DỰ báo số THU THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP BẰNG mô HÌNH ARIMA tại cục THUẾ TP HCM

LỜI CẢM ƠN


Sau gần 4 năm học tập và 3 tháng thực tập tại Cục ThuếTP.HCM, em
đã có điều kiện tiếp cận với thực tế, kết hợp với những kiến thức đã học ở
trường Đại Học Kinh Tế TP.HCM đã giúp cho em củng cố thêm kiến thức
của mình.
Trong thời gian thực tập tại Cục ThuếTP.HCM, em đã được sự quan
tâm giúp đỡ của Ban lãnh đạo Cục, của các cô chú, anh chị trong Phòng Kiểm
tra 2, nhiệt tình chỉ dẫn, cung cấp những số liệu cần thiết và giải đáp những
thắc mắc của em trong thời gian thực tập tại Cục ThuếTP.HCM.
Với lòng biết ơn ấy, em xin chân thành cảm ơn:
 Toàn thể quý thầy cô trường Đại Học Kinh Tế TP.HCM, đặc biệt là
các thầy cô khoa Tài Chính Công đã tận tình giảng dạy truyền đạt những kiến
thức, những kinh nghiệm quý báu và sâu sắc về nghiệm vụ ngành.
 Chân thành cảm ơn cô Đặng Thị Bạch Vân đã tận tình giúp đỡ em
hoàn thành chuyên đề tốt nghiệp này.
Sự giúp đỡ, giảng dạy nhiệt tình của thầy cô, cô chú và anh chị là hành
trang quý báu cho em sau này.
Em xin kính chúc quý thầy cô, các cô chú cùng các anh chị nhiều sức
khỏe và thành công trong cuộc sống.



SINH VIÊN THỰC HIỆN
Nguyến Thị Trúc My

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU i
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ THUẾ VÀ THUẾ TNDN 1
1.1. Lý thuyết thuế tối ưu 1
1.2. Khái niệm, bản chất, đặc điểm của thuế 1
1.2.1. Khái niệm chung về thuế 2
1.2.2. Những đặc điểm cơ bản của thuế 2
1.3. Giới thiệu về thuế TNDN 3
1.4. Vai trò của thuế TNDN trong nền kinh tế thị trường 4
1.5. Một số nghiên cứu và thực trạng về dự báo số thu thuế TNDN ở Việt
Nam 5
Chƣơng 2: TÌNH HÌNH THỰC HIỆN THU THUẾ TNDN TẠI CỤC
THUẾTP.HCM GIAI ĐOẠN 2006 - 2013 14
2.1. Giới thiệu về Cục ThuếTP.HCM 14
2.1.1. Giới thiệu chung về Cục thuế 14
2.1.2. Cơ cấu tổ chức 16
2.1.3. Chức Năng, Nhiệm Vụ Các Phòng Của Cục ThuếTPHCM. 16
2.2. Tình hình về số thu thuế TNDN từ giai đoạn 2006 – 2013 18
2.3. Sự biến chuyển của thuế suất thuế TNDN từ năm 2006 đến nay 22
Chƣơng 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH 27
3.1. Các bước tiến hành nghiên cứu: 27
3.1.1. Dữ liệu chuỗi thời gian 27
3.1.1.1. Khái niệm chuỗi thời gian thực 27
3.1.1.2. Các thành phần của dữ liệu chuỗi thời gian thực 27
3.1.2. Kiểm định tính dừng của chuỗi thời gian 29
3.1.3. Tổng quan về mô hình dự báo kinh tế theo chuỗi thời gian 30
3.1.3.1. Giới thiệu về dự báo 30
3.1.3.2. Phương pháp định tính 30

3.1.3.3. Phương pháp dự báo định lượng 30
3.1.3.3.1. Mô hình kinh tế lượng (econometric model) 30
3.1.3.3.2. Mô hình cân đối liên ngành (gọi tắc là I/O, Input-output) 31
3.1.3.3.3. Mô hình cân bằng tổng thể (CGE-Computable General Equilibrium) . 32
3.1.3.4. Giới thiệu mô hình trung bình trượt kết hợp tự hồi quy (ARIMA) 33
3.1.4. Cơ sở lý thuyết Mô hình ARIMA 34
3.1.4.1. Hàm tự tương quan ACF (Autocorrelation Function) 34
3.1.4.2. Hàm tự tương quan riêng phần PACF (Partial Autocorrelation
Function) 37
3.1.4.2.1. Mô hình AR(p) 40
3.1.4.2.2. Mô hình MA(q) 40
3.1.4.2.3. Mô hình ARMA(p,q) 41
3.1.4.2.4. Mô hình ARIMA(p,d,q): 41
3.1.4.2.5. Trình tự cơ bản của phương pháp Box-Jenkins 42
3.1.4.3. Ứng dụng mô hình ARIMA 43
Chƣơng 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 45
4.1. Số liệu và nguồn gốc số liệu 45
4.2. Ứng dụng mô hình vào dự báo 45
4.3. Xây dựng mô hình ARIMA cho chuỗi biến động số thu thuế TNDN 48
4.4. Thực hiện dự báo 50
KẾT LUẬN 53

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT















GTGT
Giá trị gia tăng
NSNN
Ngân sách Nhà nước
TP.HCM
Thành phố Hồ Chí Minh
TNCN
Thu nhập cá nhân
TNDN

Thu nhập doanh nghiệp
KBNN
Kho bạc Nhà nước
ARIMA
Autoregressive Integrated Moving Average
GDP
Tổng sản phẩm quốc nội
SXKD
Sản xuất kinh doanh
DN
Doanh nghiệp
NNT
Người nộp thuế




DANH MỤC HÌNH ẢNH VÀ SỐ LIỆU

Hình 2. 1 Số thu thuế TNDN của các doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài giai
đoạn 2006 - 2013 19
Hình 2. 2 Tỷ trọng thuế TNDN của các doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài trong
nguồn thu NSNN giai đoạn 2011- 2013 21

Hình 3. 1 Xu hướng tăng theo thời gian 27
Hình 3. 2 Thành phần mùa 28
Hình 3. 3 Thành phần chu kỳ 28
Hình 3. 4 Hàm tự tương quan ACF cho chuỗi ví dụ 36
Hình 3. 5 Hàm tự tương quan riêng phần PACF cho chuỗi ví dụ 38
Hình 3. 6 a) Dao động hàn số mũ tắt dần 39

Hình 3. 7 b) Dao động tắt dần theo luật số mũ 39
Hình 3. 8 c) Dao động tắt dần theo hình sin 39
Hình 3. 9 Sơ đồ mô phỏng mô hình Box-Jenkins: 42

Hình 4. 1 Đồ thị LNTNDN 46
Hình 4. 2 Đồ thị TNDN 46
Hình 4. 3 Kiểm định tính dừng 47
Hình 4. 4 Đồ thị tự tương và tương quan riêng phần của chuỗi LNTNDN 48
Hình 4. 5 Kiểm định mô hình LNTNDN 50
Hình 4. 6 Đồ thị số thu thực và số thu dự báo 52

Bảng 4. 1 Số liệu sô thu thuế TNDN từ quý 1-2006 đến quý 4-2013 (đơn vị: triệu
đồng) 45
Bảng 4. 2 Kết quả kiểm định ADF đối với chuỗi gốc và chuỗi laga nepe 47
Bảng 4. 3 Kết quả ước lượng mô hình 49
i



LỜI MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài
Tình hình kinh tế thế giới và Việt Nam trong những năm gần đây diễn biến khá
phức tạp, tuy đã có khởi sắc nhưng các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh vẫn gặp
nhiều khó khăn, tái cơ cấu kinh tế có những kết quả bước đầu song chưa thật sự
cao; nợ xấu giảm tuy nhiên việc tiếp cận vốn của doanh nghiệp vẫn thấp. Năm
2013, đặc biệt là ngành ngân hàng đang gặp rất nhiều khó khăn, dư nợ tín dụng
không tăng (Trong thời điểm hiện nay, khi các dịch vụ khác của ngân hàng chưa
phát triển thì lãi cho vay là lợi nhuận chủ yếu của ngân hàng. Theo số liệu các ngân
hàng niêm yết thì lợi nhuận từ hoạt động tín dụng trong tổng lợi nhuận chiếm trên
60% tổng lợi nhuận của ngân hàng). Thu NSNN năm 2013 dù vượt quá 5% nhưng

tình hình cân đối NSNN còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt khi thực hiện nhiệm vụ
thu trong bối cảnh nền kinh tế xã hội chưa hồi phục hoàn toàn sau khủng hoảng
kinh tế, đồng thời với việc thực hiện thu NSNN còn phải thực hiện nuôi dưỡng
nguồn thu. TP.HCM là một trong những địa phương thu ngân sách cao trong cả
nước, nhưng cũng khó tránh khỏi tình trạng khó khăn chung. Do vậy, nhiệm vụ đặt
ra cho ngành thuế là rất nặng nề. Để đảm bảo nguồn thu NSNN, Cục ThuếTP.HCM
thực hiện quyết liệt các biện pháp chống gian lận thương mại, chống thất thu, nợ
đọng thuế, chống chuyển giá, trốn thuế, ẩn lậu thuế, đặc biệt là đảm bảo số thu thuế
TNDN. Tuy nhiên, số thu thuế nói chung và số thu thuế TNDN nói riêng biến động
rất phức tạp và khó đoán trước được, làm ảnh hưởng đến kế hoạch thu chi ngân
sách.
Với những lí do trên, em lựa chọn đề tài “DỰ BÁO SỐ THU THUẾ TNDN
BẰNG MÔ HÌNH ARIMA TẠI CỤC THUẾTP.HCM” nhằm ước lượng, dự báo
số thu thuế TNDN trong 3 quí đầu năm 2014 để có những biện pháp kiểm tra, thanh
tra kịp thời, khai thác nguồn thu hợp lí và thực hiện công tác thu nợ thuế nhằm đảm
bảo được dự toán thu ngân sách.
Mục tiêu thực hiện đề tài
Mục tiêu của đề tài này nhằm trả lời các câu hỏi sau:
(1) Với các dữ liệu thu thập được về số thu thuế TNDN có yếu tố nước ngoài do
Phòng Kiểm tra số 2, Cục ThuếTP.HCM quản lí, phân tích sự biến động của
số thu thuế TNDN giai đoạn từ năm 2006 đến năm 2013;
(2) Dự báo số thu thuế TNDN trong 3 quý đầu năm 2014, để đảm bảo nguồn thu
ngân sách, kế hoạch kiểm tra thuế, chống thất thu thuế, đảm bảo đủ số thu
thuế phải được hoàn thiện như thế nào?
Quy trình thực hiện đề tài
ii



Đề tài được thực hiện theo qui trình sau:

 Đầu tiên, khái quát về lý thuyết thuế tối ưu, thuế nói chung và thuế TNDN
nói riêng, vai trò của thuế TNDN trong nguồn thu NSNN; các nghiên cứu
trước đó về dự báo số thu thuế TNDN.
 Tiếp đến, tìm hiểu cơ sở lý thuyết mô hình dự báo kinh tế Arima, một mô
hình khá phổ biến trong lĩnh vực dự báo với số liệu chuỗi thời gian. Mô hình
Arima phân tích tính tương quan giữa các dữ liệu quan sát để đưa ra mô hình
dự báo thông qua các giai đoạn nhận dạng mô hình, ước lượng các tham số
từ dữ liệu quan sát và kiểm tra các tham số ước lượng để tìm ra mô hình
thích hợp. Mô hình kết quả của quá trình trên gồm các tham số thể hiện mức
độ tương quan trên dữ liệu, và được chọn để dự báo giá trị tương lai.
 Cuối cùng, phân tích và dự báo số thu thuế TNDN bằng mô hình Arima với
các dữ liệu thu thập được từ Phòng Kiểm tra số 2 - Cục ThuếTP.HCM. Bao
gồm số thu thuế TNDN theo quí từ quí 1 năm 2006 đến quí 4 năm 2013 của
các doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài. Từ đó, đưa ra các kế hoạch kiểm tra
phù hợp, kịp thời đảm bảo số thu thuế TNDN.
Dữ liệu và kĩ thuật thực hiện đề tài
 Phƣơng pháp nghiên cứu
- Tìm hiểu về chuỗi thời gian, các phương pháp xử lí chuỗi thời gian, cơ sở lý
thuyết về mô hình Arima, xây dựng mô hình dự báo phù hợp, thực hiện chạy
mô hình và kiểm định kết quả.
 Mô hình dự kiến
- Mô hình Trung bình trượt kết hợp tự hồi quy (Autoregressive Integrated
Moving Average - ARIMA)
 Nguồn số liệu dự kiến
- Dữ liệu thu thập được là nguồn từ Phòng Kiểm tra số 2, Cục ThuếTP.HCM.
Bao gồm số thu thuế TNDN có yếu tố nƣớc ngoài theo quí từ quí 1 năm
2006 đến quí 4 năm 2013.
Tất cả các dữ liệu thu thập trên đây đều được quy ước theo một chuẩn thời gian cố
định. Các tài liệu tham khảo đều được trích dẫn nguồn.
Kết cấu đề tài

Chương 1: Cơ sở lý thuyết về thuế và thuế TNDN
Chương 2: Tình hình thực hiện thu thuế TNDN giai đoạn 2006 – 2013
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu
Chương 4: Kết quả nghiên cứu

1



Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ THUẾ VÀ THUẾ TNDN
1.1. Lý thuyết thuế tối ưu
Lý thuyết kinh tế học về thuế chỉ ra rằng không có một hệ thống thuế hoàn hảo và
lý tưởng duy nhất. Khi thiết kế bất cứ sắc thuế nào, các nhà làm chính sách đều phải
hướng đến việc trả lời bốn câu hỏi: (1) Hệ thống thuế có hiệu quả kinh tế hơn hay
không? (2) Hệ thống thuế có công bằng về mặt xã hội hơn không? (3) Hệ thống
thuế có tạo nhiều thu ngân sách ròng hơn không? và (4) Hệ thống thuế có khả thi về
mặt hành thu không?
Trong điều kiện có thể, chính phủ các nước đều có xu hướng cố gắng thu được càng
nhiều thuế càng tốt. Tuy nhiên, nếu việc tuân thủ nghĩa vụ thuế trở thành một gánh
nặng quá lớn đối với người dân thì thuế không chỉ gây ra những biến dạng về mặt
kinh tế mà còn có nguy cơ tạo ra những biến động xã hội do sự phản kháng của
người nộp thuế. Do vậy, trong quá trình thiết kế các sắc thuế, chính phủ các nước
luôn phải cân nhắc đồng thời các mục tiêu trên. Lý thuyết về đánh thuế tối ưu chỉ ra
rằng một cơ chế thuế vững chắc là cơ chế thuế đảm bảo được yêu cầu: cơ sở thuế
rộng, thuế suất thấp, thiết kế đơn giản.
Tóm lại, một hệ thống thuế được xem là phù hợp khi, trong điều kiện cụ thể của
quốc gia, nó trả lời được bốn yêu cầu trên.
Dự báo số thu thuế từ thuế TNDN trong phạm vi của nghiên cứu này là việc sử
dụng phần mềm Eview để chạy mô hình ARIMA dự báo số thu thuế và đưa ra
phương án giúp đạt được số thu thuế cao nhất trong điều kiện cụ thể của Việt Nam

hiện nay và phù hợp với thông lệ quốc tế.
1.2. Khái niệm, bản chất, đặc điểm của thuế
Theo nhà kinh tế học Gaston Jeze trong cuốn “Tài chính công ” (1934) đã đưa ra
một khái niệm cổ điển nhất và cũng nổi tiếng nhất về thuế. Theo tác giả, “ Thuế là
một khoản trích nộp bằng tiền, có tính chất xác định, không hoàn trả trực tiếp do các
công dânđóng góp cho Nhà nước thông qua con đường quyền lực nhằm bù đắp
những chi tiêucủa Nhà nước”.
Theo thời gian, khái niệm cổ điển này đến nay đã được bổ sung, chỉnh sửa và hoàn
thiện như sau: “Thuế là một khoản trích nộp bằng tiền, có tính chất xác định, không
hoàn trả trực tiếp do các công dân đóng góp cho Nhà nước thông qua con đường
quyền lực nhằm bù đắp những chi tiêu của Nhà nước trong việc thực hiện các chức
năng kinh tế-xã hội của Nhà nước”.
Trên góc độ phân phối thu nhập, người ta đưa ra khái niệm thuếnhư sau: “Thuế là
hình thức phân phối và phân phối lại tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân
2



nhằmhình thành nên quĩ tiền tệ tập trung lớn nhất của Nhà nước (quỹ ngân sách nhà
nước) để đáp ứng nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của
Nhà nước. Trên góc độ người nộp thuế thì thuế được định nghĩa như sau: “thuế là
khoản đóng góp bắt buộc mà mỗi tổ chức, cá nhân phải có nghĩa vụ đóng góp cho
Nhà nước theo Luật định để đáp ứng nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức
năng, nhiệm vụ của Nhà nước; người đóng thuế được hưởng hợp pháp phần thu
nhập còn lại. Trên góc độ kinh tế học, thuế được định nghĩa như sau: “thuế là biện
pháp đặcbiệt, theo đó, Nhà nước sử dụng quyền lực của mình để chuyển một phần
nguồn lực từ khu vực tư sang khu vực công nhằm thực hiện các chức năng kinh tế-
xã hội của Nhà nước. Như vậy, đã có nhiều khái niệm khác nhau về thuế.
Cho dù về hình thức có nhiều cách nhìn nhận về thuế Nhà nước có khác nhau trong
phong cách diễn đạt, song mọi cách nhìn nhận về thuế Nhà nước đều có những

điểm chung nhất là:
 Thuế là một biện pháp tài chính của Nhà nước mang tính chất bắt buộc phi
hình sự;
 Về nội dung vật chất của thuế là một bộ phận của cải từ khu vực tư chuyển
vào khu vực công. Bộ phận của cải đó dược dùng cho việc nuôi sống bộ máy
Nhà nước và trang trải các khoản chi phí công cộng.
1.2.1. Khái niệm chung về thuế
Thuế là một biện pháp tài chính bắt buộc (phi hình sự) của Nhà nước nhằm động
viên một bộ phận thu nhập từ lao động, của cải, vốn, từ việc chi tiêu hàng hoá, dịch
vụ và từ việc lưu giữ, chuyển dịch tài sản của các thế nhân và pháp nhân nhằm trang
trải các nhu cầu chi tiêu của Nhà nước. Việc thu thuế bao giờ cũng được thể chế
bằng hệ thống pháp luật.
1.2.2. Những đặc điểm cơ bản của thuế
Thuế là khoản thu không mang tính hoàn trả trực tiếp. Việc động viên qua thuế
không gắn liền với lợi ích cụ thể mà người trả thuế thụ hưởng đối với việc cung cấp
hàng hoá, dịch vụ công cộng của Nhà nước. Thuế mang tính nghĩa vụ của công dân
đối với Nhà nước, thuế không phải là một khoản đối giá, nguời dân không có quyền
đòi hỏi ở Nhà nước cung cấp cho họ một lượng giá trị hàng hoá, dịch vụ tương ứng
với số thuế họ đã nộp. Đặc điểm này giúp ta phân biệt rõ thuế và các khoản phí, lệ
phí khác.
Thuế là một hình thức phân phối lại, vừa chứa đựng yếu tố kinh tế và xã hội. Đặc
điểm này cho ta một quan niệm rõ ràng rằng việc đánh thuế của Chính phủ không
thể thoát ly yếu tố kinh tế, xã hội, bởi vì nguồn thu nhập của thuế chính là kết quả
của quá trình hoạt động kinh tế. Không có hoạt động kinh tế hoặc hoạt động kinh tế
3



kém hiệu quả không thể tạo ra được nguồn thu của thuế. Ngược lại, việc đánh thuế
của Chính phủ tất yếu sẽ ảnh hưởng đến quá trình kinh tế- xã hội. Chính mối quan

hệ này đặt ra cho các nhà hoạch định chính sách và quản lý thuế sự cân nhắc cần
thiết khi thực hiện hành vi đánh thuế.
Thuế là một khoản động viên bắt buộc phi hình sự gắn liền với quyền lực Nhà nước,
tính chất bắt buộc của thuế là một yêu tố khách quan, nó xuất phát từ tính chất cung
cấp hàng hoá công cộng và đặc điểm sử dụng hàng hoá công cộng. Trong việc cung
cấp hàng hoá, dịch vụ của Nhà nước xuất hiện một vấn đề mà trong kinh tế học gọi
là “người ăn không". Chính vì vậy mà Nhà nuớc đặt ra sự đóng góp mang tính chất
bắt buộc. Tuy nhiên tính chất bắt buộc này lại phi hình sự. Nó khác với các khoản
phạt là khoản áp dụng đối với người thực hiện một số hành vi cụ thể mà được coi là
gây cản trở đối với xã hội. Thuế thì ngược lại, không có mục đích cụ thể nào, nhưng
nó thường ảnh hưởng tới những vấn đề chung nhất. Hành vi mà thuế tác động
không phải là hành vi được coi là cản trở xã hội, nói cách khác, người nộp thuế cho
Nhà nước không phải là khoản phạt của Nhà nước đối với người nộp thuế.
1.3. Giới thiệu về thuế TNDN
Theo quy định của luật thuế TNDN năm 2008 thì thuế TNDN chỉ điều tiết vào thu
nhập của các tổ chức có hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ, không
còn điều tiết thu nhập của cá nhân có thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh
hàng hóa, dịch vụ (đã được xác định là đối tượng chịu thuế TNCN).
Đặc điểm cơ bản của thuế TNDN:
 Đối tượng chịu thuế của thuế TNDN là thu nhập có nguồn gốc phát sinh chủ
yếu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh. Như vậy, dưới góc độ lý luận, để thu
nhập được coi là thu nhập chịu thuế phải thỏa mãn 2 điều kiện:
 Có hành vi kinh doanh phát sinh trên thực tế, không phân biệt tư cách chủ
thể là doanh nghiệp hay là các tổ chức khác, có đăng ký kinh doanh hay
không có đăng ký kinh doanh (đăng ký dưới các hình thức khác theo Luật
Các tổ chức tín dụng, Luật Luật sư, Luật Đầu tư…).
 Có thu nhập thực tế hợp pháp phát sinh trực tiếp từ hoạt động sản xuất
kinh doanh trên và các khoản thu nhập khác.
 Đối tượng nộp thuế TNDN là mọi tổ chức và doanh nghiệp thuộc mọi thành
phần kinh tế có phát sinh thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh.

 Mức độ điều tiết của thuế TNDN là rất lớn.
 Mục đích cơ bản của thuế TNDN là động viên một phần thu nhập vào
NSNN, đảm bảo sự đóng góp công bằng, hợp lý giữa các doanh nghiệp sản
xuất, kinh doanh hàng hóa phát sinh thu nhập.
4



1.4. Vai trò của thuế TNDN trong nền kinh tế thị trường
Thuế TNDN xuất hiện rất sớm trong lịch sử phát triển của thuế. Hiện nay ở các
nước phát triển, thuế TNDN giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo ổn
định nguồn thu NSNN và thực hiện phân phối thu nhập. Mức thuế cao hay thấp áp
dụng cho các chủ thể thuộc đối tượng nộp thuế TNDN là khác nhau, điều đó phụ
thuộc vào quan điểm điều tiết thu nhập và mục tiêu đặt ra trong phân phối thu nhập
của từng quốc gia trong từng giai đoạn lịch sử nhất định.
Thuế TNDN ra đời bắt nguồn từ các lý do chủ yếu sau:
 Bắt nguồn từ yêu cầu thực hiện chức năng tái phân phối thu nhập, đảm bảo
công bằng xã hội.
 Sự ra đời của thuế TNDN xuất phát từ nhu cầu tài chính của Nhà nước.
 Thuế TNDN là công cụ quan trọng để Nhà nước thực hiện chức năng tái
phân phối thu nhập, đảm bảo công bằng xã hội.
Trong điều kiện nền kinh tế thị trường ở nước ta, tất cả các thành phần kinh tế đều
có quyền tự do kinh doanh và bình đằng trên cơ sở pháp luật. Các doanh nghiệp với
lực lượng lao động có tay nghề cao, năng lực tài chính mạnh thì doanh nghiệp đó sẽ
có ưu thế và có cơ hội để nhận được thu nhập cao; ngược lại các doanh nghiệp với
năng lực tài chính, lực lượng lao động bị hạn chế sẽ nhận được thu nhập thấp, thậm
chí không có thu nhập. Ðể hạn chế nhược điểm đó, Nhà nước sử dụng thuế TNDN
làm công cụ điều tiết thu nhập của các chủ thể có thu nhập cao, đảm bảo yêu cầu
đóng góp của các chủ thể kinh doanh vào NSNN được công bằng, hợp lý.
Thuế TNDN là nguồn thu quan trọng của NSNN. Phạm vi áp dụng của thuế TNDN

rất rộng, gồm cá nhân, nhóm kinh doanh, hộ cá thể và các tổ chức kinh tế có hoạt
động sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ có phát sinh lợi nhuận. Nền kinh tế thị
trường nước ta ngày càng phát triển và ổn định, tăng trưởng kinh tế được giữ vững
ngày càng cao, các chủ thể hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ ngày càng mang
lại nhiều lợi nhuận thì khả năng huy động nguồn tài chính cho NSNN thông qua
thuế TNDN ngày càng dồi dào.
Thuế TNDN là công cụ quan trọng để góp phần khuyến khích, thúc đẩy sản xuất,
kinh doanh phát triển theo chiều hướng kế hoạch, chiến lược, phát triển toàn diện
của Nhà nước.Nhà nước ưu đãi, khuyến khích đối với các chủ thể đầu tư, kinh
doanh vào những ngành, lĩnh vực và những vùng, miền mà Nhà nước có chiến lược
ưu tiên phát triển trong từng giai đoạn nhất định.
Thuế TNDN còn là một trong những công cụ quan trọng của Nhà nước trong việc
thực hiện chứng năng điều tiết các hoạt động kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ phát
triển kinh tế nhất định.
5



Thuế TNDN là loại thuế có vai trò quan trọng trong hệ thống pháp luật thuế của
Việt Nam, song để phát huy một cách có hiệu quả vai trò của thuế TNDN, chúng ta
cần phải xem xét nó dưới nhiều khía cạnh, kể cả những kinh nghiệm xử lý của nước
ngoài.
1.5. Một số nghiên cứu và thực trạng về dự báo số thu thuế TNDN ở Việt Nam
Các nước tiên tiến trên thế giới coi phân tích, dự báo thu ngân sách là hoạt động
quan trọng, không thể tách rời trong công tác xây dựng chính sách cũng như tổ chức
quản lý thu ngân sách. Hầu hết các nước phát triển trên thế giới do có hệ thống cơ
sở dữ liệu đầy đủ, chính xác, chi tiết nên đều sử dụng phương pháp mô hình hóa và
các công cụ dự báo linh hoạt khác nhau tùy theo mục đích như phần mềm Eviews,
SPSS…để dự báo số thu hay hoạch định chính sách.
Việc dự báo doanh thu từ thuế là bước khởi đầu của quá trình chuẩn bị cho dự trù

NSNN, đồng thời cũng là điểm mấu chốt của quá trình dự thảo ngân sách cho khu
vực công. Công tác dự báo này cần phải được rà soát trong cả năm đó nếu có những
trở ngại lớn ảnh hưởng tới nguồn thu thuế, ví dụ như tốc độ tăng trưởng GDP hay
những cải cách lớn. Cả con số dự báo ban đầu và dự báo đã được sửa đổi, rà soát
sau đó đều quan trọng nhằm tránh tình trạng thâm hụt ngoài dự kiến xảy ra trong
năm ngân sách và vốn sẽ bù đắp có nhiều bằng khoản vay ngoài dự kiến phát sinh
hoặc phải cắt giảm chi tiêu và kéo theo đó là bằng các biện pháp thu khẩn cấp khác
nhằm kiểm soát nguồn thu.
Dự báo số thu thuế đã trở nên vô cùng quan trọng kể từ khi xuất hiện khuôn khổ chi
tiêu trung hạn (MTEF), dựa trên những dự báo số thu từ thuế. Việc thay đổi tâm lí
tư duy từ “nhu cầu” sang “mức độ sẵn có” của các bộ và cơ quan được phân bổ đơn
vị chi tiêu sử dụng ngân sách là đặc điểm quan trọng nhất của cách tiếp cận MTEF
trong quá trình phân bổ ngân sách, và do đó mức độ chắc chắn của các dự đoán các
quỹ sẽ đóng vai trò quan trọng đối với việc tái phân bổ ngân sách tương lai. Vì
MTEF vốn là một bài toán hoạch định cho nhiều năm một nên việc dự báo thu cho
2 đến 3 năm là cần thiết, cứ sau 2 hoặc 3 năm nên dự báo lại số thu từ thuế
Các nước phát triển như Canada, Úc, New Zealand, Hà Lan và Mỹ đều sử dụng cả
mô hình mô phỏng vi mô và vĩ mô để dự báo tính toán thu nhập thuế và phân tích
tác động tới quá trình thay đổi của chính sách thuế. Trên thực tế, rất nhiều mô hình
hiện hành đều được Bộ Tài chính hay cơ quan quản lí thuế, Cục Thuếở một số nước
xây dựng đầu tiên. Ví dụ, Canada đi đi tiên phong trong việc phát triển mô hình dự
báo mô phỏng vi mô để dự báo tính thu nhập thuế TNCN. Tương tự, Úc cũng đã
phát triển mô hình dự báo số thu từ thuế dựa trên đầu ra – đầu vào để dự báo tính
thuế GTGT, mô hình này cũng giúp thực hiện nhiệm vụ kép. Điều này không chỉ
6



giúp dự báo tính toán cả số thu từ thuế mà còn phân tích được tác động của những
thay đổi trong chính sách.

Kể từ cuối những năm 1960, những nước lớn thuộc khối OECD và Mỹ đã phát triển
“những mô hình mô phỏng vi mô” cho những loại thuế chính của mình, đặc biệt là
thuế TNCN và thuế TNDN. Những mô hình này là những dữ liệu chuyên sâu tổng
hợp và được xây dựng với sự trợ giúp của những mẫu dữ liệu số thu từ tờ khai thuế.
Chúng có mục tiêu kép: (a) ước tính tác động của chính sách thuế đến số thuế thu;
(b) dự báo số thu cho một hoặc hai năm tới.
Với các nước đang phát triển, rất ít nước phát triển hoàn toàn được các mô hình và
đa phần trong số đó đang trong quá trình xây dựng mô hình phù hợp. Một vài trong
số này tiến bộ hơn như Malaysia, Nam Phi,… và các nước khác (Ghana, Sri Lanka).
Trong phần lớn các nước này, chỉ sử dụng có những phương pháp phân tích đơn
giản, một vài nước áp dụng những hình thức sơ khai của mô hình dựa trên GDP, mô
hình này dựa trên nguyên tắc độ đàn hồi của thuế thay cho nguyên tắc đang được sử
dụng, và những nước này sử dụng tính độ co giãn của thuế để dự toán tính thu nhập
thuế. Thay vì nguyên tắc độ co giãn của thuế, gần đây một số nước như Nga,
Bungari đã thiết lập và phát triển chức năng dự báo nguồn thu nội bộ trong các cơ
quan quản lí thuế như là một phần của chương trình hiện đại hóa quản lí thuế tổng
thể.
Quĩ tiền tệ quốc tế IMF đã tiến hành một nghiên cứu so sánh thực tiễn dự báo tĩnh ở
các nước đang phát triển và các nền kinh tế đang chuyển đổi dựa trên mẫu nghiên
cứu gồm 34 nước (Kyobe và Danginger 2005) từ châu Phi, châu Á, Mỹ la tinh,
Trung Đông và cộng đồng các quốc gia độc lập. Một vài phát hiện quan trọng trong
nghiên cứu này được tóm tắt như sau:
 Ở hầu hết các quốc gia, trách nhiệm lập dự toán tính được xác định hết sức
qua loa và có rất ít qui tắc và qui luật chính thức cho thực thi dự toán tính thu
nhập thuế;
 Các kĩ thuật dự báo tính toán nhìn chung còn sơ sài. Khoảng 85% các nước
sử dụng những kĩ thuật ngoại suy đơn giản và đánh giá chủ quan như là biện
pháp chính để dự toán tính thu nhập thuế;
 Quá trình liên quan đến nhiều cơ quan hành pháp đa quyền lực bên ngoài Bộ
Tài chính nên đòi hỏi cấp độ hợp tác cao hơn;

 Không lấy làm lạ là có thể có những dự toán tính mâu thuẫn khác nhau, và
điều này không gây ngạc nhiên đối chọi nhau;
7



 Những dự toán tính thu nhập thuế thường được thực hiện rất muộn - vào cuối
giai đoạn lập dự toán ngân sách, do đó vô hiệu hóa các liên kết quan trọng
giữa dự báo số thu và lập dự toán ngân sách;
 Sự tín nhiệm của quần chúng về mặt tiếp cận với kết quả của dự toán tính và
sự tham gia của các cơ quan phi chính phủ trong việc lập dự tính toán thu
nhập thuế bị hạn chế;
 Những đặc điểm này không khác nhau nhiều giữa các mức thu nhập bình
quân đầu người hay thu nhập vùng về mức thu nhập bình quân đầu người
hay thu nhập vùng. Tính minh bạch hơn và chặt chẽ hơn được áp dụng ở các
nước Mỹ Latinh nơi có mức thu nhập cao hơn;
 Những nước có mức thu nhập bình quân đầu người cao hơn và tỉ lệ tham
nhũng thấp hơn thì sẽ có tính minh bạch và tính chính thức (trong dự tính số
thu từ thuế) cao hơn.
Có hai nhóm mô hình chủ yếu được dùng cho hầu hết các loại thuế. Một loại mô
hình thứ 3 với tên gọi “Mô hình thu hàng tháng” sẽ dự báo tính mực số thu thực tế
của mỗi loại thuế thay vì mức số thu tiềm năng cũng được sử dụng như trước đây
(King 1995, 254-57).
(a) Dựa trên GDP hay mô hình vĩ mô
Mô hình dự trên GDP hay mô hình vĩ mô khá đơn giản với những yêu cầu về cơ sở
dữ liệu có thể quản lí được. Mô hình này dựa trên mối quan hệ giữa cơ sở nền tảng
thuế và nguồn thu từ thuế. Nguyên tắc căn bản là nếu không có sự thay đổi nào
trong các bộ luật thuế (mức thuế và cơ sở thuế hiện tại không đổi) thì việc tăng thu
nhập thuế từ năm này sang năm khác sẽ là do tăng cơ sở thuế theo thời gian chức
năng trong nền tảng thuế qua các giai đoạn (GDP, thu nhập, tiêu thụ, giá trị nhập

khẩu, v.v.) và sự co giãn của thu nhập thuế đối với nền tảng cơ sở thuế đó. Do vậy,
để áp dụng mô hình này, cần phải tính toán sự co giãn của các loại thuế nói chung
hoặc 1 loại thuế đặc biệt cụ thể nào đó bằng cách sử dụng phương pháp phân tích
hồi qui các dữ liệu về số thu thuế và cơ sở thuế theo thời gian. Bước tiếp theo là dự
báo tăng trưởng trong nền tảng cơ sở thuế và cuối cùng là dự báo tính số thu từ thuế
với sự trợ giúp của chỉ số co giãn của thuế và mức tăng trong thuế cơ bản cơ sở
thuế. Việc dự báo tính tăng trưởng trong cơ sở thuế cơ bản (GDP, tiêu dùng) có thể
được lấy từ những dự báo tính toán trong lĩnh vực thực sự (kinh tế vĩ mô).
Nếu mức thuế và/hoặc cơ sở thuế cũng thay đổi, chẳng hạn, có những thay đổi trong
mức thuế và/hoặc cơ sở thuế thì mức tăng trong thu nhập thuế của năm đó sẽ phụ
thuộc vào mức tăng thông thường trong thuế cơ bản, cơ sở thuế cộng với tác động
của những thay đổi do các biện pháp tức thì đột ngột cần thiết tiến hành. Giờ đây
8



người ta không phải tính toán tác động của những thay đổi bất ngờ đó nữa. Nếu
chúng ta cố gắng tính độ co giãn trong một năm của những thay đổi đó bằng những
biện pháp phân tích hồi qui thì chúng ta sẽ tính toán được độ đàn hồi, bao gồm cả
khả năng phục hồi của hệ thống thuế. Điều này không chỉ bao gồm ảnh hưởng của
tăng trưởng kinh tế với những thay đổi căn bản. Nếu T
0
là số thu từ thuế trong năm
nay, khi T1 là doanh số thu từ thu nhập thuế dự kiến năm tới, có thể liên kết các yếu
tố khác với T
0
như sau:
T
1
= T0 + (Tăng trưởng số trong doanh thu mà không có sự thay đổi về kết cấu thuế)

+ (Thay đổi do các biện pháp tức thì cần thiết)
Do vậy để áp dụng mô hình này, cần tách riêng mức tăng trong thu nhập thuế bắt
nguồn từ mức tăng trong cơ sở thuế và mức tăng xuất phát từ những thay đổi căn
bản do các biện pháp được tiến hành. Người ta gọi đó là mô hình dựa trên GDP,
nhưng cơ sở thuế không phải lúc nào cũng là GDP và nó có thể là tổng chi lương
hoặc lợi nhuận doanh nghiệp hay chi tiêu giá trị tiêu dùng hay giá trị/lưu lượng
nhập khẩu. Đây là một mô hình tương đối đơn giản với những yêu cầu dữ liệu cần
được quản lí.
(b) Mô hình mô phỏng vi mô cụ thể về thuế:
Ngoài ra còn có những mô hình thuế cụ thể, đôi khi được biết đến với cái tên
“Những mô hình mô phỏng vi mô”, với 2 mục đích chính:
 Phân tích tác động của chính sách: Chúng cho phép chúng ta phân tích tác
động của một thay đổi nào đó trong chính sách thuế hay sự thay đổi trong cơ
cấu thuế lên những người chịu thuế, những nhóm liên quan cụ thể cũng như
tổng thu nhập thuế. Do đó cần phải tiến hành phân tích bối cảnh, có nghĩa là
đưa ra những phương án bối cảnh của các chính sách thuế khác nhau và so
sánh chúng, để rồi lựa chọn chính sách phù hợp với nhu cầu của đất nước
mình;
 Dự báo tính tổng thu thuế: Các mô hình cũng cho phép tính toán chính xác
tổng thu thuế mà có/không có bất kì sự thay đổi nào trong chính sách thuế
hay cơ cấu thuế. Đối với những mô hình dự báo dựa trên GDP được miêu tả
ở trên thì hậu quả của việc can thiệp thuế là rất khó để đưa ra khuôn mẫu nào
vào mô hình hóa, nhất là đối với thuế TNCN và thuế TNDN.
Một nhóm khác của mô hình mô phỏng vi mô là kết hợp mô hình thuế với mô hình
kinh tế (ví dụ như với từng ngành, từng khu vực, loại hàng hóa tiêu dùng, v.v.), với
điều kiện là các chỉ số hiệu quả hoạt động kinh tế chính (tiêu dùng, tiền công, tiền
lương, thu nhập và lợi nhuận khu vực doanh nghiệp) và số thu từ thuế có quan hệ
phụ thuộc. Điều này cho phép làm sáng tỏ những phản hồi của các tác động trở lại
9

của loại thuế đối với những những nền tảng kinh tế cơ bản. Vì những lí do thực tiễn,
những mô hình này thường được thực hiện riêng biệt. Một mô hình tập trung vào dự
báo kinh tế và mô phỏng những thay đổi của chính sách trong khi (những) mô hình
khác tập trung vào tổng thuế thu. Mặc dù những mô hình này không nhất thiết phải
tự động kết nối với nhau, chúng cần phải được tạo ra theo những dự báo số doanh
thu thuế và kinh tế vĩ mô thống nhất với nhau.
Rõ ràng là những mô hình này phức tạp hơn, và đòi hỏi nhiều dữ liệu hơn. Và ta
cũng cần thêm thời gian để xây dựng nên những mô hình như thế. Nhưng những mô
hình này có thể và nên được xây dựng bởi chính những người sử dụng và đừng nên
quá phức tạp. Một khi được sử dụng thì chúng phải là những mô hình thân thiện với
người dùng và có hiệu quả cao.
Cần xét đến 2 khía cạnh quan trọng sau:
 Khoảng thời gian được phân tích: Xét theo quan điểm của khuôn khổ chi
tiêu giữa kì trung hạn thì khoảng thời gian cho công tác tính toán nên trong
khoảng 3 năm để đảm bảo có được sự khái quát đúng đắn những rủi ro vĩ mô
như hậu quả (thâm hụt) ngân sách trong tương lai gần;
 Cơ sở tiền mặt hay là cơ sở nợ dồn tích: sự khác biệt của hai cơ sở (tính
thuế) nằm ở chỗ liệu một người nộp thuế sẽ đối phó với các khoản tiền mặt
nhận được hay chịu các khoản nợ thuế trong một thời hạn nhất định. Thông
thường, các mô hình vĩ mô thường dự đoán các khoản tiền mặt, trái lại
những mô h.nh vi mô lại nghiên cứu những khoản nợ hay thuế tiềm năng có
thể phát sinh bất kì lúc nào vào một thời điểm nhất định (nửa năm chẳng
hạn) và cần phải được điều chỉnh để sao cho chúng vẫn gói gọn trong khoản
thu tiền mặt thực sự, và đây là mối quan tâm lớn nhất của chính phủ.
(c) Mô hình mức thu hàng tháng
Có một nhóm các mô hình có thể dự báo các khoản thu hàng tháng chứ không dự
báo số thu từ thuế tiềm năng. Điều này lại không thích hợp lắm cho công tác phân
tích tác động và quy mô của nó lại bị hạn chế trong phạm vi dự tính mức thu kỳ

vọng hàng tháng. Tuy nhiên đây là công cụ hữu ích cho việc phân bổ mục tiêu thu
thuế hàng tháng giữa các cán bộ thuế và giám sát thực hiện nhiệm vụ của các cán bộ
này. Hơn nữa, nó tính đến thời vụ của các khoản thu.
Yêu cầu về dữ liệu là rất nhỏ. Theo đó, chỉ cần tính mức thu hàng tháng trong vòng
12 tháng của năm ngoái, số mức thu hàng tháng của tháng hiện tại của năm nay và
tốc độ tăng trưởng GDP của năm hiện tại. Đây thực sự là một công cụ hữu ích cho
công tác phân bổ mục tiêu thu thuế của các cán bộ ngành thuế đồng thời hỗ trợ cho
công tác quản lí hoạt động của họ.
10



Còn với Việt Nam, trong bối cảnh tình hình kinh tế trong nước và thế giới ngày
càng diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường và có những tác động lớn đối với kết quả
thu thuế, dự báo thu theo phương pháp truyền thống chưa đáp ứng được yêu cầu
quản lý đặt ra, đòi hỏi công tác dự báo thu phải được đổi mới, hiện đại hóa để có thể
dự báo nhanh, chính xác, phục vụ hiệu quả công tác điều hành vĩ mô của nhà nước.
Vì vậy từ năm 2006, được sự tài trợ của Dự án hỗ trợ kỹ thuật của Châu Âu (EU)
đối với Bộ Tài chính trong hợp phần 2 (ETV2/PTF2), các chuyên gia Hoa Kỳ và
EU đã giúp Tổng Cục Thuếtrong quá trình thực hiện đề án "Nghiên cứu xây dựng
mô hình dự báo thu NSNN" thông qua các khóa đào tạo về kiến thức, kỹ năng, các
đợt làm việc về giới thiệu kinh nghiệm các nước trên thế giới, đánh giá thực trạng
công tác dự báo của Việt Nam, tư vấn, hỗ trợ triển khai xây dựng thử nghiệm các
mô hình dự báo tại Việt Nam.
Từ năm 2009 đến nay, sau khi kết thúc chương trình hỗ trợ của EU, Tổng Cục
Thuếvẫn tiếp tục cập nhật số liệu, chạy thử nghiệm các mô hình, phân tích, đánh giá
kết quả dự báo so với thực tế để từng bước điều chỉnh mô hình. Thực tế, lãnh đạo
Tổng Cục Thuếđã nhận thức rõ tầm quan trọng phải đổi mới phương pháp phân
tích, dự báo thu, từng bước tiếp cận và đưa vào ứng dụng các công cụ dự báo thu
hiện đại.

Hiện tại, Tổng Cục Thuếđang lưu giữ cơ sở dữ liệu và tiến hành dự báo số thu từ tất
cả các nguồn tổng thu thuế, số thu từ thuế GTGT, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế
TNCN, thu nhập doanh nghiệp và thuế đánh vào khai thác tài nguyên thiên nhiên,
bao gồm cả doanh thu từ dầu. Những dự tính toán thu cho năm tới chủ yếu dựa trên
tốc độ tăng số thu năm hiện tại so với số thu thuế cùng kỳ của năm trước. Tốc độ
tăng trưởng này được điều chỉnh cho phù hợp sau khi đi xem xét tốc độ tăng số thu
từ thuế thu nhập của các ngành công nghiệp có liên quan, các lĩnh vực và khu vực
thích hợp của nền kinh tế và sau khi tham vấn kỹ với các Bộ và với cơ quan thuế ở
cấp tỉnh và chi Cục Thuếcấp huyện, Rõ ràng là hiện nay việc dự báo tổng thu từ
thuế hoặc dự báo doanh thu từ từng loại thuế cá nhân không sử dụng bất kì mô hình
toán kinh tế hay mô phỏng vi mô nào mà mới chỉ đơn thuần là sử dụng phương
pháp phân tích xu hướng mà thôi.
Hiện nay, Tổng Cục Thuếbước đầu tiến hành xây dựng thử nghiệm một số mô hình
dự báo thu như: Mô hình dự báo tháng dùng cho dự báo số thu hàng tháng cho từng
sắc thuế và tổng thu thuế; mô hình dự báo thuế giá trị gia tăng theo phương pháp
dựa trên bảng cân đối I-O trên cơ sở bảng I-O năm 2000; mô hình hồi quy tổng thu
nội địa theo GDP…
11



Theo đó, mô hình dự báo số thu tháng là một mô hình dự báo ngắn hạn được sử
dụng để dự báo số thu hàng tháng đối với các sắc thuế chính và dự báo tổng thu
chung. Mô hình này xem xét đến cả các tác động của yếu tố mùa vụ trong hoạt động
thu thuế và cho kết quả tương đối chính xác về số thu thực tế hàng tháng. Cơ sở dữ
liệu cần có để sử dụng mô hình này là số thu thuế thực tế qua hàng tháng của năm
trước liền kề và các tháng trước liền kề tháng dự báo và sử dụng tỷ lệ tăng trưởng
GDP hàng năm để dự báo.
Hàng năm, Tổng Cục Thuếđều thực hiện cập nhật mô hình tháng theo thời điểm
từng tháng, quý, kết quả dự báo được điều chỉnh cho phù hợp và được sử dụng làm

một kênh tham khảo trong quá trình đánh giá thực hiện dự báo thu NSNN hàng
tháng, quý, năm. Theo đó, kết quả dự báo các tháng năm 2013 sau khi loại trừ các
yếu tố ảnh hưởng, dự báo một số sắc thuế chính qua các tháng tương đối sát với số
thực hiện của từng tháng.
Tuy nhiên, về tổng thể số dự báo của một số tháng còn sai lệch cao lên tới hơn 5%,
do trong những năm gần đây, Chính phủ áp dụng nhiều chính sách ưu đãi miễn
giảm thuế đối với các nhóm doanh nghiệp, người nộp thuế, nên ảnh hưởng đến số
thu NSNN. Hiện tại, Tổng Cục Thuếđang thực hiện tách các số ảnh hưởng thu ra
khỏi số liệu đầu vào cũng như số thực hiện để kết quả dự báo sát hơn.
Với mô hình dự báo thuế giá trị gia tăng theo phương pháp I-O sẽ sử dụng bảng cân
đối liên ngành I-O để ước tính cơ sở tính thuế; căn cứ vào tỷ lệ tuân thủ thuế giá trị
gia tăng, thuế suất áp dụng cho từng ngành hàng kinh tế, dự báo thu thuế giá trị gia
tăng cho năm tiếp theo. Theo đó, dữ liệu đầu vào sẽ là bảng cân đối liên ngành I-O
và hệ thống tài khoản quốc gia do Tổng Cục Thống kê ban hành hàng năm, các chỉ
tiêu kinh tế vĩ mô dự báo của cả nước…Tuy nhiên, khó khăn của việc thu thập dữ
liệu đối với mô hình này là việc Tổng cục Thống kê thường ban hành các chỉ tiêu
trong hệ thống tài khoản quốc gia không kịp thời; đồng thời việc lựa chọn các chỉ
tiêu kinh tế vĩ mô được dự báo hàng năm cũng gặp khó khăn, do các chỉ số này
được nhiều cơ quan, tổ chức khác nhau thực hiện và cho kết quả khác nhau. Hơn
nữa, kết quả dự báo theo mô hình bảng I-O cho kết quả dự báo chưa sát do cơ sở dữ
liệu về thu ngân sách của ngành thuế chia theo ngành chưa tương thích với phân
ngành kinh tế trên bảng I-O của Tổng cục Thống kê. Trước mắt, mô hình này mới
được ứng dụng trong việc hoạch định, xây dựng các phương án chính sách thuế giá
trị gia tăng mới cũng như đánh giá tác động đến số thu NSNN khi chính sách thuế
giá trị gia tăng thay đổi.
Đối với mô hình hồi quy tổng thu nội địa theo GDP dựa trên lý thuyết vĩ mô nhằm
xác định các biến số có liên quan đến kết quả thu thuế, từ đó, xây dựng mô hình
12

toán học biểu thị quan hệ giữa các biến số đó với số thu thuế hoặc cơ sở tính thuế.
Mô hình này có ưu điểm là dễ thực hiện, số liệu đầu vào có khả năng đáp ứng được.
Mô hình hồi quy có thể sử dụng để dự báo tổng thu NSNN hoặc dự báo thu riêng
từng sắc thuế. Yêu cầu quan trọng nhất của mô hình này là phải có chuỗi số liệu đủ
dài và được làm sạch, loại trừ yếu tố ảnh hưởng của chính sách và quản lý thu, đồng
thời, các mô hình hồi quy phải được điều chỉnh, kiểm nghiệm sai số để có thể đưa
ra được kết quả dự báo hợp lý. Hiện tại, cơ sở dữ liệu ngành Thuế có thể đáp ứng
một phần yêu cầu cơ sở dữ liệu phục vụ cho mô hình hồi quy.
Cũng theo Tổng Cục thuế, mô hình mô phỏng vi mô dự báo thuế TNDN được sử
dụng để phân tích nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp và ước lượng số thuế có thể thu
được cho chính phủ thông qua hệ thống thuế hiện tại và đánh giá ảnh hưởng của
việc áp dụng các chính sách thuế mới. Mô hình được sử dụng để dự báo tổng thu
thuế TNDN và số thu thuế TNDN theo các ngành, lĩnh vực. Ưu điểm của mô hình
này là có thể phân tích, đánh giá được ảnh hưởng của số thu NSNN khi nhà nước dự
kiến áp dụng chính sách thuế mới. Tuy nhiên, phương pháp thực hiện phức tạp và
dữ liệu đầu vào đòi hỏi nhiều thông tin chi tiết của người nộp thuế, do đó, việc đảm
bảo đủ thông tin phục vụ xây dựng mô hình mô phỏng vi mô dự báo thuế TNDN tại
cơ quan Tổng Cục Thuếcòn gặp nhiều hạn chế.
Thực tế hiện nay, cơ sở dữ liệu ngành Thuế đã có thể khai thác một phần thông tin
của tờ khai thuế TNDN cũng như báo cáo tài chính của doanh nghiệp để phục vụ
cho xây dựng mô hình dự báo thuế TNDN theo phương pháp mô phỏng vi mô. Tuy
nhiên cũng còn một phần dữ liệu hiện vẫn chưa được tích hợp đầy đủ trong ứng
dụng ngành Thuế là số thuế và thông tin báo cáo tài chính của các đơn vị thuộc một
số chi Cục Thuếquản lý.
Riêng với công tác dự báo số thu thuế TNCN, các nước phát triển trên thế giới
thường áp dụng hai mô hình là: mô hình người nộp thuế điển hình và mô hình tổng
hợp về dự báo. Hiện tại, ngành Thuế đang triển khai xây dựng chương trình quản lý
thuế TNCN và cập nhật hệ thống thông tin cơ sở dữ liệu. Như vậy, sau khi chương
trình quản lý thuế và hệ thống thông tin cơ sở dữ liệu hoàn thành mới có thể khai

thác được các thông tin để triển khai nghiên cứu, xây dựng mô hình người nộp thuế
điển hình cũng như mô hình tổng hợp.
Như vậy, để dự báo thu chính xác, ngành Thuế có thể phải sử dụng nhiều mô hình
phức tạp hơn để dự báo được sự tác động của nền kinh tế đặc thù của Việt Nam đến
số thuế thu được. Muốn làm được điều này cần xây dựng một cơ sở dữ liệu tập
trung thống nhất về số thu ngân sách, trong đó đặc biệt chú trọng đến việc xây dựng
cơ sở dữ liệu doanh nghiệp và cá nhân nộp thuế để tránh thất thu thuế.
13





Tóm tắt chƣơng 1
Các lí thuyết thuế tối ưu và thuế nói chung, cũng như thuế TNDN nói riêng là nền
tảng của quá trình nghiên cứu sự biến động của số thu thuế TNDN do tác động của
các yếu tố về kinh tế - xã hội, các chính sách thuế, ưu đãi hay miền giảm thuế. Vai
trò của thuế TNDN trong nền kinh tế hiện nay vô cùng to lớn, chiếm tỷ trọng lớn
trong số thu NSNN, nên việc đảm bảo nguồn thu này là vô cùng quan trọng
Dự báo số thu là xuất phát điểm trong việc lập dự toán ngân sách nhà nước và là
điểm mấu chốt của lập dự toán ngân sách của khu vực công. Việc dự báo nguồn thu
phải thực hiện trước khi bắt đầu chu kỳ ngân sách. Dự báo số thu là cần thiết để
tránh thâm hụt không mong muốn có thể phải được bù đắp bằng những khoản vay
ngoài kế hoạch, cắt giảm chi tiêu và những biện pháp thu ngoài dự tính. Dự báo số
thu ngày càng trở nên quan trọng vì sự trông đợi của khuôn khổ chi tiêu trung hạn
(MTEF) được dựa trên dự báo tính số thu trong trung hạn.
Tổng quát về các mô hình mà các nước trên thế giới và Việt Nam đã, đang áp dụng
để thực hiện dự báo số thu thuế TNDN trong thời gian qua. Từ các mô hình, kết quả
thực hiện dự báo để đánh giá tình trạng cụ thể của việc dự báo số thu thuế TNDN.
Xác định vai trò quan trọng của việc dự báo số thu thuế TNDN trong quá trình lập

NSNN hiện tại, các kế hoạch kiểm tra – thanh tra phù hợp để đảm bảo số thu thuế.
Bên cạnh việc dự báo số thu thuế trong tương lai cho dự toán ngân sách, các kỹ
thuật dự báo được sử dụng để ước tính khả năng nguồn thu và theo dõi quá trình
thu thuế đánh giá các khía cạnh kinh tế và cơ cấu của chính sách tài khóa và dùng
để phân tích chi tiêu thuế.












14




Chƣơng 2: TÌNH HÌNH THỰC HIỆN THU THUẾ TNDN TẠI CỤC
THUẾTP.HCM GIAI ĐOẠN 2006 - 2013
2.1. Giới thiệu về Cục ThuếTP.HCM
2.1.1. Giới thiệu chung về Cục thuế
Cục ThuếThành phố Hồ Chí Minh là tổ chức trực thuộc Tổng Cục thuế, có chức
năng tổ chức thực hiện công tác quản lý thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác của
NSNN (gọi chung là thuế) thuộc phạm vi nhiệm vụ của ngành thuế trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh theo quy định của pháp luật.

Cục ThuếTP.HCM có tư cách pháp nhân, con dấu riêng, được mở tài khoản tại Kho
bạc Nhà nước theo quy định của pháp luật.
Cục ThuếTP.HCM với số thu lớn nhất, chiếm trên 1/3 tổng số thu của cả nước; luôn
hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ thu NSNN, góp phần quan trọng giữ vững ổn định tài
chính vĩ mô, động viên, huy động nguồn lực phục vụ cho phát triển, thiết thực đóng
góp tăng trưởng kinh tế của đất nước, giải quyết được nhiều vấn đề xã hội như xóa
đói giảm nghèo, đầu tư nhiều công trình về hạ tầng, tích lũy và thực hiện chế độ
lương mới.
Là đơn vị dẫn đầu ngành thuế trong nhiều lĩnh vực và được chọn làm thí điểm trong
việc áp dụng các Luật thuế, các quy trình quản lý thu thuế mới được toàn ngành học
tập như: Hoàn thiện quy trình quản lý hộ; Tổ chức lại đội thuế phường, xã, xoá bỏ
tình trạng kế toán doanh nghiệp tìm gặp công chức thuế chuyên quản; Cải tiến quy
trình thu thuế qua kho bạc bằng giấy nộp tiền in sẵn nên giảm thiểu được số công
chức ghi biên lai, giảm sai sót trong quá trình ghi biên lai, nhanh chóng cập nhật số
thu; Là đơn vị tiên phong tổ chức trung tâm tư vấn thuế miễn phí cho người nộp
thuế, thực hiện thành công mô hình Tuyên truyền hỗ trợ tổ chức, cá nhân nộp thuế;
dẫn đầu về quản lý thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao, một trong hai đơn
vị trong cả nước thành lập và đưa vào hoạt động hiệu quả Phòng thuế TNCN. Là
đơn vị đầu tiên được chọn làm thí điểm thực hiện quy trình quản lý theo hướng
doanh nghiệp tự kê khai, tự tính thuế và tự nộp thuế vào Kho bạc Nhà nước .
Thiết lập các đường dây nóng, tổ chức đối thoại với các doanh nghiệp, kịp thời giải
đáp, xử lý những vướng mắc, hàng năm có trên 15.000 lượt doanh nghiệp, trên
35.000 lượt hộ cá thể SXKD được tập huấn; giải đáp thắc mắc qua điện thoại, qua
phương tiện thông tin đại chúng, trên mạng Internet. Là đơn vị đầu tiên trong cả
nước thực hiện ISO 9001:2000 cho các sản phẩm Tuyên truyền hỗ trợ – Cấp mã số
thuế cho Doanh nghiệp – Quản lý đăng ký thuế đối với người có thu nhập cao –
Cung cấp thông tin hồ sơ lưu trữ – Đăng ký và duyệt hóa đơn tự in.
15

Là đơn vị tiên phong của ngành thuế trong việc ứng dụng công nghệ tin học vào
công tác quản lý thuế trong nghiên cứu, thử nghiệm và có nhiều đóng góp cho sự
hình thành, phát triển hệ thống xử lý thông tin của Tổng Cục Thuếmang lại hiệu quả
cao được toàn ngành học tập; xây dựng nhiều chương trình ứng dụng có hiệu quả
như trang Website của Cục Thuế đã giúp người dân, doanh nghiệp tìm biết những
thông tin cần thiết về văn bản pháp luật thuế, lựa chọn đối tác kinh doanh; những
đơn vị, cá nhân hoạt động không hợp lệ, các hoá đơn không hợp pháp đang lưu
hành… qua đó phát hiện các thủ đoạn gian lận trốn thuế kịp thời xử lý theo pháp
luật.
Không ngừng xây dựng bộ máy tổ chức và đội ngũ công chức ngày càng trong sạch
vững mạnh, có trình độ, giỏi chuyên môn nghiệp vụ, tiếp thu và ứng dụng được
khoa hoc công nghệ tiên tiến, đáp ứng yêu cầu của công tác quản lý thuế trong giai
đoạn mới.
Là đơn vị dẫn đầu của ngành thuế cả nước trên các lãnh vực ứng dụng máy tính
trong quản lý thuế, thanh tra và xử lý tố tụng về thuế, quản lý thuế các doanh nghiệp
có vốn đầu tư nước ngoài, thuế khu vực kinh tế công thương nghiệp dịch vụ ngoài
quốc doanh, thuế khu vực kinh tế quốc doanh… Có nhiều đóng góp cho ngành về
biện pháp quản lý thu thuế tạo điều kiện để xây dựng chính sách thuế hợp lý sát
thực tiễn của Việt Nam và xây dựng kế hoạch, chương trình mục tiêu phát triển kinh
tế của các quận, huyện, thành phố.
Để ghi nhận những thành tích trên, Cục Thuếthành phố đã được Nhà nước khen
thưởng 24 Huân chương, 7 Cờ thi đua và 4.144 bằng khen cụ thể như sau:
Từ năm 1990 đến năm 1998: 6 Huân chương Lao động hạng 3; 264 Bằng
khen.
 Từ năm 1999 đến nay, Nhà nước khen thưởng 18 Huân chương bao gồm: 1
Huân chương Lao động hạng I; 3 Huân chương Lao động hạng II; 14 Huân
chương Lao động hạng III; 2 Cờ đơn vị dẫn đầu của Thủ tướng Chính phủ, 5
Cờ thi đua xuất sắc khối chính quyền thành phố, 51 Bằng khen của Thủ
tướng chính phủ; 393 Bằng khen của Bộ Tài chính; 438 Bằng khen UBND

Thành phố; 622 Bằng khen Tổng Cục Thuế.
 Năm 2004, Cục ThuếTP. Hồ Chí Minh vinh dự được Chủ tịch nước phong
tặng danh hiệu Anh hùng Lao động đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong
thời kỳ đổi mới, góp phần vào việc xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc;
 Năm 2005, 01 cá nhân vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu
Anh hùng lao động trong thời kỳ đổi mới; 02 cá nhân nhận danh hiệu Chiến
sỹ thi đua toàn quốc trong nhiều năm.
16



2.1.2. Cơ cấu tổ chức
Lãnh đạo Cục Thuế: có 1 Cục trưởng và 5 Phó Cục trưởng.
Cục trưởng Cục Thuếchịu trách nhiệm trước Tổng cục trưởng Tổng Cục Thuếvà
trước pháp luật về toàn bộ hoạt động của Cục Thuếtrên địa bàn. Phó Cục trưởng
Cục Thuếchịu trách nhiệm trước Cục trưởng và trước pháp luật về lĩnh vực công tác
được phân công phụ trách. Việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Cục trưởng, Phó
Cục trưởng và các chức danh lãnh đạo khác của Cục Thuếthực hiện theo quy định
của pháp luật và quy định về phân cấp quản lý cán bộ của BTC.
Cơ cấu tổ chức: có 22 phòng chức năng tham mưu giúp việc Cục trưởng
2.1.3. Chức năng, nhiệm vụ các phòng của Cục Thuế TP.HCM.
Phòng Tuyên truyền, Hỗ trợ NNT: tổ chức thực hiện công tác tuyên truyền về
chính sách, pháp luật thuế, hỗ trợ NNT trong phạm vi Cục Thuếquản lý.
Phòng Kê khai và Kế toán thuế: tổ chức thực hiện công tác đăng ký thuế, xử lý hồ
sơ khai thuế, kế toán thuế, thống kê thuế trong phạm vi Cục Thuếquản lý.
Phòng Quản lý nợ và cƣỡng chế nợ thuế: thực hiện công tác quản lý nợ thuế, đôn
đốc thu tiền thuế nợ, cưỡng chế thu tiền thuế nợ, tiền phạt trong phạm vi quản lý.
Phòng Kiểm tra thuế số 1, 2, 3, 4: kiểm tra, giám sát kê khai thuế; chịu trách
nhiệm thực hiện dự toán thu đối với NNT thuộc phạm vi quản lý trực tiếp của Cục
Thuếtheo phân công quản lý .

Phòng Thanh tra thuế số 1,2,3,4: triển khai thực hiện công tác thanh tra NNT
trong việc chấp hành pháp luật thuế; giải quyết tố cáo về hành vi trốn lậu thuế, gian
lận thuế liên quan đến NNT thuộc phạm vi Cục Thuếquản lý.
Phòng Tổng hợp - Nghiệp vụ + Dự toán: chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ quản lý
thuế, chính sách, pháp luật thuế; xây dựng và thực hiện dự toán thu NSNN thuộc
phạm vi Cục Thuếquản lý.
Phòng Pháp chế: tổ chức thực hiện công tác pháp chế về thuế thuộc phạm vi quản
lý của Cục Thuếquản lý.
Phòng Quản lý thuế TNCN: tổ chức thực hiện thống nhất chính sách thuế TNCN;
kiểm tra, giám sát kê khai thuế TNCN; tổ chức thực hiện dự toán thu thuế TNCN
với NNT thuộc phạm vi quản lý của Cục thuế.
Phòng Kiểm tra nội bộ: tổ chức chỉ đạo, triển khai thực hiện công tác kiểm tra
việc tuân thủ pháp luật, tính liêm chính của cơ quan thuế, công chức thuế; giải quyết
khiếu nại (gồm cả khiếu nại các quyết định xử lý về thuế của cơ quan thuế, khiếu
nại liên quan trong nội bộ cơ quan thuế, công chức thuế), tố cáo liên quan đến việc
chấp hành công vụ và bảo vệ sự liêm chính của cơ quan thuế, công chức thuế trong
phạm vi quản lý của Cục trưởng Cục thuế.
17



Phòng Tin học: tổ chức quản lý và vận hành hệ thống trang thiết bị tin học ngành
thuế; triển khai các phần mềm ứng dụng tin học phục vụ công tác quản lý thuế và
hỗ trợ hướng dẫn, đào tạo cán bộ thuế trong việc sử dụng ứng dụng tin học trong
công tác quản lý.
Phòng Tổ chức cán bộ: tổ chức chỉ đạo, triển khai thực hiện về công tác tổ chức bộ
máy, quản lý cán bộ, biên chế, tiền lương, đào tạo cán bộ và thực hiện công tác thi
đua khen thưởng trong nội bộ Cục thuế.
Phòng Hành chính – Lƣu trữ: tổ chức thực hiện công tác hành chính, văn thư, lưu
trữ, chương trình, kế hoạch công tác của Cục Thuếtrong phạm vi toàn Cục thuế.

Phòng Quản trị + Tài vụ: tổ chức chỉ đạo, triển khai thực hiện các công tác quản
lý tài chính, quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, quản trị.
Phòng Quản lý Ấn chỉ: thực hiện các công tác in ấn chỉ thuế theo phạm vi được
phân cấp; thực hiện cấp phát, bán hoá đơn ấn chỉ thuế cho các đơn vị trong và ngoài
ngành thuế và các tổ chức và cá nhân nộp thuế; quản lý sử dụng hoá đơn ấn chỉ thuế
và quản lý hoá đơn tự in của các tổ chức và cá nhân nộp thuế.
Trung tâm tích hợp và lƣu trữ thông tin NNT: tổ chức thực hiện công tác thu
nhập, tiếp nhận, số hoá, tích hợp, lưu trữ đồng bộ, thống nhất và khai thác hiệu quả
hệ thống thông tin NNT trong phạm vi Cục Thuếquản lý.
Phòng Quản lý các khoản thu từ đất: tổ chức thực hiện công tác quản lý các
khoản thu từ đất trên địa bàn Cục Thuếquản lý.
(Thực hiện theo Quyết định số 502/QĐ-TCT ngày 29/3/2010 của Tổng cục
Trƣởng Tổng Cục thuế)
18



Cơ cấu tổ chức của Cục ThuếTP.HCM có thể được tóm tắt trong sơ đồ sau:


2.2. Tình hình về số thu thuế TNDN từ giai đoạn 2006 – 2013
Năm 1997, thuế TNDN chính thức thay thế thuế lợi tức. Kể từ thời điểm ra đời,
thuế TNDN đã bắt đầu mang lại nguồn thu đáng kể cho NSNN nói chung và
TP.HCM nói riêng.