skkn giáo dục kỹ năng giao tiếp cho học sinh lớp 4 thcs thị trấn cẩm thủy

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Tục ngữ Việt Nam có câu:
“ Lời nói chẳng mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau
Giao tiếp có vị trí hết sức quan trọng trong việc hình thành nhân
cách con người. Giao tiếp là một quá trình quan trọng đối với mỗi cá
nhân, nhóm, xã hội bao gồm tạo ra và hồi đáp lại thông điệp thích
nghi với con người và môi trường. Giao tiếp còn là mối quan hệ qua
lại giữa con người với con người. Vì vậy, giao tiếp là hoạt động rất
cần thiết đối với mỗi người. Với học sinh hoạt động giao tiếp cũng vô
cùng quan trọng vì nếu giao tiếp tốt sẽ giúp các em học tập tốt, xây
dựng được các mối quan hệ thân thiện, tốt nhất, sẽ thể hiện được khả
năng nhận thức, phép lịch sự của bản thân trong quá trình học tập và
trong các hoạt động của một người học sinh. Ở nước ta, để nâng cao
chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng nguồn nhân lực phục
vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đáp ứng yêu cầu
hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học. Năm học 2012 -
2013 này, nội dung giáo dục kĩ năng sống đã được tích hợp trong một
1
số môn học và hoạt động giáo dục có tiềm năng trong trường phổ
thông; Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh còn được thực hiện
thông qua nhiều chương trình, dự án như: Giáo dục bảo vệ môi
trường, giáo dục phòng chông HIV/ AIDS, giáo dục phòng chống ma
tuý. Đặc biệt, rèn luyện kĩ năng sống mà trong đó có kĩ năng giao tiếp
được xác định là một trong những nội dung cơ bản của phong trào thi
đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các
trường phổ thông, giai đoạn 2008-2013 do Bộ Giáo dục và Đào tạo
chỉ đạo. Hiện nay, giáo dục phổ thông đã và đang được đổi mới mạnh
mẽ theo bốn trụ cột của giáo dục thế kỉ XXI, mà thực chất là cách tiếp
cận kĩ năng sống, đó là: Học để biết, Học để làm, Học để tự khẳng
định mình và Học để cùng chung sống. Mục tiêu giáo dục phổ thông

đã và đang chuyển hướng từ chủ yếu là trang bị kiến thức sang trang
bị những năng lực cần thiết cho các em học sinh. Phương pháp giáo
dục phổ thông cũng đã và đang được đổi mới theo hướng phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, phù hợp với
đặc điểm của từng lớp học, tăng cường khả năng làm việc theo nhóm,
rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến
tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Kĩ năng
2
sống thúc đẩy sự phát triển cá nhân và xã hội vì nó chính là những
nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ, hành vi và thói
quen tích cực, lành mạnh. Người có kĩ năng sống phù hợp sẽ luôn
vững vàng trước những khó khăn, thử thách; biết ứng xử, giải quyết
vấn đề một cách tích cực và phù hợp. Giáo dục kĩ năng sống là yêu
cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ vì các em chính là những chủ nhân
tương lai của đất nước, là những người sẽ quyết định sự phát triển của
đất nước trong những năm tới, lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình
thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm
tòi khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội , còn thiếu
kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động. Vì vậy, giáo dục kĩ năng
sống cho thế hệ trẻ là rất cần thiết, giúp các em rèn luyện hành vi có
trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc. Giáo
dục kĩ năng sống nhằm thực hiện yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông
và là xu thế chung của nhiều nước trên thế giới.
Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống nhằm mục tiêu: Trang bị cho
học sinh những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp. Trên cơ
sở đó hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh,
3
tích cực; loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan
hệ, các tình huống và hoạt động hàng ngày.
Vậy làm thế nào để học sinh có được kĩ năng sống? Đặc biệt kĩ

năng giao tiếp ngày một tốt hơn thích nghi trong học tập và trong cuộc
sống. Chính điều đó đã giúp tôi lựa chọn đề tài là:“Giáo dục kĩ năng
giao tiếp cho học sinh lớp 4”.
Học sinh lớp 4B trường Tiểu học Thị Trấn Cẩm Thủy.
4
B . GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Kĩ năng sống được hiểu là khả năng làm chủ bản thân của mỗi
người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội,
khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. Chúng
ta cần giáo dục và rèn luyện cho học sinh thế kỉ 21 kĩ năng sống bao
gồm các kĩ năng: nhận thức, xác định giá trị, kiểm soát cảm xúc, ứng
phó với căng thẳng, tìm kiếm sự hỗ trợ, thể hiện sự tự tin, giao tiếp,
lắng nghe tích cực. Trong đó kĩ năng giao tiếp là khả năng có thể bày
5
tỏ ý kiến của bản thân theo hình thức nói, viết hoặc sử dụng ngôn ngữ
cơ thể một cách phù hợp với hoàn cảnh và văn hoá, đồng thời biết
lắng nghe, tôn trọng ý kiến người khác ngay cả khi bất đồng quan
điểm. Bày tỏ ý kiến bao gồm cả bày tỏ về suy nghĩ, ý tưởng, nhu cầu,
mong muốn và cảm xúc, đồng thời nhờ sự giúp đỡ và sự tư vấn khi
cần thiết. Kĩ năng Giao tiếp giúp con người biết đánh giá tình huống
giao tiếp và điều chỉnh cách giao tiếp một cách phù hợp, hiệu quả; cởi
mở bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc nhưng không làm hại hay gây tổn thương
cho người khác. Kĩ năng giao tiếp giúp chúng ta có mối quan hệ tích
cực với người khác, bao gồm biết gìn giữ mối quan hệ tích cực với các
thành viên trong gia đình - nguồn hỗ trợ quan trọng cho mỗi chúng ta;
đồng thời biết cách xây dựng mối quan hệ với bạn bè mới và đây là
yếu tố rất quan trọng đối với niềm vui cuộc sống. Kĩ năng giao tiếp là
yếu tố cần thiết cho nhiều kĩ năng khác như bày tỏ sự cảm thông,
thương lượng, hợp tác, tìm kiếm sự giúp đỡ, giải quyết mâu thuẫn,

kiểm soát cảm xúc. Người có kĩ năng giao tiếp tốt sẽ biết dung hoà đối
với mong đợi của những người khác; có cách ứng xử phù hợp khi làm
việc cùng và ở cùng với những người khác trong một môi trường tập
thể, quan tâm đến những điều người khác quan tâm và giúp họ có thể
6
đạt được những điều họ mong muốn một cách chính đáng. Giáo dục kĩ
năng giao tiếp cho học sinh tiểu học nói chung là một vấn đề hết sức
cần thiết mà đòi hỏi các yếu tố Nhà trường, Gia đình và Xã hội cần
chung tay góp sức giáo dục đặc biệt là Nhà trường mà lực lượng nòng
cốt để giáo dục trực tiếp các em ở đây là giáo viên.
II.THỰC TRẠNG VÀ KẾT QUẢ CỦA THỰC TRẠNG
1. Thực trạng :
Trong những năm gần đây, do tác động của mặt trái nền kinh tế
thị trường, một số học sinh đã có biểu hiện giao tiếp không phù hợp
với hoàn cảnh, chưa giữ đúng phép lịch sự, không mang lại hiệu quả
trong giao tiếp. Hoặc có những người mặc dù có hiểu biết, có trình độ
chuyên sâu nhưng khi đứng trước công chúng lại mất bình tĩnh, nói
không nên lời, diễn đạt không ai hiểu được. Hay ngay cả một số cuộc
thi lớn, họ đã đánh mất điểm trước giám khảo chỉ vì khả năng giao
tiếp, ứng khẩu chưa tốt.
Trong trường học xuất hiện một bộ phận nhỏ học sinh có những
cử chỉ, lời nói chưa đẹp mà người ta thường gọi đó là vi phạm đạo đức
như còn nói tục, chửi thề, nói chưa hay, làm việc chưa tốt, nhiều học
7
sinh chỉ vì câu nói mà gây gỗ với nhau. Điều này đã làm cho mọi
người trong xã hội chì chích về chất lượng giáo dục hiện nay mới chỉ
quan tâm rèn chữ mà chưa quan tâm rèn người cụ thể là kĩ năng giao
tiếp, ứng xử của học sinh.
2 . Kết quả thực trạng: Lớp 4B, khảo sát về kĩ năng giao tiếp của 30
học sinh

Trong lớp, đã thu được kết quả như sau:
Năm học Học sinh có kĩ năng
giao tiếp tốt
Học sinh có kĩ năng
giao tiếp chưa tốt
Năm học 2011-2012 12 em = 40% 18em = 60%
Đầu năm học 2012-
2013
15 em= 50% 15 em =50%

Kết quả thực trạng ở lớp 4B trường Tiểu học Thị Trấn cho thấy
giáo dục kĩ năng sống, đặc biệt là kĩ năng giao tiếp cho học sinh là rất
cần thiết và cấp bách, đòi hỏi mỗi giao viên phải suy nghĩ tìm ra
phương pháp giáo dục hiệu quả nhất để giúp học sinh có kĩ năng giao
tiếp phù hợp trong mọi tình huống trong học tập và trong các hoạt
động tập thể và một số hoạt động khác. Giáo dục các em có kĩ năng
8
giao tiếp tốt tạo cho mối quan hệ của các em trở nên thân thiện gần
gũi nhau hơn, giao tiếp thân thiện bằng cách “gọi bạn, xưng tôi”, nói
năng có chủ ngữ, kính trọng lễ phép với thầy cô và người trên, thực
hiện tốt phong trào thi đua “ Nói lời hay, làm việc tốt” , lớp học ngày
càng thân thiện hơn.
III. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN :
1. Giáo viên hiểu tầm quan trọng của việc giáo dục kĩ năng sống
đặc biệt là kĩ năng giao tiếp
Kĩ năng sống thúc đẩy sự phát triển cá nhân và xã hội vì kĩ năng
sống chính là những nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái
độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh. Người có kĩ năng phù
hợp sẽ luôn vững vàng trước những khó khăn, thử thách Ngược lại
người thiếu kĩ năng sống thường bị vấp váp, dễ bị thất bại trong cuộc

sống. Người không có kĩ năng ra quyết định sẽ dễ mắc sai lầm hoặc
chậm trễ hơn những người khác và thường có cách ứng phó tiêu cực
khi bị căng thẳng, làm ảnh hưởng không tốt đến sức khoẻ, học tập,
công việc của bản thân. Người không có kĩ năng giao tiếp sẽ khó khăn
hơn trong xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp với mọi người xung
quanh, sẽ khó khăn hơn trong hợp tác cùng làm việc, giải quyết những
9
nhiệm vụ chung. Không những thúc đẩy sự phát triển cá nhân, kĩ năng
sống còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội, giúp ngăn ngừa
các vấn đề tiêu cực trong xã hội và bảo vệ quyền con người. Việc
thiếu kĩ năng sống của cá nhân là một nguyên nhân làm nảy sinh nhiều
vấn đề xã hội như: nghiện rượu, nghiện ma tuý, mại dâm, cờ bạc. Việc
giáo dục kĩ năng sống sẽ thúc đẩy những hành vi mang tính xã hội tích
cực, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống xã hội và giảm các vấn đề xã
hội. Giáo dục kĩ năng sống còn giải quyết một cách tích cực nhu cầu
và quyền con người, quyền công dân được ghi trong luật pháp Việt
Nam và quốc tế.
Giáo dục kĩ năng sống là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ, bởi
vì: Các em chính là những chủ nhân tương lai của đất nước, là những
người sẽ quyết định sự phát triển của đất nước trong những năm tới.
Nếu không có kĩ năng sống, các em sẽ không thể thực hiện tốt trách
nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và đất nước. Lứa tuổi học
sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ,
ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc
về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo kích động. Đặc
biệt trong giai đoạn hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác động
10
đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, luôn được đặt vào hoàn
cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn,
thử thách, những áp lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục kĩ năng

sống, nếu thiếu kĩ năng sống, các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu
cực, bạo lực, vào lối sống ích kỉ, lai căng, thực dụng, dễ bị phát triển
lệch lạc về nhân cách. Một trong các nguyên nhân dẫn đến các hiện
tượng tiêu cực của một bộ phận học sinh phổ thông trong thời gian
vừa qua chính là do các em thiếu những kĩ năng cần thiết như: kĩ năng
xác định giá trị, kĩ năng từ chối, kĩ năng kiên định, kĩ năng giải quyết
mâu thuẫn, kĩ năng thương lượng, kĩ năng giao tiếp. Vì vậy, việc giáo
dục kĩ năng sống cho các em là rất cần thiết, giúp các em rèn luyện
hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ
quốc; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống
của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và
mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hoà và lành mạnh.
Giáo dục kĩ năng sống nhằm thực hiện yêu cầu đổi mới giáo dục
phổ thông. Vì Đảng ta đã xác định con người vừa là mục tiêu, vừa là
động lực của sự phát triển xã hội. Để thực hiện thành công sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, cần phải có những người lao
11
động mới phát triển toàn diện, do vậy cần phải đổi mới giáo dục nói
chung và đổi mới giáo dục phổ thông nói riêng. Giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh là xu thế chung của nhiều nước trên thế giới.
Hiểu được ý nghĩa và tầm quan trọng của giáo dục kĩ năng sống
đặc biệt là kĩ năng giao tiếp của học sinh hiện nay, người giáo viên
mới xây dựng kế hoạch giáo dục kĩ năng giao tiếp và thực hiện kế
hoạch một cách thường xuyên, liên tục thông qua các môn học, thông
qua các hoạt động ngoài giờ, trong các mối quan hệ giữa cô và trò,
giữa trò và trò.
2. Giáo viên gương mẫu về mọi mặt đặc biệt là gương mẫu trong
giao tiếp
Trong con mắt của tuổi thơ, thầy cô là người mẹ thứ hai ở
trường, tất cả những gì được nhìn thấy ở thầy cô đều là đúng, là mẫu

mực, là nhất. Vì vậy, nếu thầy cô giao tiếp đúng mực, thân thiện thì
học sinh sẽ giao tiếp tốt như thầy cô bởi giáo viên là tấm gương sáng
cho học sinh noi theo. Vì vậy, để giáo dục được các kĩ năng cho học
sinh đặc biệt là kĩ năng giao tiếp đòi hỏi người giáo viên cần gương
mẫu về mọi mặt bắt đầu từ lời nói cho đến cử chỉ và việc làm, để thực
sự là tấm gương sáng cho học sinh noi theo. Chính vì vậy, giáo viên
12
cần gương mẫu trong từng lời giảng, từng lời nhận xét, lời đánh giá
(nói đúng tiếng phổ thông), cách ứng xử trong mỗi tiết dạy, gương
mẫu trong hoạt động tập thể, trong sinh hoạt lớp, trong mọi tình huống
sư phạm (kể cả khi ở nhà) để học sinh học tập và làm theo. Giáo viên
giao tiếp chuẩn mực chắc chắn học sinh sẽ giao tiếp tốt.
3. Tạo môi trường giáo dục lành mạnh
Môi trường giáo dục phải đảm bảo an toàn, lành mạnh, bảo vệ về
thể chất và tinh thần cho học sinh, hỗ trợ và tạo cảm giác thân thiện,
an tâm, hứng thú học tập và thoải mái vui chơi sinh hoạt cho học sinh.
Muốn vậy, người giáo viên phải tạo cơ hội cho học sinh tự tin giao
tiếp trước tập thể lớp, nhóm, cá nhân với mục đích góp phần nâng cao
chất lượng giờ dạy và phát huy hết tính chủ động sáng tạo, tự giác học
tâp của học sinh. Cụ thể là:
- Xây dựng môi trường tinh thần: Môi trường tinh thần là thái độ
ứng xử giữa người với người được thể hiện cụ thể trong mối quan hệ
giữa học sinh với những người trong gia đình, giữa học sinh với giáo
viên, giữa học sinh với học sinh. Để xây dựng môi trường tinh thần
mang tính thân thiện tôi đã tiến hành từng bước như sau :
13
+ Tìm hiểu hoàn cảnh của từng học sinh ngay đầu năm học thông
qua giáo viên chủ nhiệm lớp trước, qua trao đổi với các bậc phụ huynh
trong cuộc họp phụ huynh của học sinh, trao đổi một cách thân mật,
nhằm động viên gia đình cùng tích cực tham gia giáo dục kĩ năng giao

tiếp cho học sinh.
+ Nắm chắc tổng thể nội dung chương trình cả năm học, từng học
kì, từng tháng, từng tuần của lớp chủ nhiệm và nghiên cứu phương
pháp dạy học tích cực, Một trong những yếu tố quan trọng tạo nên
một môi trường học tập thân thiện, học sinh tích cực là sử dụng hiệu
quả phương pháp và hình thức dạy học mới, phương pháp dạy học lấy
học sinh làm trung tâm, hoạt động theo nhóm, theo tổ, đóng vai, trò
chơi học tập mang lại hiệu quả cao sẽ góp phần giúp học sinh tham
gia tích cực, chủ động, sáng tạo vào quá trình dạy học .
Đây là giải pháp tốt để giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh.
Lớp học có thân thiện thì mọi học sinh trong lớp mới thân thiện trong
cử chỉ, lời nói, thân thiện trong học tập, thân thiện trong hoạt động và
vui chơi. Lớp học thân thiện giúp các em gần gũi nhau hơn, quan tâm
và giúp đỡ nhau một cách chân tình, có những hành vi, cử chỉ, lời nói
thực sự đẹp đẽ và chuẩn mực.
14
4. Phối kết hợp với phụ huynh học sinh trong việc giáo dục kĩ
năng giao tiếp cho học sinh
Đây là giải pháp cần thiết để giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học
sinh. Gia đình cùng theo dõi, giúp học sinh rèn kĩ năng khi ở nhà, để
quá trình giáo dục được thường xuyên và liên tục. Vì nếu chỉ có giáo
viên tham gia việc giáo dục kĩ năng giao tiếo cho học sinh thì khi ở
nhà có em thực hiện tốt giao tiếp nhưng cũng có em không thực hiện
được hoặc quên giao tiếp lịch sự, đúng yêu cầu… Giáo viên cần trao
đổi để phụ huynh nắm được tầm quan trọng và yêu cầu cần thiết của
việc giáo dục các kĩ năng trong đó có kĩ năng giao tiếp, phụ huynh
ủng hộ và cùng giúp đỡ giáo viên khi học sinh ở nhà. Muốn như vậy,
giáo viên cần yêu cầu các bậc phụ huynh phải gương mẫu trong từng
lời nói, việc làm thì mới giáo dục được con em mình. Có như vậy giáo
viên mới thực hiện thành công nhiệm vụ mà mình đã đặt ra.

Iv. CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN
Để giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp 4B do tôi chủ
nhiệm và giảng dạy, tôi đã trăn trở suy nghĩ và lựa chọn cho mình một
số biện pháp thực hiện như sau:
15
1. Giáo dục kĩ năng giao tiếp qua các tiết học:
Thông qua các tiết học giáo viên giáo dục kĩ năng giao tiếp cho
học sinh.
Ví dụ: Tiết Kể chuyện, giáo viên yêu cầu học sinh kể lại câu chuyện
cho cả lớp nghe, giúp học sinh rèn kĩ năng giao tiếp trước đám đông,
mạnh dạn và tự tin, nói năng ngày càng lưu loát hơn. Khi kể xong mời
các bạn nhận xét, trao đổi về nội dung ý nghĩa câu chuyện, nhận xét
về tính cách của các nhân vật trong truyện, giúp các em tạo cảm giác
tự tin khi trao đổi một vấn đề, cách giải quyết một vấn đề có hiệu quả
nhất.
- Trong tiết Khoa học qua việc tổ chức học nhóm, đã rèn cho học
sinh kĩ năng giao tiếp trước các bạn, kĩ năng hợp tác cùng chung sức
làm việc, giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau trong một công việc.
- Trong tiết Toán, khi học sinh đánh giá, nhận xét bài làm của
bạn, các em đã được rèn kĩ năng giao tiếp một cách đúng mực và kĩ
năng chia sẻ. Chẳng hạn: Bạn làm sai, nhận xét là: "Theo tớ, cách giải
thế này" chứ không nói là:"Cậu làm sai rồi" hoặc nhận xét một cách
không tế nhị.
16
- Thông qua tiết “Tập đọc”, giáo dục học sinh cách đọc hay, đọc
diễn cảm, lôi cuốn người nghe qua hoạt động “ Hướng dẫn đọc hay"
đã rèn cho học sinh cách diễn đạt, thuyết trình hấp dẫn lôi cuốn.
- Trong các bài học Đạo đức, qua hoạt động thảo luận nhóm,
đóng vai, đã giáo dục các em biết tham gia ý kiến của mình một cách
tự tin thoải mái, giáo dục các em biết gần gũi, quan tâm chia sẻ và

thân thiện với bạn, biết giúp đỡ bạn khi cần; từ đó lớp tạo ra một lớp
học đoàn kết và thân thiện, các em giao tiếp với nhau thoải mái và vui
vẻ với nhau hơn.
2. Giáo dục kĩ năng giao tiếp qua học nhóm:
Bạn và tôi là giao tiếp thân thiện trong nhóm. Tổ chức nhóm là
nhằm tạo cơ hội cho mọi đối tượng được nói, được trình bày miệng
trước tổ, được mạnh dạn trình bày và biết cách trình bày một vấn đề
nào đó trước tập thể. Từ đó, giúp các em rèn kỹ năng giao tiếp, biểu
hiện thái độ cử chỉ khi trình bày để tăng thêm sức biểu cảm, tăng sức
thuyết phục của vấn đề mà mình trình bày, cũng nhờ đó các em tự tin
hơn trong giao tiếp, mạnh dạn hơn khi nói trước đông người .
17
Tôi xác định cần tạo ra môi trường học tập thân thiện cho các
em, giúp các em hợp tác tốt hơn trong hoạt động nhóm, phát huy tinh
thần “Học thầy không tầy học bạn” tôn trọng lắng nghe ý kiến của
bạn, suy nghĩ và lựa chọn để đưa ra ý kiến riêng của mình. Tránh làm
mất đi tính tự tin dẫn đến tiêu cực. Chẳng hạn:
Khi dạy Khoa học ở lớp 4:
- Tôi thường tổ chức cho học sinh hoạt động theo nhóm, với
nhiệm vụ mỗi em trong nhóm cùng thảo luận bàn bạc và đi đến thống
nhất một nội dung mà giáo viên yêu cầu thảo luận, cử một bạn ghi vào
bảng nhóm kết quả đã thống nhất. Khi các nhóm đã thực hiện xong
nhiệm vụ. Tôi tổ chức cho các nhóm trình bày trước lớp để cả lớp
cùng nhận xét về cách trình bày của nhóm bạn.Tôi thận trọng quan sát
tất cả hoạt động giao tiếp của các em, sau đó nhẹ nhàng nhắc nhở.
Kết quả tham gia các hoạt động nhóm, các em có thể rèn luyện
cho mình cách nói năng rõ ràng, mạch lạc, tự tin.
Khi hoạt động cả lớp thì giáo viên nêu yêu cầu qua cách đặt câu
hỏi:
Ví dụ: Em nào có ý kiến?

18
Em nào trả lời câu hỏi?
Nhóm nào trình bày trước lớp?
Em nào có ý kiến khác?
Với cách giao tiếp như vậy, học sinh cảm thấy tiết học nhẹ nhàng,
thân thiện cởi mở không gò bó, các em có cảm giác thoải mái, tiết học
thực sự hứng thú, tạo nên tiết học sinh động mang lại hiệu quả cao
hơn.
Qua việc tổ chức học nhóm trong các môn học như Tiếng Việt,
Đạo đức, Khoa học các em là những người tự giác và chủ động tìm
và nói ra kiến thức đã khám phá; Mỗi khi báo cáo kết quả, giáo viên
chú ý rèn học sinh ý thức tôn trọng và lắng nghe ý kiến của bạn, của
nhóm khác, tự tin và tự giác cùng trao đổi, bàn bạc để hoàn thành
nhiệm vụ chung của nhóm, dám nói ra suy nghĩ hoặc bảo vệ ý kiến
của nhóm mình trước tập thể, trước các nhóm khác một cách đúng
đắn, theo hướng tích cực.
Qua học nhóm các em ngày một mạnh dạn hơn, nói năng tự tin hơn.
3. Giáo dục kĩ năng giao tiếp trong sinh hoạt đội
19
Hoạt động Đội là hoạt động tập thể có ý nghĩa quan trọng đối
với học sinh lớp 4, vì có những em vừa mới được kết nạp vào Đội ở
đầu năm lớp 4. Chính hoạt động Đội đã giúp các em thấy mình dường
như lớn lên, trưởng thành hơn, vào Đội các em được giao lưu, học hỏi
với các bạn đội viên khác trong trường, được hoạt động chung, được
tham gia các phong trào, các cuộc thi do Đội tổ chức như: thi văn
nghệ, thi phụ trách sao giỏi, thi chúng em là học sinh Tiểu học. Qua
hoạt động Đội rèn cho các em nhiều kĩ năng giao tiếp mới đó là giao
tiếp với các anh chị Phụ trách Chi đội, các Đội viên, các Sao, giao tiếp
vơi các bạn trong Ban chỉ huy Liên đội, tạo cho các em giao tiếp trong
các mối quan hệ đa dạng hơn. Giáo dục các em biết giao tiếp phù hợp

trong các tình huống của môi trường mới mà người đội viên tham
gia.
4. Giáo dục kĩ năng giao tiếp thông qua các hoạt động tập thể
khác
Đối với học sinh tiểu học khi đến trường các em vừa được học
tập và vui chơi, Hoạt động tập thể là một hoạt động cần thiết. Vì thế
giáo viên cần chú ý rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh không chỉ trong
học tập, trong sinh hoạt Đội mà còn phải chú ý rèn kĩ năng giao tiếp
20
cho học sinh trong cả các hoạt động tập thể, bao gồm: Hoạt động
ngoài giờ lên lớp, sinh hoạt lớp, sinh hoạt đầu giờ. Trong các hoạt
động này học sinh là người thực hiện. Để rèn được kĩ năng giao tiếp,
giáo viên phải cùng sinh hoạt với các em, giáo viên lắng nghe đồng
thời hướng học sinh giao tiếp một cách lịch sự, không chỉ chích nhau
trong tiết sinh hoạt mà chỉ khuyên các bạn cố gắng khắc phục những
khuyết điểm, phát huy những ưu điểm để thực hiện một cách tốt hơn
trong tuần tiếp theo. Đồng thời biết lắng nghe ý kiến của nhau, giao
tiếp cởi mở, thân thiện “ Gọi bạn, xưng tôi”.
- Hoạt động tập thể giúp các em giao tiếp và ứng xử tình huống
giao tiếp một cách linh hoạt.
5. Giao tiếp trong các hoạt động vui chơi:
- Hoạt động vui chơi, đặc biệt là trong giờ ra chơi, học sinh
thường có những biểu hiện không tốt bằng trong giờ học. Phần lớn
học sinh mắc lỗi vào giờ ra chơi. Vì thế trong giờ ra chơi, giáo viên
cần theo dõi, quán xuyến đến mọi học sinh trong trường, trong lớp,
chú ý xem các em chơi trò chơi gì, nói năng với nhau ra sao, nhắc nhở
những học sinh còn nói năng chưa phù hợp. Có như vậy học sinh mới
chú ý rèn cách nói của mình cho đúng cho phù hợp. Qua một vài lần
21
được cô quan tâm các em sẽ có những giờ ra chơi thực sự vui vẻ và bổ

ích, khi vào lớp tiết học càng thêm hứng thú, lôi cuốn.
Vì vậy giáo viên cần hướng học sinh tham gia các trò chơi lành
mạnh, có ý nghĩa, có tinh thần tập thể như: chơi chuyền, chắt, nhảy
dây, đá cầu, kéo co. Có như vậy mới giáo dục được cho học sinh kĩ
năng giao tiếp với nhau và tạo ra tinh thần đồng đội.
6. Giáo dục kĩ năng giao tiêp khi ở nhà:
Thực tế cho thấy nhiều học sinh ở trường rất ngoan nhưng về
nhà lại ngược lại. Lí do là vì ở trường có các thầy cô và các bạn theo
dõi và đánh giá xếp loại hạnh kiểm, còn ở nhà bố mẹ chỉ nhắc nhở chứ
không xếp loại. Để các em vừa giao tiếp tốt ở trường vừa giao tiếp tốt
ở nhà và ở mọi nơi, mọi lúc, tôi đã hướng dẫn học sinh cùng học
nhóm ở nhà để từ đó các em theo dõi, giúp nhau trong cả học tập lẫn
ứng xử cụ thể là giao tiếp với ông bà, bố mẹ hay anh, chị em trong gia
đình thông qua sự phối kết hợp bằng việc thông tin hai chiều giữa giáo
viên và phụ huynh học sinh, trao đổi một cách thường xuyên về tình
hình của con em mình ở nhà. Nếu em nào mắc lỗi hoặc vi phạm trong
cách ăn nói hay cư xử chưa đúng mực khi ở nhà, tôi nhẹ nhàng gặp
riêng để nói chuyện, nhắc nhở và khuyên bảo. Nhờ đó mà đã rèn cho
22
học sinh trong lớp kĩ năng giao tiếp đúng mực, phù hợp trong mọi tình
huống ở nhà hay ở trường.
7. Giáo dục kĩ năng giao tiếp kết hợp với giáo dục các kĩ năng
khác
Kĩ năng giao tiếp là một trong 21 kĩ năng mà học sinh cần có và
rèn luyện. Học sinh có kĩ năng giao tiếp tốt sẽ tạo điều kiện cho 20 kĩ
năng khác cũng tốt hơn. Vì thế, người giáo viên phải coi việc giáo dục
kĩ năng khác cũng có ý nghĩa quan trọng như giáo dục kĩ năng giao
tiếp cho học sinh, phối kết hợp giáo dục kĩ năng giao tiếp cùng với
việc giáo dục các kĩ năng khác theo địa chỉ tích hợp trong các môn
học theo qui định và mọi lúc, mọi nơi phù hợp trong từng hoàn cảnh

cụ thể. Có như vậy mới giúp học sinh phát triển một cách toàn diện và
đầy đủ.
V. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC:
Với những biện pháp mà tôi đã đưa ra và quá trình tổ chức thực
hiện trong thời gian gần một năm học, tôi đã nhận thấy rất rõ về khả
năng giao tiếp của học sinh lớp 4B do tôi chủ nhiệm được hoàn thiện
ngày càng rõ rệt. Học sinh có kĩ năng giao tiếp cũng như các kĩ năng
23
khác, các em học sinh sẽ mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp hơn, lớp học
ngày càng thân thiện, đoàn kết hơn, mọi hành vi cử chỉ đẹp được hình
thành và nhân rộng, chất lượng học tập cũng dần được nâng lên một
cách rõ rệt. Giáo viên chủ nhiệm dễ dàng hơn trong việc rèn nề nếp
lớp tự quản. Mối quan hệ cô-trò thân thiện, học sinh quý mến thầy cô,
tạo hứng thú học tập cho học sinh. Tuy nhiên kĩ năng giao tiếp cũng
như các kĩ năng khác không thể hình thành trong “ngày một, ngày
hai” mà đòi hỏi phải có cả quá trình: nhận thức - hình thành thái độ -
thay đổi hành vi, phải trải qua cả một quá trình bền bỉ rèn rũa và trải
nghiệm thực tế mới tích luỹ được. Vì thế việc giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh phải là việc thường xuyên, làm lâu dài và thường xuyên
mới đạt kết quả.
Thực tế chứng minh trong năm học này tôi đã giáo dục cho học
sinh giao tiếp thân thiện, đạt được kết quả như sau:
Năm học
2012-2013
Hoc sinh có kĩ năng
giao tiếp tốt
Hoc sinh có kĩ năng
giao tiếp chưa tốt
Đầu năm học 15 em= 50% 15 em =50%
Kết thúc tháng 3/2013 28 em = 93.3% 2 em = 6.7%

24
C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
1. Kết luận:
Giáo dục học sinh giao tiếp tốt trong học tập, trong sinh hoạt và
vui chơi là việc làm góp phần thực hiện tốt phong trào thi đua“Xây
dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” là một yêu cầu cần
thiết góp phần quan trọng vào mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy
học gắn với bốn trụ cột của giáo dục thế kỉ XXI: Học để biết, học để
làm, học để tự khẳng định, học để cùng chung sống. Rèn kĩ năng giao
tiếp là một trong 21 kĩ năng cần rèn luyện cho học sinh trong nhà
trường được xác định là một trong năm nội dung của phong trào thi
đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các
trường phổ thông, giai đoạn 2008 - 2013 do Bộ Giáo dục và Đào tạo
chỉ đạo.
Vì vậy giáo viên cần phải xác định rõ trong mỗi tiết dạy là:
- Dạy học theo hướng đổi mới phương pháp luôn xác định học
sinh là trung tâm.
25