Tài liệu tập huấn về tư vấn điều trị nghiện ma túy

Chương 8
Các nhóm khách hàng đc bit
Tài liệu tập huấn về
Tư vấn điều trị nghiện ma túy
TÀI LIU GING DY
VIETNAMESE AND AMERICANS
IN PARTNERSHIP TO FIGHT HIV/AIDS

VIETNAMESE AND AMERICANS
IN PARTNERSHIP TO FIGHT HIV/AIDS
Tài liệu DàNH CHO GiẢNG ViÊN
TÀI LIỆU TẬP HUẤN
VỀ TƯ VẤN ĐIỀU TRỊ
NGHIỆN MA TÚY

I
Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
MC LC
Phn I: Kiến thức cơ bản về tư vấn cá nhân điều trị nghiện ma túy
Chương 1. Đnh hưng cho ging viên
Chương 2. Tư vn điu tr nghin ma túy là gì?
2.1. Giới thiệu về tư vấn
2.2. Các khái niệm cơ bản trong tư vấn điều trị nghiện ma túy
2.3. Những nguyên tắc cơ bản trong tư vấn điều trị nghiện ma túy
2.4. Các kĩ năng tư vấn
2.5. Các kĩ thuật tư vấn
2.6. Quy trình tư vấn điều trị nghiện ma túy
Chương 3. Ma túy, nghin ma túy và Các phương pháp điu tr nghin ma túy
3.1. Chất gây nghiện hướng thần, sử dụng và hậu quả
3.2. Các vấn đề liên quan đến rượu bia
3.3. Kiến thức cơ bản về nghiện

3.4. Các nguyên tắc cơ bản trong điều trị nghiện ma túy
3.5. Những yếu tố để điều trị thành công
3.6. Điều trị nghiện heroin
Chương 4. Phng vn to đng lc
4.1. Mô hình Các giai đoạn thay đổi hành vi và những khái niệm cơ bản
trong phỏng vấn tạo động lực
4.2. Nguyên tắc và các bước tiến hành trong phỏng vấn tạo động lực
4.3. Gắn kết phỏng vấn tạo động lực và các giai đoạn thay đổi hành vi
Chương 5. Kĩ thut và kĩ năng cơ bn trong tư vn điu tr nghin ma túy
(minh ha bng các hot đng đóng vai)
5.1. Đánh giá khách hàng
5.2. Giải quyết vấn đề
5.3. Đặt mục tiêu
5.4. Giảm nguy cơ
Chương 6. D phòng tái nghin
6.1. Liệu pháp dự phòng tái nghiện
6.2. Kỹ năng từ chối
6.3. Đối phó với cơn thèm nhớ
6.4. Quản lí căng thẳng
6.5. Quản lí thời gian
II
Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
MC LC (tiếp)
Phn II: Các kĩ thuật nâng cao về tư vấn cá nhân điều trị nghiện ma túy
Chương 7. Qun lí tình trng say/ phê và hành vi đi đu
7.1. Quản lí sự nóng giận
7.2. Xử trí đối với những khách hàng hung hăng
7.3. Giải quyết mâu thuẫn
7.4. Làm việc với khách hàng đang phê/ say
Chương 8. Các nhóm khách hàng đc bit

8.1. Làm việc với gia đình để tăng cường hỗ trợ
8.2. Làm việc với thanh thiếu niên
8.3. Làm việc với phụ nữ
Chương 9. Giám sát h tr chuyên môn
9.1. Khung giám sát hỗ trợ chuyên môn
9.2. Nguyên tắc cơ bản khi giám sát hỗ trợ chuyên môn
9.3. Thảo luận trường hợp
9.4. Dự phòng và quản lý suy kiệt
Phn III: Phụ lục
Ph lc I: Mẫu chương trình tập huấn
Ph lc II: Mẫu phiếu đánh giá
Ph lc III: Mẫu bài kiểm tra viết
III
Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
LI CM ƠN
Giáo trình đào tạo tư vấn điều trị nghiện ma túy này là kết quả của sự nỗ lực hợp tác trong
suốt ba năm qua và chúng tôi mong muốn được bày tỏ lòng biết ơn tới các đồng nghiệp
đã góp sức giúp hoàn thành tài liệu. Chúng tôi đánh giá cao sự đóng góp của Tiến sĩ Myat
Htoo Razak, nguyên cố vấn kĩ thuật cao cấp của Văn phòng FHI khu vực châu Á – Thái
Bình Dương và ông Umesh Sama, nguyên là chuyên gia của Hệ thống Giảm tác hại châu Á
trong việc chuẩn bị và nghiên cứu tài liệu cho các phiên bản trước của tài liệu này. Chúng
tôi cũng xin cảm ơn các thành viên của Nhóm can thiệp đối với người tiêm chích ma túy
và Nhóm Chiến lược thay đổi hành vi của Tổ chức FHI Việt Nam: Bác sĩ Phạm Huy Minh,
Bùi Xuân Quỳnh, Lê Thị Ban, Đinh Thị Minh Thu, Nguyễn Thu Hạnh, Hoàng Thị Mơ, đã hỗ
trợ và đóng góp ý kiến trong suốt quá trình phát triển tài liệu; và Thạc sĩ Vương Thị Hương
Thu, Tiến sĩ Nguyễn Tố Như và BS. Hoàng Nam Thái đã giúp hoàn thiện tài liệu. Chúng tôi
cũng trân trọng cảm ơn những ý kiến quí báu từ Tiến sĩ Stephen Jay Mills và Bác sĩ Rachel
Burdon cho những bản thảo đầu tiên và Thạc sĩ Simon Baldwin với bản thảo cuối cùng.
Chúng tôi bày tỏ sự cảm ơn đối với Chương trình Hỗ trợ Khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kì
cho phòng chống AIDS tại Việt Nam (PEPFAR), Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kì (USAID)

và Tổ chức Pact Việt Nam đã hỗ trợ tài chính và kĩ thuật cho việc thực hiện và nhân rộng
chương trình tư vấn điều trị nghiện ma túy, cũng như cho việc phát triển và hoàn thiện
giáo trình đào tạo này. Chúng tôi đặc biệt cảm ơn Tiến sĩ Karl D. White, nguyên Cố vấn về
Lạm dụng chất gây nghiện, SAMSHA; Bà Ellen Lynch, Quyền Giám đốc Chương trình Y tế
công cộng, USAID; Tiến sĩ John Eyres, Cố vấn kĩ thuật cao cấp về Điều trị nghiện ma túy và
dự phòng HIV, USAID; và Bà Nguyễn Thị Minh Hương, chuyên gia về HIV và điều trị nghiện
ma túy, USAID.
Trong quá trình biên dịch và xuất bản không tránh khỏi sai sót, chúng tôi rất mong nhận
được ý kiến đóng góp của bạn đọc. Các ý kiến của quý vị xin đề nghị gửi về:
Tổ chức Sức khỏe Gia đình Quốc tế (FHI/Vietnam).
Tầng 3, số 1 phố Bà Triệu, Quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.
hoặc Email:
Xin chân thành cảm ơn.

IV
Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
TÁC GI
Tin sĩ Robert Ali, Giám đốc Trung tâm Hợp tác nghiên cứu của WHO về Điều trị nghiện
ma túy và rượu, Đại học Adelaide, Australia
Thc sĩ Vương Th Hương Thu, Quản lí chương trình, FHI Việt Nam
Tin sĩ, Bác sĩ Nguyn T Như, Quản lí chương trình, FHI Việt Nam
Thc sĩ Phm Th Hương, nguyên Trưởng bộ phận Can thiệp trong các nhóm đối tượng
có nguy cơ cao, Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh tật Hoa Kì (CDC) tại Việt Nam
Tin sĩ Kevin Mulvey, nguyên Cố vấn kĩ thuật cao cấp, FHI Việt Nam
Thc sĩ, Bác sĩ Hoàng Nam Thái, Cán bộ chương trình, FHI Việt Nam.
Hiu đính: Thc sĩ, Bác sĩ Hoàng Nam Thái
Chúng tôi cũng ghi nhận sự đóng góp của các thành viên trong Nhóm can thiệp cho
người tiêm chích ma túy, FHI Việt Nam, các tư vấn viên tư vấn điều trị nghiện ma túy tại
các địa phương, cũng như các học viên tham dự các khóa đào tạo từ năm 2006, trong việc
hoàn thiện bộ tài liệu này.

1
Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
8

CHƯƠNG
CáC nhóm kháCh hàng đặC biệt
Bài 8.1: Làm việc với gia đình để tăng cường hỗ trợ 3
Bài 8.2: Làm việc với thanh thiếu niên 43
Bài 8.3: Làm việc với phụ nữ 67

8.1
Làm việc với gia đình để
tăng cường hỗ trợ
Bài
4
Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
TNG QUAN
I. Gii thiu 2 phút
Giải thích rằng trong bài này bạn sẽ thảo luận với học viên về cách làm việc cụ thể với
khách hàng và gia đình họ
II. Thuyt trình 55 phút
Sử dụng các bản chiếu để trình bày về những vấn đề và những mối quan tâm cần giải
quyết khi làm việc với khách hàng và gia đình họ trong tư vấn điều trị nghiện ma túy.
III. Đóng vai 30 phút
IV. Kt lun 3 phút
Nhắc lại các điểm mấu chốt của bài học và trả lời các câu hỏi của học viên (nếu có)

Bài 8.1: Làm vic vi gia đình đ tăng cưng h tr
Mc đích:
Giúp học viên hiểu về các nguyên tắc cơ bản khi làm việc với khách hàng và gia đình họ

trong tư vấn điều trị nghiện ma túy.
Thi gian: 90 phút
Mc tiêu:
Sau khi học xong bài học này, học viên có thể:
 Hiểu được vai trò của gia đình trong quá trình phục hồi
 Hiểu về ảnh hưởng của việc sử dụng ma túy đối với gia đình
 Hiểu được gia đình có thể hỗ trợ cho người sử dụng ma túy đang trong quá trình
phục hồi như thế nào
 Hiểu về các hoạt động chính của một buổi họp hỗ trợ với gia đình.
Phương pháp:
 Thuyết trình và thảo luận
 Thảo luận nhóm nhỏ
 Đóng vai
Dng c tr ging:
 Các bản chiếu PowerPoint
 Máy chiếu và màn chiếu
 Bảng lật và giấy khổ lớn
 Bút dạ màu
5
Chương VIII – Bài 8.1
LÀM VIỆC VỚI GIA
ĐÌNH ĐỂ TĂNG
CƯỜNG HỖ TRỢ
Bn chiu 1
Nói: Trong bài này, chúng ta sẽ thảo luận về vai trò của gia đình trong quá trình hồi phục
và căng tường sự hỗ trợ của gia đình với người đang hồi phục sau cai nghiện. Chúng ta sẽ
tập trung vào những thông tin và lời khuyên mà tư vấn viên có thể cung cấp cho khách hàng
ngoài những hỗ trợ tâm lí xã hội. Trong bài học này, chúng ta sẽ không thảo luận cụ thể về liệu
pháp gia đình, nội dung đó thuộc về một khóa tập huấn khác.
6

Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
Bn chiu 2
Hưng dn ging dy: Trình bày trực tiếp nội dung trên bản chiếu.
Sau khi kết thúc bài này, học viên sẽ:
Hiểu được vai trò của gia đình trong quá trình phục
hồi
Hiểu được ảnh hường của nghiện ma túy đối với gia
đình
Hiểu được gia đình có thể hỗ trợ cho những người
sau cai đang phục hồi như thế nào
Hiểu được những nội dung chính của một cuộc họp
hỗ trợ trong gia đình
MỤC TIÊU BÀI HỌC
7
Chương VIII – Bài 8.1
Hưng dn ging dy: Chia học viên thành 3 nhóm nhỏ. Yêu cầu mỗi nhóm trả lời một
trong 3 câu hỏi trên bản chiếu (đảm bảo mỗi nhóm chọn một câu hỏi khác nhau). Dành
cho họ 15 phút để động não tìm ra câu trả lời cho câu hỏi của nhóm và cử một người đại
diện nhóm trình bày kết quả (5 phút). Sử dụng thông tin dưới đây để bổ sung dựa trên
kết quả thảo luận nhóm của học viên.
Thông tin tham kho: Gia đình đóng vai trò trung tâm trong việc điều trị bất cứ vấn đề
sức khỏe nào, kể cả nghiện ma túy. Can thiệp gia đình đã trở thành một chủ đề được quan
tâm của nhiều phương pháp điều trị, nhưng thử thách chính vẫn là làm thế nào để mở
rộng trọng tâm điều trị nghiện ma túy từ cá nhân sang gia đình.
Mặc dù các tư vấn viên điều trị nghiện ma túy không nên thực hành liệu pháp gia đình
nếu họ không được đào tạo bài bản, họ vẫn có thể nắm bắt thông tin về liệu pháp gia đình
nhằm thảo luận những nội dung đó với khách hàng và để biết khi nào thì nên chuyển gửi
dịch vụ. Tư vấn viên điều trị nghiện ma túy cũng có thể học được cách lồng ghép các ý
tưởng và kĩ thuật trong liệu pháp gia đình vào việc thực hiện tư vấn cá nhân, tư vấn nhóm
hoặc nhóm gia đình.

Gia đình là gì?
Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về gia đình. Tuy nhiên, hầu hết các các loại hình gia
đình có thể phân loại theo các nhóm sau:
 Gia đình truyền thống (bố, mẹ, con gái và con trai)
 Gia đình chỉ có cha hoặc mẹ
 Gia đình có con nuôi
Cấu trúc gia đình Việt Nam khác nhau như thế nào?
(Có những dạng cấu trúc gia đình nào?)
Việc sử dụng ma túy có ảnh hưởng như thế nào tới gia
đình?
Tư vấn viên điều trị nghiện ma túy có thể làm việc
theo cách hỗ trợ như thế nào với gia đình?
NHỮNG CÂU HỎI CHÍNH VỀ
SỬ DỤNG MA TÚY VÀ GIA ĐÌNH
Bn chiu 3
8
Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
Bn chiu 3 (tiếp)
 Gia đình có ông bà sống cùng và chăm sóc các cháu.
 Gia đình có bố/mẹ kế
 Gia đình mở rộng: gồm có ông bà, cô dì, chú bác, anh em họ, và những người họ
hàng khác
 Gia đình tự chọn: sống cùng với nhau là do tự nguyện và không có liên quan về
ruột thịt, hôn nhân, hay luật pháp (ví dụ: thanh thiếu niên chọn lựa sống cùng với
những người bạn cùng trang lứa, cha mẹ đỡ đầu và những người không có quan
hệ ruột thịt nhưng lại có gắn bó về tình cảm, các cặp đồng tính nam và nữ).
Với mục đích tư vấn, gia đình có thể được định nghĩa là những mối quan hệ tình cảm gần
gũi nhất của khách hàng. Tư vấn viên không thể tự quyết định gia đình của khách hàng
gồm có những ai. Thay vào đó, tư vấn viên nên hỏi: “Ai là người quan trọng nhất đối với
bạn?” Làm như vậy sẽ giúp khách hàng tự xác định cần có sự hỗ trợ của ai trong quá trình

điều trị.
Gia đình  Vit nam
Những phần mô tả về gia đình trên đây là cách mô tả khái quát và bao gồm những loại gia
đình trên khắp thế giới. Loại gia đình truyền thống và mở rộng ở Việt Nam khá độc đáo.
Thành viên của hai loại gia đình trên chính là những người mà các bạn sẽ gặp khi thực
hiện tư vấn gia đình.
nh hưng ca nghin ma túy ti gia đình
Khi một thành viên trong gia đình sử dụng ma túy thì mức độ ảnh hưởng đối với gia đình
sẽ rất khác nhau, tùy thuộc vào cấu trúc của gia đình.
Khách hàng sng mt mình hoc sng vi bn tình. Hậu quả của việc nghiện ma túy
đối với một người sống một mình hoặc sống với bạn tình thường liên quan đến kinh tế
và tâm lí. Người sử dụng ma túy phải tiêu tốn nhiều tiền cho ma túy và bạn tình - người
không sử dụng ma túy - thường coi mình là người cung cấp tiền cho họ. Những hậu quả
về mặt tâm lí có thể là phủ nhận hoặc bảo vệ bạn tình sử dụng ma túy, giận dữ kéo dài,
căng thẳng, lo lắng, tuyệt vọng, không quan tâm đến sức khỏe, xấu hổ, kì thị và xa lánh.
Khách hàng sng vi v/chng (hoc bn tình) và con cái. Cha mẹ sử dụng ma túy có
thể có ảnh hưởng tới nhận thức, hành vi, tâm lí xã hội và tình cảm của con cái như sau:
 Khả năng học hành kém
 Có xu hướng sử dụng ma túy
 Khó khăn trong giải quyết vấn đề, bao gồm tăng tỉ lệ ly hôn, bạo lực, và nhu cầu
kiểm soát các mối quan hệ
 Những vấn đề khác: như trầm cảm, lo lắng, và tự ti
9
Chương VIII – Bài 8.1
Bn chiu 3 (tiếp)
Ngoài ra, trẻ em sinh ra từ mẹ là người sử dụng rượu khi mang thai có thể có nguy cơ mắc
bệnh rối loạn phát triển bào thai do rượu.
Con của những người nghiện ma túy thường cảm thấy có tội và cảm thấy mình phải chịu
trách nhiệm về tình trạng nghiện của bố mẹ. Những đứa trẻ lớn hơn có thể bị bắt phải
gánh vác những trách nhiệm của người lớn, nhất là phải chăm sóc cho những đứa em.

Khách hàng là mt thành viên trong mt gia đình có b m tái hôn. Nhiều người sử
dụng ma túy là thành viên trong một gia đình có bố mẹ tái hôn. Nghiện ma túy có thể làm
cho mọi việc trở nên căng thẳng và gây trở ngại cho sự hòa hợp, ổn định cho gia đình.
Nghiện ma túy trong trường hợp này có thể dẫn đến mâu thuẫn về quyền lực giữa cha
mẹ, lạm dụng tình dục hoặc bạo lực và tự ti ở trẻ em. Nếu bố hay mẹ kế nghiện ma túy thì
có thể làm cho mức độ quyền hạn của họ giảm đi, dẫn đến khó khăn trong việc thiết lập
quan hệ tình cảm, làm ảnh hưởng đến khả năng của gia đình trong việc đối phó với các
vấn đề khó khăn và nhạy cảm. Trẻ em có bố mẹ tái hôn thường sống dưới hai mái nhà mà
có những giới hạn và vai trò dễ bị hiểu lầm, lẫn lộn. Nếu không trao đổi rõ ràng và không
quan tâm đúng cách đến những yếu tố mâu thuẫn thì trẻ em có thể có nguy cơ có những
vấn đề rắc rối về xã hội, tình cảm và hành vi.
Khách hàng ln tui đã có con cái trưng thành. Những người lớn tuổi thường sống
cùng những người con đã trưởng thành hoặc được con cái chu cấp những khoản chi phí
cần thiết cho cuộc sống. Cho dù những đứa con đã trưởng thành có sống chung một nhà
với cha mẹ hay sống riêng, con cái vẫn phải gánh vác vai trò trách nhiệm chăm sóc cha mẹ
mình. Sự đảo ngược vai trò này có thể gây căng thẳng, mệt mỏi và xấu hổ, chưa kể đến
những biến chứng của nghiện ma túy.
Trong một số trường hợp, những đứa con đã trưởng thành có thể ngừng chu cấp tài chính
cho bố mẹ bởi vì đó là cách gây áp lực duy nhất họ có đối với cha mẹ của họ. Một số con
cái trưởng thành có thể hỗ trợ việc sử dụng ma túy. Trong một số trường hợp khác, con cái
có thể cắt đứt mọi quan hệ với bố mẹ mình vì họ cho rằng phải chứng kiến sự suy sụp của
bố mẹ là việc quá đau đớn đối với họ. Việc cắt đứt quan hệ chỉ làm cho cha mẹ bị cô lập và
làm cho tình trạng nghiện của họ trở nên xấu đi.
10
Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
Bn chiu 4
Hưng dn ging dy: Sử dụng thông tin dưới đây để làm rõ các cấp độ tham gia của
tư vấn viên với các thành viên gia đình khách hàng.
Thông tin tham kho: Cán bộ điều trị nghiện ma túy chuyên nghiệp can thiệp vào gia
đình ở các cấp độ khác nhau trong quá trình điều trị. Những cấp độ này sẽ khác nhau tùy

theo mức độ cá nhân hóa mà can thiệp được thực hiện với mỗi gia đình, phạm vi chuyên
môn về liệu pháp gia đình mà cán bộ điều trị nghiện ma túy được đào tạo và giám sát hỗ
trợ, và mức độ lồng ghép của liệu pháp gia đình vào quá trình điều trị nghiện ma túy.
Ở mỗi cấp độ khác nhau, can thiệp gia đình có một chức năng khác và đòi hỏi năng lực
chuyên môn riêng. Sự chấp nhận của gia đình đối với vấn đề của gia đình họ và mức độ
sẵn sàng thay đổi sẽ quyết định mức độ tham gia phù hợp của tư vấn viên với gia đình đó.
Bài này sẽ tập trung vào các kĩ năng ở cấp độ từ 1 đến 3. Cấp độ 4 và 5 nằm ngoài phạm
vi bài này.
Cp đ 1 - Tư vn viên không tham gia hoc tham gia rt ít vi gia đình
Tư vấn viên:

 Chỉ liên lạc với gia đình khi có những lí do liên quan đến thực hành và luật pháp.
Ngoài ra, không cung cấp bất cứ dịch vụ nào khác.
 Coi cá nhân người nghiện là khách hàng duy nhất. Kể cả khi tư vấn viên cảm thấy
rằng khách hàng không hoặc rất ít qua lại với gia đình.
Cấp độ 1 - Tư vấn viên không tham gia hoặc tham gia rất ít
Cấp độ 2 - Tư vấn viên cung cấp thông tin và cho lời khuyên
- Khuyên gia đình về cách đáp ứng các nhu cầu của khách hàng
- Với gia đình lớn, có nhiều nhu cầu, cần liên hệ qua 1 hoặc 2 thành viên quan trọng nhất
- Xác định được những vấn đề trục trặc lớn của gia đình có ảnh hưởng tới việc điều trị cai nghiện
- Giới thiệu gia đình đến với dịch vụ chuyên về liệu pháp gia đình
Cấp độ 3 - Tư vấn viên hỗ trợ tâm lý xã hội cho gia đình
- Đề cập và nhấn mạnh đến mối quan tâm và cảm giác của các thành viên về tình trạng của
khách hàng và ảnh hưởng đối với gia đình
- Đánh giá ban đầu về mức độ quan hệ trong gia đình liên quan tới vấn đề của khách hàng
- Khuyến khích các thành viên trong gia đình đối phó với tình hình của gia đình họ
- Khéo léo lựa chọn phương pháp giáo dục về nghiện phù hợp những nhu cầu, lo lắng và cảm
giác cụ thể của gia đình
- Xác định những trục trặc của gia đình và giới thiệu dịch vụ hỗ trợ phù hợp.
Cấp độ 4 - Tư vấn viên thực hiện đánh giá và can thiệp một cách có hệ thống

Cấp độ 5 - Liệu pháp gia đình
CẤP ĐỘ THAM GIA VỚI GIA ĐÌNH
11
Chương VIII – Bài 8.1
Cp đ 2 - Tư vn viên cung cp thông tin và cho li khuyên
Tư vấn viên:
 Khuyên gia đình về cách đáp ứng các nhu cầu phục hồi của khách hàng
 Trao đổi thông tin qua một hoặc hai thành viên quan trọng của gia đình
 Xác định được những vấn đề trục trặc lớn của gia đình có ảnh hưởng tới việc điều
trị nghiện
 Giới thiệu gia đình đến với dịch vụ chuyên cung cấp liệu pháp gia đình
Cp đ 3 - Tư vn viên h tr tâm lí xã hi cho gia đình
Tư vấn viên:
 Đặt các câu hỏi kích thích các thành viên trong gia đình nói về những điều họ lo
ngại và cảm giác liên quan đến tình trạng của khách hàng và ảnh hưởng của nó
đối với gia đình
 Lắng nghe thấu cảm những lo ngại và cảm giác của các thành viên trong gia đình
và nếu có thể, bình thường hóa các vấn đề đó.
 Đánh giá ban đầu về mức độ quan hệ trong gia đình và mối liên quan tới vấn đề
của khách hàng
 Hỗ trợ các thành viên trong gia đình đối phó với tình trạng của họ.
 Lựa chọn phương pháp giáo dục về nghiện ma túy phù hợp với những nhu cầu, lo
ngại và cảm giác cụ thể của từng gia đình
 Xác định những trục trặc của gia đình và giới thiệu dịch vụ hỗ trợ phù hợp.
Cp đ 4 - Tư vn viên thc hin đánh giá và can thip mt cách có h thng
Tư vấn viên:
 Lôi kéo sự tham gia của các thành viên trong gia đình, kể cả những người còn
lưỡng lự, vào một hay một loạt các cuộc họp gia đình
 Tiến hành một buổi họp với một gia đình mà các thành viên hầu như không nói
chuyện với nhau theo cách mà tất cả các thành viên đều có cơ hội nói lên suy nghĩ

của mình
 Đánh giá một cách hệ thống mức độ gắn kết của gia đình
 Hỗ trợ các thành viên trong gia đình nhưng không dẫn đến tình trạng bè phái
 Chỉnh khung lại định nghĩa của gia đình về vấn đề khó khăn của họ theo cách mà
vấn đề có thể dễ giải quyết hơn
 Giúp gia đình tạo ra các biện pháp đa dạng và, đa phương để giải quyết những
khó khăn
Bn chiu 4 (tiếp)
12
Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
Bn chiu 4 (tiếp)
Cp đ 5 - Liu pháp gia đình
Tư vấn viên:
 Phỏng vấn những gia đình hoặc những thành viên trong gia đình khó gắn kết
 Tạo ra và kiểm định những giả thuyết về những khó khăn của gia đình và những
cách tương tác
 Đẩy mâu thuẫn trong gia đình lên đến cao độ để phá vỡ sự bế tắc của gia đình
 Đối phó với sự phản kháng mạnh mẽ của gia đình trước những yêu cầu thay đổi
trên tinh thần xây dựng
 Đàm phán về các mối quan hệ hợp tác với các chuyên viên trong các dịch vụ khác
cũng có các can thiệp với gia đình
Các bạn thường sẽ chỉ tập trung vào cung cấp các dịch vụ ở cấp độ 2 hoặc 3. Cấp độ 4 và
5 đòi hỏi các kĩ năng nằm ngoài khóa tập huấn này. Nội dung còn lại của bài giảng này sẽ
cùng thảo luận về các hoạt động và vai trò các bạn sẽ thực hiện khi hỗ trợ ở cấp độ 2 và 3.
13
Chương VIII – Bài 8.1
Bn chiu 5
Hưng dn ging dy: Sử dụng thông tin dưới đây để hỗ trợ khi trình bày về sự khác
nhau giữa liệu pháp gia đình và tư vấn điều trị nghiện ma túy.
Thông tin tham kho:

Liệu pháp gia đình là một tập hợp các phương pháp trị liệu nhằm đánh giá và can thiệp ở
phạm vi gia đình. Gia đình là một hệ thống mà trong đó, mỗi bộ phận lại liên quan đến tất
cả các bộ phận khác. Kết quả là bất kì sự thay đổi nào của mỗi thành phần trong hệ thống
đều làm thay đổi tất cả các thành phần khác. Liệu pháp gia đình dựa trên quan điểm sử
dụng sức mạnh của gia đình để tạo ra sự thay đổi trong một loạt các vấn đề khó khăn, bao
gồm nghiện ma túy.
Lưu ý: Liệu pháp gia đình chỉ được thực hiện khi đảm bảo được sự an toàn cho tất cả các
thành viên tham dự và sự tham gia của họ không gặp bất kì trở ngại nào về pháp luật.
Liệu pháp gia đình là gì?
- Tổng hợp các phương pháp trị liệu
- Đánh giá và can thiệp ở phạm vi gia đình
Sự khác nhau giữa tư vấn điều trị nghiện ma túy và
liệu pháp gia đình là gì?
- Đơn vị điều trị là gia đình chứ KHÔNG phải là một
khách hàng có vấn đề với ma túy
- Vấn đề và giải pháp khác nhau
LIỆU PHÁP GIA ĐÌNH KHÁC BIỆT VỚI
TƯ VẤN ĐIỀU TRỊ NGHIỆN MA TÚY
14
Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
Nói: Có một số lợi ích và hạn chế của việc lồng ghép điều trị với hỗ trợ gia đình
Li ích đi vi khách hàng
Tìm hiểu về nghiện ma túy thông qua mối quan hệ tương tác của cả gia đình có một số
lợi ích:
 Sự tham gia của gia đình trong điều trị nghiện ma túy làm tăng tỉ lệ tham gia điều
trị, giảm tỉ lệ bỏ điều trị và kết quả điều trị dài hạn tốt hơn.
 Khi các thành viên trong gia đình hiểu về cách họ có thể tham gia vào việc điều
trị nghiện ma túy và sẵn sàng hỗ trợ nỗ lực phục hồi của khách hàng thì khả năng
phục hồi thành công, lâu dài sẽ được cải thiện.
 Khi gia đình tham gia vào điều trị, trọng tâm của điều trị có thể xoáy vào những

vấn đề lớn của cả gia đình chứ không phải chỉ là vấn đề nghiện ma túy.
 Mô hình lồng ghép có thể giúp hạn chế ảnh hưởng của nghiện ma túy và sự tái
xuất hiện nghiện ma túy trong nhiều thế hệ khác nhau.
Li ích đi vi ngưi cung cp dch v
Ngoài lợi ích đối với khách hàng và gia đình của họ, các mô hình lồng ghép còn có lợi cho
nhân viên cung cấp dịch vụ điều trị. Những lợi ích thiết thực gồm có:
 Tạo điều kiện thuận lợi cho tư vấn viên có thể tập trung vào những hoàn cảnh cụ
thể của mỗi gia đình tham gia điều trị và vì vậy, có thể giảm nhẹ sự phản kháng
 Giúp tư vấn viên xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp với các yếu tố cá nhân và gia
đình
Lợi ích
- Khách hàng
• Gia đình có thể giúp xây dựng sức chịu đựng cho khách hàng
• Cũng có thể hỗ trợ quá trình điều trị
• Có cơ hội bắt đầu xây dựng lại các mối quan hệ
- Nhân viên y tế
• Giảm đối kháng
• Linh hoạt hơn
Hạn chế
- Không phải là thích hợp cho tất cả các gia đình
• Các thành viên trong gia đình có thể cũng có những vấn đề liên quan
đến ma túy
• Khách hàng có thể bị gia đình lạm dụng
• Những vấn đề nghiêm trọng trong mối quan hệ gia đình
- Cần có thêm kĩ năng
- Thiếu tính cấu trúc phối hợp
ĐIỀU TRỊ LỒNG GHÉP VỚI HỖ TRỢ GIA ĐÌNH
Bn chiu 6
15
Chương VIII – Bài 8.1

Bn chiu 6 (tiếp)
 Giúp tư vấn viên điều chỉnh các phương pháp điều trị cho phù hợp với phong
cách và điểm mạnh của họ (các mô hình điều trị khác nhau có thể được sử dụng
thậm chí trong cùng một dịch vụ để đáp ứng cả nhu cầu của khách hàng và tư
vấn viên).
Từ những mô hình trị liệu truyền thống khác nhau, tư vấn viên cần phải sáng tạo trong các
phương pháp điều trị của mình. Ví dụ như đối với các mô hình lồng ghép, tư vấn viên điều
trị nghiện ma túy có thể làm việc với các thành viên trong gia đình và nhìn nhận được từng
vấn đề rắc rối của họ ảnh hưởng đến gia đình như thế nào.
Mặc dù có những lợi ích và hiệu quả rõ rệt, những mô hình lồng ghép trong điều trị nghiện
ma túy với gia đình cũng có một số hạn chế:
 Không áp dụng được cho mọi gia đình
 Các mô hình lồng ghép đòi hỏi phải có kiến thức sâu rộng nên cần được đào tạo
bổ sung
 Tư vấn viên cần hiểu cách chuyển từ mô hình tập trung vào cá nhân khách hàng
sang một mô hình khác mang tính hệ thống (quan hệ hoặc hành vi) tập trung vào
thay đổi sự tương tác trong gia đình
16
Tài liu tp hun v Tư vn điu tr nghin ma túy: Tài liệu dành cho giảng viên
Bn chiu 7
Nói: Bây giờ chúng ta sẽ thảo luận về việc chuẩn bị cho buổi họp đầu tiên, quá trình thực
hiện và các giai đoạn mà bạn cần phải cùng thực hiện với khách hàng, cũng như những điều
cần lưu ý khi làm việc với gia đình. Chúng ta sẽ kết thúc bài học này bằng một hoạt động đóng
vai và các bạn sẽ có cơ hội thực hành xây dựng một kế hoạch hoàn chỉnh về điều trị với sự
tham gia của gia đình.
NỘI DUNG VÀ
TIẾN TRÌNH CUỘC
HỌP GIA ĐÌNH
17
Chương VIII – Bài 8.1

Nói: Điều quan trọng là phải đảm bảo rằng khách hàng của bạn được chuẩn bị sẵn sàng về
mặt tâm lí cho buổi tư vấn gia đình.
Nhiều khả năng khách hàng sẽ tự coi họ là khách hàng chính của bạn (chứ không phải gia
đình họ) và bạn cũng phải ý thức được rằng họ cần có sự hỗ trợ và khích lệ của bạn để thấy
rằng bạn luôn sẵn sàng giúp đỡ họ. Bạn cũng cần phải thể hiện với gia đình của khách hàng
là bạn thực sự khách quan. Cần thực hiện một buổi tư vấn ban đầu để chuẩn bị tinh thần cho
khách hàng.
Khẳng định lại với khách hàng rằng bạn sẽ không bao giờ tiết lộ tất cả những thông tin họ
thảo luận với bạn cho gia đình của họ biết trừ khi khách hàng yêu cầu bạn làm như vậy (hoặc
chính bản thân họ quyết định nói với gia đình). Tương tự như vậy, bạn cần phải giải thích cho
gia đình khách hàng rằng bạn không thể tiết lộ thông tin của khách hàng mà bạn có được từ
các buổi tư vấn cá nhân để họ đừng hy vọng rằng bạn sẽ nói khách hàng đang có vấn đề trục
trặc gì.
Trong một số trường hợp, bạn sẽ phải lên tiếng nếu buổi họp quá căng thẳng và cứ xoáy vào
khách hàng với chủ tâm xấu hoặc khách hàng của bạn không dám lên tiếng tranh luận lại với
các thành viên trong gia đình. Bạn cần phải tìm cách để bênh vực khách hàng trong khi vẫn
tôn trọng các ý kiến và quan điểm của các thành viên khác trong gia đình.
Buổi làm việc tiếp theo bạn nên tóm tắt lại nội dung buổi họp gia đình trước. Đồng thời bạn
cũng nên tìm hiểu xem đã có những thay đổi nào sau buổi họp đó. Đối với một vài trường hợp,
những buổi họp này cũng có thể là nguyên nhân khiến cho khách hàng tái nghiện nên bạn
phải hỗ trợ và bảo vệ cho khách hàng.
Cuối cùng, trong các cuộc họp gia đình, bạn nên xây dựng tình đồng minh với tất cả những người
tham gia cuộc họp vì đây là một hoạt động mang tính liên tục nhưng không thường xuyên.
Đầu tiên, tư vấn cho khách hàng
Xác định vấn đề của khách hàng
Xác định những vấn đề liên quan đến gia đình:
- Liệu khách hàng có trục trặc gì với gia đình hay có khó
khăn gì khi muốn tìm kiếm sự hỗ trợ của các thành viên
trong gia đình không?
- Tìm hiểu những loại hình hỗ trợ khách hàng mong

muốn từ gia đình?
- Xác định những mong đợi của khách hàng trong cuộc
họp này
- Đề nghị khách hàng xác định họ muốn ai tham gia họp
Thảo luận với khách hàng về kế hoạch làm việc với gia đình
của họ
TƯ VẤN KHÁCH HÀNG VÀ
XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ
Bn chiu 8