hóa vô s n ph i là s phát tri n h pề ả ả ả ự ể ợ
qui lu t c a t ng s nh ng ki n th c mà loài ng i tích lũy đ c d i ách th ng tr c a xã h iậ ủ ổ ố ữ ế ứ ườ ượ ướ ố ị ủ ộ
t b n, xã h i c a b n đ a ch và xã h i c a b n quan liêu”.ư ả ộ ủ ọ ị ủ ộ ủ ọ
Ch đ m i xã h i ch nghĩa đ c xác l p v i hai ti n đ quan tr ng là ti n đ ế ộ ớ ộ ủ ượ ậ ớ ề ề ọ ề ề chính trị
( sau khi giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng giành đ c chính quy n ) và ti n đ ấ ộ ượ ề ề ề kinh tế

( ch đ s h u xã h i v t li u s n xu t ch y u đ c thi t l p ). T hai ti n đ chính tr vàế ộ ở ữ ộ ề ư ệ ả ấ ủ ế ượ ế ậ ừ ề ề ị
kinh t đó, ti n trình cách m ng xã h i ch nghĩa ti p t c đ c phát tri n trên m i lĩnh v c c aế ế ạ ộ ủ ế ụ ượ ể ọ ự ủ
đ i s ng xã h i, trong đó có lĩnh v c đ i s ng tinh th n và n n văn hóa vô s n hay còn g i làờ ố ộ ự ờ ố ầ ề ả ọ
n n văn hóa m i xã h i ch nghĩa đ c xây d ng.ề ớ ộ ủ ượ ự
N n văn hóa xã h i ch nghĩa là n n văn hóa đ c xây d ng và phát tri n trên n n t ng hề ộ ủ ề ượ ự ể ề ả ệ
t t ng c a giai c p công nhân, do Đ ng c ng s n lãnh đ o nh m th a mãn nhu c u khôngư ưở ủ ấ ả ộ ả ạ ằ ỏ ầ
ng ng tăng lên v đ i s ng văn hóa tinh th n c a nhân dân, đ a nhân dân lao đ ng tr thành chừ ề ờ ố ầ ủ ư ộ ở ủ
th sáng t o và h ng th văn hóa.ể ạ ưở ụ
139

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
Cách m ng xã h i ch nghĩa là m t cu c cách m ng toàn di n, tri t đ trên t t c các lĩnhạ ộ ủ ộ ộ ạ ệ ệ ể ấ ả
v c t kinh t , chính tr , văn hóa… chính vì v y, Lênin đã kh ng đ nh s thay th n n văn hóa tự ừ ế ị ậ ẳ ị ự ế ề ư
s n b ng n n văn hóa vô s n là m t s thay đ i l n v t t ng, “l ch s t t ng là l ch sả ằ ề ả ộ ự ổ ớ ề ư ưở ị ử ư ưở ị ử
c a quá trình thay th c a t t ng, do đó là l ch s c a đ u tranh t t ng”ủ ế ủ ư ưở ị ử ủ ấ ư ưở
c. Đ c tr ng c a n n văn hóa xã h i ch nghĩaặ ư ủ ề ộ ủ
N n văn hóa xã h i ch nghĩa có nh ng đ c tr ng c b n sau đây:ề ộ ủ ữ ặ ư ơ ả
. Ch nghĩa Mác-Lênin v i t cách là h t t ng c a giai c p công nhân, giũ vai trò ch đ oủ ớ ư ệ ư ưở ủ ấ ủ ạ
và là n n t ng t t ng, quy t đ nh ph ng h ng phát tri n n i dung c a n n văn hóa xã h iề ả ư ưở ế ị ươ ướ ể ộ ủ ề ộ
ch nghĩa.ủ
T t ng, ý th c h c t lõi c a m i n n văn hóa. Trong m i th i đ i, t t ng c a giai c pư ưở ứ ệ ố ủ ọ ề ọ ờ ạ ư ưở ủ ấ
th ng tr là t t ng th ng tr c a th i đ i đó. Chính vì v y, sau khi giai c p công nhân tr thànhố ị ư ưở ố ị ủ ờ ạ ậ ấ ở
giai c p c m quy n thì ch nghĩa Mác-Lênin giũ vai trò ch đ o trong đ i s ng tinh th n c a xãấ ầ ề ủ ủ ạ ờ ố ầ ủ
h i là m t t t y u. Vai trò ch đ o c a ch nghĩa mác-Lênin đ i v i n n văn hóa xã h i chộ ộ ấ ế ủ ạ ủ ủ ố ớ ề ộ ủ
nghĩa là đi u ki n quy t đ nh đ a nhân dân lao đ ng th c s tr thành ch th t giác sáng t oề ệ ế ị ư ộ ự ự ở ủ ể ự ạ
và h ng th văn hóa c a xã ho i m i.ưở ụ ủ ị ớ
Đ c tr ng nói trên ph n ánh b n ch t c a giai c p công nhân, và tính đ ng c ng s n c a n nặ ư ả ả ấ ủ ấ ả ộ ả ủ ề
văn hóa xã h i ch nghĩa. M i s coi nh , xa r i ch nghĩa mác-Lênin đ u nh t đ nh d n đ nộ ủ ọ ự ẹ ờ ủ ề ấ ị ẫ ế
k t c c là không th xây d ng đ c n n “văn hóa vô s n”, “văn hóa xã h i ch nghĩa” theo hế ụ ể ự ượ ề ả ộ ủ ệ

t t ng c a giai c p công nhân.ư ưở ủ ấ
. n n văn hóa xã h i ch nghĩa là n n văn hóa coa tính nhân dân r ng rãi và tính dân t c sâuề ộ ủ ề ộ ộ
s c. Đ c tr ng này th hi n m c đích và đ ng l c n i t i c a quá trình xây d ng n n văn hóa xãắ ặ ư ể ệ ụ ộ ự ộ ạ ủ ự ề
h i ch nghĩa, quá trình xây d ng xã h i m i. Trong các xã h i cũ, giai c p th ng tr bóc l t đ cộ ủ ự ộ ớ ộ ấ ố ị ộ ộ
quy n chi m h u t li u s n xu t và trên c s đó cũng đ c quy n chi ph i đ i s ng tinh th n,ề ế ữ ư ệ ả ấ ơ ở ộ ề ố ờ ố ầ
n n văn hóa xã h i. Chúng đ c quy n m i ph ng ti n sáng t o và s n ph m c a ho t đ ngề ộ ộ ề ọ ươ ệ ạ ả ẩ ủ ạ ộ
tinh th n nh m m t m t t o ra cái g i là “văn hóa th ng l u” ph c v giai c p th ng tr , ápầ ằ ộ ặ ạ ọ ượ ư ụ ụ ấ ố ị
b c bóc l t; m t khác nh m nô d ch tinh th n, ý th c c a giai c p công nhân và nhân dân laoứ ộ ặ ằ ị ầ ứ ủ ấ
đ ng, giam hãm h trong tình tr ng tăm t i và nô l .ộ ọ ạ ố ệ
Trong ti n trình cách m ng xã h i ch nghĩa, xây d ng ch nghiã xã h i, ho t đ ng sáng t oế ạ ộ ủ ự ủ ộ ạ ộ ạ
và h ng th văn hóa không còn là đ c quy n đ c l i c a thi u s giai c p bóc l t. Giai c pưở ụ ặ ề ặ ợ ủ ể ố ấ ộ ấ
công nhân, nhân dân lao đ ng và toàn th dân t c là ch th sáng t o và h ng th văn hóa.ộ ể ộ ủ ể ạ ưở ụ
Công cu c c i bi n cách m ng toàn di n trên các lĩnh v c kinh t , chính tr , văn hóa t ng b cộ ả ế ạ ệ ự ế ị ừ ướ
t o ra ti n đ v t ch t, tinh th n đ đông đ o nhân dân lao đ ng tham gia xây d ng n n văn hóaạ ề ề ậ ấ ầ ể ả ộ ự ề
m i. Chính trong quá trình đó, văn hóa h ng t i nhân dân, dân t c và m i thành t u văn hóa trớ ướ ớ ộ ọ ự ở
thành tài s n c a nhân dân.ả ủ
Văn hóa luôn có s k th a, trong b t c th i đ i nào c a l ch s , văn hóa đ u đ ng th i baoự ế ừ ấ ứ ờ ạ ủ ị ử ề ồ ờ
g m vi c k th a, s d ng di s n quá kh và sáng t o ra nh ng giá tr m i. S k th a và sángồ ệ ế ừ ử ụ ả ứ ạ ữ ị ớ ự ế ừ
t o c a n n văn hóa xã h i ch nghĩa luôn mang tính giai c p công nhân v i t t ng chính trạ ủ ề ộ ủ ấ ớ ư ưở ị
tiên ti n c a th i đ i và h ng t i nhân dân, dân t c. Đông đ o nhân dân và c dân t c là chế ủ ờ ạ ướ ớ ộ ả ả ộ ủ
th c a văn hóa. Do đó, n n văn hóa xã h i ch nghĩa là n n văn hóa mang tính nhân dân r ng rãiể ủ ề ộ ủ ề ộ
và tính dân t c sâu s cộ ắ
. N n văn hóa xã h i ch nghĩa là n n văn hóa đ c hình thành, phát tri n m t cách t giác,ề ộ ủ ề ượ ể ộ ự
đ t d i s lãnh đ o c a giai c p công nhân thông qua t ch c đ ng c ng s n, có s qu n lýặ ướ ự ạ ủ ấ ổ ứ ả ộ ả ự ả
c a nhà n c xã h i ch nghĩa.ủ ướ ộ ủ
N n văn hóa xã h i ch nghĩa không hình thành và phát tri n m t cách t phát. Trái l i nóề ộ ủ ể ộ ự ạ
ph i đ c hình thành và phát tri n m t cách t giác, có s qu n lý c a nhà n c và có s lãnhả ượ ể ộ ự ự ả ủ ướ ự
đ o c a chính đ ng c a giai c p công nhân. Mo s coi nh ho c ph nh n vai trò lãnh đ o c aạ ủ ả ủ ấ ị ự ẹ ặ ủ ậ ạ ủ
Đ ng c ng s n và vai trò qu n lý c a nhà n c đ i v i đ i s ng tinh th n c a xã h i, đ i v iả ộ ả ả ủ ướ ố ớ ờ ố ầ ủ ộ ố ớ
n n văn hóa xã h i ch nghĩa đ u nh t đ nh s làm cho đ i s ng văn hóa tinh th n văn hóa c aề ộ ủ ề ấ ị ẽ ờ ố ầ ủ

xã h i m t ph ng h ng chính tr .ộ ấ ươ ướ ị
2. Tính t t y u c a vi c xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩaấ ế ủ ệ ự ề ộ ủ
140

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
Tính t t y u c a vi c xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩa xu t phát t nh ng căn c sauấ ế ủ ệ ự ề ộ ủ ấ ừ ữ ứ
đây:
. Tính tri t đ , toàn di n c a cách m ng xã h i ch nghĩa đòi h i ph i thay đ i ph ng th cệ ể ệ ủ ạ ộ ủ ỏ ả ổ ươ ứ
s n xu t tinh th n, làm cho ph ng th c s n xu t tinh th n phù h p v i ph ng th c s n xu tả ấ ầ ươ ứ ả ấ ầ ợ ớ ươ ứ ả ấ
m i c a xã h i xã h i ch nghĩa.ớ ủ ộ ộ ủ
T n t i xã h i quy t đ nh ý th c xã h i, ph ng thúc s n xu t v t ch t quy t đ nh ph ngồ ạ ộ ế ị ứ ộ ươ ả ấ ậ ấ ế ị ươ
th c s n xu t tinh th n, do đó, khi ph ng th c s n xu t cũ, ph ng th c s n xu t t b n chứ ả ấ ầ ươ ứ ả ấ ươ ứ ả ấ ư ả ủ
nghĩa b xóa b , ph ng th c s n xu t m i xã h i ch nghĩa ra đ i thì vi c xây d ng n n vănị ỏ ươ ứ ả ấ ớ ộ ủ ờ ệ ự ề
hóa m i xã h i ch nghĩa cũng đ ng th i di n ra nh m thay đ i b n ch t c a ý th c xã h i, xâyớ ộ ủ ồ ờ ễ ằ ổ ả ấ ủ ứ ộ
d ng ý th c xã h i m i phù h p v i s thay đ i v ch t đã t o ra v i vi c xác l p quy n l cự ứ ộ ớ ợ ớ ự ổ ề ấ ạ ớ ệ ậ ề ự
kinh t và quy n l c chính tr c a giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng.ế ề ự ị ủ ấ ộ
. Xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩa là t t y u trong quá trình c i t o tâm lý, ý th c vàự ề ộ ủ ấ ế ả ạ ứ
đ i s ng tinh th n c a ch đ cũ đ l i nh m gi i phóng nhân dân lao đ ng thoát kh i nhờ ố ầ ủ ế ộ ể ạ ằ ả ộ ỏ ả
h ng t t ng, ý th c c a xã h i cũ l c h u, M t khác, xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩaưở ư ưở ứ ủ ộ ạ ậ ặ ự ề ộ ủ
còn là m t yêu c u c n thi t trong vi c đ a qu n chúng nhân dân th c s tr thành ch th s nộ ầ ầ ế ệ ư ầ ự ự ở ủ ể ả
xu t và tiêu dùng, sáng t o và h ng th văn hóa tinh th n. Đó là m t nhi m v c b n, ph cấ ạ ưở ụ ầ ộ ệ ụ ơ ả ứ
t p, lâu dài c a quá trình xây d ng n n văn hóa m i xã h i ch nghĩa. V th c ch t, đây cũngạ ủ ự ề ớ ộ ủ ề ự ấ
chính là cu c đ u tranh giai c p trên lĩnh v c văn hóa, đ u tranh gi a hai h t t ng t s n vàộ ấ ấ ự ấ ữ ệ ư ưở ư ả
h t t ng vô s n trong quá trình phát tri n xã h i.ệ ư ưở ả ể ộ
. Xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩa là t t y u trong quá trình nâng cao trình đ văn hóaự ề ộ ủ ấ ế ộ
cho qu n chúng nhân dân lao đ ng, kh c ph c tình tr ng thi u h t văn hóa. Đây là đi u ki n c nầ ộ ắ ụ ạ ế ụ ề ệ ầ
thi t đ đông đ o nhân dân lao đ ng chi n th ng nghèo nàn, l c h u, nâng cao trình đ và nhuế ể ả ộ ế ắ ạ ậ ộ
c u văn hóa c a qu n chúng.ầ ủ ầ
Trong quá trình ch đ o th c hi n xây d ng ch nghĩa xã h i hi n th c Nga, Lênin ch ra baỉ ạ ự ệ ự ủ ộ ệ ự ở ỉ

k thù c a ch nghĩa xã h i, đó là b nh kiêu ng o c ng s n, n n mù ch , n n h i l và đ ngẻ ủ ủ ộ ệ ạ ộ ả ạ ữ ạ ố ộ ồ
th i ng i cũng kh ng đ nh r ng: ch có làm cho t t c m i ng i đ u ph i có văn hóa, ph iờ ườ ẳ ị ằ ỉ ấ ả ọ ườ ề ả ả
nâng cao trình đ văn hóa c a qu n chúng nhân dân thì m i có th chi n th ng đ c nh ng kộ ủ ầ ớ ể ế ắ ượ ữ ẻ
thù đó m t cách căn b n.ộ ả
. Xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩa là t t y u xu t phát t yêu c u khách quan: văn hóaự ề ộ ủ ấ ế ấ ừ ầ
v a là m c tiêu, v a là đ ng l c c a quá trình xây d ng ch nghĩa xã h i.ừ ụ ừ ộ ự ủ ự ủ ộ
Xây d ng và phát tri n kinh t - xã h i trong xã h i xã h i ch nghĩa ph i nh m m c tiêuự ể ế ộ ộ ộ ủ ả ằ ụ
văn hóa, vì m t xã h i công b ng, dân ch , văn minh, vì s phát tri n t do, toàn di n c a conộ ộ ằ ủ ự ể ự ệ ủ
ng i. Đi u đó cho th y văn hóa là k t qu c a n n kinh t xã h i ch nghĩa, nh ng đ ng th iườ ề ấ ế ả ủ ề ế ộ ủ ư ồ ờ
các nhân t văn hóa khác cũng luôn luôn g n bó v i đ i s ng kinh t - xã h i và tr thành đ ngố ắ ớ ờ ố ế ộ ở ộ
l c c a s phát tri n kinh t - xã h i.ự ủ ự ể ế ộ
N n văn hóa m i xã h i ch nghĩa t o nh ng ti n đ quan tr ng nâng cao ph m ch t, năngề ớ ộ ủ ạ ữ ề ề ọ ẩ ấ
l c, h c v n, giác ng chính tr cho qu n chúng nhân dân lao đ ng, t o c s nâng cao năng su tự ọ ấ ộ ị ầ ộ ạ ơ ở ấ
lao đ ng….văn hóa xã h i ch nghĩa v i n n t ng là h t t ng c a giai c p công nhân trộ ộ ủ ớ ề ả ệ ư ưở ủ ấ ở
thành đi u ki n tinh th n c a quá trình xây d ng ch nghĩa xã h i, là đ ng l c và m c tiêu c aề ệ ầ ủ ự ủ ộ ộ ự ụ ủ
ch nghĩa xã h i.ủ ộ
3. N i dung và ph ng th c xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩaộ ươ ứ ự ề ộ ủ
a. Nh ng n i dung c b n c a n n văn hóa xã h i ch nghĩaữ ộ ơ ả ủ ề ộ ủ
Vi c xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩa bao g m nh ng n i dung chính sau đây:ệ ự ề ộ ủ ồ ữ ộ
. C n ph i nâng cao trình đ dân trí, hình thành đ i ngũ trí th c c a xã h i m i.ầ ả ộ ộ ứ ủ ộ ớ
Lênin đã nói: “ch nghĩa xã h i sinh đ ng, sáng t o là s nghi p c a qu n chúng nhân dân”.ủ ộ ộ ạ ự ệ ủ ầ
Nh v y, xây d ng ch nghĩa xã h i là m t quá trình ho t đ ng t giác, sáng t o c a qu nư ậ ự ủ ộ ộ ạ ộ ự ạ ủ ầ
chúng nhân dân. Qu n chúng nhân dân càng đ c ch n b t t v tinh th n, trí l c, t t ng…ầ ượ ẩ ị ố ề ầ ự ư ưở
càng có nh h ng tích c c đ n ti n trình xây d ng ch nghĩa xã h i. Do đó, nâng cao trình đả ưở ự ế ế ự ủ ộ ộ
dân trí, hình thành đ i ngũ trí th c m i tr thành n i dung c b n c a n n văn hóa xã h i chộ ứ ớ ở ộ ơ ả ủ ề ộ ủ
nghĩa. B i vì, trí tu là y u t quan tr ng đ i v i công cu c xây d ng ch nghĩa xã h i. Đi u đóở ệ ế ố ọ ố ớ ộ ự ủ ộ ề
kh ng đ nh r ng, nâng cao dân trí v a là nhu c u c p bách, v a là nhu c u lâu dài c a s nghi pẳ ị ằ ừ ầ ấ ừ ầ ủ ự ệ
141

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ

Lênin
xây d ng ch nghĩa xã h i, ch nghĩa c ng s n. Nâng cao dân trí tr thành m t đi u ki n chự ủ ộ ủ ộ ả ở ộ ề ệ ủ
quan ti p nh n, k th a t ng s tri th c mà nhân lo i đã có th có đ c đ xây d ng xã h i m iế ậ ế ừ ổ ố ứ ạ ể ượ ể ự ộ ớ
xã h i ch nghĩa.ộ ủ
Nâng cao dân trí g n li n v i s nghi p đào t o, b i d ng, hình thành đ i ngũ trí th c m i.ắ ề ớ ự ệ ạ ồ ưỡ ộ ứ ớ
Mu n v y, c n hình thành trong các th h thanh niên, đ c bi t là trong các th h sinh viên m tố ậ ầ ế ệ ặ ệ ế ệ ộ
h th ng tri th c hi n đ i, m t tâm h n th m đ m giá tr văn hóa dân t c.ệ ố ứ ệ ạ ộ ồ ắ ượ ị ộ
. Xây d ng con ng i m i phát tri n toàn di n.ự ườ ớ ể ệ
Con ng i là s n ph m c a l ch s , nh ng chính ho t đ ng c a con ngu i đã sáng t o ra l chườ ả ẩ ủ ị ử ư ạ ộ ủ ờ ạ ị
s . Nói m t cách c th h n, con ng i là s n ph m c a xã h i và cũng chính con ng i đã t oử ộ ụ ể ơ ườ ả ẩ ủ ộ ườ ạ
nên xã h i. Th c ti n l ch s đã cho th y trong m i th i đ i, s hình thành và phát tri n conộ ự ễ ị ử ấ ọ ờ ạ ự ể
ng i g n li n v i s hình thành và phát tri n c a xã h i. M i xã h i v i nh ng n c thang phátườ ắ ề ớ ự ể ủ ộ ỗ ộ ớ ữ ấ
tri n khác nhau c a s ti n b đ u c n đ n nh ng m u ng i nh t đ nh, có năng l c đáp ngể ủ ự ế ộ ề ầ ế ữ ẫ ườ ấ ị ự ứ
nhu c u c a s phát tri n. Chính vì v y, m i giai c p c m quy n c a m i th i kỳ l ch s khácầ ủ ự ể ậ ỗ ấ ầ ề ủ ỗ ờ ị ử
nhau khi đã ý th c đ c v xã h i mà mình t o d ng, thì đi u tr c tiên giai c p đó c n ph iứ ượ ề ộ ạ ự ề ướ ấ ầ ả
quan tâm đ n vi c xây d ng con ng i.ế ệ ự ườ
Khi giai c p công nhân tr thành giai c p c m quy n, thì vi c xây d ng con ng i m i đápấ ở ấ ầ ề ệ ự ườ ớ
ng nhu c u c a s nghi p xây d ng ch nghĩa xã h i tr thành m t nhu c u t t y u. Do đó,ứ ầ ủ ự ệ ự ủ ộ ở ộ ầ ấ ế
xây d ng con ng i m i phát tri n toàn di n c a xã h i m i là m t trong nh ng n i dung cự ườ ớ ể ệ ủ ộ ớ ộ ữ ộ ơ
b n c a văn hóa vô s n, c a n n văn hóa xã h i ch nghĩa.ả ủ ả ủ ề ộ ủ
Con ng i m i xã h i ch nghĩa đ c xây d ng là con ng i phát tri n toàn di n. Đó là conườ ớ ộ ủ ượ ự ườ ể ệ
ng i có tinh th n và năng l c xây d ng thành công ch nghĩa xã h i; là con ng i lao đ ngườ ầ ự ự ủ ộ ườ ộ
m i; là con ng i có tinh th n yêu n c chân chính và tinh th n qu c t trong sáng; là con ng iớ ườ ầ ướ ầ ố ế ườ
có l i s ng tình nghĩa, có tính c ng đ ng cao.ố ố ộ ồ
. Xây d ng l i s ng m i xã h i ch nghĩaự ố ố ớ ộ ủ
L i s ng là d u hi u bi u th s khác bi t gi a nh ng c ng đ ng ng i khác nhau; là t ngố ố ấ ệ ể ị ự ệ ữ ữ ộ ồ ườ ổ
th các hình thái ho t đ ng c a con ng i, ph n ánh ho t đ ng v t ch t, tinh th n và xã h i c aể ạ ộ ủ ườ ả ạ ộ ậ ấ ầ ộ ủ
con ngu i; là s n ph m t t y u c a m t hình thái kinh t -xã h i và có tác đ ng đ n hình tháiờ ả ẩ ấ ế ủ ộ ế ộ ộ ế
kinh t - xã h i đó. L i s ng m i xã h i ch nghĩa là m t đ c tr ng có tính nguyên t c c a xãế ộ ố ố ớ ộ ủ ộ ặ ư ắ ủ
h i xã h i ch nghĩa và vi c xây d ng l i s ng m i t t y u tr thành m t n i dung c a n n vănộ ộ ủ ệ ự ố ố ớ ấ ế ở ộ ộ ủ ề

hóa xã h i ch nghĩa.ộ ủ
L i s ng m i xã h i ch nghĩa đ c xây d ng, hình thành trên nh ng đi u ki n c b n c aố ố ớ ộ ủ ượ ự ữ ề ệ ơ ả ủ
nó, đó là: ch đ công h u v t li u s n xu t, trong đó s h u toàn dân gi vai trò ch đ o;ế ộ ữ ề ư ệ ả ấ ở ữ ữ ủ ạ
nguyên t c phân ph i theo lao đ ng; quy n l c nhà n c thu c v nhân dân; ch nghĩa Mác-ắ ố ộ ề ự ướ ộ ề ủ
Lênin gi vai trò ch đ o trong đ i s ng tinh th n c a xã h i; xóa b tình tr ng b t bình đ ngữ ủ ạ ờ ố ầ ủ ộ ỏ ạ ấ ẳ
dân t c, gi i tính, th hi n công b ng, m r ng dân ch …ộ ớ ể ệ ằ ở ộ ủ
. Xây d ng gia đình văn hóa xã h i ch nghĩa.ự ộ ủ
Gia đình là m t hình th c c ng đ ng đ c bi t, đó con ng i chung s ng v i nhau b i haiộ ứ ộ ồ ặ ệ ở ườ ố ớ ở
m i quan h c b n là quan h hôn nhân và quan h huy t th ng. Khi nghiên c u v các ph ngố ệ ơ ả ệ ệ ế ố ứ ề ươ
th c t n t i c a con ng i, Mác đã vi t “ …hàng ngày tái t o ra đ i s ng c a b n thân mình,ứ ồ ạ ủ ườ ế ạ ờ ố ủ ả
con ng i b t đ u t o ra nh ng ng i khác, sinh sôi, n y n - đó là quan h gi a ch ng và v ,ườ ắ ầ ạ ữ ườ ả ở ệ ư ồ ợ
cha m và con cái, đó là ẹ gia đình”.
Nh v y, quanh tình c m tâm lý (hôn nhân) và quan h huy t th ng (cha, m và con cái) làư ậ ệ ả ệ ế ố ẹ
hai m i quan h b n ch t c a gia đình. Tuy nhiên, gia đình còn có nh ng quan h khác khi n nóố ệ ả ấ ủ ữ ệ ế
t n t i không ch là t ch c c ng đ ng tình c m - huy t th ng mà còn là c ng đ ng kinh t , vănồ ạ ỉ ổ ứ ộ ồ ả ế ố ộ ồ ế
hóa – giáo d c có m t c c u - thi t ch và cách th c v n đ ng riêng.ụ ộ ơ ấ ế ế ứ ậ ộ
N u văn hóa là toàn b nh ng giá tr v t ch t và tinh th n do con ng i sáng t o ra, nh mế ộ ữ ị ậ ấ ầ ườ ạ ằ
th a mãn nhu c u c a mình, thì gia đình là m t giá tr văn hóa c a xã h i. Văn hóa gia đình luônỏ ầ ủ ộ ị ủ ộ
g n bó, t ng tác v i văn hóa c ng đòng dân t c, giai c p và t ng l p xã h i trong m i th i kỳắ ươ ớ ộ ộ ấ ầ ớ ộ ỗ ờ
l ch s nh t đ nh c a m i qu c gia dân t c nh t đ nh. Do đó, có th quan ni m gia đình là m tị ử ấ ị ủ ỗ ố ộ ấ ị ể ệ ộ
hình th c t ch c c b n trong đ i s ng c ng đ ng c a con ng i, m t thi t ch văn hóa-xã h iứ ổ ứ ơ ả ờ ố ộ ồ ủ ườ ộ ế ế ộ
142

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
đ c thù đ c hình thành, t n t i và phát tri n trên c s c a quan h hôn nhân, quan h huy tặ ượ ồ ạ ể ơ ở ủ ệ ệ ế
th ng, quan h nuôi d ng và giáo d c gi a các thành viên.ố ệ ưỡ ụ ữ
Th c t l ch s đã cho th y: nh ng đi u ki n kinh t -xã h i khác nhau là nhân t qui đ nhự ế ị ử ấ ữ ề ệ ế ộ ố ị
nên các hình th c t ch c gia đình khác nhau. Xã h i loài ng i đã tr i qua các hình th c c ngứ ổ ứ ộ ườ ả ứ ộ
đ ng: gia đình huy t t c, gia đình đ i ng u, gia đình m t v m t ch ng.ồ ế ộ ố ẫ ộ ợ ộ ồ

Cách m ng xã h i ch nghĩa la fti n đ quan tr ng đ xây d ng gia đình văn hóa m i xã h iạ ộ ủ ề ề ọ ể ư ớ ộ
ch nghĩa. mu n xây d ng gia đình văn hóa m i xã h i ch nghĩa thì đi u tr c tiên là ph i xâyủ ố ự ớ ộ ủ ề ướ ả
d ng cho đ c c s kinh t -xã h i c a nó.ự ượ ơ ở ế ộ ủ
Gia đình văn hóa xã h i ch nghĩa t ng b c đ c xây d ng cùng v i ti n trình phát tri nộ ủ ừ ướ ượ ự ớ ế ể
c a công cu c cách m ng xã h i ch nghĩa. Trong quá trình đó cách m ng xã h i ch nghĩa trênủ ộ ạ ộ ủ ạ ộ ủ
lĩnh v c t t ng và văn hóa có tác d ng tr c ti p và n n văn hóa xã h i ch nghĩa có nhi m vự ư ưở ụ ự ế ề ộ ủ ệ ụ
quy t đ nh nh t đ n vi c xây d ng gia đình văn hóa m i xã h i ch nghĩa.ế ị ấ ế ệ ự ớ ộ ủ
Trong quá trình xây d ng xã h i ch nghĩa, đ c bi t là trong th i kỳ quá đ , các y u t giaự ộ ủ ặ ệ ờ ộ ế ố
đình m i và cũ còn t n t i đan xen vào nhau. Xã h i v i c c u kinh t nhi u thành ph n và cớ ồ ạ ộ ớ ơ ấ ế ề ầ ơ
c u giai c p không thu n nh t, nên gia đình ch u s chi ph i b i nhi u y u t khác nhau tù tâmấ ấ ầ ấ ị ự ố ở ề ế ố
lý, tình c m, t t ng c a các giai t ng khác nhau trong xã h i. Do đó, gia đình cũng có vai tròả ư ưở ủ ầ ộ
không gi ng nhau đ n s phát tri n c a công cu c xây d ng ch nghĩa xã h i.ố ế ự ể ủ ộ ự ủ ộ
Th c ch t c a vi c xây d ng gia đình văn hóa m i xã h i ch nghĩa là nh m góp ph n xâyự ấ ủ ệ ự ớ ộ ủ ằ ầ
d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩa. Quan đi m này xu t phát t m i quan h gi a gia đình và xãự ề ộ ủ ể ấ ừ ố ệ ữ
h i. Gia đình là “t bào” c a xã h i, m i gia đình hòa thu n, h nh phúc, n đ nh s góp ph n choộ ế ủ ộ ỗ ậ ạ ổ ị ẽ ầ
s phát tri n n đ nh làn m nh c a xã h i; và ng c l i, xã h i phát tri n n đ nh, lành m nh sự ể ổ ị ạ ủ ộ ượ ạ ộ ể ổ ị ạ ẽ
l i t o đi u ki n cho gia đình m no, h nh phúc. H n th n a, xét v m i quan h l i ích thìạ ạ ề ệ ấ ạ ơ ế ữ ề ố ệ ợ
trong ch nghĩa xã h i, l i ích c a gia đình và l i ích c a xã h i là c b n có s phù h p.ủ ộ ợ ủ ợ ủ ộ ơ ả ự ợ
Gia đìn văn hóa m i xã h i ch nghĩa là gia đình đ c xây d ng, t n t i và phát tri n trên cớ ộ ủ ượ ự ồ ạ ể ơ
s giũ gìn và phát huy giá tr văn hóa t t đ p c a dân t c, xóa b nh ng y u t l c h u, nh ngở ị ố ẹ ủ ộ ỏ ữ ế ố ạ ậ ữ
tàn tích c a ch đ hôn nhân và gia đình phong ki n, t b n ch nghĩa, đ ng th i ti p thu nh ngủ ế ộ ế ư ả ủ ồ ờ ế ữ
giá tr ti n b c a nhân lo i v gia đình.ị ế ộ ủ ạ ề
Gia đình văn hóa m i xã h i ch nghĩa là gia đình ti n b , đánh d u b c phát tri n c a cácớ ộ ủ ế ộ ấ ướ ể ủ
hình th c gia đình trong l ch s nhân lo i. Xây d ng gia đình văn hóa m i xã h i ch nghĩa đemứ ị ư ạ ự ớ ộ ủ
l i l i ích cho c cac nhân và xã h i. Con ng i m i c a xã h i m i khi t o d ng cho h nh phúcạ ợ ả ộ ườ ớ ủ ộ ớ ạ ự ạ
gia đình cũng là góp ph n cho s phát tri n c a xã h i. V i ý nghĩa đó, vi c xây d ng gia đìnhầ ự ể ủ ộ ớ ệ ự
văn hóa m i xã h i ch nghĩa tr thành m t n i dung quan tr ng c a n n văn hóa xã h i chớ ộ ủ ở ộ ộ ọ ủ ề ộ ủ
nghĩa. Là s th hi n tính u vi t c a n n văn hóa y so v i các n n văn hóa tr c nó.ự ể ệ ư ệ ủ ề ấ ớ ề ướ
Có nhi u n i dung quan tr ng c n ph i đ c th c hi n trong quá trình xây d ng gia đình vănề ộ ọ ầ ả ượ ự ệ ự
hóa m i xã h i ch nghĩa. Tuy nhiên v i tính ch t c b n c a gia đình trong ch nghiã xã h i, thìớ ộ ủ ớ ấ ơ ả ủ ủ ộ

vi c xây d ng m i quan h gi a các thành viên trong gia đình và gi a gia đình v i xã h i là n iệ ự ố ệ ữ ữ ớ ộ ộ
dung quan tr ng nh t. M i quan h trong gia đình là m t b ph n c a quan h xã h i, đ ng th iọ ấ ố ệ ộ ộ ậ ủ ệ ộ ồ ờ
là bi u hi n c a quan h xã h i. Ph i t o d ng m i quan h v ch ng bình đ ng, th ng yêuể ệ ủ ệ ộ ả ạ ự ố ệ ợ ồ ẳ ươ
giúp đ nhau v m i m t. Bình đ ng, th ng yêu, tôn tr ng nhau là nh ng y u t g n bó m tỡ ề ọ ặ ẳ ươ ọ ữ ế ố ắ ậ
thi t v i nhau trong quan h v ch ng. M i quan h gi a cha m và con cái, gi a anh ch emế ớ ệ ợ ồ ố ệ ữ ẹ ữ ị
trong gia đình là m i quan h huy t th ng, tình c m c a tình th ng yêu và trách nhi m.ố ệ ế ố ả ủ ươ ệ
Xã h i xã h i ch nghĩa luôn t o đi u ki n v t ch t và tinh th n t t nh t trong đi u ki n cóộ ộ ủ ạ ề ệ ậ ấ ầ ố ấ ề ệ
th đ m i gia đình m no h nh phúc và cũng đòi h i gia đình cung c p cho xã h i nh ng ng iể ể ọ ấ ạ ỏ ấ ộ ữ ườ
công dân có s c kh e t t, có trí tu phát tri n. T o d ng đ c m i quan h t t đ p gi a cácứ ỏ ố ệ ể ạ ự ượ ố ệ ố ẹ ữ
thành viên trong gia đình và gi a gia đình và xã h i là y u t c b n đ xây d ng gia đình no m,ữ ộ ế ố ơ ả ể ự ấ
bình đ ng, ti n b và h nh phúc, làm cho gia đình th c s là ẳ ế ộ ạ ự ự t bào ế lành m nh c a xã h i, là tạ ủ ộ ổ
m c a m i con ng i, góp ph n tr c ti p xay d ng cu c s ng m i, xã h i m i.ấ ủ ỗ ườ ầ ự ế ự ộ ố ớ ộ ớ
b. Ph ng th c xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩaươ ứ ự ề ộ ủ
Đ th c hi n đ c nh ng n i dung chính y u c a n n văn hóa xã h i ch nghĩa c n ph iể ự ệ ượ ữ ộ ế ủ ề ộ ủ ầ ả
th c hi n các ph ng th c c b n sau đây:ự ệ ươ ứ ơ ả
143

Nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mac-ữ ơ ả ủ ủ
Lênin
. Gi v ng và tăng c ng vai trò ch đ o c a h t t ng giai c p công nhân trong đ iữ ữ ườ ủ ạ ủ ệ ư ưở ấ ờ
s ng tinh th n c a xã h i.ố ầ ủ ộ
Quá trình t t ng di n ra không ng ng cùng v i quá trình s n xu t v t ch t. Trong đ i s ngư ưở ễ ừ ớ ả ấ ậ ấ ờ ố
văn hóa tinh th n hi n th c, quá trình đó di n ra v i t t c tính đa d ng, ph c t p c a nó. Chínhầ ệ ự ễ ớ ấ ả ạ ứ ạ ủ
vì th , trong quá trình xây d ng ch nghĩa xã h i, giai c p công nhân v i t cách là giai c p c mế ự ủ ộ ấ ớ ư ấ ầ
quy n, ph i b ng m i ph ng pháp thông qua đ i ngũ nh ng nhà t t ng và các thi t ch tề ả ằ ọ ươ ộ ữ ư ưở ế ế ư
t ng c a mình đ tác đ ng, chi ph i các quan h t t ng, quá trình t t ng nh m gi v ng,ưở ủ ể ộ ố ệ ư ưở ư ưở ằ ữ ữ
tăng c ng vai trò ch đ o c a h t t ng c a mình trong đ i s ng tinh th n xã h i, b iườ ủ ạ ủ ệ ư ưở ủ ờ ồ ầ ộ ở
“nh ng t t ng th ng tr c a m t th i đ i bao gi cũng ch là nh ng t t ng c a giai c pữ ư ưở ố ị ủ ộ ờ ạ ờ ỉ ữ ư ưở ủ ấ
th ng tr ”.ố ị
Xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩa là ho t đ ng có m c đích c a giai c p công nhânự ề ộ ủ ạ ộ ụ ủ ấ

thông qua Đ ng c ng s n và nhà n c xã h i ch nghĩa, nh m xây d ng và phát tri n h tả ộ ả ướ ộ ủ ằ ự ể ệ ư
t ng xã h i ch nghĩa - h t t ng c a gia c p công nhân tr thành h t t ng ch đ oưở ộ ủ ệ ư ưở ủ ấ ở ệ ư ưở ủ ạ
trong xã h i. Do đó, gi v ng và tăng c ng vai trò ch đ o c a h t t ng giai c p công nhânộ ữ ữ ườ ủ ạ ủ ệ ư ưở ấ
trong đ i s ng tinh th n xã h i là ph ng th c quan tr ng đ xây d ng n n văn hóa xã h i chờ ố ầ ộ ươ ứ ọ ể ự ề ộ ủ
nghĩa. Đây là ph ng th c c b n đ gi v ng đ c tr ng, b n ch t c a n n văn hóa đó. Ph ngươ ứ ơ ả ể ữ ữ ặ ư ả ấ ủ ề ươ
th c này đ c ti n hành thông qua vi c truy n bá h t t ng c a giai c p công nhân trong cácứ ượ ế ệ ề ệ ư ưở ủ ấ
t ng l p nhân dân b ng nh ng ph ng pháp và hình th c thích h p.ầ ớ ằ ữ ươ ứ ợ
. Không ng ng tăng c ng s lãnh đ o c a Đ ng C ng s n và vai trò qu n lý c a nhà n cừ ườ ự ạ ủ ả ộ ả ả ủ ướ
xã h i ch nghĩa đ i v i ho t đ ng văn hóa.ộ ủ ố ớ ạ ộ
S lãnh đ o c a Đ ng C ng s n và qu n lý c a nhà n c xã h i ch nghĩa đ i v i m i ho tự ạ ủ ả ộ ả ả ủ ướ ộ ủ ố ớ ọ ạ
đ ng văn hóa là ph ng th c có tính nguyên t c, là nhân t quy t đ nh th ng l i s nghi p xâyộ ươ ứ ắ ố ế ị ắ ợ ự ệ
d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩa. Ph ng th c này đ c coi là s đ m b o v chính tr , tự ề ộ ủ ươ ứ ượ ự ả ả ề ị ư
t ng đ n n văn hóa xây d ng trên n n t ng c a h t t ng c a giai c p công nhân đi đúngưở ể ề ự ề ả ủ ệ ư ưở ủ ấ
quĩ đ o và m c tiêu xác đ nh. Theo các nhà kinh đi n c a ch nghĩa Mác-Lênin, th c ch t đây làạ ụ ị ể ủ ủ ự ấ
s tăng c ng chuyên chính vô s n trong ho t đ ng văn hóa. Thi t l p chuyên chính vô s n thìự ườ ả ạ ộ ế ậ ả
m i có ti n đ chính tr cho vi c xây d ng n n văn hóa vô s n. Gi v ng và không ng ng tăngớ ề ề ị ệ ự ề ả ữ ữ ừ
c ng chuyên chính vô s n là s đ m b o cho th ng l i c a quá trình xây d ng n n văn hóa vôườ ả ự ả ả ắ ợ ủ ự ề
s n.ả
Đ ng lãnh đ o xây d ng n n văn hóa b ng c ng lĩnh, đ ng l i, chính sách văn hóa c aả ạ ự ề ằ ươ ườ ố ủ
mình và s lãnh đ o c a Đ ng ph i đ c th ch hóa trong hi n pháp, pháp lu t, chính sách.ự ạ ủ ả ả ượ ể ế ế ậ
Nhà n c th c hi n qu n lý văn hóa theo đúng các nguyên t c, quan đi m, ch tr ng c a Đ ngướ ự ệ ả ắ ể ủ ươ ủ ả
C ng s n.ộ ả
. Xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩa ph i theo ph ng th c k t h p vi c k th a nh ngự ề ộ ủ ả ươ ứ ế ợ ệ ế ừ ữ
giá tr trong di s n văn hóa dân t c v i ti p thu có ch n l c nh ng tinh hoa c a văn hóa nhânị ả ộ ớ ế ọ ọ ữ ủ
lo i.ạ
N n văn hóa xã h i ch nghĩa không hình thành t h vô, trái l i, nó đ c hình thành trên cề ộ ủ ừ ư ạ ượ ơ
s k th a nh ng giá tr văn hóa c a dân t c. Văn hóa dân t c là n n móng và trên c s đó ti pở ế ừ ữ ị ủ ộ ộ ề ơ ở ế
thu tinh hoa văn hóa nhân lo i, Lênin đã t ng nói: Văn hóa vô s n là s phát tri n h p qui lu tạ ừ ả ự ể ợ ậ
c a t ng s nh ng ki n th c mà loài ng i tích lũy đ c, “đó là con đ ng đang và s ti p t củ ổ ố ữ ế ứ ườ ượ ườ ẽ ế ụ
đ a văn hóa vô s n, cũng nh chính tr kinh t h c do Mác hoàn ch nh l i”ư ả ư ị ế ọ ỉ ạ

S g n k t gi a gi gìn, k th a văn hóa dân t c, ti p thu giá tr văn hóa nhân lo i v i quáự ắ ế ữ ữ ế ừ ộ ế ị ạ ớ
trình s n sinh giá tr m i, t o nên s th ng nh t bi n ch ng c a hai m t gi gìn và sáng t o vănả ị ớ ạ ự ố ấ ệ ứ ủ ặ ữ ạ
hóa. Đây đ c coi là ph ng th c nh m xây d ng n n văn hóa xã h i ch nghĩa phong phú, đaượ ươ ứ ằ ự ề ộ ủ
d ng. cùng v i quá trình này là nh ng ph ng pháp thích h p nh m đ a nh ng giá tr văn hóaạ ớ ữ ươ ợ ằ ư ữ ị
vào đ i s ng xã h i đ đông đ o nhân dân đ c h ng th văn hóa do mình sáng t o ra.ờ ố ộ ể ả ượ ưở ụ ạ
. T ch c và lôi cu n qu n chúng nhân dân vào các ho t đ ng và sáng t o văn hóaổ ứ ố ầ ạ ộ ạ
Trong ti n trình cách m ng xã h i ch nghĩa, trong s nghi p xây d ng ch nghĩa xã h i,ế ạ ộ ủ ự ệ ự ủ ộ
nhân dân lao đ ng đã tr thành ch th sáng t o và h ng th văn hóa. Tuy nhiên, đ phát huyộ ở ủ ể ạ ưở ụ ể
t i đa tính ch đ ng, sáng t o c a qu n chúng, Đ ng C ng s n và nhà n c xã h i ch nghĩaố ủ ộ ạ ủ ầ ả ộ ả ướ ộ ủ
144