Địa lý kinh tế thế giới

ĐỊA LÝ KINH TẾ
THẾ GIỚI
KHOA ĐỊA LÝ
ĐHKHXH&NV – ĐHQGTPHCM


Ngày nay, mọi người đều đang bàn luận
về toàn cầu hóa và ý nghĩa của nó. Hoa
Kỳ, nền kinh tế lớn nhất thế giới, đã được
quá trình toàn cầu hóa chuyển hóa hơn 3
thập kỷ qua. “Các nhà vô địch quốc gia”,
chẳng hạn như General Motors (với khẩu
hiệu “Cái gì tốt cho General Motors thì tốt
cho nước Mỹ”) giờ đây đã trở thành các
thực thể xuyên quốc gia với các mạng lưới
chi nhánh trải rộng khắp toàn cầu.
MÔ TẢ MÔN HỌC

Bắt đầu từ việc xem xét
bản chất quá trình toàn
cầu và việc sản xuất, phân
phối, và tiêu thụ hàng hóa
được các doanh nghiệp tổ
chức như thế nào,
Môn học Địa lý Kinh tế Thế giới trình bày khái
quát những chiều kích khác nhau của toàn
cầu hóa.
chẳng hạn, những mối quan hệ, cách tổ
chức và lực lượng nhân công lao động theo
không gian.

Địa lý Kinh tế Thế giới xem xét sự phát triển
về mặt lịch sử của công nghệ sản xuất, toàn
cầu hóa như là sự phân công lao động toàn
cầu mang tính mạng lưới, toàn cầu hóa như
là mối quan hệ đang thay đổi giữa các nhà
nước và các tập đoàn xuyên quốc gia (TNCs)
và toàn cầu hóa như là một khái niệm gây
tranh cải về mặt chính trị vốn ảnh hưởng đến
các khu vực và tầng lớp xã hội khác nhau
một cách bất bình đẳng.

•
Toàn cầu hóa là mới mẻ hay xưa như
… trái đất?
•
Các không gian tiêu thụ hoạt động
như thế nào để che giấu những mối
quan hệ sản xuất/gia công và phân
phối hàng hóa?
•
Các mô hình không gian thương mại
và đầu tư nước ngoài (FDI) trong nền
kinh tế toàn cầu hóa hiện nay là gì?
•
Các quá trình thúc đẩy toàn cầu hóa
hiện nay là gì?
MỘT SỐ CÂU HỎI

• Công nghệ sản xuất đã thay đổi như thế
nào trong thế kỷ 20, từ kỹ thuật sản xuất
Taylor (Taylorism) và Ford (Fordism) đến
Hậu Ford (PostFordism), JIT (Just-in-
Time)
•
Điều gì tạo nên một tập đoàn công ty
xuyên quốc gia (TNCs) và nó được tổ chức
như thế nào (bên trong và bên ngoài công
ty) để kinh doanh trên phạm vi toàn cầu?
•
Các nhà nước và TNCs tương tác như thế
nào trong nền kinh tế toàn cầu hóa? Các
nhà nước áp dụng các chính sách nào để
quản lý thương mại và FDI? Ai thắng và ai
bại?

•
Các hệ quả của quá trình toàn
cầu hóa đối với thị trường lao
động thế giới nói chung và
Việt Nam nói riêng? Phải
chăng khả năng thương lượng
và quyền của người lao động
cùng những chuẩn mực đã bị
hủy hoại bởi sự dịch chuyển
sản xuất (outsourcing) trên
qui mô toàn cầu của các tập
đoàn xuyên quốc gia?
•

Toàn cầu hóa liệu có dẫn đến
làm giảm mức lương, khuyến
khích sự ô nhiễm và làm suy
thoái môi trường trên trái đất?

•
Tất cả những câu
hỏi trên đang trở
nên ngày càng
khẩn thiết khi
chúng ta đối diện
và tự điều chỉnh
để thích ứng trong
một trật tự thế
giới mới được hình
thành bởi quá
trình toàn cầu hóa
•
Tóm lại, toàn cầu
hóa có phải là một
điều tốt?

1) Một số vấn đề cơ bản của kinh tế học, địa lý học và địa
lý kinh tế thế giới trong thời đại toàn cầu hóa
2) Các tổ chức kinh tế khu vực và toàn cầu (AFTA, APEC,
EU, NAFTA, OECD, OPEC, IMF, WTO…)
3) Thay đổi công nghệ và quá trình sản xuất: từ Taylorism,
Fordism đến JIT
4) Địa lý học về sản xuất, thương mại và đầu tư: các mạng
lưới bên trong và bên ngoài TNCs

5) Nhà nước-Quốc gia, toàn cầu hóa & TNCs
6) Tác động của điều kiện địa lý đến an ninh & chiến lược
phát triển quốc gia: địa chính trị/địa chiến lược
7) Tranh luận về toàn cầu hóa 1) WTO và vấn đề tranh
chấp thương mại. 2) Bất bình đẳng – Đói nghèo 3) Hội
nhập kinh tế và văn hóa kinh doanh. 4) Năng lực cạnh
tranh và Giá trị quốc gia. 5) Phân công lao động, Chảy
máu chất xám và Giáo dục. 6) Tăng trưởng kinh tế và
Biến đổi khí hậu toàn cầu
BỐ CỤC

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đỗ Lộc Diệp, 2002, Chủ nghĩa tư bản ngày nay:
Những nét mới từ thực tiễn Mỹ, Tây Âu, Nhật.
Nxb. Khoa học Xã hội, Hà Nội.
2. Fellman, J., Getis, A and Getis J., 1997, Human
Geography: Landscapes of Human Activities.
5th ed., Brown & Benchmark Publisher.
3. János, K., 1991, Hệ thống xã hội chủ nghĩa.
Princeton University Press, Oxford University
Press (Người dịch: Nguyễn Quang A, 2001, Nxb
Văn hóa – Thông tin, Hà Nội).
4. Nguyễn Thiết Sơn, 2003, cb, Các Công ty xuyên
quốc gia – Khái niệm đặc trưng và những biểu
hiện mới. Nxb. Khoa học Xã hội, Hà Nội.

5. Tôn Thất Nguyễn Thiêm, 2004, Thị trường,
chiến lược, cơ cấu: Cạnh tranh về giá trị gia
tăng, định vị và phát triển doanh nghiệp. in lần
2, Nxb. TPHCM, Saigon Times Group, VAPEC.

6. Samuelson, P. A. và Nordhaus W. D., Kinh tế
học. T1 & 2, xblt 15, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà
Nội, 1997.
7. Viện Thông tin Khoa học Xã hội, Một Chủ nghĩa
tư bản mới hay những diện mạo mới của chủ
nghĩa tư bản. Thông tin Khoa học Xã hội –
Chuyên Đề, Hà Nội, 2002.
8. Võ Thanh Thu, 2003, Quan hệ kinh tế quốc tế.
Nxb. Thống Kê.
9. Friedman, Thomas, 1999, Chiếc Lexus và cây Ô
liu. (Người dịch: Lê Minh, Nxb. Khoa học Xã hội,
2005)

ĐÁNH GIÁ
NỘI DUNG ĐIỂM
•
THAM GIA LỚP HỌC + THẢO LUẬN 15 %
•
THI GIỮA KỲ 25 %
•
SEMINAR 20 %
•
THI CUỐI KỲ 40 %
(CÓ THỂ CÓ NHỮNG THAY ĐỔI)

CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA
ĐỊA LÝ HỌC, KINH TẾ HỌC
VÀ ĐỊA LÝ KINH TẾ THẾ GIỚI TRONG
THỜI ĐẠI TOÀN CẦU HÓA

"The most important change that people can make
is to change their way of looking at the world“
Commission on Global Governance, 1995
Our Global Neighbourhood

Khái niệm
Toàn cầu hóa là sự gia tăng các dòng
chảy xuyên biên giới về con người, dịch
vụ, vốn, thông tin và văn hóa.
- Hiểu biết nhau
-
Phụ thuộc nhau
-
Hợp tác
-
Cạnh tranh
David Dapice

TOÀN CẦU HÓA
•
PHÁT TRIỂN KTTT THEO HƯỚNG MỞ TRỞ THÀNH XU
THẾ CHUNG
•
TOÀN CẦU HÓA ĐANG DIỄN RA MẠNH MẼ TRÊN
NHIỀU LĨNH VỰC, TRUNG TÂM LÀ LĨNH VỰC KINH TẾ
•
CẠNH TRANH KT NGÀY CÀNG GAY GẮT
•

XU HƯỚNG HỢP TÁC VÀ ĐỐI THOẠI TRONG QUAN HỆ
KT BẮC-NAM CHIẾM ƯU THẾ NHƯNG VẪN ĐỐI LẬP
GAY GẮT
•
QUÁ TRÌNH SÁP NHẬP CTY LÀ ĐẶC ĐIỂM KT NỔI BẬC
Ở NHỮNG NĂM ĐẦU TK 21
•
CHÍNH PHỦ CÁC QG NGÀY CÀNG CAN THIỆP SÂU VÀO
QUÁ TRÌNH ĐIỀU TIẾT NỀN KT QG
•
QUÁ TRÌNH KHU VỰC HÓA NGÀY CÀNG MẠNH MẼ

•
Cách đây 100.000
năm, nhóm người
đầu tiên đã rời bỏ
châu Phi và tìm đến
vùng Địa Trung Hải
•
Cách đây 50.000
năm, một nhóm
người thứ hai đã đặt
chân đến châu Á.
•
Toàn cầu hóa đã có từ rất xưa. Nó bắt đầu từ
100.000 năm trước đây… khi tổ tiên con người
đi tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn.
•
Từ đó đến nay, con người, sản phẩm và ý tưởng
của họ đã vẫn tiếp tục vượt qua các đại dương và

băng qua các lục địa.

TCH diễn ra trước khi quả địa cầu xưa
nhất được Martin Behain làm ra năm 1492

Christopher Columbus:
một nhà toàn cầu hóa thuở sơ khai

Commodore Perry và sự kiện
Nhật Bản mở cửa với toàn cầu hóa
1853

Matthew Perry
Perry, Matthew Calbraith (1794-1858), American
naval officer, who commanded the expedition that
established United States relations with Japan. Born
on April 10, 1794, in South Kingstown, Rhode
Island, the brother of Oliver Hazard Perry, he began
his naval career as midshipman at the age of 15; he
advanced to lieutenant in 1813 and to commander in
1826. He supervised the construction of the first
naval steamship, the Fulton, and upon its
completion in 1837 he took command with the rank
of captain. He was promoted to commodore in 1842.
In 1846-1847 he commanded the Gulf squadron
during the Mexican War.
In 1853 Perry was sent on the mission to Japan, a country that had been closed to
outsiders since the 17th century. On July 8, he led a squadron of four ships into
Tokyo Bay and presented representatives of the emperor with the text of a
proposed commercial and friendship treaty. To give the reluctant Japanese court

time to consider the offer, he then sailed for China. With an even more powerful
fleet, he returned to Tokyo in February 1854. The treaty, signed on March 31,
1854, provided that humane treatment be extended to sailors shipwrecked in
Japanese territory, that U.S. ships be permitted to buy coal in Japan, and that the
ports of Shimoda and Hakodate be opened to U.S. commerce. Perry's mission
ended Japan's isolation, a prerequisite for its subsequent development into a
modern nation. Perry died in New York City on March 4, 1858.

Sự khai thông
kênh đào Suez
đã tăng tốc toàn
cầu hóa trong
giao thông và
giảm giá thành

Người tiêu dùng thúc đẩy
toàn cầu hóa
•
Từ thực phẩm đến
quần áo và đến
hàng điện tử, người
tiêu dùng toàn thế
giới đòi hỏi chất
lương cao nhất với
giá phải chăng.
•
Kết quả là toàn cầu
hóa cao hơn về
thương mại, đầu tư
và văn hóa.

•
Đường cáp điện báo Atlantic nối London và
Newfoundland dài 2050 dặm.
•
Bức điện báo đầu tiên từ Nữ hoàng Victoria
đến Tổng thống Buchanan vào tháng Tám
1858 đã phải đi mất 16 giờ rưỡi mới tới nơi.
•
Ngày nay, việc thông tin như vậy đi khắp
thế giới trong nháy mắt.

Khoa học-Công nghệ
biên giới mờ đi,
khoảng cách ngắn lại, và
thời gian thực
Internet: nối mạng toàn cầu