hướng dẫn phân tích khí máu động mạch

Híng dÉn ph©n tÝch khÝ
m¸u ®éng m¹ch
BSNT. Vò V¨n Gi¸p
BM Néi tæng hîp

chỉ định
1. Đánh giá tình trạng PaCO2, toan kiềm (pH, PaCO2),
ô xy hoá máu (PaO2, SaO2) và khả năng vận
chuyển ô xy của máu (PaO2, HbO2 và tHb).
2. Đánh giá đáp ứng điều trị của BN
- Sau thở oxy
- Sau thở máy (có và không xâm nhập)
3. Đánh giá kết quả test chẩn đoán: test gắng sức,
test đi bộ 6 phút
4. Theo dõi tình trạng của BN và tiến triển của bệnh

Chống chỉ định

Không có chống chỉ định tuyệt đối

Cẩn trọng: Rối loạn đông máu, đang dùng
các thuốc chống đông hoặc tiêu sợi huyết.

CCĐ vị trí lấy mẫu máu XN:

Test Allen (-) chọc vị trí ĐM khác

Không chọc ĐM sau nơi có shunt giải phẫu
(BN TNT chu kì)

vÞ trÝ lÊy mÉu
1. §éng m¹ch quay
2. §éng m¹ch c¸nh tay
3. §éng m¹ch ®ïi

Động mạch quay
1. Ưu điểm

Nông nhất, dễ sờ và dễ cố định

Có tuần hoàn bàng hệ qua ĐM trụ

Không có nhánh TM lớn đi kèm

Đỡ đau hơn so với chọc ĐM khác
2. Nh\ợc điểm

Không làm đ\ợc nếu test Allen (-)

Động mạch cánh tay
1. Ưu điểm

Có thể lấy đựôc mẫu BP khi mạch
đập yếu
2. Nh\ợc điểm

Có TM lớn đi kèm => nguy cơ lấy
vào máu TM

Có dây TK đi ngay cạnh => Nguy

cơ chọc vào dây TK

Động mạch đùi
1. Ưu điểm

Có thể lấy đựôc mẫu BP khi
ngừng tuần hoàn, tụt HA
2. Nh\ợc điểm

ĐM ở sâu nhất => khó xác định

Nằm cùng TM và dây TK=> nguy
cơ lấy phải máu TM và gây đau

Không có tuần hoàn bàng hệ

chuẩn bị dụng cụ

Găng tay

Bông cồn

Gạc vô khuẩn

Kim 22 gauge, vát ngắn

Xy lanh tráng Heparin

Đầu bịt xylanh

Túi đá nhỏ

Khẩu trang

Kính bảo vệ

Giấy XN ghi đầy đủ
thông số

Xylanh, lidocain tê

Các bớc tiến hành

Giải thích cho bệnh nhân

Đeo khẩu trang, mang kính bảo vệ, đi găng

Làm nghiệm pháp Allen

Nếu d\ơng tính: chọc ĐM quay

Nếu âm tính: lựa chọn vị trí hoặc PP khác

Tiến hành lấy mẫu bệnh phẩm

NghiÖm ph¸p allen
B\íc 1
B\íc 4
B\íc 3
B\íc 2

C¸c ph¬ng ph¸p lÊy mÉu

ph¬ng ph¸p Chäc ®éng m¹ch

Copyright ©1998 BMJ Publishing Group Ltd.

LÊy qua catheter ®éng m¹ch

ph¬ng ph¸p LÊy mÉu mao m¹ch

Tai biến

Co thắt động mạch

Tắc mạch do huyết khối hoặc tắc mạch khí

Phản vệ với thuốc gây tê tại chỗ

Nhiễm khuẩn vị trí chọc, NK huyết

Máu tụ tại nơi chọc ĐM (ng\ời già)

Chảy máu

Tổn th\ơng mạch máu

Tắc động mạch

Phản xạ phó giao cảm

Đau, tổn th\ơng thần kinh ngoại vi

sai lÇm khi lÊy mÉu xn
1. KhÝ lÉn trong mÉu m¸u
2. Anh h\ëng cña chuyÓn ho¸
3. Qu¸ thõa chÊt chèng ®«ng
4. LÊy nhÇm m¸u tÜnh m¹ch
5. Thay ®æi nhiÖt ®é

khí lẫn trong mẫu máu
Anh h\ởng KQ Cách phát hiện Phòng tránh
PaCO2
pH
PaO2 nếu thấp
hơn
PaO2 nếu cao
hơn
-
QS thấy bọt
khí trong mẫu
-
PaCO2 thấp
không t\ơng
ứng với lâm
sàng
-
Bỏ mẫu khi thấy
có nhiều bọt khí
-

đuổi toàn bộ khí
còn lại trong mẫu
-
đậy nhanh ống
nghiệm sau khi
lấy

anh hëng cña chuyÓn ho¸
Anh h\ëng KQ
C¸ch ph¸t hiÖn Phßng tr¸nh
↑ PaCO2
↓ pH
↓ paO2
MÉu ®Ó qu¸
l©u
-
Kh«ng nªn ®Ó
mÉu m¸u qu¸
15 phót
-
B¶o qu¶n mÉu
trong n\íc ®¸

Quá thừa chống đông
ảnh h\ởng KQ
Cách phát hiện Phòng tránh
PaCO2
pH
PaO2 nếu
thấp hơn

PaO2 nếu
cao hơn
- QS thấy
Heparine
thừa trong
ống nghiệm
-
Chỉ tráng Heparin
-
Nên dùng Heparin
loại khô lithium tốt
hơn sodium

Lấy nhầm máu tĩnh mạch
ảnh h\ởng KQ
Cách phát hiện Phòng tránh
PaCO2
pH
PaO2 thấp rõ
-
Không thấy máu
lên ống nghiệm
theo nhịp
-
BN không có triệu
chứng của thiếu
ô xy máu
-
Hạn chế lấy mẫu ở đ M
cánh tay hoặc đM đùi

-
Không nên hút máu khi lấy
mẫu
-
Dùng kim tiêm có độ vát
ngắn
-
Tránh chọc xuyên đM
-
So sánh SaO2 với SpO2

Thay đổi nhiệt độ
ảnh h\ởng KQ
Cách phát hiện Phòng tránh
Nhiệt độ máy
phân tích
<,>37
0
C làm
thay đổi: pH
PaCO2, PaO2
Kiểm tra nhiệt
độ hiệu
chỉnh của
máy
Bảo d\ỡng, căn
chỉnh máy định kỳ

Th«ng tin cÇn thiÕt
•

KhÝ m¸u ®éng m¹ch: pH, PCO2, PO2, HCO3
-
•
§iÖn gi¶i ®å: Na
+
, K
-
, Cl
-
•
TÝnh kho¶ng trèng anion
(Na
+
K
+
) (Cl–
-
+ HCO3
-
)
B×nh th\êng: 12 ± 4 mmol/L

Gi¸ trÞ b×nh thêng
Th«ng sè B×nh th\êng Toan KiÒm
pH 7,35 7,45– < 7,35 > 7,45
PaCO2 35 45 mm Hg– > 45 < 35
HCO3
-
22 28 mEq/L– < 22 > 28
BE (-2) (+2)– < -2 > +2

PaO2 80 100 mmHg–
SaO2 > 95 %

Các bớc phân tích khí máu

B\ớc 1: Khí máu toan hay kiềm?

B\ớc 2: RL đó có phải do hô hấp không?

B\ớc 3: RL đó có phải do chuyển hoá không?

B\ớc 4: Rối loạn còn bù hay mất bù, mức độ bù
thế nào? Rối loạn cấp hay mạn tính?