Tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học vật lý pptx

Tổ chức hoạt động nhận thức của
học sinh trong dạy học vật lý
Mục tiêu giáo dục trong thời đại mới là không chỉ dừng lại ở việc
truyền thụ những kiến thức, kỹ năng có sẵn cho học sinh mà điều đặc biệt
quan trọng là phải bồi dưỡng cho họ năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết
vấn đề, để từ đó có thể sáng tạo ra những tri thức mới, phương pháp mới,
cách giải quyết vấn đề mới, góp phần làm giàu thêm nền kiến thức của nhân
loại.
Mục tiêu giáo dục trong thời đại mới
Mục tiêu giáo dục trong thời đạimới là khôngchỉ dừng lại ở việc truyềnthụ
những kiến thức, kỹ năng có sẵn cho họcsinhmà điều đặcbiệt quantrọng là phải
bồi dưỡngchohọ năng lực sáng tạo, nănglực giải quyết vấn đề, để từ đó có thể
sáng tạo ra nhữngtri thức mới,phươngpháp mới, cáchgiải quyếtvấn đề mới, góp
phần làm giàu thêm nềnkiếnthức củanhân loại. Vì vậy việc dạyhọc nói chung và
dạy họcvật lý nói riêngcần phải đổi mới mạnh mẽ về nội dung và phương pháp,
nhất là đổi mới phươngpháp dạy và họcsao chovai trò tự chủ của học sinh trong
hoạt động xâydựng kiến thức ngày một nângcao, để từ đó năng lực sáng tạo của
họ được bộclộ và ngày càng phát triển. Để đạtđược điều đó, trong quátrình dạy
học ở trường phổ thông cần phải tổ chức sao chohọc sinh được thamgiavào quá
trìnhhoạt động nhận thức phỏng theo hoạt độngcủa các nhà khoahọc, quađó
ngoài việc có thể giúphọc sinh trangbị kiến thức cho mình, đồngthời còn cho họ
được tậpluyện hoạt độngsángtạo khoahọc, rèn luyệnnăng lựcgiải quyết vấn đề
để sau này họ đáp ứng được những đòi hỏicao trongthời kỳ mới.
Bản chất của quá trình dạy học hiện đại
Để đạt đượcmục tiêu giáo dục,chiến lược dạyhọc, phươngphápdạy học
mớihiện nay được xây dựng trêntinh thần dạy họcgiải quyết vấn đề thông qua
việc tổ chức chohọc sinh hoạtđộng tự chủ chiếmlĩnh kiến thức màcơ sở của nólà
hai lýthuyết phát triển nhậnthức củaJean Piaget (1896-1980) và LépVưgôtski
(1896-1934). Việc học tậpcủa họcsinhcó bản chấthoạt động,thông qua hoạt
độngcủa bảnthân mà chiếm lĩnhkiếnthức, hình thành và pháttriển năng lực trí
tuệ cũng như quan điểmđạo đức, thái độ.Như vậy, dạy học là dạy hoạtđộng.

Trongquá trìnhdạy học,học sinh là chủ thể nhận thức, giáo viên có vai tròtổ chức,
kiểmtra, định hướnghoạt động học tậpcủa họcsinh theomột chiến lược hợp lý
sao chohọc sinhtự chủ chiếmlĩnh, xây dựng trithức. Quá trình dạy họccác tri
thức thuộc mộtmôn khoahọc cụ thể được hiểu là quá trình hoạtđộng củagiáo
viên và của học sinh trong sự tương tác thống nhất biện chứngcủa ba thành phần
trong hệ dạyhọc baogồm: Giáo viên, học sinh và tư liệu hoạt động dạy học.
Hoạt động dạy và hoạt động học
Hoạt độnghọc của học sinhbao gồm các hànhđộng với tư liệu dạy học, sự
trao đổi,tranhluận với nhau vàsự trao đổi với giáo viên.Hành độnghọc của học
sinh với tư liệu hoạt động dạyhọc làsự thích ứng của học sinh với tình huốnghọc
tập đồng thời là hành động chiếm lĩnh,xây dựng tri thứccho bản thân mình. Sự
trao đổi,tranhluận giữa học sinhvới nhauvà giữahọc sinhvới giáo viênnhằm
tranh thủ sự hỗ trợ xã hội từ phía giáo viên và tập thể học sinh trong quá trình
chiếm lĩnh tri thức. Thôngquacác hoạtđộng củahọc sinhvới tư liệu họctập và sự
trao đổi đó mà giáo viên thu được những thông tin liên hệ ngượccần thiết chosự
định hướng của giáo viênđối với học sinh.
Hoạt động của giáoviên bao gồm hành động với tư liệu dạy họcvà sự
trao đổi,địnhhướng trựctiếp vớihọc sinh. Giáo viên là người tổ chức tư liệu hoạt
độngdạy học, cung cấp tư liệu nhằm tạotình huống chohoạt độngcủa họcsinh.
Dựa trên tư liệu hoạtđộng dạy học, giáo viên có vaitrò tổ chức, kiểm tra, định
hướnghoạt động củahọc sinh với tư liệu học tập và định hướng sự trao đổi, tranh
luận của học sinhvới nhau.
Tóm lại, theoquan điểm hiệnđại thì dạy học là dạygiải quyếtvấn đề,
quá trìnhdạy - học bao gồm "một hệ thống các hànhđộngcó mục đích của giáo
viên tổ chức hoạtđộngtrí óc vàtay chân của họcsinh, đảm bảo chohọc sinh chiếm
lĩnh đượcnội dungdạy học, đạt đượcmục tiêu xác định".Trong quá trìnhdạy học,
giáo viêntổ chức định hướng hành động chiếmlĩnh tri thức vậtlý của họcsinh
phỏngtheo tiếntrìnhcủa chu trình sáng tạo khoahọc. Như vậy, chúng ta có thể
hình dung diễn biến của hoạtđộng dạy học như sau:
- Giáo viên tổ chứctình huống(giao nhiệm vụ cho họcsinh): học sinh

hăng háiđảm nhận nhiệm vụ,gặp khó khăn,nảy sinh vấnđề cần tìm tòi giải quyết.
Dưới sự chỉ đạocủa giáo viên,vấn đề được diễn đạt chính xác hóa, phù hợp với
mục tiêu dạy học và cácnội dung cụ thể đã xác định.
- Học sinh tự chủ tìm tòi giải quyết vấn đề đặt ra. Với sự theodõi, định
hướng,giúp đỡ của giáo viên, hoạt động học của học sinhdiễn ratheo mộttiến
trìnhhợp lí, phù hợp với nhữngđòi hỏi phương pháp luận.
- Giáo viên chỉ đạosự trao đổi, tranhluận củahọc sinh,bổ sung, tổng
kết,khái quát hóa, thể chế hóa tri thức, kiểm tra kết quả học phù hợp vớimụctiêu
dạy họccác nội dung cụ thể đã xác định.
So sánh ưu, nhược điểm giữa trắc
nghiệm khách quan và tự luận
Hiện nay, phương thức kiểm tra ở các môn Vật lý, Hóa học, Sinh học,
Tiếng Anh thường sử dụng là trắc nghiệm khách quan. Tuy nhiên, phương
thức này vẫn có những nhược điểm cố hữu của nó . Chúng ta sẽ tìm hiểu
những ưu điểm và nhược điểm của nó so với phương thức kiểm tra bằng tự
luận để có thể vận dụng vào kiểm tra đánh giá học sinh một cách tích cực,
khách quan nhất.
Trắc nghiệm
khách quan
Tự luận
Chấm bài nhanh,
chính xác và khách quan.
Chấm bài mất nhiều
thời gian, khó chính xác và
khách quan
Có thể sử dụng các
phương tiện hiện đại
trong chấm bài và phân
tích kết quả kiểm tra.
Không thể sử dụng các

phương tiện hiện đại trong
chấmbàivàphântíchkếtquả
kiểm tra. Cách chấm bài duy
nhất là giáo viên phải đọc bài
làm củahọc sinh.
Có thể tiến hành
kiểm tra đánh giá trên
diện rộng trong một
khoảng thời gianngắn.
Mất nhiều thời gian để
tiến hành kiểm tra trên diện
rộng
Biên soạn khó, tốn
nhiều thời gian, thậm chí
sử dụngcác phầnmềmđể
Biên soạn không khó
khăn và tốn ít thời gian.
trộn đề.
Bài kiểm tra có rất
nhiều câu hỏi nên có thể
kiểm tra được một cách
hệ thống và toàn diện
kiến thức và kĩ năng của
học sinh, tránh được tình
trạng học tủ, dạy tủ.
Bài kiểm tra chỉ có một
số rất hạn chế câu hỏi ở một
số phần, số chương nhất định
nên chỉ có thể kiểm tra được
một phần nhỏ kiến thức và kĩ

năng của học sinh , dễ gây ra
tình trạng họctủ, dạy tủ.
Tạođiềukiệnđể HS
tự đánh giá kết quả học
tập của mình một cách
chính xác.
Học sinh khó có thể tự
đánh giá chính xác bài kiểm
tra của mình.
Không hoặc rất khó
đánh giá được khả năng
diễn đạt, sử dụng ngôn
ngữ và quá trình tư duy
của học sinh để đi đến
câu trả lời.
Có thể đánh giá đượcc
khả năng diễn đạt, sử dụng
ngôn ngữ vàquá trình tư duy
củahọcsinh để điđếncâutrả
lời.Thể hiệnở bàilàm củahọc
sinh
Không góp phần
rèn luyện cho HS khả
năng trình bày, diễn đạt ý
kiến của mình. Học sinh
khi làm bài chỉ có thể
chọn câu trả lời đúng có
sẵn.
Gópphầnrènluyệncho
học sinh khả năng trình bày,

diễn đạtý kiến của mình
Sự phân phối điểm
trảitrênmộtphổ rất rộng
nên có thể phân biệt
Sự phân phối điểm trải
trên một phổ hẹp nên khó có
thể phân biệt được rõ ràng
được rõ ràng các trình độ
của HS.
trình độ của họcsinh.
Chỉ giới hạn sự suy
nghĩ của học sinh trong
một phạm vi xác định, do
đó hạn chế việc đánh giá
khả năng sáng tạo của
học sinh.
HS có điều kiện bộc lộ
khả năng sáng tạo của mình
một cách không hạn chế, do
đó có điều kiện để đánh giá
đầy đủ khă năng sáng tạo của
học sinh.