Quan niệm về vai trò nhà nước, kế hoạch hóa trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ppt

Quan niệm về vai trò nhà nước, kế hoạch hóa
trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN


Nghiên cứu lịch sử các học thuyết kinh tế thấy rằng: một trong những nội dung
quan trọng mà các nhà kinh tế bàn đến là vai trò của nhân tố thị trường và nhân tố
Nhà nước trong điều hành quản lý nền kinh tế. Bởi lẽ, vấn đề nhà nước và thị
trường là mối quan tâm hàng đầu của nhiều nhà nghiên cứu kinh tế trong nhiều
thập kỷ qua, không những ở nước ta mà ở cả nhiều nước trên thế giới, vì muốn tìm
tòi mô hình quản lý kinh tế vĩ mô thích hợp và có hiệu quả hơn.
Đối với một nền kinh tế đặc thù như nước ta: nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN thì giải quyết mối quan hệ giữa thị trường và nhà nước trong điều tiết,
quản lý nền kinh tế cũng còn nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn phải nghiên cứu.
Chẳng hạn như :
- Thứ nhất, Sử dụng cơ chế thị trường đến đâu và như thế nào để phát huy được
mặt tích cực và hạn chế mặt tiêu cực của nó.
- Thứ hai, Với chức năng quản lý kinh tế của Nhà nước thì kế hoạch hóa được sử
dụng như là một trong những công cụ quản lý kinh tế vĩ mô như thế nào để đạt
được tăng trưởng lâu bền và đảm bảo được định hướng XHCN.
Ngày nay, kế hoạch hóa (KHH) được hiểu theo nghĩa rộng nhất bao gồm toàn bộ
các hành vi can thiệp một cách có chủ định của Nhà nước vào nền kinh tế để đạt
được những mục tiêu đã đề ra.
Bản chất, nội dung của KHH hoàn toàn phụ thuộc vào vai trò của Nhà nước trong
nền kinh tế thị trường (KTTT).
Quan niệm về Nhà nước trong nền KTTT định hướng XHCN khác hẳn trong nền
kinh tế tập trung - bao cấp: nếu trước đây Nhà nước là cho phép và quyết định
(theo cơ chế xin - cho), thì ngày nay là Nhà nước tạo khung khổ pháp luật để mọi
công dân tự do kinh doanh theo pháp luật và hỗ trợ giúp đỡ, đồng thời giám sát để
doanh nghiệp và dân doanh hoạt động sản xuất - kinh doanh có hiệu quả.
Kế hoạch hóa trong nền KTTT định hướng XHCN cũng khác với KHH trước đây:
nếu trước đây kế hoạch chỉ giới hạn trong phạm vi khu vực kinh tế nhà nước, thì

bây giờ kế hoạch phải bao hàm tổng thể nền kinh tế quốc dân với nhiều thành
phần kinh tế và phải nhấn mạnh đến vấn đề quy hoạch, chiến lược phát triển kinh
tế - xã hội v.v
Nhìn nhận kế hoạch hóa với tư cách là một chức năng cơ bản của quản lý kinh tế,
thị trường với tư cách là một lĩnh vực hoạt động của đời sống kinh tế - xã hội thì
mối quan hệ giữa kế hoạch và thị trường có thể hiểu theo cách thị trường vừa là
đối tượng, vừa là cơ sở của kế hoạch hóa. Nghị quyết Hội nghị Trung ương Đảng
lần 6, khóa VI khẳng định: "Trong nền kinh tế hàng hóa có kế hoạch, thị trường
vừa là một công cụ vừa là một đối tượng của kế hoạch hóa".
Sự phát triển nền kinh tế hiện nay lệ thuộc rất nhiều vào những yếu tố môi trường,
chứ không chỉ lệ thuộc vào sự điều hành và mong muốn của Chính phủ. Ví dụ như
môi trường khu vực, môi trường quốc tế, môi trường địa kinh tế, môi trường thiên
nhiên v.v Vì thế, các mục tiêu trong kế hoạch chỉ mang tính dự báo, tính định
hướng và kế hoạch không bao gồm kế hoạch sản xuất - kinh doanh của các doanh
nghiệp.
Thứ ba, Thị trường là khách quan, kế hoạch là sản phẩm chủ quan của Nhà nước,
của ngành, của địa phương Vậy thì xử lý mối quan hệ giữa cái khách quan và cái
chủ quan ở đây như thế nào cho phù hợp trong một cơ chế để phát huy tác dụng
cao nhất ?
Nói tạo "một sân chơi bình đẳng" cho các chủ thể kinh tế thuộc các thành phần
kinh tế khác nhau, vậy Nhà nước điều khiển "sân chơi" đó như thế nào để vừa
không hạn chế sự thi thố tài năng của các chủ thể kinh doanh, lại vừa không làm
chệch hướng XHCN của nền kinh tế, đảm bảo sự thỏa đáng giữa tăng trưởng, phát
triển kinh tế với công bằng xã hội ?
Nhìn nhận kế hoạch hóa và thị trường với tư cách là công cụ điều tiết kinh tế vĩ
mô của nhà nước, thì thực chất của vấn đề KHH và cơ chế thị trường được coi là
sự kết hợp giữa điều khiển trực tiếp bằng kế hoạch hóa và điều khiển gián tiếp
thông qua cơ chế thị trường đối với các hoạt động trên thị trường cũng như đối với
các hoạt động kinh tế trong xã hội.