Hồ Chí Minh: Những năm tháng chưa được biết đến - phần 1 doc

 
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 2Diễnđànwww.x‐cafevn.org





HỒCHÍMINH:
NHỮNGNĂMTHÁNGCHƯAĐƯỢCBIẾTĐẾN(1919‐1941)

=====HOCHIMINH:THEMISSINGYEARS=====


Tácgiả:BàSophieQuinn‐Judge
BảntiếngAnh:UniversityofCaliforniaPress,2002
Dịchgiả:DiênVỹvàHoàiAn
Hiệuđính:HồGươm
Nguồn:Diễnđànwww.x‐cafevn.org

HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 3Diễnđànwww.x‐cafevn.org
LờidịchgiảDiênVỹ
Thưacácbác,vậylàcuốnsáchHồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến,sau2năm
vậtlộnđãhầunhưhoàntất.Chỉcònphầnchúthíchnữamàtôisẽ
cốgắnghoàntấtnaymai.
TrướchếtxinchânthànhcảmơnbácHoàiAn,ngườiđãcócônggiớithiệuvàchuyểnngữphần
đầucủacuốnsách.Khôngcóbácthìtôicũngch
ảbiếtmàđitìmđọc.KếđếnxincảmơnbácHồ
Gươm,mộtngườivớikiếnthứcdồidàovềlịchsửđảngđãgiúphiệuđínhrấtnhiềutêntuổivà
địadanhđượ

cđềcậptrongcuốnsách.Vàcuốicùngxincámơnsựkiênnhẫnvànhiệttìnhcủa
cácthànhviênkhácđãkhíchlệvàcổvũcôngviệcchuyểnngữnày.
Nhưbác HoàiAnđãnhấn mạnhngay
từ lúcđầu.Chúngtôi bỏ côngradịch cuốnsáchnày
khôngngoàimụcđíchnàokháclàđemsựthật(gầnnhất)vềcuộcđờicủaHồChíMinhraánh
sángkháchquan.Quyềnnhậnđịnhxin
nhườngchongườiđọc.Tácgiảcủacuốnsách,bàSophie
Quinn‐Judge,đãsửdụnghàngngàntàiliệutừSởLiêmPhóngPhápvàtừtàngthưcủaQuốctế
CộngSảnvừađượcbạchhoá.V
ớicáchviếttheothểbiênniênký,tácgiảđãrấtcẩntrọng,tỉmỉ
vànghiêmtúcvạchlạirấtchitiếtconđườngchínhtrịcủaHồChíMinhtừHộiNghịHoàBình
Parisnăm
1919chođếnngàyôngvềlạibiêngiớiViệtNamnăm1943.Quacuốnsách,tathấy
rằngHồChíMinh,khôngnhưnhữngsáchvởtàiliệucủacảhaibên(ủnghộvàchốngđối)t
ừ
trướcđếnnayvẫnthườngmiêutả,đãkhôngphảilàngườiduynhấtcócông/tộitruyềnbáchủ
nghĩacộngsảnvàoViệtNam.Từmộtthanhniênvớilòngyêunướcnồ
ngnànnhưnggiảnđơn
chođếnkhitrởthànhngườilãnhđạophongtràocộngsảnViệtNam,ôngkhônghẳnlàngườicó
ảnh hưởng nhất trong nội bộ Đảng CS cũng như phong trào giả
i phóng thuộcđịa tạiĐông
Dương.Nhữnghệquảlịchs ửcủaViệtNamchođếngiaiđoạnấyvàcólẽvềsaunày,luônbị
ảnhhưởngbởinhữngnhânt ốvàtácđộngchủquan
vàkháchquankhácngoàinhânvậtHồChí
Minh.SựkhácbiệtvềýthứchệtrongcuộcchiếnQuốc‐Cộngmàvôtìnhlẫncốý,nhữngngười
củacảhaibênchiếntuyếncùnglúc
đãbiếnôngtrởthànhmộtvịthánhsốngvàmộttênđồtể.
Hyvọngcuốnsáchsẽhémởnhiềuchitiếtcógiátrịlịchsửchongườiđọcđểhọhiểurõhơnvề
cuộ
cđờicủaHồChíMinhcũngnhưnhữngtranhchấpquyềnlựcvàhệtưtưởngtrongthành

phầnlãnhđạophongtràocộngsảnViệtNamtừkhinóvừarađời.Từđócóđượccái
nhìnkhách
quanhơnvềnhânvậtnổitiếngnàycũngnhưhiệntìnhlịchsửcủađấtnướctronggiaiđoạnấy.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 4Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Tôihoànthànhbảndịchcuốnsáchnàyvớitâmtrạngvuibuồnlẫnlộn.Vuivìđãđọcđượcmột
côngtrìnhnghiêncứuđầytínhchuyênnghiệpvàkháchquancủamộthọcgiảt
ậntâm.Buồnlà
vìđãgần40nămsaungàyHồChíMinhquađời,cáchọcgiả,sửgiangườiViệttrongvàngoài
nướcvẫnchưavượtquađượcnhữngràngbuộcchínhtrị
,cảmtínhcánhânhoặcýthứchệđểcó
thểchorađờimộtnghiêncứunhưthếnàymàphảinhờđếnbàntayvàtríóccủangườingoại
quốc.Vớikhảnăngngônngữcó
hạn,đặcbiệtlànhữngđịadanh,nhândanhvànhữngtừngữ
chuyênmôn,bảndịchchắnchắncònnhiềukhiếmkhuyết.Mongnhữngthànhviêntiếptụcđóng
gópđểnóthêmhoànchỉnh.
Mộtlầnnữaxincảmơnmọingười.Hẹngặplạicácbáctrongnhữngdựánkhác.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 5Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Đài BBC Việt Ngữ phỏng vấn tác giả cuốn “Hồ Chí Minh‐
Nhữngnămchưabiếtđến”
CuốnʺHồ ChíMinh:Nhữngnăm chưabiếtđếnʺ (Hochiminh:Themiss ing years)củatácgiả
SophieQuinn‐Judge,đạihọcLSE,London,chủyếudựatrêntưliệuvềQuốctếcộngsảnđược
giảim
ậtnăm1992củaTrungtâmlưutrữquốcgiaNga–vàtưliệutừkholưutrữquốcgiaPháp.
TậptrungvàonhữngnămhoạtđộngcủaôngHồChíMinhthờikìtrướ
c1945,quyểnsáchcố
gắngdựnglạichândungcũngnhưvịtríthậtsựcủaôngHồtrongthờikìnày.TiếnsĩSophie
Quinn‐Judge,ngườiMỹhiệnsốngtạiAnhđãtrảlời
phỏngvấncủađàiBanTiếngViệtBBC.

BBC:Cuốnsáchcủabàmởđầub ằnghộinghịhòabìnhtạiParisn ăm1919khilầnđầutiênôngHồChí
Minh–màlúcnàycótên
NguyễnÁiQuốc–đượcnhiềungườibiếttới.Vậytrướcgiaiđoạnnàychúngta
cóbiếtgìnhiềuvềhoạtđộngcủaông,đặcbiệtlàviệcngườichacủaôngcó
ảnhhưởngthếnàođếnông
không?
SophieQuinn‐Judge:ChacủaôngHồlàmộtnhânvậtrấtđángchúývàtôihivọngsẽcóthêm
tàiliệunghiêncứu tiếngViệtđểhiểurõhơn
thânthếcủangườinày.Nhưng rõràng làviệc
ngườichabịthấtsủng,khôngcònlàquancấptỉnhtrongchếđộPhápđãcótácđộngđếncuộc
sốngôngHồ.
BởisaukhiôngNguy
ễnSinhHuybịmiễnnhiệmtạitỉnhBìnhĐịnh,conôngNguyễnTấtThành
buộcphảithôihọcởtrườngQuốchọcHuếvàtrởthànhthầygiáotạiPhanThiết.Rồiôngvào
Namvànhưmọingườiđềubiết,ôngđiPhápnăm1911.
Nếuchaôngvẫncòntạichức,thìcólẽngườithanhniênNguyễnTấtThànhđãtiếptụcđihọcở
Huếvàsựnghi
ệpchốngthựcdâncủaôngcóthểđãngảsangmộthướngkhác.Chúngtakhông
biếtchắc,nhưngnhữnghoàncảnhbênngoàiđãbuộcôngphảiranướcngoài.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 6Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Tìmđườngcứunước
BBC:BàngụýlàbanđầuôngHồranướcngoàikhôngphảivớimụcđíchtìmđườngcứunước?
Không,ýtôikhôngphải lànhưthế.Dựatrêntàiliệu
củaPhápnóivềcácanhchịtronggiađình
ôngHồvànhữnglầnhọgiúpđỡchoPhanBộiChâu,tôinghĩgiađìnhhọthamgiavàocáchoạt
độngyêunướcchốngthựcdântừsớm.
Tôi
tinlàôngHồChíMinhcũngsẽthamgiavàocáchoạtđộngchốngthựcdântheocáchnày
haycáchkhác.NhưngbởivìôngkhôngthểởlạitrườngQuốchọc,nênôngranướcngoàiđể

tìm
biệnpháphoặchọcthêmđểnghĩcáchchốngngườiPháp.
BBC:KhiôngHồtớihộinghịhòabìnhVersailles1919,ngườitanhìnôngHồnhưthếnào?
Đâylàmộtđiềumàchúngtarấtkhó
biếtchắcbởivìcómộtkhoảngtrốnglớntrongtiểusửcủa
ôngHồ.Chúngtakhôngbiếttrướcnăm1919,ôngHồhoạtđộngởmứcđộnào,chuyệnchínhtrị
cóph
ảilàvấnđềbậntâmduynhấtcủaônghaykhông.
NênkhiôngxuấthiệntạihộinghịParisthángSáunăm1919,phânphátbảnkiếnnghịchocác
đại biểu tham dự, mọi
 người thấy khó chấp nhận ôngấy như một nhân vật ngang hàng với
nhữngngườinổitiếngnhưPhanChuTrinhhayPhanVănTrường.
BBC:SauhộinghịởParis,ôngHồđến
Nganăm1923rồisauđóđiQuảngĐông.Trongkhoảngthờigian
này,vịtrícủaôngHồtrongQuốctếcộngsảnnhưthếnào,bởivìmộtsốtácgiảchorằnglúcnàyông
Hồ
đãđượcQuốctếcộngsảnchúýnhiều?
Đầutiên,ôngHồlúcđókhôngphảilàthànhviêncủamộtđảngcộngsảnchâuÁnào.Ôngấy
đanglàthànhviêncủađảngcộng
sảnPháp.Vìthế,ôngchưacóvịtrívữngchắctrongnộibộ
Quốctếcộngsản.Vídụ,ôngkhôngcóchântrongbanchấphành.Cónhiềunhânvậtkhácquan
trọnghơ
nnhưMahendraRoytừẤnĐộhaySenKatayamacủaNhật.
NhưngNguyễnÁiQuốccómộtthôngđiệprấtrõvềviệcphongtràocộngsảncóthểthamgia
thếnàotrongphongtràoquốcgia
tạicácthuộcđịa.Tôinghĩbởivìthôngđiệpnàynênôngấy
đượckhuyếnkhíchlênphátbiểutạiđạihộilầnthứnămcủaQuốctếcộngsảnnăm1924.Nh
ưng
lúcấy,theotôi,ôngHồchưaphảilàngườiphátngônhàngđầuvềcácvấnđềthuộcđịatrong
Quốctếcộngsản.

ViệcôngHồlàthànhviênđảngCộngsảnPhápcũngcóthểđ
ãkhiếnvịtrícủaôngtrởnênphức
tạp.Trotsky–đốithủchínhtrịcủaStalinthờibấygiờ‐cómộtảnhhưởngđángkểđốivớinhững
ngườicộngsảnPháp.Trongm
ộtbãimìnchínhtrịnhưvậy,ôngHồdườngnhưbắtđầuhọccách
hợptácvớibấtkìaiđangnắmquyềnlựcvàhọccáchtheođuổinhữngquantâmcủariêng
mình.
BBC:MộtsốtácgiảnhưJeanLacouturenóirằngôngHồđượcgửitớiQuảngĐôngđểlàmtrợlýhaythư
kýchoMichailBorodin?
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 7Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Tôinghĩđiềunàykhôngchínhxác,bởivìôngHồlúcđótừNgađiQuảngĐôngmàkhôngmang
theomộthướngdẫnrõràngvềnhữnggìôngsẽlàmtạiđó.Banđầuôngấykhôngđượccho
một
vaitròchínhthức.Cóvẻnhưngườitađãtìmchoôngcôngviệclàmngườidịchthuậttạihãngtin
củaNgatạiđóđểcótiềnthựchiệncáchoạtđộngchínhtr
ịcủaông.
ChứcònlúcmớiđếnQuảngĐông,ôngHồrấtvấtvảtrongviệccóđủtiềngiúpchoviệcgiúpđưa
cácthanhniênViệtNamsangQuảng̣Đôngthamgiacáckhóađàoluyện.
Nhưvậy,khôngcómột
kếhoạch,chỉthịrõràngdànhchoôngHồvàôngphảitựbươnch ải,đốiphóvớicácvấnđềkhi
chúngdiễnra.
BBC:Chúngtacóbiếttâmtrạngcủa
ôngHồlúcnàykhông?
Tôinghĩôngấycảmthấybứcb ốivìthiếusựgiúpđỡcụthểcủaQuốctếcộngsản,hayngườiNga
hayngườicộngsảnPháplúcđó.Trongn
ăm1924,ôngHồliêntụcgửithưyêucầucáclãnhđạo
QuốctếcộngsảnchúýnhiềuhơnđếnnhucầucủaphongtràotạiViệtNam.
Cuốicùngthìvàođầunăm
1927,thôngquamộtđạibiểuQuốctếCộngsảntừPhápsangQuảng

Đông,ôngHồnhậnđượcmộtkhoảnngânsách.Nhưngkhôngmaylàtrướckhikếhoạchđược
thựchiện,
xảyracuộcđảochínhc ủaTưởngGiớiThạchvàôngHồphảirờikhỏiQuảngĐông
trướckhicáckhóađàotạomàôngmuốntiếnhànhcóthểkhởiđộngmộtcáchtoàn
diện.
TăngTuyếtMinh
BBC:TrongkhoảngthờigianôngHồởtạiQuảngĐông,cóxuấthiệncáitêncủabàTăngTuyếtMinhvới
nhữnglờiđồnđoánkhácnhau.Theonguồntài
liệumàbàcó,thìTăngTuyếtMinhlàai?
GầnđâyđãcómộtchuyêngiaTrungQuốcđềcậpđếnngườinày.Còntheotàiliệumàtôitìm
thấytạiPháp,TăngTuyếtMinhkhiđó
làmộtphụnữtrẻởQuảngĐông.Vàcól ẽbàấyvàông
HồđãkếthônvàothángMườinăm1926.HọởvớinhauchođếnkhiôngHồphảirờiQuảng
ĐôngthángNăm1927.Nhưv
ậythờigiankéodàikhoảngsáutháng.
BBC:Từmàbàdùng–“cólẽ”–ởđâynghĩalàthếnào?
Khôngchắcvàothờikìđó,mộtcuộchônnhânđượcđịnhnghĩanhưthếnào.Tabắt
gặpnhững
vídụkhácnhautrongcácvănbảnvềphongtràocộngsản.Đôikhimộtcuộchônnhândiễnra
đơnthuầnvìlýdochínhtrị.Haingườisốngchungvớinhau
nhưmộtcáchngụytrangđểduytrì
cáchoạtđộngchínhtrịcủahọ.Thídụ,nếuhọđiềuhànhmộttòasoạnbáo,sẽantoànhơnkhi
giảlàmhaivợchồng.Vàtôikhôngbiết
trongcácphongtràocáchmạng,đâulàcácyếutốtạo
nênmộtcuộchônnhâncóràngbuộc.Nhữngđiềunàycóvẻkhôngchặtchẽ,chẳnghạnnếuta
nhìnsựnghiệpcủ
aMaoTrạchĐông,mộtngườimàđãnhiềulầnthayđổingườinângkhănsửa
túichomình.
BBC:SaukhirờikhỏiQuảngĐông,ôngHồChíMinhđãbônbanhiềunơitrướckhi
quaytrởlạichâuÁ.

VàrồichúngtacósựthànhlậpĐảngCộngsảnViệtNam,màsauđócótênĐảngCộngsảnĐôngdương.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 8Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Theoquyểnsáchcủabà,thìĐảngCộngsảnthànhlậpthángHainăm1930vàđếnthángMườinămđó,
ôngHồChíMinhđãđánhmấtảnhhưởngcủamìnhtrongđảng?
Cầnnhắclàông
HồđãtrảiquathờigianởTháiLan,rồisangHồngKôngvàomùađông1929.
HồngKônglànơimàthángHainăm1930,mộtđảngcộngsảnthốngnhấtc ủangườiViệtNam
rađời.Cùnglúcnàythìcónhiềusựkhôngrõràngxung quanhviệcailàngườibanđầuđược
chínhthứcgiaotráchnhiệmthànhlậpnênđảng.BởivìtrướcđóQuốctếCộngsảngửi
vềhai
ngườilàTrầnPhúvàNgôĐứcTrì.HaingườinàyđãhọctạiMoscowtrongkhoảngbanămvà
trởvềmangtheochỉthịcủaQuốctếcộngsảnvềcáchthứcthànhlậ
pđảng.
VậylàsaukhiNguyễnÁiQuốcthànhlậpđảngcộngsảnvàothánghai,haingườinàyquayvề
ViệtNamhoạtđộng.CuốicùngđếnthángM ười,diễnrahộinghịtrungươngl
ầnthứnhấttổ
chứctạiHồngKông.Đếnlúcnàyhaingười,màđặcbiệtlàTrầnPhú‐theotôi–đãcốgắngấn
địnhcácchỉthịmàhọmangtheotừMoscow.Chỉthịnàybaogồm
đảngphảilàtổchứccủariêng
giaicấplaođộng,mộtchủtrươngmàsẽdẫnđếnmộtnỗlựcthanhtrừngcácthànhphầnyêu
nướcgốctrunglưutrongnộibộđảng.
NguyễnThịMinhKhai
BBC:Cũngkhoảngthờigiannày,cómộtláthưđềngày12‐1‐1931củaVănphòngViễnĐôngcủaQuốc
tếCộngsảnnhắcôngNguyễnÁiQuốcrằngông
cầnthôngbáochohọvềcuộchônnhâncủamìnhhai
thángtrướckhicuộchônnhândiễnra.Đâylàlúcmuốnđượchỏibà,theobà,thìcócuộchônnhângiữabà
NguyễnThịMinh
KhaivàôngHồChíMinhhaykhông?
Tôikhôngchắcđócóphảimộtcuộchônnhânthậtsựhaykhông.Chúngtabiếtlàkhoảnggiữa

năm1930,bàNguyễnThịMinhKhaiđượcgiaođếnlàmviệc
tạivănphòngcủaôngHồởHồng
Kông,rồisauđóđượcgiaocôngviệcliênlạcvớiđảngcộngsảnTrungQuốc.
VàothángHainăm1931,ôngHồcónhắcviệcvợcủa
ôngđangbậnchuẩnbịchongàyTếtvà
chuẩnbịđónkháchtừViệtNam.ÔngHồcũngviếtthưchoQuốctếCộngsản,cóvẻnhưtrong
đóôngđềcậptớimộtđámcướ
isắpdiễnra.BởIvìsauđóQuốctếCộngsảnviếtthưtrảlời,nói
ôngcầnđìnhhoãnđámcướIchođếnkhicóchỉthịmới.TôisẽngầnngừkhinóIliệuông
Hồcó
phảIđangnóIvềviệclàmđámcướithậtsựhaykhôngbởIvìtrongcácthưtừ,họthườngsử
dụngnhiềuloạImậtmã.
Nhưngtrongtrườnghợpnày,cóvẻnhư
láthưnóinhữngchuyệnthậtsựđangdiễnrabởivì
trongcùng một láthư ôngHồ cũng thảoluận nhiều vấnđềkhácmột cáchcôngkhai.Vàtừ
nhữnggìngườItabiết
vàonăm1934,NguyễnÁiQuốccómộtngườivợđượccửtớiđạihộic ủa
QuốctếcộngsảnởMoscow.KhiMinhKhaitớiMoscow,bàấycóviếttronglýlịchnóimìnhkế
t
hônvới“Lin”–bídanhcủaôngHồthờibấygiờ.Vìvậy,ngườitacóthểngờrằnggi ữahaingười
cómộtmốiquanh ệvàonăm1931.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 9Diễnđànwww.x‐cafevn.org
BBC:Bànóimìnhkhôngchắccóthểdùngchữ“hônnhân”ởđây.Vậynếungườitahỏiliệu đãmộtmối
quanhệtìnhcảmgiữaôngHồChíMinhvàbàNguyễnThịMinhKhai,vậybà
sẽtrảlờithếnào?
TôinghĩcâutrảlờilàCó,đặcbiệtnếuchúngtadựavàomộtsốchứngliệukhác.Víd ụvàonăm
1945,trongcuộcnóichuyệnvớimộtphóngviên
Mỹ,ôngHồChíMinhcónhắcôngtừngcómột
ngườivợ,nhưngbàđãquađời.Hoặccónhữngđềcậpnóirằngvàocuốithậpniên1930,khi

NguyễnThịMinhKhaiquayvềVi
ệtNam,bàđãchiacắtvớingườichồnglàmộtnhàcáchmạng
lớntuổiđangởnướcngoài.ĐiềunàynghegiốngnhưmộtsựmiêutảôngHồChíMinh.
BBC:Nhưngnếudự
atrênnhữngnguồntàiliệucủaPháp,tacókhuynhhướngtinlàbàNguyễnThị
MinhKhaicónhiềumốiquanhệvớicácđồngchíkhácnhautrongkhoảngthờigiantừ1930đến1940.
Vậy
thìđâulàthực,đâulàhư?
Đâychínhlàđiểmlàmcâuchuyệnphứctạp.ThôngtintìnhbáocủaPháplúcbấygiờthườngđề
cậpbàMinhKhaicómốiquanhệvớinhiềung
ườikhácnhau.Vídụ,năm1932,mậtthámPháp
tinrằngbàlàngườitìnhcủaTrầnNgọcDanh,emtraiôngTrầnPhú.
Chúngtakhôngbiếtchắcliệuđâycóthuộcvềd ạng
hônnhâncáchmạnghaykhông,khimàhai
ngườicùngchíhướngđãgiảtranglàmngườiyêuđểdễđánhlạchướngchínhquyềnđương
thời.Haycònđiềugìhơnthế!Thậtkhóđểbiếtrõcách
thứchoạtđộngcủanhữngngườihoạt
độngcáchmạngbởivìhọcóthểxemmìnhthuộcvềmộtthếgiớikhác,vượtkhỏicáckhuônkhổ
đạođứcbìnhthường.
Mâuthuẩntrongđảng
BBC:Trongquyểnsách,bàviếtlàđến khihộinghịtrungươngđảngcộngs ảnĐôngDươnghọptạiSài 
Gònngày12‐3‐1931,mốiquanhệgiữaBanchấphànhtrungươngvớiông
HồChíMinhđãxuốngdốc
rấtnhiều.Vìsaolạinh ưvậy?
ThậtsựthìBanchấphànhgồmrấtítngười,ngườilãnhđạochínhlàôngTrầnPhú.Tôinghĩcó
mộtsự
khóchịuvềnhautừcảhaiphía–ôngNguyễnÁiQuốcởHồngKôngvàcácôngTrần
Phú,NgôĐứcTrìvàcáclãnhđạokhácởSàiGòn.Thanphiềnchínhcủahọlànhữngkhókhăn
trongviệc
liênlạcvớiQuốctếcộngsản,màđạidiệnlàvănphòngphươngĐôngtạiThượngHải.

Cónhiềulýdovìsaoviệcliênlạclạikhókhăn.Mộttrongsốđ
ólàchinhánhđảngcộngsản
TrungQuốctạiHồngKôngđãbịngườiAnhpháthiệnvàokhoảngđầunăm1931.Nênkhông
cònmộtcơsởhạtầngchoviệcliênlạcnhưtrước
đây.
VàdĩnhiênlúcđóđảngcộngsảntạiViệtNamcũngbịtổnhaovìnhữngđợtbắtbớcủangười
Pháp.Tronghoàncảnhkhókhănnhưvậy,dễhiểulàvìsao
cácbênđổlỗichonhau.ÔngHồ
khôngnhậnđượcthôngtintừtrongnước,nênôngyêucầubanchấphànhởmiềnTrungvàHà
Nội.ĐiềunàylàmcáclãnhđạoởSàiGònkhóchịu.VìthếôngHồc
ảmthấymìnhkhôngđược
sửdụngđúngvàsauđóđềnghịđảngchothôichứcvụcủaôngtạiHồngKông.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 10Diễnđànwww.x‐cafevn.org
BBC:Nhưngbêncạnhđó,mộtlýdokhácdườngnhưlàxungđộttronghệtưtưởnggiữacácbên,phải
không?
Vâng,theotôi,ôngHồlúcđóbịchỉtríchvìngườitabắtđầuxemông làm
ộtnhàcảicáchtheoxu
hướngquốcgia.Ông ấycoiđảngphảisửdụngnhữngtìnhcảmyêunướcđểthuhútnhiềuđối
tượng.Trongkhiđó,tạiSàiGòn,chibộđảngđãbắtđầuđ
itheochínhsáchmớicủaQuốctế
Cộngsản,tứclàđấutranhgiaicấpvàđảngchỉlàđảngcủangườivôsảnmàthôi,sinhviênhay 
tầnglớptrunglưuchỉđóngvaitrò
hỗtrợ.
BBC:CáivấnđềlàngườiquốcgiahaycộngsảnđãđượcbànđếnnhiềuxungquanhôngHồChíMinh.Có
ngườinóilàngaycảkhixemôngHồlàng ườitheochủnghĩadântộ
c,thìthậtrađókhôngphảilýthuyết
củachínhông?Bànghĩsao?
ThậtkhóđểbiếtđâulàxuhướngriêngtrongchínhsáchcủaôngHồlúcđó,đâulàôngđitheo
chínhsáchcủaQuốct

ếcộngsảnthờikìthậpniên1920.NhưngcóthểnóixuhướngcủaôngHồ
lúcđóphùhợpvớichínhsáchcủaQuốctếcộngsảnlúc1920.Theođó,nhữngngườicộ
ngsản
nêntậptrungvàocáccuộccáchmạngdântộcởcácnướcthuộcđịabởivìgiaicấpvôsảnhay
đảngcộngsảncònrấtnhỏ,tựmìnhhànhđộngthìkhôngcó
lợi.ÔngHồtheoxuhướngnày.Còn
ôngcónhữngýtưởngnàovượtrakhỏiđiềunàykhông,thìtôikhôngrõ.
BBC:Chúngtahãychu yểnsanggiaiđoạngiữathậpniên1930khiôngHồquay
vềNga.Cóvẻnhưvịtrí
củaôngtrongQuốctếcộngsảnlúcnàybịlunglay?
Stalinlúcnàyđãcủngcốảnhhưởngcủamình.Nóichungnhữngaiđãtừnglàmviệcởnước
ngoài
sẽbịnghingờmangtưtưởngtưsản.NhữngaitrởvềNgaphảitựthú.Cócảmgiáckẻthù
ởmọinơi.ĐặcbiệtnhữngngườinhưôngHồChíMinhđãtừnglàmviệcvớ
imặttrậnthống
nhấttạimiềnnamTrungHoa.Thêmvàođiềuđó,lạicònnhữngvụbắtgiữngườicộngsảntại
Hồng Kông, Thượng Hải năm 1931. Cơ sở c
ủa quốc tế cộng sản tại Thượng Hải sụpđổ.Và
nhữngngườilãnhđạođảngcộngsảntạiViệtNamcũngbịbắt.Nêndĩnhiêndiễnracácvụđiều
tra
xemaicótội,vàôngHồchắcchắntrảiquanhữngngàyvấtvảkhiđó.
BBC:SaunhữngvụthanhtrừngtạiNga1937–1938,thìnhiềungườitựhỏivì saoôngHồChíMinh
có
thểtồntạisaunhữngngàynhưthế?
Đólàcâuhỏimàcácchuyêngianướcngoàiđãtậptrungnghiêncứutừlâu.Quanđiểmtrước
đâycủahọchorằnglýdochính
làvìôngHồ,vàocuốithậpniên30,đãtrởthànhlãnhtụcủa
đảngcộngsảnnênvìthếđượcStalinbảovệhayítnhấtcũnglàmộttrongnhữngngườiđượctin
dùng.Theo
tôi,đólàmộtsựtổngquáthóakhôngcócơsở.Stalincóthểdiệttrừnhữngngười

thâncậnnhấtcủamình,khôngcóailàantoàn.NhữngnhânvậtthâncậnnhưKalinin,Molotov
c
ũnglànạnnhâncủaStalin(vợcủahọbịbắtvàđâycóthểxemlàmộtcáchđểkhốngchếnhững
ngườinày).Nênphảinóingaytừđầucáiýnghĩbạncóthểantoànkhiởcạ
nhStalinlàđiều
khôngcóthật.Vàngoàira,ôngHồChíMinhđãbịcảnhgầnnhưbịgiángchứcvàonăm1935vì
cáobuộcôngchịutráchnhiệmchonhữngvụbắtgiữnăm1931.
Nênkhôngthểnóiôngấylúcđó
lànhânvậthàngđầutrongQuốctếcộngsản.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 11Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Kếtluậnlại,tôinghĩlýdochínhlàvìôngđãsốngkínđáo,lặnglẽ.MàthựcsựViệtNamcũng
khôngphảinằmtrong danhsáchnhững nướclà Stalinlo âu.Ôngta quan
tâmhơnđếnviệc
thanhtrừngđảngcộngsảnởcácnướclánggiềng.
Thờithếđưađẩy
BBC:Theotườngthuậtcủabàtrongsách,đườngcáchmạngcủaôngHồChíMinhvẫncònrấ
tgiannan
trongthậpniên30.VậyôngHồđãlàmthếnàođểcóđượcquyềnlựctrongđảngcộngsảnđểrồisaunày
dẫntớicáchmạngnăm1945?
Quátrìnhdẫnđếnviệcnắm
quyềnlựcnăm1945c ủaôngHồkhôngphảilàmộttiếntrìnhcósẵn
từđầu.Mộttrongnhữngđiểmtôicốgắnglàmrõtrongquyểnsáchlàquátrìnhdẫnđếnviệc
nắmquyềnlựcnăm1945củaôngHồkhôngphảilàmộttiếntrìnhcósẵntừđầu.
Năm1938, khiôngHồquaylại TrungQuốc, LêHồngPhong,Hà HuyTậplàthuộctrong
số
nhữnglãnhđạođảngtạiSàiGòn.SauđóthìlầnlượttừnglãnhđạotạiSàiGònbịPhápbắtsau
khimặttrậnbìnhdântạiPhápsụpđổvàngườiPhápmộtlần
nữarachínhsáchtrừdiệtđảng
cộngsản.Sauđó,tôinghĩcómộtcuộckhủnghoảnglãnhđạotrongđảng.Lúcnày,ôngHồđang

ởTrungQuốcxâydựngmộtnhómnhữngngườiyêunướ
cViệt Namtheođuổichínhsáchthống
nhất–mộtchínhsáchmàvàolúcnàyquốctếcộngsảnquaylạisửdụng.Tôinghĩđếnđầuthập
niên40,ôngHồChíMinhlàngườiVi
ệtNamcầnlúcđó,cómặtvàsẵnsànghànhđộng.
BBC:Nhưbàviếttrongsách,nhiềutácgiả–cảcộngsảnvàkhôngcộngsản–đãphầnnàophóngđạivai
tròcủaông
HồChíMinh.Vìsao?
Tôinghĩđólàđiềumàtronggiớisửhọcg ọilàpháttriểnbằngcáchviếtngược(backformation).
BởivìôngHồtrởthànhchủtịchnướcnăm1945,ngườita
đặtranhữngtiềnđềkhôngcócăncứ
vềsựnghiệpcủaông.Vàthậtdễdàngđểchorằngôngđãluônlàmộttrongnhữngnhânvật
hàngđầutrongquốctếcộngsản.Dĩnhiênđả
ngcộngsảnViệtNamsẵnsàngchấpnhậnsuynghĩ
nàyvìnóchohọmộtuytíntrongphongtràocộngsảnquốctế.
BBC:Nhưngvìsaongaycảnhữngngườikhôngcộng
sảncũngcóthiênhướngchấpnhậnđiềunày?
Theotôi,đólàvìmộtchândungnhưthếcũnghợpvớinhữngnghịtrìnhcủahọ.Họmuốntin
rằngông Hồ đãluôn
làmộtngườicộng sảnẩnđằng saucáivỏdântộcchủnghĩa.Tôi nghĩ
nhữngnhàchỉtríchôngHồChíMinh‐thuộccảhaiphíac ộngsảnvàkhôngcộngsản‐duytrì
chândungv
ềôngnhưmộtnhàcộngsảnđầyquyềnlựcb ởivìôngấylàbiểutượngnổitiếng
nhấtcủaphongtràocộngsảnViệtNam.
BBC:Khiđọcvềnh ữngbướcđườngđầ
utiêntrongsựnghiệpcủaôngHồChíMinh,nócógiúpgìcho
ngườitahiểuvềphầnđờisaunàycủaônghaykhông?
Vâng,tôinghĩphầnnàođó,nhữnggìdiễnratrongthậpniên30
cũngtáilặptrongcuốithậpniên
40,đầu50.MâuthuẫntrongphongtràocộngsảntạiViệtNamvàquốctếkhôngbaogiờvụttắt.

HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 12Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Mộtbênmuốnđitớithậtnhanh,xâydựngđiềumàhọgọilàchủnghĩaxãhộibằngcáchloạitrừ
tầnglớptrunglưu.Mộtbênlạichorằngchủnghĩa
cộngsảnphảiđượcxâydựngtừtừ,trảiqua
giaiđoạncủachủnghĩat ưbản.Tôinghĩngườitacầnhiểuhaiquanđiểmnàycứthaynhauđược
chấpnhận,rồ
igạtbỏ.Cứnhưvậy.
Đólàmộttrongnhữnglýdo–tôinghĩ–vìsaoôngHồChíMinhkhôngphảibaogiờcũngduy 
trìđượcvịtrílàmộtnhàlãnhđạocóthựcquyề
n.
(NguồnBBCViệtNgữ)


HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 13Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Lờicảmtạ của bà Sophie Quinn-Judge
Tôixinchânthành cảmơnJohn D.vàCatherineT.tạiquỹMcAthurvìđãtàitrợchonhững
nghiêncứucủamìnhvànăm1994tạiMoscowvàAix‐en‐Provence.Quỹnghiêncứucủađạihọc
trungtâm
LondonđãlànơitàitrợchonghiêncứucủatôiởAix‐en‐Provencevàon ăm1998.Tôi
rấtbiếtơnnhữngngườiquảnthưtạitrungbảotồnvàlưutrữtàngthưvềlịch
sửcậnđạicủa
Nga,nhữngngườiđãhếtlònggiúpđỡtrongnhữngđiềukiệnkhókhăn.
ChínhbạnbècủatôitạiViệtNam,Nga,Mỹ,Anh,Phápđãủnghộvàkhuyếnkhíchtôi
thựchiện
việcnghiêncứuvềNguyễnÁiQuốc/HồChíMinh,một dựánnghiêncứutưởngnhưviểnvông
màbanđầutôiđãkhônglườnghếtđược.Trongnhữngnămthánghọctạ
ikhoachâuphihọccủa
trườngđạihọctổnghợpLondon,tôiđãcóđượcnhiềutraođổivềmặthọcthuậtvớibạnbèqua

cácseminarvềlịchsửViệtnam.Tôicũng
muốncảmơnchồngvàhaicongáicủamìnhvìđãhỗ
trợhếtmìnhchocôngviệcnghiênc ứunày.
QuyểnsáchnàygiànhđểtặngchonhữngngườiquácốlàHuỳnhKimKhánh,ngườiđầ
utiên
khơigợisựtòmòcủatôivềmốiquanhệgiữaNguyếnÁiQuốcvàQuốcTế III;vàRalphB.
Smith,mộtngườibạnvớinhiềulờikhuyênchânthành,mộtt
ấmgươngvềsựlaođộngquên
mìnhcủamộthọcgiả.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 14Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Nộidungsách

Chương1:Paris:SựxuấthiệncủaNguyễnÁiQuốc(1919‐23)
Chương2:RanhậpQuốcTếIII(Comintern)(1923‐4)
Chương3:ThờikỳởQuảngChâuvàsauđó(1924‐8)
Chương4:Từconđườ
ngcũđếnconđườngmới(1927‐9)
Chương5:Sóngtriềucáchmạng(1930‐1)
Chương6:ChếtởHồngKông,chôntạiMoscow?
Chương7:SựtrởlạicủaHồChíMinhvàconđườngđếnHộingh
ịTám(1937‐41).
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 15Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Quiướcviếttắttrongsách
ACP AnnamCommunistParty(AnNamCộngsảnĐảng)
AOM Archivesd’Outre‐Mer
BNTS HồChíMinh:BiênNiênTiểuSử
CC CentralCommittee(Trungương)
CCP ChineseCommunistParty(ĐảngCSTrungQuốc)

CYL CommunistYouthLeague(LiênđoànThanhniênCộngsản)

DDSCDĐôngDươngCộngsảnĐảng
ECCI Executive Committee of the Communist International (Ban chấp hành
QuốctếCộngSản).
FCP FrenchCommunistParty(ĐảngcộngsảnPháp)
FEB FarEastBureau(ViễnĐôngCục)
GMD Guomindang(Quố
cdânĐảng)
ICP IndochineseCommunistParty(ĐôngdươngCộngsảnĐảng)
MAE MinistèredesAffairesEtrangères
NCLS NghiêncứuLịchsử(tạpchí)
NXB Nhàxuấtbản
OMS Bộphậnliênlạcquốctế
RS Trungbảo
tồnvàlưutrữtàngthưvềlịchsửcậnđạiNga
SHAT ServiceHistoriquedel’ArméedeTerre
SLOTFOM Service de Liaisons avec les Originaires des Territoires de la France
d’Outre‐Mer.
SMP HồsơcảnhsátthànhphốThượnghải.
SPCE
ServicedeProtectionduCorpsExpéditionaire
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 16Diễnđànwww.x‐cafevn.org
VNQDD ViệtNamQuốcDânĐảng
VNTNCMDCH ViệtnamThanhniênCáchmạngĐồngchíHội
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 17Diễnđànwww.x‐cafevn.org
CHƯƠNG0:GIỚITHIỆU
Huyềnthoạikép

NhânviêntrongbóngtốicủaQuốcTếIIIđượcthếgiớibắtđầubiếtđếntừnăm1945dướicáitên
làHồChíMinhđãtrởthànhbiểutượngcủ
achủnghĩacộngsảntạiViệtnamnhiềunămsaungày
ônglênnắmquyềnvớitưcáchlàchủtịchđầutiêncủađấtnướcmình.Trongcuộcchiếngiữa
Mỹ
vàViệtnam,ôngnổilênnhưmộthìnhtượngcủachủnghĩacộngsản“haimặt”điểnhìnhÁchâu
(nghĩalàmặtcộngsảnvàmặtdântộc–ND),
vàđốivớitổngthốngMỹLyndonJohnsonônglà
mộtkẻthù.Hìnhtượngnàyphầnnàođượcdựnglêndocácchiếndịchtuyêntruyềnthờichiến
tranhlạnh,màởđóôngđượ
cmôtảnhưmộtkẻcuồngtín,đammêquyềnlực,mộtngườitừng
theochủnghĩadântộcnhưngcuốicùngđãphảnbộilạichínhnhữngngườitheochủ
nghĩadân
tộcphicộngsản[1].Hồphảichịutráchnhiệmchonhữngkhổđaumàđấtnướcôngphảihứng
chịudochiếntranhvàchủnghĩacộngsảnđeml
ại.
Hình ảnh trên của Hồ Chí Minhđượcđưa ra bởi phe chống cộng
ngượchẳnlạivớihìnhảnhđượcxâydựngkỹlưỡngvềôngcủanhững
ngườicộng
sảnViệtnamtrongđóôngđượcmô tảnhưmộtngườichủ
tịch,một ngườichacủanướcViệtnamđộclập,mộtngườisốngmẫu
mực,khổhạnhnh
ưthầytu,mộtngườiđãcốnghiếntrọnđờimình
chodântộc.Từsaunăm1945,nhữngngườic ộngsảnViệtnamđãsử
dụngôngnhưmộtphươngtiện
đểtạoramộtlịchsửcủamộtĐảng
cộngsảnthốngnhất,đoànkếtvàluônluônsángsuốt.Ởmộtmứcđộ
nàođó, bản thân ông Hồ cũng khuyến khích
 việc xây dựng hình
tượngmìnhnhưmộtngườiyêunướcgiảndịth eochủnghĩadântộc.

ViệcsửdụnghìnhảnhHồChíMinhtheokiểunàycàngtrởnênrõ
hơn
saunăm1947,khiquânđộiPhá pđãtáichi ếmthuộcđịavàchínhphủMỹtỏranghingờtính
dântộccủaViệtMinh.Tronglờigiớithiệuđầuquyểnsáchtiểusửđ
ầutiênvềHồChíMinhxuất
hiệnởParis1949,đãmôtảôngnhư“biểutượngcủakhátvọngdântộc”;tráitimôngđượccholà
“cùngđậpmộtnhịpvớinhữngngườ
idânViệtnam”;nhữnglờidậycủaôngtrànđầy“sựnhânái
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 18Diễnđànwww.x‐cafevn.org
caocả”nhưnglại“cựckỳgầngũigi ảnđơn”[2].MộtbàitrênbáoNhânDânsốrangày25tháng3
năm1951lạimôtảmộtvaitròkháccủaôngHồ.Bài
báođóxemHồchủtịchnhư“linhhồncủa 
cáchmạngViệtnamvàcuộckhángchiến”,trongkhiđólạixácnhậnvaitròcủaTrườngChinh,
lúcđólàtổngbíthưĐả
ngCộngsản,nhưlà“ngườikiếnthiếtvàlãnhđạocáchmạng”[3].
Chođếnnăm1964,khinhữngngườicộnsảnViệtnamđangbịkéongàycàngsâuhơnvàocuộc
đ
ốiđầuvớiMỹ,thìmộthìnhảnhthốngnhấtvềchủtịchHồChíMinhtronglịchsửĐảngcàngtrở
nênhếtsứcquantrọng.Nhưchúngtađãbiết,thờiđi
ểmnăm1963làthờikỳcăngthẳngtrong
Đảngvớicuộcđấutranhnộibộxemnêntheođườnglốiquốctếnào(giữatheoLiênXôvàTrung
Quốc–ND).Vìvậy
bàibáoxuấthiệntrêntạpchíNghiêncứuLịchsửsốratháng2năm1964
trongđómôtảvaitròcủaHồChíMinhtrongviệchợpnhấtcácĐảngCộngsảnVi ệ
tnămnăm
1930mangmộtthôngđiệpquantrọng.Đólàthôngđiệpvềmộthìnhảnhthốngnhấtvềphẩm
chấtchínhtrịđượcxácnhậnvàhìnhtượnghoábởichính
HồChíMinh[4].ĐồngthờiĐảngcũng
tựmôtảmìnhnhưmộtĐảngcósứcmạnhvôđịchnhờsựlãnhđạosángsuốttàitìnhcủaHồChí

Minh.Mỉamailàởch
ỗ,vàothờiđiểmnăm1964,quyềnl ựccánhânthựcsựcủaHồChủTịch
trongĐảnglạiđãbịgiảmđiđángkể[5].Tronglầnxuấtbảnthứ5cuốn
tiểusử“chủtịchHồChí
Minh”doTrườngChinhviếtnăm1973,lầnđầutiênxuấthiệnmộtđoạndàinóivềnhững“chiến
lượccáchmạng”củaHồChíMinh
vàmộtđoạnkhácnóivề“Đạođứcvàphẩmhạnh”củaông[6].
Tuyvậychođếnn ăm1989khikhốiXHCNởĐôngÂusụpđổ,nhữngngườiCộngsảnViệt
nam
mớibắtđầuhệthốnghoálại“tưtưởngHồChíMinh”vàdùngnónhưmộtkimchỉnamtưtưởng
hệ.
Theoquanđiểmcủatôi,cảhaiquanđiểmdậpkhuôn
vềHồChíMinhnhưlàmộtngườicộngsản
theoMachiavelli(theothuyết“mụcđíchbiệnminhchohànhđộng–ND),haylàmộtvịthánhcó
tinhthầndântộcđềugâycản
trởchoviệcnghi êncứunghiêmtúcmộthìnhtượnglịchsử.Lấyví
dụchúngcóthểgâyranhữngcuộctranhcãirấtvôbổnhưliệuHồChíMinhcóphảilàm
ộtkẻ
mạodanh?Haymộtkẻđóngkịch[7]?(RõrànglàHồChíMinhcóthểlàmộtngườiđốithoạirất
trungthựcvàth ẳngthắn,đồngthờilạicóthểlà
mộtngườirấtxảoquyệtluônbiếttựcảnhgiác).
HìnhảnhquáthựctếcuộcsốngcủaHồđãlàmnhiềuhọcgiảnghiêncứuvềchủnghĩacộngs
ảnở
Việtnamphóngđạiquámứcvềtầmquantrọngcủaôngtrongviệctạodựngtìnhhữunghịcộng
sảnquốctế.Lấyvídụcuốntiểusửvi
ếtbởiJeanLacouture,mộtngườiáimộôngHồ,đãmôtả
rằng ônglàmột người bạn mật thiết của nhữngtrí thứccánh tả nổitiếng của Phápnhư
Boris
Souvarine[8].MặcdùvậynhữngtàiliệutừNgavàPhápmàchúngtôiđãnghiêncứulạichothấy
thựcraôngHồlàngườicầucạnhcácmốiquanhệvớihọ

chứkhôngphảibạnthân.Souvarine,có
lẽhầunhưkhôngcómấyquanhệvớiôngHồchođếntậnnăm1923,vìôngởPháprấtngắnsau
khibịbỏtùvàocácnă
m1920,1921,vàchođếnkhiôngtab ịkhaitrừkhỏiĐảngCộngsảnPháp
năm1924[9].WilliamDuikerthìmôtảôngHồnhư“mộtdiễngiảchínhcủaphươngĐôngvà
giúplàmt
ăngsựchúýđếncácvấnđềcủanôngdân”tạiphiênbếmạccủahộinghịlầnthứnăm
củaQuốcTếIIInăm1924[10].Tuynhi êntrongthựctế,ôngH
ồchỉlàm ộtdiễngiảphụnóivềvấn
đềthuộcđịavàthậmchíkhôngphảilàđạidiệncủamộtĐảngCộngsảnÁchâunào.Charles
McLanechorằng,saukhi
trởlạiMoscowtừTrungQuốcnăm1927,ôngHồđãbànđịnhlạichính
sáchđốivớicácnướcĐôngNamÁvớicácnhàlãnhđạoQuốcTếIII,“Thậmchícólẽlàvới
chính
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 19Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Stalin”[11].Mặcdùvậy,hiệnchưacómộtbằngchứngnàochothấyđiềuđóngoàiviệcôngHồ
nộpmộtbảnbáocáochoKrestintern(QuốcTếNôngDân)vàbànbạcv
ớicấptrêncủamìnhởban
chấphànhQuốctếCộngSảntrongkhoảngthờigianôngởMoscownăm1927.CharlesFenn cho
rằngôngHồlàmộttronghaiđạidiệnthamdựh
ộinghịlầnthứ7củaQuốcTếIIIthamgiaủnghộ
mặttrậnbìnhdân[12].ThựcraôngHồkhôngcóquyềnbỏphiếu,cáccácchiếnlượcchínhsáchđã
đượcDimitrov
chuẩnbịkỹlưỡngtrướcdướisựhỗtrợcủaStalin.Vaitròcủamộtnhàtuyêntruyền
cáchmạngcủaôngHồnhiềukhicũngbịthổiphồngmộtcáchquáđ
áng.Vídụnhưtrongbàibáo
viếtvềtiểusửcủaôngđăngtrênbáoNhânDânsốrangày17tháng5năm1970,nămsaukhiông
mất,đãmôtảtờbáochốngđếquốc
LeParia,màôngHồlàmchủbiênởParis,là“đãtạonênmột

cơngiócáchmạngthổibùngtrêntoànĐôngdươngvàcácnướckhác”.Theoquanđiểmcánhân
củachúngtôi,đólàs
ựnóiquávềvaitròcủaLePariatrongnhữngnămđầuthậpniên20.
Nhữnghọcgiảchốngcộngthườngcóxuhướngchấpnhậnmộtphiênbảncủacáchnhìntrên
về
tầmảnhhưởngcủaHồChíMinh.TônThấtThiệntrongbàiluậncótựađề“Sựthậtvàgiảdối:
ChuyếnđibímậtcủaHồChíMinhđếnNganăm1923
vàsựthấtsủngcủaôngtrongQuốctế
CộngSản3”,đãđặtvấnđềnghingờvềtầmảnhhưởngcủaHồChíMinhtrongphongtràocộng
sảnquốctế.Ông
chorằngbàiphátbiểucủaôngHồtạiđạihội2ĐảngCộngsảnPhápđãgâyấn
tượngmạnhđốivớiđặcpháiviênc ủaQuốc tếCộngSản3Dmitry
Manuilsky,vàngaytạiđóHồ
đãđượcmờithamdựĐạihội5QuốctếCộngSản3tạiMoscow[13].Trongthựctế,cáctàiliệutại
cáctàngthưcủaNgavàPháp
lạicho thấyvấnđềphứctạphơnmộtchút.Trongchương2,chúng 
tôisẽchỉrarằngthựctếbanđầuôngHồchỉdựđịnhởlạiMoscowcó3thángvà
khôngcóýđịnh
thamdựhộinghị5.TheoLacouture,ôngHồđãthamdựmộthộinghịphảnđếquantrọngvào
đầunăm1928nơiônggặpgỡNehruvàcácnhàdântộc
chủnghĩakhác[14].Nhưngthựcrahội
nghịnàydiễnratháng2năm1927,trongkhiôngHồvẫncònđangởQuảngChâu.Trongquá
trìnhnghiêncứucủamình,chúngtôipháthiệnra
nhiềuchuyệnthúvịvềviệcrấtnhiềuviệcđược
gánchoôngHồnhưngthựctếôngkhônglàmdohoặclàôngkhôngcómặttạiđịađiểmdiễnra
hànhđộng,
hoặcôngkhôngcóđủtầmảnhhưởngđểlàm.
Mộttrongnhữngvídụkiểunàylàviệcchorằngônglàtácgiảbàibáo:”TheParty’sMilitary
WorkamongthePeasants”introngtậptáibản
củacuốnsổtay QuốctếCộngSản3,“Armed

Insurrection”.Bàibáogốcđượcinvàonăm1929dướibútdanhA.Neuberg,mặcdùđãcómột
bàiviếtvớitiêuđềtươngtự
củaAlfredLanger,xuấthiệnởĐứcnăm1928.Nhữnghọcgiảnhư
WilliamDuikervàHuynhKimKhanhđãdungbàiluậnnàyđểlýgiảivềquanđiểmcủaôngHồ
vềnôngdânvà
cuộcnổidậycủaXô‐viếtNghệTĩnhnăm1930‐1[15].Trongphầngiớithiệucủa
bảninnăm1970,ErichWollenberg,ngườitựnhậnlàmộttrongcáctácgiảgố
c,đãchỉrõHồChí
Minhlàtácgiảcủa chươngcuối,về khởinghĩacủa nôngdân[16].Wollenbergcũngchorằng
chínhHồngquânđãcửHồChíMinhđếnTrungQuốcnăm
1924.ViệcthừanhậnôngHồnhưmột
chuyêngiavềquânsựnhưnhiềutàiliệubáochíphươngtâysaunày,hiệnchưađượcminhchứng
trongcáctàiliệuvàchứngcứ
chúngtôiđãnghiêncứu.TrongQuốctếCộngSản3,ôngHồchỉ
hoạtđộngnhưmộtphiêndịch,mộtchuyêngiatuyêntruyềnvàvậnđộngcáchmạng.Khitrởvề
MoscowtừTrung
Quốcvàotháng6năm1927,ôngcóbáocáovềphongtràonôngdânởtỉnh
QuảngĐông,nhưngbàibáocáoởdạngmôtảcụthểchứkhôngcódángđiệuphântíchsâusắc
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 20Diễnđànwww.x‐cafevn.org
nhưbàibáo trên.ỞBerlinnăm 1928,ôngđãviếtbàimô tảvềphong tràonôngdânPenPai.
NhưngtạithờiđiểmcủacuộcnổidậyNanchang,SôViếtHai‐Lungfeng,haykhởinghĩ
aởQuảng
Châu,ôngkhôngcómặttạiđómànhữngsựkiệnnàylạiđượcphântíchrấtkỹlưỡngtrongbài
luậnnăm1929kia.TheotàiliệucủaQuốcTếIII,Hộ
iđồngquânsựcủabanthưkýĐôngphương
củaQuốcTếIIIđãgiaonhiệmvụchoA.Gailis,mộtngườiLitva(biệtdanhlàTomkhilàmviệctại
TrungQuốc],vàY.Zhingurm
ộtngườilàm việclàmviệctronglựclượngtìnhbáoquânđộiở
NamTrungQuốctừn ăm1926đến1927nghiêncứucácchiếnthuậtchomộtcuộckhởinghĩavũ

trang.Quy
ếtđịnhnàyđượcđưaratrongcuộchọpngày22tháng3năm1928,trongkhiôngHồ
vẫncònđangởBerlin[17].CuốnsáchcủaGailisvềchủđềnàyđãđượcinởMoscowvàongày20

tháng6năm1929[18].DođócólẽsựxácnhậnôngHồlàtácgiảbàiluậncuốicủalầntáibảnnăm
1970cólẽchủýmu ốnđềcaovaitròcủaông
HồnhưlàmộtlýthuyếtgiaCộngsản.(Sựthựcthì
quanđiểmcủabàibáocũngchínhlàquanđiểmchínhthốngcủaQuốcTếIIInăm1928,vàcho
dùôngHồ
có đồngquanđiểmvớinóthìcũngkhócókhảnăngôngHồlạicóthểsửdụnggiọng
kẻcảnhưvậyđốivớisựthấtbạicủaĐảngCộng
sảnTrungQuốc).
NhữngtiểusửđầutiêncủaphươngTâyvềHồChíMinh(nhưcủaLacouture,Fenn)lànhữngtiểu
sửmangđậmdấuấncủatrườngpháiấntượng(ý
muốnnóicónhiềuđiềukhôngthật–ND),do
thiếutưliệulịchsử.BảnthânôngHồcũngrấtkhéoléotrongviệcchedấuquákhứcủamình.
Trong nhiều  năm
 thông tin v ề tiểu sử của mình mà ông cung cấp phần nhiều là những mẩu
chuyệnhưcấu vớinhữngngàythánglộnxộnkhôngrõràngchứkhôngphảinhữngsự
kiệnthật
trongcuộcđờicủaông.CuốntiểusửlầnđầuintạiParisnăm1949,trướcđóđãxuấthiệnnăm 
1948bằngtiếngTrungQuốc,saunàyđượcin
lạinhiềulầnbằngtiếngViệtvớitiêuđề:“Những
mẩuchuyệnvềcuộcđờihoạtđộngcủaHồChủTịch”.MặcdùtêntácgiảlàTrầnDânTiên,như
ng
hiệnmọingườiđềuđãcôngnhậnđólàtựdoôngHồviết[19].Cuốnsáchlàtậphợpnhữngkhắc
hoạmờảotrongtrínhớvềôngcủacácđồngchí
củaôngvớingàythánglộnxộn.Mặcdùnócó
dựatrênnhữngsựthậtnhữngsựthiếuhụtthôngtin,sựtranghoàngvàtiềnđềthuyếtphụcngười
đọcvề

nhữngphẩmchấtvôsảncủaôngHồchỉlàmquyểnsáchnàycótácdụngxâydựngnên
huyềnthoạiHồChíMinhchứkhôngphảilàmộtcuốnsáchcógiátrịl
ịchsửcao.TiểusửHồChí
MinhbằngtiếngNgacủaKobelevlàtácphẩmcủamộtnhàbáohơnlàcủamộtlịchsửgia[20].
Cuốntiểusửnàyphầnl
ớndựatrêncuốntiểusửviếtbởiHồngHà,mộtngườimàquacáchđánh
giávềviệccẩntrọngtrongviệcsửd ụngtàiliệuthamkhảonêncũngđược
xemlàmộtnhàbáohơn
làmộtsửgiathựcthụ[21].
NhữngthôngtintiểusửvềthờitraitrẻcủaHồChíMinhtrongnhữngn ămthángđầutiênởParis
đượcphát
hiệntrongtàngthưcủaPhápbởi,NguyễnThếAnh,ThuTrangGaspard,vàDaniel
HémerysaukhicuốnsáchcủaLacoutuređượcinđãlàmmạnhthêmquanđiểmvềnguồngốc
dân tộc chủ nghĩ
a của ông Hồ [22].Đặcbiệt trong bài báo in năm 1992 của mình với tựađề
“Jeunessed’unColoniségenèsed’un exil, HoChiMinh jusqu’en1911”,Hémeryđã chỉ rasự
nghiệpcủabốôngHồ(c
ụNguyễnSinhHuy–ND)vàviệcôngbịcáchchứcquanđãảnhhưởng
nhưthếnàođếnsựpháttriểncủaanhthanhniênNguyễnTấtThành.Cuốntiểusửgầnđâycủ
a
WilliamDuikerđángtiếcđãkhônglưuýđếnnghiêncứunàycủaHémery.Duikerchỉsửdụng
nhữngtàiliệuvềthờitrẻcủaôngHồđượcxuấtbảnởHànội.Mặ
cdùDuikercũngđưacácquan
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 21Diễnđànwww.x‐cafevn.org
điểmngượcchiềuvàocuốntiểusửcủamìnhvàsửdụngmộtsốtàiliệucủaQuốcTếIII,nhưng
ôngcũngchorằngKobelevđãhơithổiphồngquávai
tròcủaôngHồtrongQuốctếCộngSản3.
TìmkiếmhìnhảnhlịchsửthậtcủaHồChíMinh
VớiviệctàngthưQuốctếCộngSảnđượcmởcông khainăm1992,hi

ệnđãcóthểcóđủdựkiện
đểpháchoạvềsựthậtcuộcđờihoạtđộngcủaHồChíMinhtrongnhữngnămtrước1945,thay
vìnhữnghuyềnthoạinhưtrướcđây.Nghiêncứutrongcu
ốnsáchnàylàvềnhữngnămtháng
hoạtđộngchínhtrịcủaôngtừnăm1919,khiônglầnđầutiênxuấthiệntạiParisdướicáitên
NguyễnÁiQuốc;chođếnnăm 1941trướ
ccuộcđạichiếnthếgiớilầnthứ2,khiliênhệgiữa
nhữngngườiCộngsảnViệtNamvớiQuốcTếIIIchấmdứt.Nghiêncứutrongcuốnsáchnày
dựatrênnghiên
cứucáctàngthưtạiTrungbảotồnvàlưutrữtàngthưvềlịchsửcậnđạiNga,
trướcđây là Học viện Marx‐Lenin [23], và tại Centre d’Archives d’Outre‐Mer tại Aix‐en‐
Provence.Chúng
tôicốgắngnhấttrongmứccóthểgiữnguyêntrạngnhữngsựthựcdochúng
tôipháthiệnđượctrongnhữngtàngthưnàymàkhôngbiếnchúngthànhmộtchuỗicácsựkiện
rờirạc.
Chúngtôicóchỉnhlýnhữngtựchuyện,hồikýcủangườiViệtvàcốgắngsosánhvới
nguồntàiliệuchínhthốngcủaĐảngCộngsảnViệtnamvớicáctài
liệuchúngtôitìmthấytạicác
tàngthưvềcùngmộtsựkiệnmỗikhicóthể.Cũngcầnchúýrằngđốivớicáctàiliệuvềthờikỳ
từnăm 1941trở về tr
ướctrongkhotàiliệu  củaĐảng Cộngsản Việtnam, trừcáchồiký, và
nhữngtàiliệuđãđượcinlạitrongVănKiệnĐảng,HồChíMinhToànTậpđềuđượcthuthập
đầy
đủtừcáctàngthưcủaNgavàPhápnóitrên(Xemthêmchitiếttạiphầntàiliệuthamkhảo).

HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 22Diễnđànwww.x‐cafevn.org
MụcđíchcủanghiêncứunàykhôngphảilàđểhuỷhoạithanhdanhcủaHồChíMinh,màchỉlà
đểlàmrõsựthựcnhữnggìôngđãlàmtrongthờikỳônglàmviệcchoQuốcTếIII.
Nhữngnăm

thánghoạtđộngbímậtvàđượccảitrangkỹlưỡngđãđưaôngHồtrởthànhmộthuyềnthoại
kiểuPhantomat.Điềuđókhôngcógìđángngạcnhiên.Sựthựclàmặcdù
cuộcđờiôngtrong
giaiđoạnnàyđẫyrẫynhữngsựnguyhiểm,thìmộttrongnhữngcôngviệcmàôngcũngthường
xuyênphảilàmlàngồigõthậtnhiềucácbảnbáocáo
vớimụcđíchthuyếtphụcngườiNgacung
cấpthêmnhiềutiềnchocáchoạtđộngcủaông.ÔngHồthựcsựkhôngcócuộcsốngcủanhàtu
hành,Ôngcóhaimốiquanh
ệvớiphụnữđượcchứngminhbằngcáctàiliệu chúngtôitìmđược
trongkhoảngthờigianhoạtđộngmàcuốnsáchnàyđềcậpđến[24].Ônglàmộtsinhvậtchính
trịphứctạpchứ
khôngphảilàmộtvịthánh.TàiliệuchínhthốngcủaViệtnamthườngđặttrọng
tâmvàot ấmg ươnglãnhđạocủaôngvàthườngxemôngnhưlàngườikhởinguồncủam
ọitình
huống–ôngđượckhắchoạnhưmộtnhânvậtđạođứccao cảhàngđầu.Chúngtôimuốnkhắc
hoạhìnhảnhcủaôngkháchquanhơntrongmộtngữcảnhrộnghơntrongđó
ôngchỉlàmột
trongsốnhiềunhânvậtchứkhôngphảilànhânvậttrungtâmduynhất.
SựnghiệpcủaHồChíMinhtrongnhữngnămđóđóngvaitròmộtcầunốigiữaVi
ệtNamvà
QuốctếCộngSản3.Nghiêncứucủachúngtôisẽlàmrõtiếntrìnhquanhệnày,bắtđầu từviệc
QuốcTếIIIcốgắngkhuyếnkhíchvàđỡđầucáccuộccáchmạ
ngởcácthuộcđịachođếnthờikỳ
củacuộcđấutranhgiaicấpquốctếtừnăm1928đến1935,vàquaylạiphòngtràogiảiphóngdân
tộcbắtđầutừđầunhữngnămcủa
cuộcđạichiếnthếgiớilầnthứ2.
NhữngnămthángmàôngHồcóảnhhưởngnhấtchínhlànhữngnămthángcủamặttrândân
tộcthốngnhất.Còntrongnhữngnă
m1930sôngkhôngcóđượcảnhhưởngđángkểvàdođóđã
tạođiềukiệnđểnhữnglãnhđạokhácnhưTrầnPhú,HàHuyTập,TrầnVănGiầu,LêHồng

Phong,vàNguyễnVănCừchi
ếmlĩnhsựảnhhuởng.Tấtcảcáclãnhđạotrên,trừNguyễnVăn
Cừ,đềuđượchọctậpvàhuấnluyệntạiMoscow.ĐâycólẽlàcáchtiếpcậnnghiêncứuTop‐
downvềả
nhhuởnglãnhđạo,mộtxuhướngcóphầnlỗithờitrongnghiêncứulịchsử.Nhưng
trừphichúngtacóđầyđủtàiliệu,bằngchứngvềnhữngngườivànhữngtưtưởng
đãgiúphình
thànhnênchủnghĩadântộcởViệtNamthếkỷ20,màkhôngcầnđếnnhữngkiếnthứcvềnguồn
gốckinhtếvànhânchủnghọccủacáccuộcnổidậy
chốngthựcdân,thìkhunglịchsửcủachúng
tachỉmangtínhthuầntuýlýthuyết.
ĐểhiểuđượcmốiliênquangiữacácchínhsáchtạiMoscowvànhữngsựkiệnởViệtnamchúng
tôiđã
phảinghiêncứulạikỹlượngcáccuộctranhluậnvàtàiliệuchínhyếutrongviệcthiếtlập
cácchínhsáchcủaQuốcTếIIIđốivớicácnướcthuộcđịa.Mộttrong
nhữngthứquantrọngnhất
đólàcuộctranhluậnvềbảnluậncươngvềcácvấnđềdântộcvàthuộcđịacủaLêninnăm1920,
nămHồChíMinhranhậpĐảngCộng
sảnPháp.Mộtcuộctranhluậnquantrọngnữalàcuộc
tranhluậndiễnratừnăm1928đếnnăm1929,màcáctàiliệuvềchủnghĩacộngsảntạiViệtNam
thườngdiễngiảisai.Cuộctranhluậnvềcácchínhsáchcấptiếnhơnchophongtràocộngsản
quốctế,thaythếcácchiếnthuậtgiànhchocácnướcthuộcđịamàLeninđềra
năm1920.Đểphân
tíchquátrìnhcấptiếnhoácủaphongtràocộngsảntạiViệtnamnhữngnămcuốithậpniên20,
chúngtacầnxemxéttrìnhtựthờigianmàchínhsáchcủ
aQuốcTếIIIchuyểnsang“giaicấp‐