Hồ Chí Minh: Những năm tháng chưa được biết đến - phần 3 docx

HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 45Diễnđànwww.x‐cafevn.org
khiêmtốntrongcáccuộctranhluậnmangtínhhọcthuyếtởQuốcTếIII.Thếnhưngcóvẻnhững
gìmàHồtựnhậnlàmìnhkhônghiểurõvềnhữngvấnđềđangchiarẽnhữngngười
xâhộidân
chủcấptiếnvàpháitrungdungkhiôngđếndựđạihộiTourslàkhôngchínhxác.Vàothờiđiểm
HồthamdựđạihộiTours,anhđãcóđếnmộtnămrưỡithamdựnhiề
ubuổimitingvàđọcnhiều
bàibáocủacánhtảtạiParis.
ChínhtạiđạihộiTours,Hồđãchothấysựgianhậpvàtrungthànhcủamìnhvớimộtphong
tràomàôngđãtheođuổi
đếntrọnđời.Phongtràoc ộngsảnthếgiớisauđóđãtrởthànhngôi
nhàđồngthờicũnglàngườichủthuêcủaHồ.Vậynhưngvàomùađôngnăm1921,phòngtrào
cộngsản
khôngthểgiúpgìchonhữngvấnđềcánhâncủariênganh.Từngày14thánggiêng
đếnngày5tháng3,HồphảiởtrongbệnhviệnCochin(Namkỳ)đểchữaungnhọttrênvaicủa
mình.Khiraviệ
nanhtừchốiviệctrảviệnphívớilýdohiệnanhđangthấtnghiệpvàkhôngcó
thunhập[87].T ạisố6VilladesGoblinslúcnày,PhanChuTrinhcũngđangbịtrầmcảmn
ặng.
Contraiduynhấtcủaông,Dat,đãrờiPhápvềViệtnamđểchữabệnhlaovàđãkhôngquakhỏi.
BạnbècủaTrinhmôtảrằngsaucái chếtcủacontraiTrinhkhôngcòn
làmìnhnữa[88].B ảnthân
ôngcũngkhôngđượcphéptrởlạiViệtNamchođếnnăm1925.Cũngtạithờiđiểmđó,nhiều
ngườisốngtạiVilladesGoblinsđãcôngkhaitỏýkhó
chịuvớichiềuhướngcấptiếnngàycàng
rõnétcủaNguyễnÁiQuốc.MộtbảnbáocáocủaphòngnhìđãchothấyKhánhKỳvàTrầnTiến
Namđãphànnànrằng
họđãgặprắcrốivớicảnhsátchỉvìtháiđộvàcáchhànhxửcấptiếncủa
Quốc.TrầnTiếnNamthìnóirằngchỉcóPhanVănTrường,PhanChuTrinhvàVõVăn
Toàncòn

ủnghộcácquanđiểmcủaQuốc.Anhnàycũngphànnànrằngkhônghiểutạilàmsao“họlạicó
thểtintưởngmộtngườimàngaycảtênvànguồngốclýl
ịchcũngkhôngrõràng”[89].Trong
khiđó,KhánhKỳ,ngườikiếmtiếnchínhcủacảnhóm,thìphànnànrằngôngkhôngcònđủtài
chínhđểtrảtiềnthuênhàchocảnhómvìgiáthuênhàsaucuộcchiế
nđãbắtđầuleothang[90].
SauđócảHồvàPhanChuTrinhphảitìmmộtchỗkhácđểở.DođóHồbuộcphảigiảmbớtthời
gianchocáchoạtđộngchínhtrịcủamìnhđểkiếms
ống.Vàotháng7,HồchuyểnquasôngSen
dọnđếnkhuTâybắcParisđểởtrọtạisố9ngõCompoint.Anhtìmđượcviệclàmthợtrángảnh
chomộthiệuảnhngay sát nhàtrọvớimứclương
40Francemộttuần,mứclươnggiành cho 
ngườihọcviệc.Vớicuộcsốngtằntiệncủamình,mứclươngđóđủđểanhtrảtiềntrọ40France
mộtthángvàmuathứcăn.
Vàocuốitháng7,phòngnhìPhápbáocáoanhđangsốngmộtcách
lặnglẽchỉthỉnhthoảngđithămbạnbètạiVilladesGoblins”[91]
CácbàibáocủaHồtrongthờikỳnàychỉnhậ
nđượcsựthờơtừphíanhữngngườibạnthuộcphe
dânchủxãhội.Cuốnsáchcủaanhviếtvềchủngh ĩathựcdâncủaPhápđãhoànthànhtừnăm
1920nhưngvẫnchưa
cónơinàonhậnin.MarcelCachinthìtừchốikhéoviệcincuốnsáchtrên
tờL’Humanitélấylýdolàsốlượngbáobánrađangbịgiảmsausựchiarẽcủađảngxãhộidân
chủ
tạiđạihộiToursvàdođóôngkhôngthểtr ảtrướcHồtiềnnhuậnbút [92].MặcdùvậyHồ
vẫncóbàiviếtđượcđăngởcácbáokhác.Mộtbàicủaanhđăngtrêntờbáohàngtháng
Revue
Communistevàongày14tháng4năm1921,vàmộtbàikháctrêntờL’ActionColonialevàongày
10tháng6.Ởbàithứnhất,đăngtậntrangthứ133,vẫnlàđiệpkhúcbấylâunayanhvẫnthường
viế
tđólàvềsựthậtbạicủacácĐảngcộngsảntrướcvấnđềthuộcđịa.Anhviết:”sựlảngtránh

nàythậtđángngạcnhiên,đặcbiệtlàkhikhônghềcòntranhcãivềvấn
đềnàytrongmộtĐảng
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 46Diễnđànwww.x‐cafevn.org
đãthuầnkhiết…”.Cònởbàibáothứ2,anhsosánhchínhsáchthuộcđịatươngđốicởimởcủa
NhậtbảntạiTriềuTiên vàcácchínhsáchcủaPháptạiĐôngDương. Vào tháng
8năm1919,
chínhphủthuộcNhậtđãras ắc l ệnhtraoquyềntựtrịchothuộcđịa củamìnhvàcôngnhận
quyềnbìnhđẳngcủa người dânthuộcđịavới ngườiNhật.Anh
viết:”Thật ngạcnhiên rằng,
trongkhiđó,chínhphủPhápvẫnngâythơtinrằngcóthểcóđượcsựủnghộcủangườidân
thuộcđịatạiĐôngD ươngchỉbằngcáchtiếptục
lừabịpbằngnhữnglờilẽhoamỹ….”.
Vàomùahènăm1921,nhómNgườiViệtyêunước,chuẩnbịrãđám.Cácchỉđiểmcủathanhtra
M.Devèzemậtbáorằngtạis
ố6VilladesGoblinsthườngxuyênxảyranhữngcuộctranhcãinảy
lửa.Vàođầutháng7, Hồđãcómộtcuộctranhluận“dữdội”vớihaitiềnbốihọPhankéodàitừ
9
giờtốichođếnđầugiờsánghômsau[93].Trongtháng9nhiềucuộctranhluậntươngtựđãnổ
ra.Vàotháng10,PhanChuTrinhchuyểnđếnsốngởđườngPernéty.Thựcsựđếngiờ,chúngtôi
cũngch
ưabiếtrõnộidungcáccuộctranhluậnđólàgìvàliệuđócóphảilànhữngcuộctranh
luậndobấtđồng vềquanđiểmchínhtrị.Việchọchiataynhaurasố
ngriêng vàconđường
chínhtrịtươnglaicủamỗingườicóthểphầnnàohỗtrợchogiảthuyếtrằngđólàcáccuộctranh
luậnchínhtrị.Nhưngkhócóthểbiếtđượcliệucó
đúnglàvìnhữngcuộctranhcãinảylửađó
HồChíMinhđãđoạntuyệtvớihaitiềnbốihọPhannhưgiớihọcthuậtlâunayvẫngiảđịnhhay
không[94].Mặcdù
trongnhữngláthưmàPhanChuTrinhgửichoHồvàonhữngnăm1922và

1923chothấyrõôngkhôngtánthànhviệcHồtheochủnghĩaMaxnhưngôngvẫnluôntỏrarất
tôntrọngcác
quyếtđịnhcủaHồvàluônquantâmđếncáchoạtđộngchínhtrịcủaanhcũngnhư
thamdựcác buổimitingchínhtrịvớianh.DườngnhưPhanVănTrườngthìphêphánPhanChu
Trinhnặng
nềhơnvềtháiđộcóphầngiaođộngcủaôngsaucáichếtcủacontraimình[95].
Nhưngtrongmắtphòngnhì,Trườngvẫnluônbịxemlàmộtnhà chínhtrịcựcđoan.Vàocuối
tháng2
năm1922,phòngnhìPhápvẫncònnghingờrằng,NguyễnÁiQuốcvẫnđangđóngvai
tròđạidiệnchoPhanVănTrường,ngườiđứngsaulưng[96].
Cólẽnhữngcuộctranhcãinàycũ
ngliênquanđếnlờimờithamgiacôngđoànthuộcđịaquốctế
từmộtgiảngviêntạiMalagasy(trườngngônngữ)cócáitênrấtkêulàStéphanyOjuOti[97].
StéphanytừngthamgialàmbáoAction
Coloniale.Côngđoàntiếnhànhbuổimitingramắtvào
tháng10năm1921saum ấythángtrờichuẩnbị.Sốlượnglớnthànhviênkháccủaliênđoànủng
hộQuốcTếIIIvàliênđoàncông
khaimốiliênhệmậtthiếtcủamìnhvớiĐảngCộngSảnPháp.
Tổchứcmờinàyđặtmụcđíchhoạtđộnglànghiêncứucácchínhsáchkinhtếvàchínhtrịtạicác
nướcthu
ộcđịavàđồngthờicũnglàmộttổchứctươngthântươngái. Hồthamdựcuộcmiting
ramắtnàycùngvớiPhanVănTrườngvàmộtngườicháuhọmớichuyểntớ
iởtạisố6Villades
Goblins.Thamdựbuổimiting,nhưthườnglệ,Hồphátbiểumộtcáchsôinổivềchínhquyềnvà
chínhsáchthuộcđịacủaPháp.(Phòngnhìcóđượcbáocáovìcómột
chỉđiểmthamgiacuộc
mitingnày,nhiềukhảnăngchỉđiểmviênnàychínhlàNguyễnVănÁi,cómậtdanhlàđiệpviên
Villier[98]).Hồthamgiavàobanđiềuhànhcủacôngđoàncùngvớ
i6ngườikháclàluậtsư,
thương gia cỡ nhỏ đến từ Réunion, Dahomey, Goudeloupe, Antilles, Martinique và Guyana.

Anhđượcgiaotínnhiệmlàmquảnlýtàichínhcholiênđoàncónhiệmvụthuhộiphímỗikỳ4

tháng.AnhđãgiúpcôngđoànmởđượcvănphòngtạitrungtâmkhuLatintạiđườngMarché
desPatriarches,đồngthờigiúpratờbáocủacôngđoànLePariavàotháng4năm1922[99].
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 47Diễnđànwww.x‐cafevn.org
CôngđoànthuộcđịaquốctếtrởthànhcơsởhoạtđộngmớicủaHồthaychonhómNgườiviệt
yêunướcvàtổchứccólẽlàchưabaogiờtồntại“Nhómcácnhàcáchmạng
ViệtNam”.Nhưvậy
làbêncạnhđảngcộngsản,Hồđãcóđượcsựủnghộcủamộttổchứccóđủquyềnquyềnpháp
lývàcáchộiviênđóngphí,cũngnhưmộtphònglàm
việcchoriêngmình.BanđầuLePariacó
103ngườiđặtmua[100]vàsốlượngbảninnhanhchóngtắnglênđến2000.(vàotháng4năm
1923sốlượngbảnincủabáođãgiảmxuống1000
vàs ốtrangcũngbịgiảm,đồngthờikhôngcó
thunhậpnàotừquảngcáo[101]).
Hồchorằngđãcó150ngườiđôngdươngđăngkýmuabáoLeParianhưngthậtrasốngườinày
thuộ
cbộphânSR(ServicedeRenseignements)tạiMarseille[102].Mộtvàisốbáoinroneocũng
đãđượcchuyểnvềViệtNamvàđịachỉngườiđặtbáolàhaithôngdịchviênngườiViệtlàmviệc
ởphủtoàn
quyềntạiHànội,mặcdùvậyHồnghirằnghaingườinàythựcchấtlàmviệccho
phòngnhìPháp[103].SaukhitờLePariarađời,Hồcóítthờigianđểlàmviệctrángảnh
mà
giànhphầnlớnthờigianđểviếtbáovàhoạtđộngchínhtrị.Mặcdùchủtiệmảnhđãcảnhcáo
Hồ,nhưnganhvẫnthamdựcuộcbiểutìnhngày1tháng5vàhệqu
ảlàanhđãbịđuổiviệc[104].
Sauđóanhcómộtthờigiankiếmsốngbằngnghềsơnvàtrangtrícửasổ,nhưngcólẽnguồnthu
nhậpchínhvẫnlàtừlàmviệ
cchotờLeParia.Nghiệpbáochísaunàyđãtrảthànhnghềbên

ngoàicủaanhtrongsuốtnhữngnămthánglànhânviêncộngsảnbímậtcủaQuốcTếIII.
Đếnnăm1922Nguyễn
ÁiQuốcđãtrởthànhmộtnhàbáocộngsảnthựcthụ,vớiđềtàichínhlà
nhữngvấnđềthuộcđịavàsựđộclậpcủaĐôngDương.ÔngthamdựĐạihộilầnthứnhất
của
ĐảngCộngSảnPháptạiMarseillevàotháng12,1921cũngnhưlầnhaitạiParisvàotháng10,
1922.TronglầnsaucólẽôngđãđượcvịkháchmờitừMoscow,DmitryManuilsky[105]đểý
đến.Vào
tháng4năm1922ôngthamdựbuổihọpcủaHộiĐồngNghiênCứuThuộcĐịavừa
thànhlậpbởiĐCSPháptronghộinghịđầu[106].Cóthểtrong thờigiannàyôngđãgầydựng

đượcmốigiaohảovớicácsinhviênhoạtđộng TrungQuốcởParis,nơimàvàonăm1921,Chu
ÂnLaivàĐặngTiểuBìnhđãhợptácmộttờbáotiếngHoamangtênThanhNiêntại
mộtchung
cưgầnPlacedʹItalie,gầnVilladesGoblins.HồđượccholàđãgiớithiệumộtvàingườiTrung
QuốcthôngthạotiếngPhápvàoĐCSPháp,trongđócóhaicontraicủanhàlãnhđạ
oĐCSTrung
Quốc Chen Duxiu[107].Ta không biếtđượclàvàothờiđiểmnàyHồcóthamgiavàoĐoàn
ThanhNiênCộngSảnhaykhông.Đếnnăm1921nhữngngườicộngsảnTrungQuốcđãthi
ếtlập
liênlạccủahọvớiBerlinvàMoscow.Trongphầnđôngtrongsố2.000sinhviênTrungQuốctại
Phápthamgiavàonhữngchươngtrìnhthựctập,đasốsốngtạicáctỉnh
hoặctrongcáckhulao
độngngoạiôParisnhưBillancourt[108].TrongkhiđóHồđãthamgiaquásâuvớinhữngvấn
đềthuộcđịavànhữnghoạtđộngtrongĐCSPháp.
Khómàđánhgiáđược hiệulực
tuyêntruyềncủaHồ.CórấtítbằngchứngvềviệctờNgười
CùngKhổ(LeParia)đãlưuhànhtạiViệtNam,đặcbiệtlàtrước1925.Việctruyềnđạtquanđiểm
củ
aôngđếnđồngbàomìnhngàycàngtrởnênkhókhăn.SốlínhtrángvàthợthuyềnngườiViệt

tạiPhápđãđangvơidần‐tínhđếntháng6năm1920chỉcòn19nghìnngườiĐôngDương,so
v
ới60nghìntrongtháng7nămtrước.Chođếnnăm1927chỉcònkhoảng2.670ngườichínhthức
làcưdântạiPháp[109].BộThuộcĐịavànhânviênmậtthámcủabộnàytạiMarseillelà
Léon
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 48Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Josselme,đãtrởnênlãoluyện trongviệcchặnđứngthưtừđibằngđườngbiển(mặcdùhọcó
thểbịquamặtkhinhữngthứnàyđượcd ấubêntrongsáchvởbìnhthường).ĐộcgiảcủaH
ồ
ngàycànggiớihạntrongsốnhữngngườiÂucánhtảvànhữngđồnghươngthuộcđịaxaquê.
VớiấntượngvềAlbertSarratnhưlàmộtToànQuyềncáchtân,nhữngngườiPháplẽrađ
ãcảm
thôngvớinhữngvạchtrầncủaHồchorằngsựchỉtríchcủaôngđốivớichínhsáchcủaPháplà
cườngđiệu.Vàotháng11năm1921,cơquanmậtvụtìmthấy
trongphòngcủaHồmộtláthư
(khôngđềngàytháng)củamộtviênchứccủaLiênĐoànNhânQuyền(HumanRightsLeague),
GabrielSeailles.ÔngtaviếtrằngđãnhậnđượcbảnʺYêusáchcủanhândânAn
NamʺmàHồđã 
gửichohộiđồngtrungươngcủa LiênĐoàn.Họ đãtrảlời saukhi hội ý vớivăn phòngcủa
Sarraut.ʺHọ nóirằngôngđãkhôngđềcậpđếnnhữngcảitổcủa
NgàiSarraut,ʺSeaillesviết.
ʺChắcchắnlàcómộtsựhiểulầmởđây.Nhữngđềxướngcủaôngđượctrìnhbàyquátổngquát.
Tốthơnlàôngnêngiảibàynhữngkhiếunạic
ủamìnhmộtcáchcụthể.ʺDùsao,Seaillescho
rằngviệccảitổhệthốngcônglýthuộcđịađãđượctiếnhành;quyềntựdobáochíđãđượccho
phép;tựdogiáodụclàvấnđềđ
angquantâmcủachínhtoànquyềnSarraut[110].Trênthựctế
nhữngcáchtâncủaSarrautdiễntiếnrấtchậm,vànhữngtựdomàngườiViệtđượchưởngvẫn
lànhữngquyềnl

ợidànhcholoạicôngdânhạnghai.Vàotháng3năm1926m ộtbảnyêusáchdo
NguyễnAnNinhđưarat ạiSài Gòncũngđãnhắclạimộtsốđiểmchínhtừyêusáchcủ
aHộiÁi
Quốcnăm1919[111].
BảnthânPhanChuTrinhcũngnảnlòngvìkhôngthểquayvềđượcViệtNam.Vàođầunăm
1922ôngkếtluậnr ằngđâylàthờiđiểmHồChíMinh
nêntrởvềnước.Nhờnhữngngườibạn
trongĐảng Xã Hội, Trinh tìmđược việc làm thợ chụpảnh tại nhàĐấu Xảo ThuộcĐịaở
Marseille.NhưngláthưTrinhgửichoHồvàotháng2,1922
chothấyrằngôngkhôngcómộtảo
tưởngtốtđẹpgìvàothịnhtìnhcủangườiPhápđốivớiđấtnướcông,hoặckhảnăngthayđổi
thờicuộccủamình.Ngườisĩphu
giàchorằngkiếnthứccủaHồsẽphíhoàinếuôngởlạiPháp.
ThờiđiểmđểđemnhữngbàihọcvềchủnghĩaMarx‐LeninvềViệtNamđểthửnghiệmđãđến.
Ôngviếtvới
mộttinhthầnhoàgiải:
Vìnhữngbấtđồnggiữahaichúngtamàanhđãgọitôilàmộtʺhọcgiảbảothủvàl ạchậuʺ Tôi
khônggiậndữtígìvềcáidanhhi
ệunày,vìtiếngPhápcủatôiquá tệvàtôikhônghiểuđượcthấu
đángnhữnggìđãlàmđượctrênmảnhđấtvănminhnày.Tôilàconngựagiàmệtmỏikhôngcòn
nhấcnổi
vó;anhlàmộtcontuấnmãđanghăngmáu Tôigửiláthưnàyvìhivọngrằnganhsẽ
lắngnghevàchuẩnbịchokếhoạchvĩđạicủamình.TừĐôngsangTây,từthời
cổchíkim,chưa
aihànhđộngnhưanh,cứnánlạinướcngoàiviệncớlàđấtnướcmìnhcóquánhiềucạmbẩy Để
thứctỉnhmọingười,đểđồngbàotađứnglênchốnglạib
ọnxâmlược,điềurấtcầnthiếtlà taphải
cómặtởđó Bằngphươngphápcủamìnhanhđãgửibàiviếtđếnbáochíởđâynhằmkhuyến
khíchnhữngđồnghươngcố
nghiếnsứclựcvàtinhthầncủahọ.Điềunàythậtvôíchvìnhững

đồnghươngcủachúngtakhôngđọcđượctiếngPháphoặcngaycảchữquốcngữ;họkhôngthể
nàohiểuđượcnhữngbàiviếtcủaanh![112]
KhómàbiếtđượcrằngmộtngườitheophongcáchcũnhưPhanChuTrinh,ôngvẫnviếtlách
bằngtiếngHán,đãcónhữngảnhhưởnggì
đếnHồ.Nhưngngườitacóthểthấyrằngsaunhững
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 49Diễnđànwww.x‐cafevn.org
phêbìnhtrên,Hồcàngcốgắnghơnbaogiờhếtđểđemvấnđềthuộcđịađếntrướccôngluận.
Báocáocủamậtvụtrongnăm1922miêutảônglàmmộtngườiʺkhôngbiếtmệt m
ỏiʺ.ʺNguyễn
ÁiQuốcthamgiavàohoạtđộngtuyêntruyềncộngsảntronggiớingườiViệttạiParis,ʺPierre
GuesdeviếttạiHàNộivàotháng7;ʺvàanhtađãđemhếtsứ
clựcđểthamgianhữngbuổihội
họptạithủđôvànhữngvùngngoạiôʺ[113].GuesdecònlưuýrằngHồđãgianhậpvàohội
Freemason(Mộthộiáihữubímật,
cóthànhviêntrênkhắpthếgiới–ND).Ôngliệtkênhững
cuộchọpmàHồđãthamgiatrongtuầnvừaqua:
‐ HaicuộchọpcủaUỷBanĐiềuHànhcủaĐảngXãHộ
i‐CộngSản;
‐ Mộtbuổimít‐tingủnghộcuộcCánhMạngNgadoĐảngCộngSảntổchứctạiBagnolet;
‐ HaicuộchọpcủahộiClubduFaubourg,SallePrintania,Ave.deClichy;
‐
MộtbuổitốitạiHộiMasonry(Freemason‐ND)tại94Ave.deSuffern.
Bêncạnhđó,ông còntìmđếnmộtsốtoàsoạn,đáng lưuýlà tờ LʹHumanité(NhânĐạo),t ờ
JournalduPeuplevàtờLa
BatailleSyndicaliste.
Khôngbao lâusauđó,HồvàcácnhàhoạtđộngViệtNambắtđầuthẩmđịnhphươngcáchtiếp
xúcvớinhữngthànhviênđồnghươngbìnhdân.Nhữngbàiviếttrênnhữngt ờNgười
CũngKhổ
vàNhânĐạocómụcđíchhộitụsựchúýcủanhữngngườitríthứcViệtNam,nhưngPhanChu

Trinhđãđúngkhichỉrarằngchúngchỉvóiđượcđếnmộtsốnhỏtrong
sốnhữngngườicótiềm
năngủnghộhọ.QuanđiểmvậnđộngđạitràcủaQuốctếCộngSảnIII(Commintern)vàĐCS
Phápcũngcó thể đãảnh hưởngnhữnghoạtđộngcủa
họ.Vàotháng 2vàtháng5 năm1923
thànhphầncốtlõicủanhữngnhàhoạtđộngngườiViệtbắtđầuthảoluận cươnglĩnhmới.Đến
cuốinăm 1921một
tríthức trẻngườimiềnbắc làNguyễnThế Truyềnđãtham giacùng họ,
TruyềnnhanhchóngtrởthànhmộttrongnhữngngườihợptácthâncậnnhấtcủaHồ.Làconcủa

mộtquanchứccấphuyệnởNamĐịnh,TruyềncóbằnghoáhọcPhápnhưngrõràngôngthiên
vềviệcviếtláchvàbáochíhơn.Năm1922Truyềntrởthànhthànhviênmớinhất
củasố6Villa
desGobelinsvàđếncuốinămđóbắtđầulàmviệcchotờNgườiCũngKhổ[114]
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 50Diễnđànwww.x‐cafevn.org

Vàotháng2năm1923PhanVănTrường,HồvàTrầnTiếnNamthảoluậnviệctáitạoʺHiệpHội
HuynhĐệʺngàyx ưadoTrườngvàPhanChuTrinhkhởilậpnăm1912.Mụ
cđích làđểlôikéo
nhữngngườilaođộng nghèokhổViệtNamtạiPháp, những ngườimàtheoTrườnglàʺlãnh
đồnglươngtồitệ,thiếuăn,thiếuởvàđôikhicònbịgiớichủmiệ
tthị ʺ[115].PhanVănTrường
đượckhuyênlàkhôngnêngiữchứcchủt ịchvìquákhứchínhtrịcủaôngcóthểlàmnhững
thànhviênmớiedèvìsợsẽbịtrảthù.Trênthựctế,
trongmộtbuổihọptạiCôngĐoànThuộc
ĐịaQuốcTế,TrườngđãphátbiểuvềvấnđềViệtNam,trongđóôngkhẳngđịnhʺQuyềntựdo
vàtựquyếtchỉhiệnhữumộ
tkhitấtcảmọingườihiểuđượcsựcầnthiếtcủachủnghĩacộngsản
nhằmxoábỏchếđộngườibóclộtngườivàđemđếnbìnhđẳngtrongquanhệchủngtộcʺ[116].


Tại một cuộc họp vào tháng 4, Phan Chu Trinhđượcđềcử làm chủ tịch, nhưng Phan Văn
Trườngphảnđối,mộtmựctuyênbốrằngôngkhôngbaogiờlàmviệcchungvớingườiđồ
ngsự
xưacủamình[117].Vấnđềnangiảinàyđượcgiảiquyếtrasaothìkhôngrõ.
Vàotháng5Hồđíchthânđăngquảngcáokêugọiđặtmuatờbáobằngtiếngquốcngữcótênlà

ViệtNamHồn.Tờquảngcáocủaônghứah ẹnʺÁChâu,ÂuChâu,ẤnĐộvàMỹChâuđược
tổnghợptrongmộttờbáo.Phụnữvàtrẻemcũngcóthểhiểuđược.ʺNósẽlàtờ
báoʺbằngchính
ngônngữcủachúngtađểđồngbàotacóthểđọcđược.ʺSốđầutiênrakhoảng100ấnbản.Địa
chỉđặtbáođượcgửitớisố3rueduMarchédesPatriarches,vănphòngcủatờNgười
CùngKhổ
[118].Đâycóthểlàdấu hiệuHồđãthậtsựlắngnghenhữngphêbìnhcủaPhanChuTrinhvề
phongcáchviếtbáochỉchogiớitríthứccủamình.Dườngnhưôngkhôngcòn
thờigiandành
chodựánmớinày.Vàongày13tháng6,1923ôngđộtngộtbiếnmấtkhỏiParis,vàmãiđếnmùa
thu nhà cầm quyền Pháp mới thấy tênông xuất hiện trên báo chí
 tại Moscow. Nguyễn Thế
TruyềnlênlàmchủbúttờViệtNamHồn.
TakhôngbiếtđượcchuyếnđiMoscowcủaHồđượctổchứcrasaovàailàkẻchủmưu.Giảthiết
rằngôngđược
pháthiệnbởinhữngngườituyểnmộcánbộtàigiỏichoQuốctếCộngSảnIIInhư
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 51Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Manuilsky t ạiđại hộiĐCS  Pháp năm 1922 thì cũng hợp lý. Nhưng không có vẻ việc Hồ đi
MoscownhưlàmộtngườiđượclựachọnđểphụcvụlâudàitrongCộngSảnQuốcT
ếIII, nhưsẽ
bànđếntrongchươngsau.CũngrấtcóthểlàôngvàcácthànhviêntrongCôngĐoànThuộcĐịa
QuốcTếmuốntrựctiếptiếpxúcvớiQuốctếCộngSảnIIIđểnhằ

mthúcdụcĐCSPhápquantâm
hơnđếnnhữngvấnđềthuộcđịa.CũngcóthểchínhHồđãkhởisựchuyếnđinàynhằmtìm
kiếmphươngtiệnđểquaylạiĐôngDươngvớihậu
thuẫncủaQuốctếCộngSảnIII(chươngkế
sẽphântíchnhữngtiếpxúcbanđầucủaHồvớiQuốctếCộngSảnIII.)Nhưngcóvẻlànhững
nhàáiquốcViệ
tNamtạiPhápđãchuẩnbịphốihợphànhđộngchomộtkếhoạchnàođó.Sở
LiêmphóngPhápđượctinrằngPhanChuTrinhđangtìmcáchquayvềParistừCastres,nơiông
đãdờiđếnsau
khiđộtngộtbỏviệctạiNhàĐấuXảoThuộcĐịatạiMarseille[119].Trinhviếtthư
mượnHồ340quanchochiphíđilạivàănởđếnkhiôngcóthểtìmđượcviệclàmtạiParis.
Nh
ưngbảnthânHồcũngkhôngdưgiảgìvàchẳngcóaitrongsốnhữngngườiViệtđồnghương
sẵnsàngchovaysốtiền,vìthếmàHồChíMinhvàPhanChuTrinhđãbỏlỡcơhộ
igặpnhaulần
cuối[120].
ViệcHồrờikhỏiParisđãđượcchuẩnbịcẩnthận.Vàođầutháng6ôngbắntinrằngsẽđinghỉlễ
khoảng8ngàytạivùngSavoievớih
ộiClubduFaubourg.Ôngtâmsựvớingườiquảngiaởsố6
VilladesGobelinsrằngôngmơướcđượcđithămvùngnúiThụySĩ,nhưngkhôngmuốnbịbẽ
mặtnếubịkhướctừhộ
chiếu.Rồivàongày15tháng6mậtvụʺDésiréʺbáocáorằngngày13
NguyễnÁiQuốcđãrờikhỏinhàmàkhôngmangtheohànhlý.Bạnbèôngnghĩrằngkỳnghỉ
củaôngsẽngắn
ngủi.CôngviệctạiCôngĐoànThuộcĐịađượcđặctráchbởiMonnervillengười
đảoMartinique(thuộcđịacủaPháptạivùngbiểnCaribe‐ND).Trongcuộchọpsáungườicủa
nhómNgườiCùngKh
ổvàocuốitháng6,khôngaitronghọk ểcảPhanVănTrườngvàNguyễn
ThếTruyềntìnhnguyệnxúctiếnviệcinbáo.ʺHọquyếtđịnhhoãnlạiđếnkhiNgu y ễn ÁiQuốc
quayvề,ʺDésiré

báocáo[121].VàocuốimùahèPhanChuTrinhviếtthưchoNguyễnVănÁi,
tênthậtcủamậtvụdeVillier,buộctộihắnvềviệcQuốcmấttích.(Áiđãtrởthànhmộtthành

viênquantrọngcủanhómNgườiCùngKhổ,nhưnglốtmậtvụcủahắnbịTrinhkhámphá.)
ChodùNguyễnÁiQuốccòntrẻvàthiếuchữngchạc,điềunàykhôngquantrọng
vìanhấythực
lòngyêunước.AnhấytừbỏgiađìnhlưuvongđếntậnchâuÂuvàM ỹ,làmviệccậtlựcđểhọc
hỏimàkhôngmộtaigiúpđỡ Dùanhấycólỗil
ầmhaykhông,việcấykhôngthànhvấnđề,bởivì
tấtcảngườiViệtđềutrântrọngtấmlòngđầynhiệthuyếtcủaanhấy Aimuốntheoanhấythì
đểhọtheo,vàaikhôngmu
ốnthìcũngđểyênchoanhấylàmcôngviệccủamình.
Tạisaoanhlạiphảnbộianhấybằngnhữnghànhđộnghènhạvànhamhiểmcủamình?Anhấy
tinanhnhưanhemruộ
t tạisaoanhlạimuốngâykhókhănchoanhấy?Tôimuốnanhnóis ự
thực,anhđãxúigiụcanhấyđiđâu?[122]
ChínhbảnthânAlbertSarrautđãkýbứcđiệnmậtđượcgửi
vàongày11tháng10,1923đến
ThốngSứHàNộiđểbáovớiôngnàyrằngđãtìmthấydấuvếtcủaNguyễnÁiQuốcởMoscow.
Bloncourt,mộtđồngsựngườiDahomey(thuộcđịacủaPhápở
TâyPhi,giờlàBenin‐ND)đã
giúptrảchiphíchuyếnđibằngquĩcủaCôngĐoànThuộcĐịaQuốcTế,mộtmậtvụbáocáo
[123].Đếntháng11cótinđồnrằngHồsẽsớmtrởvềParis
[124].PhanVănTrườngđãsắpđặtđể
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 52Diễnđànwww.x‐cafevn.org
trởvềViệtNamvàogiữatháng12nhưngôngđãhoãnngàyđivìhivọngrằngHồsẽquayvề
vớitintứcmớitừMoscow.Cuốicùngvàongày23tháng12,Trườngkhôngthểchờđợiđược

nữavàđãkhởihành,đemtheomộtsốấnbảncủatờNgườiCùngKhổ[125].HồChíMinhvàhai

chísĩhọPhankhôngbaogiờgặplạinhau.
TrongcuộcđờichínhtrịmớimàMoscowđ
ãmởrachoHồChíMinh,ôngvẫngiữlạinhữngyếu
tốcơbảnđãgiúpôngtrongthờigianhoạtđộngtạiParis.MộttrongsốđólàcơcấuMarxist‐
Leninistđượcxửdụngđểôngcông
kíchchủnghĩathuộcđịa.Vấnđềnàysẽđượcbànchitiếtở
chươngsau.Nhưngtanênnhớrằngbêncạnhquanđiểmcấptiếnmớimẻôngvẫnmangđặc
tínhcủatinhthần
yêunướcvàtráchnhiệmcủaKhổnggiáo,nhữngđặctínhđãkhiếnthânphụ
củaôngchốngđốingườiPháptrướcđây.Hồđangbướcvàomôitrườngchủnghĩaquốctếcủa
Cộng
SảnQuốcTếIII,nhưngôngvẫnbắtrễvàotruyềnthốngyêunướccủangườiViệt‐những
tìnhcảmgiađìnhvàquêhươngmàtrướcđâychúngđãnốikếtông
vớiPhanChuTrinh,Cường
ĐểvàPhanBộiChâutạiTrungQuốc,vàcólẻtớicảthânphụông,ngườimàgiờđâyđãtrởnên
lậpdị,langthangtừngôichùanàyđếnngôichùakhácởxứNam
Kỳ[126].KhirờikhỏiParis,
mốiquanhệcủaôngvớinhữngngườicánhtảnhưPhanVănTrườngvàNguyễnThếTruyềnđã
trởnênchặtchẽhơnbaogiờ,vàôngđãdựa
trênnhữngquanhệđókhitrởthànhpháiviênc ủa
QuốctếCộngSảnIIItạiQuảngĐôngsaunày.
Cóphải Hồ Chí Minhvàonăm 1923 là mộtnhânvậtđã cóquanđiểm chính
trịrõ rànghay
không?Tôimuốnđưaralậpluậnrằngcórấtnhiềudấuhiệuchothấyrằngquanđiểmcủaông
vềthếgiớiđãhìnhthànhtừnhữnggìôngđãtrãiqua
vớingườiPháptừthuởthiếuthời,từthất
bạicủa ôngtạiHộiNghịHoàBìnhParis,vàtừnhữnghiểubiếttrướcđócủaôngvềnhữngquan
điểmcủaLenin
vềchủnghĩađếquốc.Vàôngcũngđãbắtđầubàytỏsựuyểnchuyểntrong
đườnglốicủamộtnhàchínhtrịthựcdụng.MặcdùôngđãgianhậphộiFreemasonvớim

ụcđích
nớirộnggiaotiếpvớinhữngtầnglớpthếlựctrongxãhộiPháp,saunàyôngđãchấphànhnghị
quyếttừĐạiHộilần4củaQuốctếCộngSả
nIIIlàcácđảngviênphảicắtđứtliênhệvớihội
FreemasoncũngnhưLiênĐoànNhânQuyềnPháp[127].Việcthiếutínhkiênđịnhvềlý tưởng
màmộtsốngườicóthểcholàxảo
quyệtlàmộtđặcđiểmđãgiúpNguyễnÁiQuốc/HồChí
MinhsốngsóttrongnhữngnămthángởQuốctếCộngSản.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 53Diễnđànwww.x‐cafevn.org
CHƯƠNG2:THÀNHVIÊNQUỐCTẾCỘNGSẢN(1923‐4)
NhữngtiếpxúcđầutiêntạiMoscow
HồChíMinhđếnPetrograd(giờlạilàSt.Petersburg)bằngđườngthuỷvàongày30tháng6năm
1923từCảngNorthSeacủaHamburg.MạnglướiQuốctếCộngS
ản(QTCS)tạiBerlincungcấp
choônggiấythônghànhNgavớicáitênlàChenVang[1].ÔngđếnNgavàođúngthờiđiểmmà
nhữngảotưởngcáchmạngcủanhữngngườilãnhđạoBolshevikđ
ãchấmdứt.Nềnkinhtếbị
kềmtoảbởiđấutranhcộngsảnđãđãdẫnđếnviệcchốngđốicủanôngdânởkhắpnơitrong
năm1921;mọinỗlựcnhằmkích
độngmộtcuộc cáchmạngtạinhữngquốcgiapháttriểntại
châuÂuđềubịthấtbại.KhimộtcốgắngđểtiếnhànhcuộccáchmạnglầnthứhaitạiĐứcxả
yra
vàotháng10năm1923,chỉvàithángsaukhiHồđếnMoscow,nóđãđượctầnglớplaođộng
Đứchưởngứngmộtcáchlạnhnhạt.LờihứahẹnsôinổicủaTrotskynăm
1919,rằngʺThờiđiểm
củanềnchuyênchếvôs ảntạichâuÂuʺsẽlàthờiđiểmgiànhtựdochoʺnhữngnôlệthuộcđịa
tạichâuPhivàchâuÁʺ[2],nghecóvẻtrốngr
ỗngđốinhữngnhàhoạtđộngthuộcđịađãhết
kiênnhẫnvàocuốinăm1923.Ngoàira,Lenin,nhàlãnhđạot ốicaocủacuộcCáchMạngTháng

Mười,đangnằmliệtgiườngvì
mộtcơnđautimvàotháng121922.VàothờiđiểmHồđặtchân
đếnthủđôcộngsảnnày,nhữnglýthuyếtcănbảnvềthếgiớiđạiđồngđangbịxétlạivàmột
cuộ
ckhủnghoảngtronghàngngũlãnhđạovừamớibắtđầu.Thờigiant ừcuốicuộcNộiChiến
năm1921chođến khi Stalincủngcố quyềnlực n ăm 1929đãtrởthànhkhoảng
thờigianmà
StephenCohen(nhàNgahọcngườiMỹ‐ND)gọilàʺthờiđiểmgâytranhluậnnhiềunhấttrong
lịchsửđảngʺ[3].
NguyênnhânchínhthứcmàHồđượcmờiđếnNgalàHội
NghịNôngDânQuốcTếlầnthứ
nhất,đượckhaimạctạicungAndreyevtrongđiệnKremlinngày10tháng10,1923.Hộinghị
đánhdấusựrađờicủaʺNôngDânQuốcTếʺhaycòngọilàKrestintern,
mộttổchứcnhằmtập
trungnhữngngườilãnhđạocủacácnônghộithiêntảtừchâuÂu,châuÁvàMỹ.Nóđượcthiết
lậpnhưmộttổchứchợpphápbaogồmnh
ữngthànhphầnkhôngcộngsản,nhưngsựliênhệ
giữanóvàMoscowchẳngbaogiờđượccheđậy.Trongdanhsáchcủanhữngdiễngiảđếntỏlời
chàomừngvàđoànkếttrongngàythứ
haicủađạihộicómộtngườitênlàʺMiguel‐al‐Kvakʺđến
từ Đông Dương [4] (tên Việt khi chuyển sang tiếng Nga thường nghe không chính xác lắm,
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 54Diễnđànwww.x‐cafevn.org
nhưngtrongtrườnghợpnàythìlạihay).Hồkhôngmuốnphíthờigianvớinhữngl ờichúctụng
xãgiao:ôngđithẳngvàovấnđềvớimộtgiớithiệungắnvềtìnhtr
ạngcủanôngdânởnhững
thuộcđịaPháp.ʺCácbạnlànhữngnôngdântừchâuÂuvàchâuMỹ.Cácbạnbịbóclộtnhư
nhữngnôngdân,ʺôngnóivớicácđạibiểu,ʺNhưngnhững
ngườinhưchúngtôiởnhữngthuộc
địaPhápbịbóclộtgấpđôi,nhưnhữngnôngdânvànhưnhữngdântộcbịchinhphục,ʺôngnói.

ʺMộtngườichủdatrắngcóthểđếnyêucầu
chínhphủ,vànhữnglàngmạcliềnbịsungcông,
làngmạcmàchaôngchúngtôivàcảchúngtôiđangsinhsốngvàtrồngtrọt”[5]Ôngmuốnbảo
đảmrằngnghịquyếtchốngchi
ếntranhđượcthôngquabởiĐạiHộiphảiđềcậpđếnvấnđềáp
bứcthuộcđịa,bằngcáchđưaramộtđiềukhoảnbổxungtrongđónóilênʺtầnglớpnôngdân
củacácthuộ
cđịalàthànhphầnrấtquantrọngtrongnhữngvấnđềvềchiếntranhvàhoàbìnhʺ
[6].Tạicuộchọptiềnhộinghị,HồđượcbầuvàoĐoànChủTịchcủaNôngDânQuốc
Tếgồm
mườimộtthànhviên,cùngvớimộtngườiNhậttênKenHayasho[7].
ViệcthànhlậpNôngDânQuốcTếphảnánhsựchuyểnhướngthoảhiệpvớigiaicấpnôngdân
Nga,cũnglàvấnđềthenchốttrongChínhSáchKinhTếMớicủaLenin.Đượcviếtvàotháng3,
1923,ChínhSáchKinhTếMớithaythếviệctrưngthulúagạobằngchínhsáchthuếnhẹvàcuối

cùng sẽ hoàn chỉnh việc quay lại thể chế tư bản thị trường cho những ngành nông nghiệp,
thươngnghiệpvàtiểucôngnghiệp.Đếntháng8năm1923chínhsáchđãthànhcôngđếnnỗi
Moscowđ
ãtổchứcmộtcuộctriểnlãmnôngnghiệprầmrộnhằmchứngtỏnềnkinhtếnướcnhà
đãđượctáiổnđịnh.Nhữnglãnhđạothiêntảnướcngoàiđếnxemtriểnlãmđượcmờ
iởlạiđể
dựhộinghịnôngdân.
SựrađờicủaNôngDânQuốcTếcònlàkếtquảtrựctiếpcủaquátrìnhchuyểnhoácủachính
sáchm ặttrậnthốngnhấtcủaQTCS.Vi
ệctáixácnhậnliênhiệpcông‐nôngtạiNgamàChính
SáchKinhTếMớiđãđưaratínhiệuđượckèmtheobởinhữngthayđổidầntrongtháiđộcủa
nhữngngườiBolshevikđốivớinhữ
ngđồngminhquốctế.Khôngcóhivọnggìtừgiai cấpcông
nhânởchâuÂu.NgườiNgađangthúcdụcQTCSthừanhậnʺgiaic ấpnôngdânthếgiớiʺnhưlà
nhữngđồngchítronghànhtrìnhti

ếnđếnchủnghĩaxãhội.TạiđạihộiĐảngBolsheviklầnthứ
12vàotháng4năm1923,Bukharinđưaraquanđiểmrằngnôngdântạicácnướcthuộcđịalà
ʺkhodựtrữkhổngl
ồcholựclượngcáchmạngʺ[8].QTCSđãthànhlậpUỷBanNôngNghiệp
vàonăm1923,sauđạihộilần4vàocuốinăm1922.NhiệmvụcủaUỷbanlàʺtheodõivàcủngcố
châmngôncủachínhthểcôngnôngtrongtrongcác đảngpháiʺ[9].Châmngônnàybiểuhiện
việcnhữngngườiBolshevikđãchấpnhậnthựctế:trongmộtthếgiớiđầythùđịch,nướcNgaXã
H
ộiChủNghĩacầnnhiềuđồngminhhơnlàchỉmộtgiaicấpvôsảncủatưbảnphươngTây.Mặc
dùcôngnhânvẫnđượchiểutheođịnhnghĩakinhđiểncủaMarx
làlựclượngtiênphongcủa
cáchmạng,nhưngcũngcóthểsửađổihuấnđiềucủaMarxđểkêugọiʺNôngdânvàcôngnhân
toànthếgiớiʺđoànkếtlại[10].ỦyBanNôngNghiệp
củaQTCStổchứcHộiNghịNôngDân
QuốcTếvàotháng10dẫnđếnviệcHồChíMinhđếnMoscow.
HồChíMinhdựtínhởNgatrongbatháng.ʺVìlýdonàyhaylýdokhác,ngàytrởvềcủatôi
cứ
bịdờitừtuầnnàyđếntuầnkhác,thángnàyđếnthángkhác,ʺÔngviếttrongmộtláthưgửicho
mộtngườiđồngchí[11].MụcđíchchínhcủaôngkhiđếnMoscowdườngnhưlàđểkêug
ọimọi
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 55Diễnđànwww.x‐cafevn.org
ngườiquantâmđếnkhiếmkhuyếtcủaHộiĐồngNghiênCứuThuộcĐịacủaĐCSPhápmàsau
nàytrởthànhỦyBanThuộcĐịacủađảng.Trênthựctếvàotháng7năm1923ôngđãđưara
một
báocáo chi tiếtvề nhữngnhượcđiểm nàyđếnỦyBanĐôngDươngcủa CụcĐôngPhương
thuộcQTCS,điềunàytôisẽbànthêmởdưới[12].BaogồmGrigoryVoitinsky,VojaVujovicvà
Boris
Souvarine,ỦyBanĐôngDươngcóvẻnhưlàcơquanhợplýnhấtđểgiảiquyếtnhữngvấn
đềcủamảnhđấtthuộcđịalánggiềngvớiJava[13].VoitinskyđãgiúpthànhlậpĐảngCộngSả

n
TrungQuốcnăm1920[14]vàtrởthànhđạidiệncủaQTCStạiThượngHảivàotháng41924[15].
CũngnhưMikhailBorodin,ôngđãsốnglưuvongmấynămởMỹ.Hồgiữmốiliên
hệkhắnkhít
vớiVoitinskyítnhấtlàđếnnăm1927,khicảhaiphảirờiTrungQuốc.

TừnhữngliênlạcvớiQTCSởMoscow,rõrànglàkhivừađặtchânđếnthủđônướcNgaông
đã
yêucầuđượcgiúpđỡđểquayvềlạiĐôngDươngquangõTrungQuốc.Trongmộtláthưđầy
bựcdọcgửichomộtʺcamaradesʺ(đồngchí‐ND)vôdanhvàotháng3năm1924(ngàythángđề
trongthư
khôngrõ,nhưnghàmý củaông vềchínthángtạiNgacho thấynóđượcviếtvào
khoảngtháng3),ôngviết:ʺKhiđếnMoscow,họđãđồngý làsaukhiởđây batháng,tôisẽđi
TrungQuốcđểbắt
liênlạcvớinhữngngườitrongnướcmình.Giờtôiởđâyđãquachíntháng
vàđãchờđợisu ốtsáuthángmàquyếtđịnhvềchuyếnđicủatôivẫnchưacó.Tôicảmthấythậ
t
vôíchkhithảoluậnởđâyvềnhữngphongtràocáchmạngquốcgiamớihaycũ,vềsựtồntại
haykhôngcủanhữngđảngcôngnhân,hayvềnhữngtổchứchoạtđộngbí
mậtkhác,bởivìtôi 
khôngcóýđịnhtrìnhbàymộtluậnángìchođồngchícả;tôichỉmuốnđồngchícảmthấyviệc
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 56Diễnđànwww.x‐cafevn.org
cầnthiếtphảinghiêncứuMỌITHỨmộtcáchchínhđáng,vànếuKHÔNGCÓGÌ,thìhãytạora
MỘTCÁIGÌ(chữinlớntrongbảngốc).ʺCùngvớibốnmụctiêucủa
chuyếnđiôngcònliệtkê
ʺđểthiếtlậpliênhệgiữaĐôngDươngvàQuốcTếʺ,vàʺđểtổchức cơsơthuthậpthôngtinvà
tuyêntruyềnʺ.Ôngyêucầumộtngânsáchkhoảng
100Đô‐laMỹmỗithángchophítổnđilại,
liênlạc,muasáchbáo,ănở;ngoàiraôngcònyêucầuchiphíchochuyếnđitừNgavềTrung

Quốc[16].PhảiđếnĐạiHộiQTCSlầ
nthứ5vàotháng5năm1924mớicóquyếtđịnhchắcchắn
đểgửiHồđiQuảngChâu[17].CóvàilýdovìsaoQTCSvàCụcĐôngPhươnglạichậmtrễtron g
việcgiaophó
mộtcôngviệccụthểchoHồ.Trướctiên,kếhoạchgiúpđỡcủaNgachoTônDật
TiênchỉmớivừahìnhthànhsaukhiMikhailBorodinđếnQuảngChâuvàomùathunăm1923.
Nhữngsĩquangi
ảngdạychoquânđộiQuốcDânĐảngđãchưađếnQuảngChâuchotớitháng
6,7vàtháng10năm1924[18].Hơnnữa,khiviệcchuẩnbịchoĐạiHộilần5bắtđầu,
những
ngườilãnhđạoQTCSrõrànglàđangbậnrộnvớihậuquảcủacuộcnổidậykhôngthànhtại
Đức,vàlẽđươngnhiên,việcnàycấpbáchhơnnhiềusovới 
vấnđềĐôngDương.Cũngcóthểlà
nhữngquanchứctrongQTCSmuốngiữHồlạiMoscowđểđánhgiáHồvàđểđiềutranhững
quanhệchínhtrịcủaông.
ViệctriểnkhaichínhsáchđốivớinhữngnướcthuộcđịacủaQuốctếCộngSản
ĐếnkhiHồđặtchânđếnNga,QuốctếCộngSảnđãpháttriểntừmộtliênhiệplỏnglẽocủa
nhữngđạidiện
củacácđảngcộngsảnvàđảngcánhtảthànhmộtbộmáyquyềnlựcbềnvữngtại
Moscow,ngàycàngảnhhưởngbởinhữngthayđổichínhtrịtrongnộibộnướcNga.Bắtđầ
utừ
ĐạiHội 4 (5 tháng 11đến5 tháng12, 1922),Ủy Ban TrungƯơng QTCSđược bầu chọn bởi
nhữngđạibiểuthayvìnhữngđảngthànhviên.MụcđíchlàđểbiếnQTCStrởthànhmộtʺđảng
thựcsựtậptrung,đoànkếtʺ[19].Khimớithànhlậpvàon ăm1919,nhữngthànhviênngườiNga
đãkhônglũngđoạnmấytrongnhữngquyếtđịnhcủađảng,mặcdùtrongsố52đạ
ibiểucómặt
trongđạihội,chỉcóbảyngườilàngoàinướcNga.BathànhviênxãhộingườichâuÁsốngtại
NgathamgiaĐạiHội1là:LiuShaozhouvàZhangYongkuithuộcLiên
HiệpCôngNhânTrung
Quốc,vàmộtngườiTriềuTiênđượcbiếtnhưĐồngchíKainđạidiệnchoLiênĐoànCôngNhân

TriềuTiên[20].Cũngcó mộtnhómđại diệncho nhữngkhuvựcTrung
Áthuộcđếchế Nga
Hoàngtrướcđây.BukharinchỉratrongmộtbàiviếttrênbáoSựThật(Prava‐ND)rằngủnghộ
nhữngthuộcđịabịápbứctrongcuộcđấutranhgiảiphóngcủahọlàm
ộttrongnhữngđiềunổi
bậtcủachủnghĩacộngsảnmớihayQuốcTếIIIsovớichủnghĩadânchủxãhộihayQuốcTếII.
ʺKhôngphảitìnhcờmàtrongkì
đạihộiđầutiêncủaQTCSchúngtađượcnghephátbiểubằng
tiếngHoa,ʺôngviết[21].NhưngrồibađạibiểuđôngÁ,đềusốngtạiNga,chỉđượcquyềnbầu
dướidạng
thamvấn,trongkhicảnhómʺLiênHiệpCácDânTộcPhươngĐôngtạiNgaʺchỉđược
bầuchungmộtphiếu[22].Vịthếthấpbécủa nhữngngườichâuÁtạiđạihội1919phản
ánh
quanđiểmrằngcuộccáchmạngtạichâuÂulàkhôngthểtránhkhỏivàvìthếnóquantrọnghơn
cuộcđấutranhgiảiphóngcủacácthuộcđịa.NhưTroskyđãnóitrongbản
TuyênNgônQTCS,
đềcậpđếnʺgiaicấpvôsảntrêntoànthếgiớiʺ,ʺviệcgiảiphóngcácthuộcđịachỉcóthểxảyra
cùnglúcvớiviệcgiảiphónggiaicấpcôngnhânbêntrongcác
nướcđếquốc.Tầnglớpcôngnhân
vànôngdân,khôngnhữngtạiAnnam,AlgeriavàBengal,màcòntạiPersiavàArmenia,sẽcó
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 57Diễnđànwww.x‐cafevn.org
đượccơhộigiànhđộclậpchỉkhinàogiaicấpcôngnhântạiAnhvàPháphạbệLloydGeorgevà
Clemenceau(ThủtướngAnhvàPháp‐ND)vàgiànhchínhquyềnvềtaycủahọʺ[23].
Cươnglĩnhđầu
tiênchocáimàQTCSgọilàʺnhữngnướcthuộcđịavàbánthuộcđịaʺđãđược
vạchravàoĐạiHội2năm1920.CươnglĩnhnàydoLeninsoạnthảo,đãtrởthànhLuậnCương

vềNhữngVấnĐềDânTộcvàThuộcĐịa(HồđãđọcbảnthảođầutrêntờNhânĐạovàotháng7
năm1920].Nóđược tranhcãisôinổi tạiuỷbanthuộcđịatạiĐạiHộivà

cuốicùngđãđược
thôngqua,vớirấtnhiềuchỉnhđổi,nhưlàcươnglĩnhchínhthứccủaQTCS.Vìcươnglĩnhnày
baogồmnhữngvấnđềchínhtrịtrọngyếucủasựnghi
ệpcộngsảncủaHồChíMinh,nênviệc
phântíchtranhluậnnảysinhtrongQTCSlàrấtcầnthiết.Sựtranhchấpnàyđãlặplạitrong
nhiềugiaiđoạndướinhững
hìnhthứckhácnhautrongnhữngđảngcộngsảnchâuÁítnhấtlà
đếnthậpniên70.
ConngườiLeninkhithảoLuậnCươngđãcẩntắchơnLeninvàonăm1917.Mặcdù
cươnglĩnh
của ông khôngphải là những hướngdẫn chínhxác nhất nhưng nó vẫn lànguồn gốccủa lý
thuyếtvềmặttrậnthốngnhấtđãđượcthựchànhm
ộtcáchthànhcôngbởinhữngngườicộng
sảnTrungQuốcvàViệtNamvàothờiđiểmChiếnTranhThếGiớithứIIbắtđầu.Chínhvìsau
khiđọcLuậnCươngvàomùahè1920
trêntờNhânĐạo,HồChíMinhcho rằngmìnhđãtrở
thànhmộtngườiL eninistchínhthống[24].Khinóđượccôngbốvớinhữngsửađổisaucuộc
tranhluậntạiỦyBanThuộcĐịacủaĐại
Hội,kèmtheonhữngđiềukhoảnhơimâuthuẫncủa
MahendraNathRoythuộcđảngcộngsảnẤnĐộ,nóđãđểnhiềuchỗtrốngđểcóthểhiểutheo
nhữngcáchkhácnhau.Nhưngnóvẫ
nđượcxemlàmộtyếutốquantrọngcủalýluậnMarxist‐
Leninisttrongsuốtnhiềunăm.Mặcdùmộtcươnglĩnhmới,cấptiếnhơnvềnhữngnướcthuộc
đị
ađược Otto Kuusinenđưa ra tạiĐạiHội 6 QTCS vào năm 1928, ông vẫn muốncho rằng
cươnglĩnhcủamìnhlàsảnphẩmcủaLuậnCươngLenin1920màôngcholàvẫn
cóđầyđủgiá
trịcủaʺnhữngđườnglốicủacácđảngcộngsảnʺ[25].
LuậncươngcủaLeninđưaratầmquantrọngcủacácnướcthuộcđịatrongbốicảnhcủacách
mạngtoàncầu.Chúnglàkhaitriểnhợplýcủaôngvềnhữngphântíchvềchủnghĩatưbảntrên

thếgiớitrongcuốnVềChủNghĩaTưBản,xuấtbảnnăm1917.Leninlý
luậnrằng,lànguồntài
nguyêncủanguyênliệuthôvàsứclaođộngrẻtiền,nhữngnướcthuộcđịarấtquantrọngđốivới
quyềnlựccủachủnghĩatưbản
phươngTây.NếugiaicấpcôngnhânphươngTâyliênminhvới
nhữngdântộcbịápbứctạicácthuộcđịađểgiúphọgiànhđộclập,Leninlậpluận,họsẽđánh
mộtđònchím
ạngvàokẻthùcủachủnghĩacộngsản.
KhíacạnhquantrọngthứhaicủaLuậnCươnglàtro nggiaiđoạnđầu,giaiđoạntưsảndântộc
củacuộccáchmạngthuộ
cđịa,nhữngngườicộngsảnphảibắttayvớinhữngđảngpháiquốc
gia,vìgiaicấpvôsảnthuộcđịakhôngđủlớnmạnhđểđơnphươngtiếnhànhcáchmạng.Chỉ
saukhi
cáchmạngtưsảnđãđạtđượcmụcđíchcủanó‐giànhđộclậpquốcgiavàchấmdứtchế
độphongkiếnởnôngthôn‐thìcuộccáchmạngxãhộichủnghĩadogiaicấpcông
nhânlãnh
đạomớicóthểbắtđầu.Leninchorằngnếugiaicấpcôngnhântạinhữngthuộcđịavừađược
giảiphóngđượccácquốcgiacộngsảnpháttriểngiúpđỡ,họcó
thểbỏquathờikỳchủnghĩatư
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 58Diễnđànwww.x‐cafevn.org
bảnvàtiếnthẳnglênchủnghĩaxãhội.Điềunàycóvẻnhưmộtlậplạicủalýthuyếtʺconđường
riêngʺcủanhữngngườitheopháiDânTuýtạiNga.
Nhữngđạibi
ểuchâuÁlẫnchâuÂucóvẻkhôngquántriệtlắmvớiquanđiểmrằngcộngsản
cầnliênminhvớitưsảndântộctrongcácphongtràogiànhđộclập.Nhữngngười
dânchủxã
hộithuộcQuốcTếIIđượccholànhữngnhàcảicáchkhôngđángtincậy,luônsẵnsàngthoả
hiệpvớigiaicấptưbảncầmquyền.Việchọủnghộcácchính
sáchchủchiếncủacácchínhphủ

trongtrongChiếnTranhThếGiớithứNhấtbịnhữngngườixãhộicấptiếnthàn hlậpQuốcTếIII
cholàđãphảnbộitinhthầnquố
ctế.CuốicùngcácđạibiểuđãthuyếtphụcLeninsửađổicụm
từʺnhữngphongtràotưsảndântộcʺthànhʺnhữngphongtràocáchmạngʺ[26].Cónhữngđoạn
vănđượcchêmvào
phiênbảnhoàntấtcủaLuậnCươngđểgiảmnhẹchiếnlượcmặttrậnthống
nhấtđểvừalòngcácđạibiểu.Vídụnhưtrongđiềukhoản11akêugọicácđảngcộng
sảnʺủng
hộbằnghànhđộngʺphongtràocáchmạnggiảiphóngtrongʺnhữngđấtn ướccónhữngđặctính
lạchậu,phongkiến,địachủhoặcđịachủ‐nôngdânʺ,mộtđiềukiệnđãđược
thêmvào:ʺHình
thứcủnghộphảiđượcthảoluậntrướcvớiĐảngCộngSảncủađấtnướcấy,nếuđảngấyhiện
hữuʺ[27].Nhưngnóvẫnkhôngcheđậyđượcthựctế
làLeninchấpnhậnviệccácđảngviên
cộngsản cóthể phântántạmthời trong cuộcđấu tranh giaicấptheohọcthuyếtMarxist tại
nhữngđấtnướcʺlạchậuʺnày.Thànhviên
cộngsảnngườiHàLanʺMaringʺ(HenkSneevliet)trở
thànhcôngcụđểthuyếtphụccácđạibiểu.KinhnghiệmtổchứccủaôngtạiJavatrongthờikỳ
ChiếnTranhThế Giới thứNhất,khinhữ
ngngười xãhộicấptiếnhợp tácvớiđảng quốc gia
SarekatIslamđểchốnglạiHàLan,đãtrởthànhkiểumẫuchochiếnlượccủaQTCStạiTrung
Quốc.Phươngphápc
ủaôngvôcùngthựcdụng:Cáclựclượngt ưsảnvàcộngsảnphảihợptác
vớinhautrongcácnướcthuộcđịa,vìnhữngngườicộngsảnkhôngđángkểmấy
nếuđứngmột
mình[28].
BảnBổSungchoLuậnCươngvềCácVấnĐềDânTộcvàThuộcĐịadoM.N.Roy(thuộcẤnĐộ‐
ND)soạncũngđượcthôngquabởiỦyBanThuộcĐịatạiĐại
Hội2dướid ạngbổtúc.Việcnhấn
mạnhsựkhácbiệtgiữagiaicấptưsảnthuộcđịavàcôngnhântrongLuậnCươngcủaRoyrõ

rànglàđãmâuthuẫnvới
lýluậncủaLenin.Leninbỏlửngýtưởngcủamìnhtrongmộtphạmvi
nhấtđịnhđểmọingườicóthểhiểutheocáchriêngvìkhôngmuốnphậtlòngmộtđồngminhquí
báutừm
ảnhđấtthuộcđịalớnnhất củaAnhQuốc.SựkhácbiệtcủaRoysovớiđườnglốicủa
Leninđượcthểhiệnrõtrongđiềukhoản7:ʺTrongcácquốcgiađộclậphiệ
nhữuhaiphongtrào
dịbiệtngàycàngcáchxanhau.Mộtbênlàphongtràotưsản‐dânchủquốcgia,vớiphươngtrình
chínhtrịđộclậpd ướisựlãnhđạocủagiaicấptiểut
ưsản,vàbênkialàkhốihànhđộngcủatầng
lớpnôngdânvàcôngnhânnghèokhổbịbỏrơinhằmgiảiphónghọkhỏimọiápbức.Tầnglớp
thứnhấtluôncốgắ
ngkiềmchếtầnglớpsauvàthườngthànhcôngtrongmộtm ứcđộnàođó.
NhưngQuốctếCộngSảnvàcácđảngpháiliênminhphảiđấutranhchốnglạiviệcnàyvàgiú p
nângcao
ýthứcgiaicấpchokhốiquầnchúngcủagiaicấpcôngnhânthuộcđịa.ʺTrongnhững
phiênbảnkháccủabàiviếtcómộtđoạnđượcthêmvàonhưlàmộtthoảhiệp:ʺTrong
bướctiến
đầutiêncủacuộccáchmạngthuộcđịa‐lậtđổchếđộtưbảnngoạiquốc‐việchợptácvớinhững
phầntửcáchmạngtưsảndântộclàhữu
íchʺ[29].
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 59Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Maring,chủtịchỦyBanThuộcĐịatạiĐạiHội,đãtìmcáchxoadịuđượcmốimâuthuẫncóth ể
thấylàrấthiểnnhiênnày.ÔnglậpluậnrằngcảhaiLu ậnCươngc
ủaLeninvàRoyđềuʺmang
cùngmộtýnghĩaʺ:ʺVấnđềlàviệctìmraphươngcáchđúngđắntrongmốiquanhệgiữahai
phongtràocáchmạngquốcgiavàxãhộitrongnhữngnước
lạchậuvàthuộcđịa.Trênthựctế
vấnđềnàykhônghềtồntại.Việcquantrọnglàtaphảihợptácvớinhữngl ực lượngcáchmạng

quốcgia, vàchúngtach
ỉlàmphânnửacôngviệcnếuchúngtaphảnđốiphongtràonàyvàtỏra
lànhữngnhàMarxistgiáođiềuʺ[30].ConngườithựcdụngMaringđãbỏquanhữngtrởngại
hiểnnhiêntronggiả
iphápcủamình.AllenWhiting(GiáoSưChínhTrịHọcngườiMỹ‐ND)chỉ
rarằngsựthoảhiệpnàychỉlàmộtgiảiphápmongmanhmàsaunàyđãpháhuỷmặttrậnthống
nhấttại
TrungQuốc:ʺNhữngtừchươngphứctạpcủanhữnggiảiphápđadạngđãphụcvụnhư
một thứ bìnhphong tạm bợ, cheđậy mối mâuthuẫn giữa những chiến lượ
c cáchmạng của
LeninvàmốithùcủanhữngngườichâuÁđốivớinhữngkẻbóclộthọ.Nếumâuthuẫnnày
khôngđượcgiảiquyết,chiếnlượcʺmặttrậnth
ốngnhấtʺởTrungQuốckhôngnhữngchỉđối
diệnvớisựnghingờtừcánhHữumàcòncảtháiđộmơhồcủacánhTảʺ[31].Điềukhôngtránh
khỏilànhữngmặttrậnthốngnhất
dựatrênLuậnCươngcủaLeninchỉlàmộthiệntượngnhất
thời.Chúngkhôngxoábỏđượcnhữngdịbiệtvềtưtưởnggiữanhữngngườichorằngsựphát
triểncủa
chủnghĩacộngsảnlàmộtquátrìnhhữucơcầncóđủthờigianđểhoàntấtvànhững
ngườinhưLeninvàonăm1917,muốnđẩynhanhviệcthayđổibằngbạolực.
Vị
trícủaHồChíMinhtạiQuốctếCộngSản
MặcdùQuốctếCộngSảnđãtăngcườngmốiquantâmđếngiaicấpnôngdân,khiHồChíMinh
đếnMoscowtháng7năm
1923,báocáocủaôngvềcáchoạtđộngphảnđếtạiPhápđãphêphán
nặngnềcơquannày.TrongkhinhữngngườiCộngHoàTrungQuốcđangđượccácnhàngoại
giaovàđặcsứcủaNgavevãn,
mảnhđấtthuộcđịaPhápxaxôirõrànglàkhôngthuhútđược
mốiquantâmcủaNga.CuốicùngchuyếnđicủaHồtrởvềchâuÁdoQTCSbảotrợtrởthành
hiệnthựccóthểlà

vìnónằmtrongchươngtrìnhhổtrợcủaNgadànhchoCộngHoàTrungHoa.
Vềmọiphươngdiện,khiđếnMoscowHồvẫnhànhxửnhưmộtđạidiệncủaCôngĐoànThuộc
ĐịaởParis,và
cóthểđãsoạnbảnbáocáochungvớinhữngđồngnghiệptrongCô ngĐoàn.Ông
thanphiềnrằngLuậnCươngvềCácVấnĐềDânTộcvàThuộcĐịađãdấylênmốitrôngchờ
trongcác
thuộcđịarằngQTCSsẽgiúpgiảiphónghọ.NhưngchođếnnaynhữngLuậnCương
nàychỉlàʺvậttranghoàngtrêngiấyʺ,ôngviết.MặtkhácLuậnCươngcũngđãlàmcho
những
nhànướcthốngtrịtăngcườngnỗlựctrongchínhsáchtuyêntruyềnngudânvàđànáptrongkhi
đólạikhôngcóđượcbấtcứhànhđộngnàotừcácĐCSPhápvàAnh[32],ôngchobiế
t.Nhữngcơ
hộiđểgiúpđỡcácphongtràothuộcđịanhưvụđìnhcôngtạiMartiniquevàcuộckhởinghĩaở
Dahomeyđãbịbỏlỡ,ôngnói.ʺThậtlàm ỉamaivàbuồnthaychonhữngngườianhem
bấthạnh
Dahomeycủatôi,trongbóngtốicủanhữngnhàtùvănminh,khiphảiđọcmụcthứ8củabản21
ĐiềuKiện(đểthamgiaQTCS),trongđónóirằngʹmỗiđảng
bộcónhiệmvụthihànhhệthống
tuyêntruyềncholựclượngtro ngnướcmìnhchốnglạisựđànápdânchúngthuộcđịa;vàphải
ủnghộphongtràogiảiphóngtrongcácthuộcđịab
ằnglờinóivàviệclàm.”
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 60Diễnđànwww.x‐cafevn.org
CáichếtcủaLenintrongthángGiênglạnhgiánăm1924đãmởram ộtthờikỳmớicủaviệcđấu
tranhbèpháitrongnộibộQTCS.Hoàchungdòngngườiđứngđợihànggiờdướitrời
đôngđể
viếngnhàlãnhđạotốicaovừaquađời,mũivàcácngóntaycủaHồbịlởloétvìcóng[33].Việc
bàytỏlòngthànhnàyđãgiúpchotươnglaichínhtrịcủaHồ.Trongnhững
thángnămkếôngđã
tìmcáchđểtránhbịnhậndiệnlàthuộchạ củaLeonTrotskylúcảnhhưởngcủa ôngnày tại

KremlinđãbắtđầuđixuốngvàLeninrútkhỏihoạtđộngchínhtrường.
Córấtnhiềungườiđỡ
đầuvàđồngchícủaHồtrongĐCSPhápđãbịtruấtphế,trongđócóBorisSourarinethuộcỦy
BanThuộcĐịacủaQTCSvàJacquesDoriot,saunàytrởthànhngườibảotr
ợchoHồkhiHồvận
hànhỦyBanThuộcĐịacủaĐCSPháp.Hồđãcóđượcbàihọcđánggiávềcáchsốngcòntrong
chínhtrườngvàomùathuđầutiênởMoscow,khiôngchứngkiếnchiếndịch
chínhtrịthành
côngcuốicùngcủaTrosky‐cuộcvậnđộngchophongtràoDânChủCôngNhân.
Trotskybắtđầukhởixướngvấnđềdânchủtrongđảngkhiquyềnlựctốicaocủaôngđãyếuđi.

TrongláthưgửichoỦyBanTrungƯơngngày8tháng10,1923ônglên ánviệcbổnhiệmnhững
chứcbíthưtừphíatrên.Ýkiếncủaôngđượcsựtánđồngcủabốnmươisáuđảng
viêntêntuổi,
họđãcùngviếtthưchoỦyBanTrungƯơngủnghộđềxướngcủaông.Đốidiệnvớisựủnghộ
rộngkhắpchoquanđiểmnày,bộtamtốicaog ồmGrigoryZinoviev,LeveKamenevvà
Josef
Stalinchophépviệcthànhlậpmộtuỷbanvềvấnđềdânchủcôngnhân.Trotskylàmộttrong
nhữngtácgiảsoạnthảonghịquyếtchínhthức,đượcđăngtrênbáoSựThậtngày7tháng12,
1923.Nghịquyếtkêugọichấmdứtviệcʺquanliêuhoáʺnộibộđảng,chophéptựdothảoluận
vàbầucửcácchứcvụlãnhđạomộtcáchcôngkhai[34].
Trongkhiđó Trotskylạib
ịcôl ậptrongBộChínhTrị.PhongtràoʺDânChủCôngNhânʺđã
khôngđạtđượcđiềugìngoàibảnnghịquyết(chođếnkhiStalincảmthấyđúnglúcđểxửdụng 
choviệcbầucửcácchứcbí
thư);đếnkhiĐạiHộiLần5QTCSđượctổchứcvàotháng61924,
Trotskyđãtrởthànhmộtkẻvôdanh.MặcdùôngvẫnđượcbầuvàoChủTịchĐoàn(nhưngchỉ
làmộtứngcửviên
bìnhthường)vàđãđưarabảntuyênngônhùnghồntrongbàiʺKỷNiệm
MườiNămChiếnTranhThếGiớiBùngNổʺ[35],conngườicócôngthànhlậpQTCSnàyhầu

như không xuấthiện
trong suốtkỳ Đại Hội. Boris Sourvarine, ngườiđóng vai tròtrọngyếu
trongviệcxuấtbảntờConĐườngMới(TheNewCourse‐ND)chophongtràodânchủcông
nhânbằngtiếngPháp,đãbịđẩyrakh
ỏiĐCSPhápkhiĐạiHộibếmạc.Hìnhnhưvàothờiđiểm
nàyHồđãhọcđượctàitránhnénhữngcuộctranhluậnmangtínhhọcthuyết,RuthFischer,một
đảng viên cộng sản ng
ườiĐức nhớ lại khoảng thời gian làm việc tại QTCS. Bà kể với Jean
Lacouture(nhàsửhọcngườiPháp‐ND)rằngHồʺhướngnhiềuvềhànhđộnghơnlàbànthảolý
luận.Ông
luônlàngườithiênvềkinhnghiệmʺ[36].DùvậynhữnghồiứccủaFishercũngnhư
củacáccựuthànhviênQTCSđãkhácviếtvềHồsaukhiôngđãnắmquyềnlựccầnnên
nghiên
cứumộtcáchcẩntrọng.TrongcuốnTừLeninđếnMao(VonLeninZuMao‐ND),Fisherviết
rằngHồđếnMoscowvàonăm1922đểthamdựĐạiHội4QTCS.Vìkhôngcóbấtcứtàiliệu
hoặcbằngchứngcủngcốchoviệcnày,chúngtacóthểchorằngFisherđãdùngdữliệukhông 
chínhxác[37].Dùtrongbấtcứtrườnghợpnào,tavẫnbiếtrằngngaytừnăm
1924Hồđãbiết
đượcrằngnếuđứngkhôngđúngchỗtrongtrậnchiếntưtưởngcónghĩalàkhôngnhữngsự
nghiệpcộngsảncủaôngsẽbịchấmdứtmàhyvọnggiành
đượcsựủnghộchonềnđộclậpcủa
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 61Diễnđànwww.x‐cafevn.org
ViệtNamcũngtiêutan.Tínhkínđáocósẵncủaôngcólẽđãgiúpôngcheđậynhữngsuynghĩ
thậtcủamìnhvềnhữngvấnđềkhôngliênquantrựctiếpđếnViệtNam.
Phảnứng
củaHồđốivớinhữngcạmbẫychínhtrịtrongnộibộQTCSlàgiữmìnhkínđáovàtiếp
tụchướngtớimụctiêuđãđượchoạchđịnhcẩnthậncủamình.Ôngtậ
ptrungnỗlựccủamình
đểthúcdục QTCScóhànhđộngmạnhmẽhơnđốivớinhữngvấnđềthuộcđịa.Vàotháng2và

lầnnữavàotháng3năm1924ôngviếtthưyêucầ
uđượcgặpZinoviev.Vàonăm1920Zinoviev
đãtrởthànhchủtịchʺTi ểuVụʺcủaBanChấpHànhQTCS(Hồđãngưnglàmviệctạicáccơ
quancủaQTCSvìmũivànhữngngóntaybị
loétcóng)[38].Zinovievđãchuyểnnhữngyêucầu
củaHồđếnlãnhđạomớicủaCụcĐôngPhương,FyodorPetrov(F.F.Raskolnikov)thaythếKarl
Rakekvàongày8tháng3,1924[39].(Radekbịđemlàmvậttếthần
chosựthấtbạicủacuộccách
mạngtạiĐức,nhưngtrởlạiđểđứngđầuHọcViệnTônDậtTiênchođếnnăm1927).Vàongày
20tháng5,1924Hồgửimộtbảnđềnghị
dàibatrangđánhmáychoPetrov.Bảnđềnghịvạch
nềntảngchomộtLiênMinhCộngSảnÁChâu.Sựyếukémcủanhândânphươngđông,ông
viết,làdohọbịcôlậpvớinhau.

ʺThậtcóíchkhinhữngngườiAnNamhọchỏiphươngpháptổchứccủanhữngngườianhem
ẤnchốnglạiđếquốcAnh,ʺôngviếtmộtcáchhàohứng,ʺhoặccách
thứccủagiaicấpcôngnhân
Nhậtđoànkếtchốngchủnghĩatưbản,hoặcsựhisinhcaocảcủanhândânAiCậpnhằmđòihỏi
tựdo.Ngườidânphươngđôngnhìnchung
rấttìnhcảm;đốivớihọ,mộtvídụđiểnhìnhcógiá
trịhơncảtrămbàidiễnthuyết.ʺHồđềnghịtrườngĐạiHọcLaoĐộngCộngSảnPhươngĐông,
nơihọc
sinhcủa62dântộcchâuÁđangnghiêncứu,nêntrởthànhcơsởđểtạodựngLiênMinh.
ÔngnônnóngmuốntổchứcmộtuỷbandựbịtrướckhiĐạiHộiQTCSsắpxảyravào
tháng6
[40].
SángkiếncủaHồdườngnhưkhôngđượcaithựchiện,chođếnkhichínhônggiúpthànhlập
LiênHiệpcácDânTộcbịÁpBứcvàonăm1925lúcôngđếnQuảngChâu[41].
QTCSnghĩrằng
cơcấucủahọtạiMoscowđãđủđểgiúpcácnướcchâuÁliênlạcvớinhau.Vìthếnhữngngười

cộngsảnViệtNamlạikhôngcómộtđảngCộngSảncho
riêngmình.Điềunàyđặthọvàov ịthế
lúngtúng,phảiđitìmsựgiúpđỡtừnhiềuhướng.NhữngngườiViệttạiPhápthìthamgiaĐCS
Pháp;trongkhiđócộngsảnPháplạichorằng
nhữngngườicộngsảnViệtNamđangtìmhướng
điđếnỦyBanThuộcĐịacủaĐCSPhápmặcdùuỷbannàychỉlàmviệclấylệ.Trongcơcấu
hànhchínhquanliêucủa
QTCS,từ1923đến1926ĐôngDươngtrựcthuộctrongbộphậnrấtmơ
hồlàʺPhânBộTrungĐôngʺthuộcCụcĐôngPhươngtrongđó bao gồmcả ẤnĐộvà Nam
Dương.KhiphongtràocộngsảnVi
ệtNamđãpháttriển,sựlẫnlộnvẫncòntiếpdiễntrongviệc
ailàngườichịu tráchnhiệmhướngdẫn phongtrào.Trênthựctế,sựlớnmạnhcủacộng
sản
TrungQuốctronggiaiđoạn1923‐1927cólẽlànguồnđộngviênlớnnhấtchophongtràocộng
sảnphôithaitạiViệtNamcũngnhưnhữngphongtràocộngsảnkháctr ênkhắp
vùngđôngnam
châuÁ.MộtsốngườiViệtlưuvongtạiTrungQuốcđãtrởthànhđảngviênĐCSTrungQuốc
trướckhiĐCSViệtNamđượcthànhlập.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 62Diễnđànwww.x‐cafevn.org

TacóthểđoánrằngnhữngcuộctiếpxúckhôngchínhthứcgiữacácnhânviênQTCSvàsinh
viêncủaĐạiHọcLaoĐộngCộngSảnPhươngĐông(còncótênlàĐHStalin)ởMoscowđãtrở
thành
mộtdiễnđàntraođổitưtưởngvàtintức.NhưngngoạitrừHồra,khôngcóngườiViệt
Namnàocócơhộitheohọct ạiđâytrướcnăm1925hoặc1926,khinhữngsinh
viênĐôngDương
đầutiênđượcgửiquat ừParischínhthứctheohọc[42].Thànhlậpvàonăm1921vớimụcđích
đàotạonhững thànhviêncộng sảncốtcán, chođếnnăm
1924trườngnàygiảngdạy những

ngườiÁchâunằmtronglãnhthổcủaliênbangSôViếtvàconsốhọcsinhnướcngoàitheohọc
ngàycàngđông.Danhsáchcủasinhviênđếntừmiền
đôngvànamÁnămấycó56sinhviên
Triều Tiên, 109sinh viênTrung  Quốc, 6 sinh viên MãLai hoặc Nam Dương và16 sinh viên
MôngCổ[43].KhôngcótàiliệuchínhthứcvềviệcHồChí
Minhnghiêncứut ạiđâytrướcnăm 
1936,mặcdùtácgiảngườiNgatênYevgenyKobelevtríchdẫntừmộtbàiphỏngvấnHồngày15
tháng3năm1924trongtờbáocộngsảnÝL
ʹUnità,trongđóHồđềcậpđếnviệcnghiêncứucủa
mìnhtạitrườngnày[44].M.N.RoycũngxácnhậnrằngHồđãtheohọctạitrường[45].VìHồđến
Moscowvớitưcáchchínhthức
quaNôngDânQuốcTế,rấtcóthểôngđãhọcnhữnglớpvềvận
độngnôngdânkhimớiđếnđây.
HồChíMinhđượcphéplàmviệcnhưmộtʺnhânviênkhôngbiênchếʺchocáccơquan
QTCS
vàotháng4năm1924[46].MộttrongnhữngnhiệmvụchínhcủaôngtạiMoscowlàsoạnthảo
báocáovềViệtNamvàviếtbàichobáochícộngsản.Cóthểlàôngđãs
ửalạinhữngbảnthảođã
viếtkhicònởPháp,đãđượcxuấtbảndướicáitênBảnÁnChếĐộThựcDânPhápbởiNghiệp
ĐoànLaoĐộngtạiParisnăm1925.Bảnthảo
đánhmáybằngtiếngPháptừbảntàiliệucủaHồvề
vấnđềĐôngDươngnằmtrongvănkhốcủaQTCS,nhưngkhôngcóbằngchứnglànóđãđược
xuấtbản.Bảntài
liệubaogồmmộtgiớithiệungắnvềlichsửvàđịalýViệtNamvànhữngphần
nóivềviệctrưngthuđấtđaicủangườiViệtmộtcáchvônhânđạocủanhà
cầmquyềnPháp[47].
MộtthànhquảbáochícủaHồtạiMoscowlàbàibáoʺLeninvàNhânDânPhươngĐôngʺviết
năm1924.Ôngđãviếtmộtbàidài8trangphântíchquanđiểmcủa
Leninvềchủnghĩađếquốc
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge

DiênVỹvàHoàiAn 63Diễnđànwww.x‐cafevn.org
vàphongtràogiảiphóngthuộcđịa.Bàiviếtnàycógiátrịhơnlàbàiviếttươngtựnhưngđầy
cảmxúccatụngđượcinvớicùngđầuđềtrêntờSựThậtsố27tháng1,1924sau
khiLeninqua
đời.BàiviếtsauđãphảnánhtrungthựcnỗirayrứtcủaHồtronggiaiđoạnnàycủađờimình
ʺQuáquenvớiviệcbịđốixửnhưnhữngngườilạchậ
uvàthấphènʺ,ôngviết,ʺhọ(ngườidânÁ
châu)đãthấyLeninnhưhiệnthâncủatìnhhuynhđệquốctế.( )họsùngkínhôngvớivớilòng
thànhcủaconcáiđốivớicham
ẹʺ[48].LuậnCươngcủaLeninvànhữnghứahẹncủaQTCSvới
dântộcthuộcđịacólẽlànhữngdấuhiệuđầutiênmàHồtìmđượcvềviệcphươngTâythậtsự
quantâmđếnvấnđềápbứccủangườiPháp.
ĐạiHộiQuốctếCộngSảnlần5
KhiĐạiHội5QuốctếCộngSảnkhaimạctạiMoscowvàotháng61924,Hồcả
mthấycầngiữ
nguyênáplựcvớinhữngngườicộngsảntâyÂuđểhọquantâmnhiềuhơnnữađếncácthuộc
địacủamình.CảbalầnphátbiểucủaHồtạ
iĐạiHộichủyếutậptrungvàoviệcyêucầucó
nhiềuhànhđộnghơn đốivớinhữngvấnđềthuộcđịa.RõrànglàHồvẫncònnguyêntìnhyêu
nướcvàtinhthầnkiênquy
ếtcủanhữngthángngàyởParis.Nhưngôngvẫnchỉlàmộtđạibiểu
vớiláphiếuthamvấn[49].Chỉvừatròn30tuổi,ôngđãkhôngngầnngạilênlớpgiớilãnhđạo
củacộngsảnthếgiớivềnhữngthiếusótcủahọ‐ôngluônxenvàonhữngcuộctranhluậnkéo
dàivềnhữngvấnđềdântộcvàthuộcđịa.Ôngđãrấtgaygắtv
ớicácđảngcộngsảnPhápvà
Anh:ʺTấtcảnhữnggìmàđảngchúngtađãlàmtronglĩnhvựcnàylàconsốkhông.TạixứTây
PhithuộcPhápchínhsáchquândịchđượcthựchiện
bởinhữngbiệnphápcưỡngchếkhôngthể
tưởngtượng,màbáochíchúngtachẳngđảđộnggìđến.ChínhquyềnthuộcđịatạiĐôngDương
đãtrởthànhnhữngkẻbuônnôlệ,chuyênbándân

bảnxứBắcKỳchonhữngchủđồnđiềnở
quầnđảoTháiBìnhDương;họđãtănghạnquândịchcủadânbảnxứtừhainămlênbốnnăm;
họđãtraophầnlớn
thuộcđịachotậpđoàncámập vàbáochíchúngtavẫnmộtmựclặngimʺ
[50].Ôngđềnghịmộtsốbiệnphápcóthểápdụnglậptứcnhư:mộtdiễnđànvề
thuộcđịatrên
báoNhânĐạo,tăngcườngviệctuyêntruyềnvàkếtnạpthànhviênthuộcđịa,bảotrợcácsinh
viênthuộcđịatạiĐạiHọcLaoĐộngCộngSảnPhươngĐôngởMoscow,t
ổchứcthànhphần 
côngnhânthuộcđịatạiPháp,vàbắtbuộccácđảngviênquantâmđếnnhữngvấnđềthuộcđịa
[51].
ViệcthamgialầncuốicùngcủaHồvàocuộctranhluận
vềvấnđềnôngdânrõrànglàđãđược
ôngtínhtoánkỹlưỡng.Ôngphátbiểuvớitưcáchlàmộtchuyênviênvềnôngdânthuộcđịa
PhápchứkhôngchỉriêngvềĐôngDương.Nhữngnghiêncứuvàbài
vởcủaôngvàđồngnghiệp
từtờbáoNgườiCùngKhổcóthểlàcơsởchobàiphátbiểu.Ôngđãkhôngbỏphíthờigianvới
nhữnglờichínhtrịsáorỗngnhưtỉlệphầntră
mcủabầnnông,trungnông,phúnôngvàđịachủ.
Theoông95%dâns ốthuộcđịaPhápđangbịʺbóclộthoàntoànʺ[52].Việctrưngthuđấtđaicủa
tưbảnPháplànguồngốccủa
sựbóclộtấy.ÔngnóitạiViệtNamʺKhingườiPhápđánhchiếm
vùngđấtnày,chiếntranhđãđẩynôngdânrakhỏilàngquêcủamình.Kếtquảlàkhihọquayvề
quêquán,đấtđaicủ
ahọđãbịchiếmdụngbởicácchủđồnđiềntheogótđộiquânchiếnthắng.
Chúngđãchuyểnnhượngđấtđaimàdânbảnxứđãsinhsốngvàlaođộngsuốtmấythếkỷquaʺ
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 64Diễnđànwww.x‐cafevn.org
[53].Ôngđãvẽlênmộtbứctranhđentốicủaviệchànhhạ,màtồit ệnhấtlànhữngnôngdân
vùngchâuPhixíchđạo,nơimàʺngườigià,phụnữvàtrẻembịgiamgiữ,

hànhhạ,tratấn,bỏ
đói,đoạđàyvàđôikhigiếtchếtʺ[54].Hồsosánhviệcgiảiphóngngườidânkhỏiáchthuộcđịa
cũnggiốngnhưcáchmạngvôsản:ʺNhiệmvục
ủaQuốctếCộngSảnlàgiúpđỡtổchứcthành
phầnnôngdânđángthươngnày.Nhiệmvụcủahọlàvạchraconđườngđếncáchmạngvôsản
vàgiảiphóngʺ[55].Tatựhỏi
rằngnhữngkỷniệmcủaôngởTrungphầnViệtNamnăm1908đã
ảnhhưởngnhiềunhưthếnàođếncáinhìncủaôngvềsựápbứccủangườiPháp‐nhữngbất
côngmà
ôngđãchứngkiếnkhicònlàmộtthiếuniênchắcchắnđãthúcđẩyôngnhưthờiông
cònởParis.Trênthựctế,trongbáocáochoQuốcTếNôngDânvàotháng7năm1924vềgiới
vô
sảnViệtNam,ôngđãđềcậpđếnʺsựápbứcdãmanvàđẫmmáuʺcủangườiPhápnăm1908
[56].Thờiđiểmchocuộccáchmạngdânchủtưsảnhaymốiquanhệcông
nôngđốivớiông
khôngquáquantrọngvàonăm1924.
MặcdùĐạiHội5đãđán hdấusựxuấthiệnchínhthứccủaHồtrongchínhtrườngQTCS,bản
thânnókhôngphảilàmột
diễnđànquantrọngđểthảoluậnvềcácvấnđềthuộcđịa.Sựcách
biệtngàycànglớngiữaTrotskyvàbộbalãnhđạotạiNga,cùngvớithờikỳhậutửcủacuộccách
mạngĐứcbịthấtbạin ăm1923,đãchephủmọichủđềkhác.Vớimốinguyhiểmngàycànglớn
củaviệcchiarẽtrongnộibộCSQT,mọiquantâmđềuchútrọngvàovấn
đềʺkỷluậtBolshevikʺ.
CâukhẩuhiệuʺBolshevikhoáʺxuấthiệnlầnđầutiêntạiđạihộinày‐nhữngđảngthànhviên
của QTCS bắt buộc ph ải trở thành nhữngđảng có kỷ luật,ʺkhông
cho phép chia rẽ, nhiều
khuynhhướnghaybèpháiʺ[57].ChúngphảiđượctáicơcấutheomôhìnhcủađảngBolshevik 
Nga.NhữngthànhphầnchủchốtcủacácđảngthànhviêntrongQTCSkhôngnhữngphải
báo 
cáovớilãnhđạocủađảngmìnhmàcòncảvớiBanChấpHànhQTCS.BanChấpHànhsẽcó 

tráchnhiệmhiệuđínhcươnglĩnhcủacácđảngcũngnhưtấtcảcáctàiliệu
hoạtđộngkhác.
NhữngdấuhiệuchiarẽtrongnộibộđảngcộngsảnNgađãxuấthiệntrongcuộcthảoluậnvề
sáchlượccủamặttrậnthốngnhất,một th
ảoluậnmàZinovievgọilàʺvấnđềgâytranhcãinhất
tronghàngngũchúngtaʺ[59].ChínhZinovievđãđánhgiárấtthấpsáchlượcvànguồngốccủa
nó,nhưngôngvẫnchắcchắn
rằngnósẽtồntạitrongđườnglốicủaQTCScũngnhưcủađảng
CSNga.ʺSáchlượccủaM ặtTrậnThốngNhấtvẫnđúngđắn,ʺôngnóithẳngthừng.Nhưngông
lại
bổsungmộtđiềukhoảnvềʺvấnđềphảiđặtramộtcáchvữngchắc,cábiệtchomỗiquốcgia,
phùhợpvớinhữngđiềukiệnthuậnlợi.ʺÔngnhấnmạ
nhrằngsáchlượcđangđưanướcNgatrở
lạitìnhtrạngkinhtếtươngđốiổnđịnhlàmộtsựlùibước:
Nhìnlạiquãngđườngđãqua,chúngtacóthểthấyrằngvớitổngth
ểQuốctếCộngSảntronggiai
đoạn1921‐1922,nhữngsáchlượcvềmặttrậnthốngnhấtcónghĩalàvi ệcnhậnthứcrằngchúng
tavẫnchưachiếmđượcđas
ốtầnglớplaođộng;thứhai,phongtràodânchủxãhộivẫncònrất
mạnh;thứba,chúngtavẫncòntrongvịthếphòngthủvàkẻthùvẫnđangtấncông thứtư,
cuộcđấutranh
quyếtđịnhvẫnchưalàưutiênhàngđầu.Vìthếchúngtaphảithúcđẩykhẩuhiệu:
ʺHướngtớiquầnchúng!ʺvàkếđếnlànhữngsáchlượccủamặttrậnthốngnhất 
ĐốivớinhữngđảngCSchâuÂu,ĐạiHội5đãthiếtlậpmộthướngđivềphíatả.KarlRadek,
ngườicốvấncủađảngCSĐứcđãbịđổlỗichosựthấtbạicủ
acuộckhởinghĩanăm1923.Cảông
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 65Diễnđànwww.x‐cafevn.org
tavàmộtcáchgiántiếp,Trotskybịphêbìnhlàđãhiểulầmsáchlượccủamặttrậnthốngnhất
nhưlàʺmộtliênhiệphữucơvớiphongtràodânchủxãhộiʺ[60].

Nhưngcũngnênlưuýr ằng,
theoRadekvàlãnhđạoĐCSĐứcBrandler,liênhiệpnàyđãđượcphêchuẩnbởiQTCSvàonăm
1923[61].ViệcQTCSvàgiớilãnhđạoNgamộtmựcđổlỗi
chonhữngngườithựchiệnchính
sáchtạiđịaphươngđãlàđiềmbáotrướcchonhữnggìsẽxảyrasauđổvỡcủamặttrậnthống
nhấttạiTrungQuốc.Điềunên
lưuýnữalàTrotskykhôngbaogiờlàngườiủnghộchoviệchợp
tácvớitầnglớpdânchủxãhội.TrongbảnʺTuyênNgôncủaĐạiHộiNămQTCSKỷNiệmMười
NămChiếnTranhThếGiớiBùngNổ,ʺônglênánnhữngthànhviêndânchủxãhộiĐứcvìvai
tròcủahọtrongsựthấtbạicủacuộckhởinghĩa1923:ʺRõrànglàtrongnhững
thờikhắcquan
trọng,th ờikhắcgiữasựsốngvàcáichếtcủagiaicấptưs ản,khitươnglaicủagiaicấplaođộng
đangbịđedoạ,nhữngkẻdânchủxã
hộiđãhiểmácpháhoạimặttrậnthốngnhấtcủagiaicấp
côngnhân,dẫnđếnsựlưỡnglựtronghàngngũcôngnhân,làmngãlòngvàcôlậpđảngcộng
sản,vàtrở
thànhkẻcầmtrịchchobọntưbảnphảnđộngʺ[62].Trongvàinămsauquanđiểmnày
đãđượccủngcốvữngchắctrong tưtưởngcủaQTCSvàđượcStalintruyềnbárộngrãi
trong
nhữngnăm1928‐1929.
NhậnđịnhcủađạibiểungườiPhápAlbertTreintvềmặttrậnthốngnhấtđãtómtắtquanđiểm
đangthịnhhành trongđạihội:ʺMặt trận thống
nhấtlà m ộtsáchlượcnhằm huyđộngquần
chúngcáchmạngvàkhôngphảilàmộttổchứcliênminhvớinhữngngườicầmđầudânchủxã
hội.( )Nhữngchínhquyền
LaoĐộngvàCánhTảtạorabởinềndânchủtưsảntìmđượcsự
hưởngứngtừbêntro ngnhữngđảngpháicủachúngta đấutranhchốnglạichủnghĩatưsản
hơnbaogiờ
hếtlàđồngnghĩav ớiđấutranhchốnglạidânchủxãhộibênngoài,cũngnhưđấu
tranhchốnglạithànhphầnhữukhuynhbêntrongQTCS.ʺTrongbàidiễnvănbếmạcđạihội,


ôngnói:ʺĐồngthờichúngtacũng:ChốnglạisựxóabỏviệcBolshevikhoáĐCSNga;Ủnghộviệc
Bolshevikhoácácđảnganhem,ủnghộviệcnhậnthứcrằngQuốctếCộngSản,trong
tinhthần
Lenin,phảitrởthànhmộtđảngBolshevikquốctếʺ[63]. 
Dmitry Manuisky, một thành viên nói tiếng Pháp của QTCS từ Ukraine, ngườiđược cho là
xướngngônvi ênchoquanđiểmcủaStalin,đãgiớithi
ệutrướcĐạiHộisáchlượcmặttrậnthống
nhấtchocácthuộcđịa.ÔngnêulênviệcĐCSTrungQuốcđãphêpháncácthànhviênđảngnày
thamgiavàoQuốcDânĐảnglàʺphảnbộ
igiaicấpʺ.Ôngthừanhậnrằngnhữngngườicộngsản
phảikhéoléogiữaviệclợidụngnhữngsáchlượccủamặttrậnthốngnhấtđangʺcáchmạng
hoá
cácnướcphươngĐông,ʺvàviệcmấtđiđặcđiểmriêngbiệtcủagiaicấphọ.Ôngcôngkhaitựhỏi
rằngnhữngngườicộngsảnchâuÁcónênʺkhôngnhữnghợ
ptácvớicácđảngtiểutưsảnmà
cònđiđầutrongviệctậphợphọlại trongnhữngquốcgialạchậuʺ[64].Cănc ứvàomộtbứcthư
ôngviếtvàonăm
1925từQuảngĐông,HồChíMinhkhônghềbănkhoănvềsáchlượchợptác
vàtràtrộnnày.Ởphầntáibútcủabứcthư,viếtchocácđạidiệnPháptạiQTCS,ôngyêucầ
uhọ
liênlạcvớiỦyBanNghiênCứuThuộcĐịacủaĐCSPháptạiParisđểtìmhiểuxemNguyễnThế
TruyềncógianhậpĐCShaykhông.Nếucó,HồyêucầuhọralệnhchoTruy
ềnʺgianhậpNhóm
LậpHiếnvừathànhlậptạiParisđểlũngđoạnnhómnày(pourlanoyauter)ʺ[65].
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 66Diễnđànwww.x‐cafevn.org
DùsaotrêntổngthểManuilskyđãcẩnthậnkhôngđiquáxakhixácnhậnsáchlượccủamặttrận
thốngnhất.Phầnlớnnhữngphátbiểucủaôngnhắmvàonhữngv
ấnđềtựquyếtcủacácquốc

giavùngBalkanvàtrungÂu.TínhhiệuquảcủaôngchắcchắnđãgiảmthiểuvìviệcM.N.Roybị
truấtphế.Từnăm1920Royđãcôngkhaibấtđồ
ngvớiđánhgiácủanhữngđảngviênSôViếtvề
phongtràodântộc tạicácnướcthuộcđịa.Roy chorằngQTCSnênquantâmhơnnữađếntầng
lớpcôngnhâncáchmạngvà
đặcbiệtlàgiaicấpnôngdânởcácnướcthuộcđịa[66].Khiôngtrở
thànhthànhviênvớiláphiếuchínhthứccủaBanChấpHànhQTCS,ýkiếncủaôngđãcónhiều
trọnglượ
nghơn.PhátbiểucủaHồtrongcuộctranhluậnmàtôiđãtríc hdẫnởtrên,nằmtrong
phiênhọpthứ22,sauphátbiểucủaRoyvàKatayama.RõrànglàHồủnghộchủtrươngvề
thuộc
địacủaQTCS,nhưnglạikhôngtrựctiếpđốiphóvớivấnđềđầytranhcãicủamặttrận
thốngnhất.ÔngchiaxẻvớiRoyniềmtinrằngcáchmạngchâuÂuphải
dựatrênsựtiếnbộcủa
phongtràogiảiphóngtạicácnướcthuộcđịa,vàcóvẻsẵnsàngđưaramộtthảoluậnvềphương
cáchquảngbáquanđiểmnày.Mụctiêuc
ủaônglàsựtrìtrệcủaĐCSPháp.Ôngcònđixahơn
trongviệccảnhbáorằngdânchúngthuộcđịađangʺhướngvềnhữngtổchứcdânchủcấptiến
nhưLiênĐoànNhânQuyền 
vìnhữngthànhphầnnàyđãcốgắngđạidiệnhoặcítralàđãcho
thấyhọđãlàmmộtcáigìđấychongườidânʺ[67].
SauĐạiHội5QTCS,HồChíMinhcònthamgiavàoĐạiH
ội3CôngĐoànQuốcTếĐỏ(Red
InternationalofTradeUnions,còngọilàProfintern,thànhlậpnăm1921).Mộtlầnnữa,tưtưởng
chủđạocủaôngvẫnlàtìnhcảnhkhốncùngcủađấtnướ
cmìnhvàsựmongmỏinhữngđồngchí
ngườiPhápủnghộnhữngngườianhemlầmthantạicácvùngthuộcđịa.Trongbảnbáocáodài
nămtrangcủaôngtrướcĐạiHội,ôngđưa
ratìnhhìnhlựclượngcôngnhântrưởngthànhtại
ViệtNamđangch ờđợiđểđượctổchức.ʺCónhữngcôngtyvớiconsốthợthuyềnrấtcao,ʺông

nói:3.000ngườitạimộtnhàmáy
sợiởBắcKỳ,4.000ngườitạicácmỏthanởVịnhHạLong;8.000
côngnhânhoảxavà30.000côngnhântạinhàmáyXiMăngPortla nd.Nhữngcôngnhânnàylàm
việctrongtìnhtrạngvôcùngkhốn
khó,theolờiHồ,từ12đến14tiếngmộtngày,vàcònhơnthế
nữatạicácđồnđiền.Khôngcóvấnđềvềhưutríhoặcbảohiểmtainạnlaođộng;côngnhân
khôngđượ
cphépđìnhcông[68].TồitệhơnnữalàtạiViệtNamđangtồntạibaloạihìnhlao
độngmàHồgọilàʺbaloạihìnhnôlệʺ[69].Đầutiênlànhữngtùkhổsaiđược
cácnhàmáyhoặc
đồnđiềnvaymượn‐họlàmviệctrongkhitrênngườiphảiđeogôngxiềng.Kếđếnlànhững
ngườiđủtuổiđểlàmphutạpdịchʺcỏvêʺ(corvée‐laođộngcôngích‐ND)‐từ
18đến60tuổi.
Consốnhấtđịnhchonhữngngàylaođộngcôngíchthựcsựchỉnằmtrênlýthuyết,Hồnói;
ʺTrênthựctếnólàvôthờihạn.Khimộtconkênhcầnđàohoặ
cmộtđoạnđườngcầnđắphoặc
sửa,ʺônggiảithích,ʺthìlạicómộtcuộctổnghuyđộngkéodàiđếnvàithángʺ.Loạihìnhthứba
lànhữngngườiphuđượcchiêumộđểđưasang
làmviệctạinhữngthuộcđịacủaPhápởvùng
đảoTháiBìnhDương,nơimàtheolờiHồ,họbịbánchocácchủđồnđiềnvàxínghiệpngười
Âu.
Tìnhtrạngcủacôngnhân
vôcùngtồitệ,nhưngkhônghẳnlàvôvọng,HồphátbiểutrướcĐại
Hội:ʺVớisựtrợgiúpcủacáctổchứccáchmạngmàchủyếulàCôngĐoànQuốcTế,chúng
tacó
thểphátangôngxiềngápbứccủachủnghĩatưbản.ʺNhưngnhữngngườiđồngchíPhápphải
cóʺnhiệmvụthiếtthựcđểgiúpđỡmộtcáchhiệuquảvàthựctếchứkhông
chỉbằnglờinóimà