Thuốc gây độc cho gan docx

Thuốc gây độc cho gan


Phần lớn thuốc khi vào cơ thể chúng được chuyển hóa tại gan trước khi được đào
thải qua đường mật hoặc qua thận. Bình thường thuốc đưa vào cơ thể là chất
không độc, nhưng sau khi được chuyển hóa tại gan một số thuốc trở thành chất
gây độc với chính bản thân gan
Thuốc có thể gây độc cho gan ở các mức độ khác nhau từ nhẹ đến hoại tử rất nặng,
bệnh có thể cấp tính nhưng cũng có thể mạn tính. Bệnh thường xuất hiện trong
vòng từ 5 đến 90 ngày sau khi dùng thuốc, với biểu hiện rất khác nhau từ chán ăn
mệt mỏi cho đến vàng da, nước tiểu vàng, đau tức vùng gan, xuất huyết dưới da,
thậm chí có thể xuất hiện xuất huyết tiêu hóa, hôn mê gan, suy gan nặng dẫn đến
tử vong. Với sự ra đời của nhiều thuốc mới danh sách các thuốc gây độc cho gan
ngày càng dài thêm trong đó phải kể đến các nhóm thuốc như giảm đau hạ sốt,
thuốc kháng virus, thuốc điều trị lao…
1. Thuốc kháng retrovirus
Phần lớn các thuốc kháng retrovirus ức chế men transcriptase ngược hay kháng
protease, gây viêm gan. Tổn thương gan rất đa dạng từ nhiễm mỡ gan đến viêm
gan cấp , tiến triển bệnh có thể dẫn đến tử vong. Cơ chế gây độc rất đa dạng hoặc
do tạo thành các chất chuyển hóa gây phản ứng và ức chế chuyển hóa ở các thể hạt
trong gan, hoặc có thể tác động đến gan do kích động lại các bệnh viêm gan siêu
vi B và C.
2. Thuốc giảm đau hạ sốt: paracetamol (có tên khác là acetaminophen)
Đây là thuốc dùng phổ biến để điều trị giảm sốt. Thuốc gây độc cho gan tùy theo
liều sử dụng. Khi điều trị cần chú ý xem xét liều lượng gây độc cho gan. Với liều
nhỏ hơn 2-3 g/ngày paracetamol thấy an toàn và bệnh nhân chịu đựng được .
Khi dùng đường uống với liều lớn hơn 10-15 g sẽ đưa đến tổn thương gan nặng
thường sẽ tử vong , liều này dùng khi có ý định tự sát. Tổn thương gan do
paracetamol là dạng phổ biến của bệnh gan do thuốc. Ở người nghiện rượu , liều
paracetamol thông thường điều trị vẫn có thể gây độc cho gan , vì vậy phải cẩn
thận khi dùng paracetamol cho người nghiện rượu , không dùng nước uống có cồn

để uống paracetamol.
3. Thuốc chống lao
Như isoniazid, rifampicin, streptomycin… Đặc biệt là isoniazid (INH), từ giữa thế
kỷ 20 , INH là thuốc điều trị chính cho bệnh lao . Sự tăng men gan thấy xuất hiện
vài tuần sau khi bắt đầu điều trị lao khoảng 10-20% bệnh nhân dùng INH. Sự tăng
men gan này thường ở mức vừa phải và không liên quan dấu hiệu hay triệu chứng
bệnh gan.
Ở nhiều bệnh nhân tăng men gan tiếp tục dùng INH vẫn chịu đựng được và có thể
sau đó men gan lại trở về gần bình thường . Nếu có tăng men gan , ngưng dùng
INH thì men gan trở về bình thường trong vòng 1 - 4 tuần .
Tuy nhiên vẫn có ít bệnh nhân khi dùng INH có thể suy gan cấp ( có thể xảy ra
khoảng 0,1 % 2% bệnh nhân). Bệnh nhân lớn hơn 50 tuổi có nhiều nguy cơ bị
viêm gan khi dùng INH , bệnh nhân trẻ em ít khi có tổn thương gan xảy ra.
Bệnh nhân nữ bị ảnh hưởng nhiều hơn nam. Khi điều trị nên theo dõi kỹ để phát
hiện viêm gan do INH để ngưng điều trị kịp thời tránh ảnh hưởng nặng cho gan .
4. Vitamin A
Uống vitamin A quá nhiều là nguyên nhân gây ngộ độc gan phụ thuộc vào liều
lượng có thể đưa đến xơ gan. Uống thường xuyên liều lớn vitamin A (>25.000 đơn
vị /ngày) có thể gây ngộ độc mãn tính và tổn thương gan.
Tổn thương gan có thể xảy ra khi uống 15.000 - 40.000 đơn vị /ngày trong một
năm , nhưng liều cao hơn có thể ngộ độc trong vòng vài tháng. Tổn thương gan
nhiều hay ít tùy thuộc liều lượng và thời gian sử dụng.
Nhiều bệnh nhân có bệnh gan do vitamin A gây ra có khi không nhận thấy , chỉ
khi bác sĩ lâm sàng thấy có hiện tượng bệnh nhân dùng vitamin A kéo dài kèm
viêm gan mỡ, tăng áp lực tĩnh mạch cửa thì mới phát hiện ra. Người nghiện rượu
nguy cơ càng cao.
5. Một số nhóm thuốc khác
Nhóm thuốc điều trị nấm như nystatin, ketoconazole, fuconazole…
Nhóm thuốc kháng giáp trạng: PTU, MTU,…
Nhóm thuốc điều trị đái tháo đường: sulfamid, troglitazone, Rosiglitazole…

Nhóm thuốc điều trị bệnh tim mạch: amiodazon, methyldopa, quinidine…
Thuốc chống co giật: phenytoin, carbamazepin…
Thuốc điều trị rối loạn mỡ máu: các fibrat, các statin…
Các chất gây mê halogelhóa
Một số dược phẩm trị ung thư như Raltitrexed, Gemcitabin
Bên cạnh những tác dụng phụ của thuốc, chúng ta cũng cần chú ý một số yếu tố
làm tăng độc tính của thuốc đối với gan đó là
Rượu: rượu làm tăng độc tính của hầu hết thuốc đối với gan trong đó phải kể đến
paracetamol, isoniazid…
Có bệnh lý gan mật từ trước như viêm gan mạn tính, xơ gan…
Liều lượng của thuốc: một số thuốc dùng ở liều thấp thì an toàn nhưng dùng ở liều
cao hoặc quá liều sẽ gây ngộ độc cấp cho gan.
Sự tương tác giữa các thuốc làm tăng khả năng gây độc cho gan trong đó phải kể
đến sự phối hợip giữa isoniazid với rifampicin sẽ làm tăng độc tính của rifampicin
với gan.
Chính vì vậy, để dùng thuốc được an toàn, người bệnh cần hết sức tuân thủ hướng
dẫn, y lệnh của bác sỹ, không được lạm dụng thuốc và tự ý dùng thuốc, khi dùng
thuốc mà có biểu hiện như chán ăn sợ mỡ, nước tiểu sẫm màu, đau tức vùng gan
thì cần đến ngay các cơ sở y tế để được kiểm tra phát hiện và điều trị kịp thời.