sáng kiến kinh nghiệm môn công nghệ phương pháp vân dụng lý thuyết thực tế vào bài học

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LÀO CAI

Trường THPT số 2 TP Lao Cai

KINH NGHIệM GIảNG DạY
Nm hc 2011 - 2012

TÊN ĐỀ TÀI :
" Phương

pháp vận dụng kiến thức thực
tế vào bài học ”

Họ tên : Lương Văn Thắng
Đơn vị : Tổ vật lý – Công nghệ
Trường THPT số 2 TP Lào Cai

1


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LÀO CAI

Trường THPT số 2 TP Lào Cai

TÊN ĐỀ TÀI :
" Phương

pháp vận dụng kiến thức thực
tế vào bài giảng ”

Họ tên : Lương Văn Thắng

Đơn vị : Tổ vật lý – Công nghệ
Trường THPT số 2 TP Lào Cai

Năm học : 2011 – 2012
2


Phần 1

ĐẶTVẤN ĐỀ
I – LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Môn công nghệ là một phân mơn có số giờ thực thực hành tương đối
nhiều và nó cũng là phân mơn phụ trợ cho các mơn học chính . Tư tưởng
suy nghĩ của học sinh chỉ đầu tư vào các mơn chính để thi vào các trường
đại học , còn việc học mơn cơng nghệ chỉ là để hồn thành con số điểm cho
q trình học tại trường , có những học sinh cịn mang tính chống đối
trong khi học . Cho nên việc giảng dạy mơn này thực sự là khó khăn khi
lên lớp nếu giáo viên quản lý lớp không tốt và không đổi mới phương pháp
khi giảng dạy . Trong chương trình có rất nhiều bài thực hành gần gũi với
thực tế nếu giáo viên không thường xuyên tổ chức các giờ thực hành mà lại
tăng việc dạy lý thuyết thì các em thực sự là chán học mơn này .
Vì lẽ đó trong q trình giảng dạy mơn cơng nghệ tuy kinh nghiệm
chưa có nhiều nhưng tơi mạnh dạn đư ra một số ý kiên mang tính đổi mới
phương pháp giảng dạy sao cho giờ dạy của môn này làm cho học sinh
hứng thu và tích cực hơn , Với tiêu đề “ Phương pháp vận dụng kiến thức
bài giảng vào thực tiễn” .
ý kiến của tôi đưa ra tuy chưa được sâu sắc nhưng cũng phần nào nói
nên được những vấn đề cần khắc phục và vận dụng trong q trình giảng
dạy mơn cơng nghệ . Mong các đồng chí đồng nghiệp tham gia góp ý kiến
xây dựng cho bản sáng kiến kinh nghiệm của tôi được phong phú hơn .

Tôi xin chân thành cảm ơn !

3


II- CƠ SỞ LÝ LUẬN :
Qua giảng dạy nhiều năm ở lớp 12 cho thấy để học sinh hiểu rõ công
dụng, ứng dụng của các loại máy biến áp đối với từng lĩnh vực trong thực tế thì
ta phải giúp các em tìm hiểu và nghiên cứu thêm các nội dung sau:
1- Khái niệm về máy biến áp.
2- Máy biến áp 3 pha.
3- Máy biến áp 1 pha
4- Kiểm tra đánh giá học sinh.
III- CƠ SỞ THỰC TIỄN :
Trong quá trình giảng dạy , khi tiếp xúc với học sinh , yêu cầu học sinh
phải hiểu công dụng của máy biếp áp và việc ứng dụng của từng loại máy biến
áp vào trong từng lĩnh vực . Các em rất lúng túng , sợ sệt khi phải nêu và trình
bầy công dụng của máy biếp áp và việc ứng dụng của từng loại máy biến áp vào
trong từng lĩnh vực . Nắm bắt được tình hình đó nên việc chủ động của người
giáo viên phải hướng dẫn chỉ bảo các em nắm bắt kiến thức thực tế chu đáo , cụ
thể những yêu cầu như trên trong từng tiết dạy . Sau mỗi bài dạy cần có kiểm tra
, đánh giá rút kinh nghiệm .
IV- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
- Giáo viên giới thiệu chung và đưa ra nội dung thảo luận.
- Chia nhóm thảo luận tìm hiểu chung.
- Các nhóm đưa ra ý kiến đã thảo luận .
- Thăm quan và thực hành thực tế đế làm cơ sở đánh giá ý kiến thảo luận
của nhóm .
- Giáo viên phân tích thêm .
- Kiểm tra đánh giá từng cá nhân học sinh.

V- ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU : Học sinh lớp 12
VI- THỜI GIAN THỰC HIỆN : Cuối kỳ I và đầu học kỳ II năm học
2011-2012 .

4


Phần II

CÁC NỘI DUNG ĐỀ TÀI
Khi giảng dạy môn công nghệ lớp 12 nhất là các chương mạch điện
xoay chiều có nhiều kiến thức liên quan đến thực tế hàng ngày . Vì đây là phần
liên quan đến mạng điện chiếu sáng trong tất cả các gia đình các em học sinh và
các thiết bị trong điện trong gia đình chủ yếu là sử dụng nguồn điện xoay chiều ,
nếu giảng dạy đến chương này các giờ thực hành không được giới thiệu và
chuẩn bị chu đáo thì sẽ làm cho các em học sinh chán nản và không hứng thú .
Chính vì lẽ đó khi giảng đến phần máy biến áp nói chung thì giáo viên cần phân
tích cho các em biết những vấn đề sau có liên quan đến cuộc sống hàng ngày của
các em
1- Khái niệm Máy biến áp:
Máy biến áp là một thiết bị điện tĩnh dùng để biến đổi dòng điện và điện áp
xoay chiều từ cấp này sang cấp khác mà tần số của nó khơng thay đổi .
Nếu bỏ qua điện áp rơi trên các cuộn dậy thì ta có E1 = E2 ( E1 là sđđ cuộn
dây sơ cấp, E2 là sđđ cuộn dây thứ cấp )
U

n

1
2

Gọi k là hệ số máy biến áp ta có k = U = n
2
1

k > 1 thì U1>U2 : ta có máy giảm áp
k < 1 thì U12-Máy biến áp 3 pha : Thường dùng để biến đổi và truyền tải , phân phối
điện năng .
+) Có những em học sinh sẽ thắc mắc là : Quá trình biến đổi điện năng
được thực hiện như thế nào :
Giáo viên cần lấy ngay ví vụ trong thực tế : Đường dây điện đi từ Đông Anh
hoặc Yên Bái lên Lào Cai là đường dây 110(KVA) như vậy mạng điện gia đình
chúng ta khơng thể đấu trực tiếp vào đường dây điện đó được ví điện áp q
lớn . Mà các thiết bị gia đình chỉ có dùng điện áp 220V . Cho nên các trạm điện
đã phải dùng máy biến áp 3 pha để biến đổi điện áp từ 110KV / 35KV/ 0,4KV /
5


220V và mạng điện gia đình chúng ta sẽ đấu vào đầu ra của máy biến áp ba pha
có điện áp thấp nhất là 220V.
+) Có thể có ý kiến của các em học sinh sẽ hỏi là : Mạng điện điện ba pha
4 dây là mạng như thế nào ? Giáo viên cần giải thích và vẽ hình và lấy ví dụ :
VD: ở đường dây ngồi đường quốc lộ trên các đầu cột ta thấy có 4 dây dẫn điện
. Đấy chính là mạng 3 pha 4 dây : Để tạo ra mạng 3 pha 4 dây người ta dùng 1
MBA 3 pha ( MBA điện lực ) : -> Cuộn sơ cấp đầu vào có 3 cuộn dây
AX,BY,CZ đấu hình sao .
-> Cuộn thứ cấp đầu ra cung cấp điện cho
các phụ tải có 3 cuộn dây ax, by , cz . 3 cuộn này đấu Yo ( sao không ) 3 điểm x,
y ,z đấu chụm lại và đưa ra 1 dây 0 ( dây trung tính ) . 3 dây pha thường qui
định a , b , c và dây trung tính qui định là : 0

A B C
SC
X Y

MBA 3ph

Z

x

y

z

a

b

c

TC
0

Pt1

Pt2

Pt3

+) Học sinh có thể hỏi : Như vậy gia đình em muốn sử dụng điện phải

đấu như thế nào trên đường dây 3 pha 4 dây đó ?
6


Giáo viên cần giải thích cho các em có thể đấu theo 1 trong 3 cách sau :
Cách 1 : đấu từ dây a – 0
Cách 2 : đấu từ dây b– 0
Cách 3 : đấu từ dây c – 0
Các phụ tải gia đình đấu chung dây chung tính vì đều là phụ tải 1 pha .
+) Học sinh có ý kiến tiếp : Tại sao khơng đấu được từ dây a đến dây b hoặc
từ dây b đến dây c , từ dây c đến dây a ?
Giáo viên cần giải thích : Nếu đo điện áp từ dây a-b; b-c ; c-a đều là điện áp
dây vì 3 này đều là dây pha ( lửa ), độ lớn của u này bằng 380v . Điện áp không
phù hợp với điện áp các đồ dùng điện .
Đấu như C1 , C2 , C3 thì nguồn điện vào gia đình các em sẽ là điện áp pha , có
độ lớn U= 220v. Theo như lý thuyết thì Ud=√3 .Up => Nếu đấu điện vào các
gia đình từ dây a-b, b-c, c-a thì có U= √3 .Up = 1,7 . 220 = 380v các TB điện sẽ
bị cháy .
Nếu đấu điện vào các gia đình từ dây a-0, b-0, c-0 thì có U= Ud/√3 = 380/1,7 =
220v phù hợp với các TB điện .
Kết luận : Khi đấu điện sinh hoạt vào các gia đình chỉ được phép đấu 1
dây lửa với 1 dây trung tính ta có điện áp Up = 220V. Cịn nếu gia đình nào có
dùng điện sản xuất phục vụ cho động cơ 3 pha thì ta mới được phép đấu váo 3
dây pha ( a , b , c )
Vì vậy : Trong quá trình đấu và mắc điện trên đầu cột điện người thợ
phải hết sức chú ý nếu đấu nhầm 2 dây lửa để đưa nguồn điện sinh hoạt vào
trong gia đình thì tồn bộ đồ dùng điện trong gia đình sẽ chịu điện áp cao và dẫn
đến cháy hỏng .
Sau khi hướng dẫn trên lý thuyết xong giáo viên dùng đồng hồ vơn kế đo
điện áp trực tiếp tại ổ cắm phịng học cho các em quan sát để chứng minh rằng

điện áp tại phòng học đang sử dụng điện áp pha Up = 220V . Và tổ chức cho
các em quan sát tại điểm đấu dâu trên đầu cột điện đã có qui định dây pha và
dây mát .
7


+) ý kiến học sinh hỏi : máy biến áp 3 pha dùng truyền tải điện năng như thế
nào .
Giáo viên giải thích và vẽ hình :
Khi truyền tải điện năng đi xa người ta áp dụng phương pháp là tăng điện áp
trước khi truyền để giảm được sự tổn thất điện năng sau khi truyền đến nơi sử
dụng . Như vậy phải dùng 2 máy biến áp 3 pha :
1 máy đầu nguồn trước khi truyền là máy tăng áp , 1 máy ở cuối nguồn sau khi
truyền là máy giảm áp .
VD : Sơ đồ truyền tải điện năng đi xa áp dụng phương pháp tăng điện áp
trước khi truyền . Có thể tăng từ 10KV lên 35kV ( 220kV), sau khi truyền xong
lại giảm xuống10kV; 0,4kV cung cấp cho phụ tải tiêu thụ.

11

2

3

4

5

∼

1 – Nhà máy phát điện 3 pha
2 - Máy tăng áp
3 - Đường dây truyền tải
4 – Máy hạ áp
5 – Hộ tiêu thụ điện ( các gia đình )
3 -Máy biến áp 1 pha : Thường dùng trong các hộ gia đình đển biến đổi
điện áp thấp phục vụ cho các thiết bị điện trong gia đình .
Giáo viên giải thích :
-Biến đổi điện áp từ 220V xuống còn 3V , 6V , 9V ,12V phục vụ cho các
thiết bị đài , ti vi , ....
-Đến phần này giáo viên có thể chuẩn bị 1 máy biến áp nhỏ có nguồn vào
cuộn sơ cấp 220V và các đầu ra 3V,6,9V ,12V... và chuẩn bị các loại bóng đèn
nhỏ có điện áp tương ứng với đầu ra máy để thực hiện thực hành ngay tại lớp .
8


-Giải thích thêm đây là máy biến áp cảm ứng cuộn sơ cấp và thứ cấp riêng
biệt . Điện áp đầu ra là điện áp cảm ứng .
+) Học sinh có thể đưa ra câu hỏi : Như vậy MBA này có mấy cuộn dây ?
+) Giáo viên vẽ hình và giải thích :
Sơ đồ ngun lý MBA 1 pha

Có 1 cuộn sơ cấp . Cịn cuộn thứ cấp thì mỗi nấc điện áp ra là có 1 cuộn dây.
Các cuộn này quấn liền với nhau .
Trong phần máy biến áp 1 pha này giáo viên đưa ra 1 ví dụ : Có 1 máy biến
áp cảm ứng cuộn sơ có điện áp đầu vào U= 110V , cuộn thứ cấp có điện áp ra U
= 220V .
Hỏi : Có thể đấu máy biến áp này vào nguồn có điện áp 220V được
khơng ? Nếu được thì mắc như thế nào ?
Giáo viên cần chuẩn bị 1 máy biến áp cảm ứng có cấu tạo như trên . 1 nguồn

điện xoay chiều U = 220V .1 đồng hồ vôn kế .
+) Cho học sinh suy nghĩ .
+) Sau đó giáo viên giải thích và thực hành ngay tại lớp cho học sinh quan sát :
• Có thể đấu được vì : Máy biến áp có tính chất nghịch đảo .
• Cuộn sơ cấp có thể chuyển thành cuộn thứ cấp .
• Như vậy trong trường hợp này cuộn thứ cấp có điện áp là 220V sẽ chuyển
thành cuộn sơ cấp .
• Cuộn sơ cấp có điện áp 110V sẽ chuyển thành cuộn thứ cấp .
9


• Nguồn có điện áp là 220V
• Để chứng minh điều trên là đúng ta sẽ đấu cuộn thứ cấp vào nguồn điện
220V tại lớp học .
• Dùng đồng hồ vôn kế đo điện áp đầu ra : Vôn kế sẽ chỉ là 110V .
4 – Kiểm tra đánh giá học sinh
Sau khi giới thiệu xong công dụng, ứng dụng và cấu tạo, nguyên lý làm việc của
từng loại máy biến áp trong thực tế tôi đã tiến hành kiểm tra đánh giá học sinh
với nội dung sau :
Câu 1 : Công dụng và ứng dụng của máy biến áp 1 pha và máy biến áp 3 pha ?
Câu 2 : Cách nối nguồn điện vào các gia đình từ máy biến áp 3 pha ?
Câu 3 : Tại sao trong các thiết bị điện gia dụng ( ti vi , đầu đĩa , máy tính ...) lại
phải sử dụng máy biến áp 1 pha .
Kết quả kiểm tra lớp 12A2 :
TS HS
44

Giỏi
15

Khá
27

TB
2

Yếu
0

Kém
0

Khá
27

TB
4

Yếu
0

Kém
0

Kết quả kiểm tra lớp 12 A5 :
TS HS
41

Giỏi
10

Phần III
KẾT LUẬN – ĐỀ NGHỊ
1- Kết luận :
Qua bài giảng trên học sinh đã phần nào hiểu giá trị của việc vận dụng
kiến thức trong bài học vào thực tế cuộc sống hơn và làm cho các em hứng thu
tìm tịi và biết khai thác kiến thức về máy biến áp trong sản xuất và trong cuộc
sống sinh hoạt . Có như vậy giờ dạy của giáo viên mới đạt hiệu quả cao hơn .

2- Đề nghị :
10


Nhà trường cần bổ sung thêm các loại máy biến áp một pha, các bộ nguồn 1
chiều và mơ hình máy biến áp ba pha để giáo viên và học sinh thực hành về máy
biến áp được phong phú hơn .
Lào cai , Ngày 20 tháng 12 năm 2011
Người viết
Lương Văn Thắng

TÀI LIỆU THAM KHẢO
11


TT

1

2

Tên tài liệu

Tên tác giả

HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ LẮP ĐẶT
MẠNG ĐIỆN

Trần Thế San- Nguyễn Trọng
Thắng : Đại học SPKT TP Hồ Chí
Minh

VẼ VÀ THIẾT KẾ MẠCH IN VỚI
ORCAD 10

Việt Hùng Vũ, Trần Thị Hồng
Oanh,
Đậu Trọng Hiến

3

SÁCH CƠNG NGHỆ LỚP 12

Trần Ngọc Khánh, Phạm Thị
Phượng - NXBGD

MỤC LỤC
TT

Đề mục

Trang
12


1
2
3

4

5
6

Tên đề tài
Đặt vấn đề
Cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn, phương pháp nghiên cứu, đối

2
3
4

tượng nghiên cứu, thời gian thực hiện.
PHẦN II : CÁC NỘI DUNG ĐỀ TÀI.
1 : Khái niệm về máy biến áp
2: Máy biến áp 3 pha
3: Máy biến áp 1 pha
4: Kết quả kiểm tra đánh giá học sinh
PHẦN III : KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
Kết luận
Đề nghị

Tài liệu tham khảo

5
5
5
8
10
10
10
11
12

Phần nhận xét và thông qua của tổ :
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………................................................................................…………
13


Lào Cai, ngày …….tháng …….năm 2011
Tổ trưởng
Nguyễn Thị Thuý Hà
ĐÁNH GIÁ NHẬN XÉT CỦA NHÀ TRƯỜNG
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………

14