skkn áp dụng phương pháp dạy học dự án trong bài thực hành môn giáo dục công dân nhằm tăng cường tính tự học của học sinh

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài:
Trong những năm gần đây, tư tưởng “dạy học tập trung vào
người học” đã nhanh chóng trở thành tư tưởng chủ đạo cho sự đổi mới
nền giáo dục, thực chất là “dạy học vì học sinh và được thực hiện bởi
học sinh” (học sinh là mục đích và học sinh là chủ thể).
Với đặc trưng của môn Giáo dục công dân là gắn liền với thực
tiễn, sự thống nhất giữa nhận thức và hành động, đặc biệt trong tiết thực
hành ngoại khoá lại càng yêu cầu cao hơn đối với học sinh tính tự học.
Trong các phương pháp đã áp dụng, tơi nhận thấy dự án là một phương
pháp có thể tích hợp được nhiều phương pháp và kỹ thuật dạy học tích
cực và thuận lợi cho việc thiết kế thêm các hoạt động tự lực cho người
học nhằm nâng cao hiệu quả nhận thức cho học sinh. Với những lí do
trên, tôi xây dựng đề tài : “Áp dụng phương pháp dạy học dự án trong
bài thực hành môn GDCD nhằm tăng cường tính tự học của học
sinh". Do giới hạn của một sáng kiến kinh nghiệm, tôi chỉ đưa ra một
giáo án minh họa có tiến hành triển khai thực nghiệm tại trường THPT
Bắc Sơn – Ngọc lặc và thấy có hiệu quả. Tơi hy vọng rằng đây sẽ là một
nguồn tài liệu hỗ trợ có ích cho các thầy cô giáo.
II. Nhiệm vụ nghiên cứu:
1


- Nghiên cứu cơ sở lý luận về phương pháp dạy học dự án
- Thiết kế giáo án sử dụng phương pháp dạy học dự án
- Đánh giá tính khả thi và hiệu quả của bài dạy có sử dụng
phương pháp dạy học dự án
III. Phạm vi nghiên cứu:
- Nghiên cứu và áp dụng PPDH theo dự án trong tiết học thực
hành ngoại khóa các vấn đề chính trị - xã hội của địa phương và
những nội dung đã học, GDCD 10 học kỳ II.

2


B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
I. Cơ sở lý luận:
1. Định nghĩa dạy học dự án:
Là một phương pháp hay một hình thức dạy học, trong đó người
học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí
thuyết và thực tiễn, thực hành. Nhiệm vụ này được người học thực hiện
với tính tự lực cao trong tồn bộ q trình học tập, từ việc thực hiện dự
án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện.
Học theo dự án (Project Work) là hoạt động học tập nhằm tạo cơ
hội cho HS tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực học tập và áp dụng
một cách sáng tạo vào thực tế cuộc sống. Học theo dự án đặt người
học vào tình huống có vấn đề nhưng việc giải quyết vấn đề đòi hỏi sự
tự lực cao của người học.
2. Quy trình dạy học theo dự án:
Một dự án có thể có nhiều cách tổ chức thực hiện, trải qua nhiều
giai đoạn khác nhau; điều này tùy thuộc vào mỗi dự án – vào khơng
gian – thời gian – hồn cảnh. Quy trình thực hiện đưa ra dưới đây chỉ
mang tính chất tương đối, thực tế chúng có thể xen kẽ và thâm nhập
lẫn nhau. Chúng ta có thể tóm tắt và mơ tả chung thành 2 giai đoạn
chính và các bước như sau:
3


a. Giai đoạn chuẩn bị
Bước 1: Xem xét các yếu tố cần thiết để học theo dự án được
hiệu quả

-

Lựa chọn nội dung học tập: thực hiện trong phạm vi một

mơn học hay liên mơn. Từ đó, xác đinh chủ đề cho HS nghiên cứu.
Phân bố thời gian học tập: Có thể thực hiện trong phân
phối chương trình chính khóa, hoạt động ngoài giờ lên lớp hoặc trong
hoạt động ngoại khóa.
Thời lượng: tùy thuộc vào quy mơ và nội dung dự án
Tài liệu: tư liệu sẵn có mà GV cung cấp cho HS, thư viện,
internet, bạn bè, …
Các công cụ hỗ trợ khác: các phần mềm (word, Excel,
powerpoint….), máy ảnh kỹ thuật số, máy quay phim, máy ghi âm…

Bước 2: Thiết kế kế hoạch bài học theo dự án
* Thiết kế mục tiêu: Căn cứ vào chuẩn kiến thức, kỹ năng trong
chương trình và những kỹ năng tư duy bậc cao mong muốn đạt được.
*Thiết kế bộ câu hỏi khung: gồm 3 dạng
-

Câu hỏi khái quát: là các câu hỏi mở rộng, có tính mở, đề

cập đến các ý tưởng lớn và các khái niệm xuyên suốt.

4


-

Câu hỏi bài học: thể hiện mức độ hiểu những khái niệm cốt

lõi về dự án của HS, phải có đáp án mở, lôi cuốn HS vào việc khám
phá những ý tưởng cụ thể đối với từng chủ đề, môn học, bài học.
Câu hỏi nội dung: mang tính thực tiễn cao, bám sát các
chuẩn và mục tiêu đã đề ra; giúp HS xác định “ai?”, “cái gì?”, “ở
đâu?”… giúp HS tập trung vào những thông tin xác thực với nội dung
và mục tiêu bài học.
*Lập kế hoạch đánh giá: nên tập trung vào những câu hỏi cụ thể
như “HS hướng đến các mục tiêu học tập như thế nào?”, “HS sử dụng
những kỹ năng tư duy nào?”, “liệu HS có nâng cao được khả năng tự
quản lý, tư duy sâu để học tốt hơn hay không?”.
*Thiết kế các hoạt động: Để lơi cuốn HS tham gia tích cực vào
việc học, GV cần xây dựng các tình huống, áp dụng các kỹ thuật học
tích cực để thiết kế các hoạt động.
b. Giai đoạn 2: Tổ chức cho HS học theo dự án:
Bước 1: Quyết định chủ đề dự án
-

GV tạo điều kiện để HS đề xuất chủ đề, xác định mục tiêu

dự án.
-

Chủ đề khởi đầu bằng 1 ý tưởng có liên quan đến nội dung

học tập mà gắn liền với thực tiễn mà HS quan tâm, yêu thích.
5


-

Xây dựng tiểu chủ đề và xác định các vấn đề nghiên cứu cụ

thể. GV hướng dẫn HS làm việc theo nhóm sử dụng kỹ thuật động não
để xác định các tiểu chủ đề từ các ý tưởng lớn ban đầu.
Bước 2: Xây dựng kế hoạch
của GV.
-

HS lập kế hoạch, phân công nhiệm vụ dưới sự hướng dẫn
HS xây dựng những công việc cần làm, thời gian dự kiến,

vật liệu, kinh phí, phương pháp tiến hành và phân cơng cơng việc
trong nhóm.
Có thể sử dụng kỹ thuật đặt câu hỏi 5W1H, trong đó câu
hỏi “tại sao? Như thế nào?” là quan trọng nhất.
Bảng phân cơng nhiệm vụ
Thời gian hồn
Tên thành viên

Nhiệm vụ
thành

Bước 3: Thực hiện dự án
-

HS làm việc nhóm và cá nhân theo kế hoạch; kết hợp lý

thuyết và thực hành tạo ra sản phẩm.
Các thành viên thực hiện cơng việc theo kế hoạch đã đề ra cho

nhóm và cá nhân.
HS thực hiện các hoạt động trí tuệ và hoạt động thực tiễn,
thực hành.
6


Bước 4: Giới thiệu sản phẩm dự án
-

HS thu thập sản phẩm, giới thiệu và công bố sản phẩm.
Kết quả thực hiện dự án có thể được cơng bố dưới dạng bài

thu hoạch, báo cáo bằng văn bản, bài trình diễn powerpoint.
Sản phẩm có thể là sản phẩm vật chất hay phi vật chất.
Sản phẩm được trình bày giữa các nhóm HS trong một lớp
hoặc được giới thiệu trước tồn trường hay ngoài xã hội.
Bước 5: Đánh giá dự án
-

GV và HS đánh giá kết quả và quá trình; rút ra kinh

nghiệm.
* Một số điểm cần lưu ý khi tiến hành dạy học theo dự án
Trong dạy học dự án, rất quan trọng trong khâu tổ chức dạy học
sao cho phù hợp. Lựa chọn bài học phải phù hợp với năng lực của cá
nhân HS hay nhóm HS, đồng thời bài học cần phải gắn liền với thực
tiễn nhằm kích thích tính tị mị, sang tạo, khám phá của HS. Do đó,
người GV cần biết cách tổ chức theo quy mơ nhóm, cách thành lập
nhóm sao cho phù hợp nhất.

7


II. Giải quyết vấn đề
1. Thiết kế giáo án dạy học dự án với sự hỗ trợ của công nghệ
thông tin:
Trong phạm vi của đề tài này tôi chọn thiết kế một tiết học thực
hành ngoại khóa các vấn đề chính trị - xã hội ở địa phương, chương
trình GDCD lớp 11 học kỳ II theo phương pháp dự án kết hợp với
một số kỹ thuật dạy học tích cực để làm minh chứng cho phần cơ sở lý
luận đã trình bày.
Tên dự án: Thuốc lá và tác hại của việc hút thuốc lá đối với lứa tuổi
học đường.
* Phân cơng nhiệm vụ
Lớp học được chia làm 4 nhóm dựa trên sự đồng đều về lực học
và nhận thức của học sinh. Giáo viên giao nhiệm vụ cụ thể cho học
sinh trước 2 tuần. Sau khi tìm kiếm và xử lý thơng tin cá nhân trong
các nhóm, học sinh tập hợp trên lớp để tổng hợp sản phẩm vào giấy
A0 hoặc phần mềm powrpoint để chuẩn bi báo cáo.
Nhóm 1: Thuốc lá là gì? Vì sao thuốc lá có thể gây nghiện?
Nhóm 2: Thuốc lá có những chất độc hại nào? Tác hại của hút
thuốc lá đối với sức khỏe của con người?
Nhóm 3: Nguyên nhân nào dẫn đến việc hút thuốc lá ở học sinh?
Tác hại của hút thuốc lá đối với học sinh là gì?
Nhóm 4: Làm thế nào để cai nghiện thuốc lá? Lợi ích của việc từ bỏ
thuốc lá?
8


Bảng phân công nhiệm vụ đối với học sinh lớp 10A6 (các lớp

khác giáo viên làm tương tự)
Nhóm

Tên thành viên
Mọng

Nhiệm vụ

(nhóm Tham gia góp ý

trưởng)

nội

dung,

Thời gian
hồn thành
1 tuần

tổng

hợp và trực tiếp
Bùi

Nhi,

Huệ,

báo cáo

Đào, Tra cứu thông tin
Quyết, trên

Cường, Hải

1 tuần

mạng

internet, sưu tầm

1

các bài báo, tranh
ảnh
Phạm Nhi, Hồng, Sưu tầm kiến thức
Trịnh Hùng, Tâm

1 tuần

liên quan, đóng
góp ý kiến hồn
thiện nội dung của

Hậu
trưởng)

dự án ….
(nhóm Tham gia góp ý
nội

dung,

tổng

2
hợp và trực tiếp
báo cáo
9

1 tuần


Nhóm

Tên thành viên

Nhiệm vụ

Đạt, Hưng, Thắm, Thu thập các kết
Bùi Trang, Hịa

quả

trên

internet

về

Thời gian
hồn thành
1 tuần

mạng
các

chất độc hại có
Hiếu,

trong thuốc lá
Hà, Tìm các thơng tin,

Bùi

Hiền, Na

1 tuần

hình ảnh về tác
hại của hút thuốc

lá
Anh, Quách Viên, Tham gia góp ý
Thao,

nội

dung,

1 tuần

tổng

hợp để hồn thành
Lan
3

dự án
(nhóm Tham gia góp ý

trưởng)

nội

dung,

1 tuần

tổng

hợp và trực tiếp
Chức,

báo cáo
Chung, Thu thập các kết

Lượng, Nang,

quả

trên

mạng

internet
Nga, Lê Hoàng, Phỏng vấn học
10

1 tuần

1 tuần


Nhóm

Tên thành viên

Nhiệm vụ

Lượng, Nghĩa
sinh trong trường
Bùi Viên (nhóm Tham gia góp ý
trưởng)

nội

dung,

Thời gian

hồn thành
1 tuần

tổng

hợp và trực tiếp
báo cáo
Cương,

Thảo, Sưu tầm kiến thức

Bình,
4

Qch liên quan, đóng

Trang,

1 tuần

Phạm góp ý kiến hoàn

Hùng, Phạm Tâm
Phương,

thiện nội dung của

dự án
Phạm Thu thập các kết

Hà, Thu, Toản, quả
Phạm Hoàng
* Thực hiện

trên

1 tuần

mạng

internet

Tiết 33: Thực hành các vấn đề chính trị - xã hội của địa
phương và những nội dung đã học
Chủ đề: Thuốc lá và tác hại của việc hút thuốc lá đối với lứa tuổi
học đường
I. Mục tiêu bài học:
1. Về kiến thức:

11


- Học sinh hiểu được tác hại của việc hút thuốc lá, từ đó rút ra
bài học cho bản thân, đặc biệt biết cách phịng tránh để khơng bị ảnh
hưởng xấu của khói thuốc lá.
- Biết được một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng hút thuốc lá ở
lứa tuổi học đường.
- Biết và hiểu về một số quy định về việc cấm hút thuốc lá nơi
công cộng đặc biệt là “cấm học sinh hút thuốc lá”.
2. Về kỹ năng:

- Biết tìm kiếm, xử lý các thơng tin liên quan đến việc hút thuốc
lá và tác hại của hút thuốc lá đối với lứa tuổi học đường. Biết cách từ
chối để không bị lôi kéo, rủ rê hút thuốc lá.
- Viết được báo cáo, trình bày trước lớp
- Sử dụng được các phương tiện để hỗ trợ thực hiện dự án
3. Về thái độ:
- Tự giác tích cực “nói khơng với thuốc lá”
- Tuyên truyền cho bạn bè, người thân biết tác hại của thuốc lá
và từ bỏ nó
- Tích cực tham gia các hoạt động phong trào của nhà trường,
địa phương và cộng đồng góp phần xây dựng “trường học thân thiện,
học sinh tích cực”, “vì học đường khơng khói thuốc”.
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh:
1. Đồ dùng học tập
GV: - Giao nhiệm vụ cho học sinh từ trước buổi học 2 tuần (các
nhiệm vụ giao cho học sinh phân loại theo nhóm, hình thức theo một
dự án)
- Máy tính, máy chiếu và các cơng cụ hỗ trợ khác
12


HS: - Nghiên cứu, tổng hợp trên giấy A0 và phần mềm
powerpoint để báo cáo trước lớp ( nhóm trưởng đại diện báo cáo)
2. Phương pháp:
- Phương pháp dạy học theo dự án kết hợp với sử dụng công nghệ
thông tin
- Phương pháp thuyết trình, nêu vấn đề, vấn đáp
- Phương pháp thảo luận kết hợp kỹ thuật khăn phủ bàn, hợp tác
nhóm,…
III. Các hoạt động học tập:

(Các nhóm đã được phân công dự án và nhận nhiệm vụ từ
trước).
Hoạt động 1: (10p)
GV thông qua lại mục tiêu, nhiệm vụ trong dự án của mỗi nhóm:
(3 phút)
HS chuẩn bị sản phẩm để báo cáo: (7p)
Các nhóm tổng hợp sản phẩm vào giấy A0 theo nội dung đã
chuẩn bị từ trước, riêng nhóm 2 đã chuẩn bị trước trên phần mềm
powpoint dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
Hoạt động 2: (25p)
13


Mỗi nhóm trình bày, báo cáo sản phẩm của mình trên giấy A0
và phần mềm powpoint với thời gian mỗi nhóm là 6p.
Hoạt động 3: (10 phút)
GV: - Nghiệm thu, nhận xét và đánh giá bài báo cáo sản phẩm của
từng nhóm.
- Tóm tắt ngắn gọn trọng tâm của bài học trên máy chiếu, ngoài
ra giáo viên cung cấp thêm cho học sinh biết về kết quả học tập và rèn
luyện của những học sinh hút thuốc lá trong trường để học sinh thấy
rõ hơn hậu quả của việc hút thuốc lá đối với học sinh.
- Nhắc nhở HS lưu ý kiến thức trọng tâm và học bài.
2. Một số hình ảnh của bài dạy thực nghiệm:

Giáo viên hướng dẫn học sinh
hoàn thành dự án
14

Học sinh báo cáo trên giấy A0

15


A0

Học sinh báo cáo trên phần mềm powrpoint

Học sinh báo cáo trên phần mêm PowerPoint

Giáo viên đánh giá bài báo cáo của các nhóm và tóm tắt trọng tâm
của bài học

16


C. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC VÀ ĐỀ XUẤT KIẾN NGHỊ
I. Kết quả đạt được:
Sau khi tổ chức dạy thực nghiệm ở 3 lớp 10A6, 10A5và 10A4 chúng
tôi phát phiếu thăm dò ý kiến học sinh và đã thu được 78 phiếu phản hồi. Kết
quả như sau:
Ý kiến của HS về giờ học có sử dụng PPDH theo

Tỉ lệ
Số HS

dự án
Rất thích
Thích

Bình thường
Khơng thích

32
29
17
0

%
41,03
37,18
21,79
0

Kết quả thu được về lí do sở thích của phương pháp học này, đa số các
em HS đều cho rằng phương pháp này rất hay, bổ ích, phát huy tính tích cực,
chủ động, sáng tạo của người học, giúp cho các em được tranh luận, thảo luận
và rèn khả năng nói trước đám đơng.
Sau khi kết thúc bài lên lớp, chúng tôi tiến hành kiểm tra để
đánh giá chất lượng, đánh giá khả năng tiếp thu kiến thức, năng lực
vận dụng kiến thức của HS ở các lớp thực nghiệm và các lớp đối
chứng. Tôi đã tiến hành dạy thực nghiệm tiết “Thực hành ngoại khóa
các vấn đề chính trị- xã hội của địa phương” bằng phương pháp dạy
học dự án ở 3 lớp 10A4, 10A5, 10A6 . Còn ở 3 lớp 10A1, 10A2,
17


10A3 tôi không sử dụng phương pháp dự án. Tổng số học sinh ở các
lớp bằng nhau (45 em/lớp), lứa tuổi và trình độ nhận thức ngang nhau.
Để kiểm chứng kết quả tôi đã cho học sinh làm câu hỏi kiểm tra 10

phút:
* Em hãy cho biết vì sao học sinh khơng nên hút thuốc lá ?Em
sẽ làm gì khi đứng trước nguy cơ có thể dẫn đến hút thuốc lá?
Kết quả thực nghiệm thu được như sau:
Loại giỏi

Loại khá

Loại TB

Loại yếu

Lớp
10A4,

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

10A5,

40

30

55

40

40

30

0

0

10A6
10A1,
10A2,

15

11

20

15

75

55,5

25

18,5

10A3
Nhìn vào bảng thống kê trên ta thấy kết quả học tập của học sinh
lớp thực nghiệm (10A4, 10A5, 10A6) cao hơn lớp đối chứng (10A1,
10A2, 10A3). Điều đó chứng tỏ tính hiệu quả của bài dạy sử dụng
phương pháp dự án với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin.
II. Kết luận:

18


Có rất nhiều phương pháp dạy học đem lại hiệu quả cho môn
học. Việc lựa chọn một hoặc một số phương pháp, kỹ thuật dạy học
phù hợp cho nội dung bài học, môn học là rất cần thiết. Sau một thời
gian giảng dạy bộ môn GDCD lớp 11, tôi nhận thấy việc áp dụng
phương pháp dạy học theo dự án là rất cần thiết và phù hợp.
Khi đưa phương pháp này vào bài học thì hiệu quả của liên hệ
thực tiễn đã được phát huy tích cực. Học sinh học tự giác, chủ động và
từ đó các em thấy hứng thú và tăng cường liên hệ thực tiễn. Hầu hết
các em đã cảm thấy hài lịng, hứng thú và thích học bộ mơn vì nó đã
giảm đi rất nhiều tính “khô khan” theo suy nghĩ của các em trước đây.
Những tư liệu, công việc được giao, gặp gỡ những con người thật đã

tạo cơ hội cho các em nắm bắt thực tế vào nội dung bài học dễ dàng
hơn rất nhiều. Mặt khác đề tài áp dụng ở trường THPT Bắc Sơn – một
trường mà khả năng sử dụng máy tính, máy chiếu của học sinh cịn
hạn chế, nhưng học sinh vẫn có thể làm việc tích cực và hồn thành
tốt dự án càng chứng tỏ tính khả thi của đề tài khi được áp dụng ở các
trường miền xuôi.
Mặc dù phạm vi nội dung nghiên cứu của đề tài chỉ trong một
bài dạy cụ thể, song đó là sự cố gắng của bản thân trong những năm
đầu bước vào nghề. Rất mong nhận được sự chia sẻ từ các bạn đồng
19


nghiệp để có thêm kinh nghiệm cho q trình dạy học đạt kết quả tốt
nhất.
III. Đề xuất, kiến nghị:
Qua quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài, tơi có một vài đề
xuất như sau:
- Để nâng cao được chất lượng giờ học có sử dụng dạy học dự
án thì học sinh cần được trang bị các phương tiện hỗ trợ học tập, điển
hình như máy tính nối mạng internet. Do đó các trường THPT cần có
phịng máy tính để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các em trong quá
trình học tập
- Phương pháp dạy học dự án là một trong những phương pháp
dạy học mới cần được khai thác và sử dụng nhiều hơn nữa trong việc
đào tạo, bồi dưỡng giáo viên; trong việc dạy học ở trường phổ thơng
và góp phần tích cực vào việc đổi mới giáo dục, đào tạo con người
phục vụ cho sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Tơi xin cam đoan SKKN này là do bản thân tự nghiên cứu, viết
ra và thực hiện, không sao chép của người khác. Nếu có hành vi sao
chép của người khác tơi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm trước Hội

đồng khoa học.
20


Xác nhận của đơn vị

Ngọc Lặc, ngày 23 tháng 5 năm

2013
Người viết sáng kiến

Trịnh Thị Linh

21


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Thị Liên (2012), Nghiên cứu và áp dụng quan điểm
dạy học phân hóa ở trường trung học phổ thơng nhằm tích cực hóa
hoạt động nhận thức của học sinh. Luận văn thạc sĩ khoa học giáo
dục, trường ĐHGD – ĐH QGHN.
2. Nguyễn Lăng Bình (2010), Dạy và học tích cực. Một số
phương pháp và kĩ thuật dạy học. Nhà xuất bản ĐHSP Hà Nội.
3. Bộ giáo dục và đào tạo, dự án Việt – Bỉ (2010), dạy và học
tích cực, một số phương pháp và kĩ thuật dạy học, Nxb Đại học sư
phạm.
4. Bộ Giáo dục và đào tạo, SGK GDCD 10.
5. Bộ Giáo dục và đào tạo, SGV GDCD 10.

22


23


MỤC LỤC
Trang

24