Những vụ nổ khủng khiếp nhất lịch sử địa cầu potx

Những vụ nổ khủngkhiếp
nhấtlịch sử địa cầu
Vụ phuntrào của siêu núi lửa Toba cách đây 74.000năm thật lớn – nhưng
khôngphải là sự kiện lớn nhất trong lịchsử trái đất. Dưới đây,chúng tôi điểm qua
một số vụ nổ khủng khiếp nhất tronglịch sử địa cầu.
Sự kiện Tunguska
Một trong những vụ nổ khét tiếngnhất củathế kỉ 20 xảy ra lúc 7:14 sáng
ngày 30 tháng 6 năm 1908.Tại thời điểm đó, một cái gì đó đã phát nổ với sức
mạnhkhủng khiếptrên dòng sông Tunguska ở Siberia,Nga.
Làn sóngxung kích sinh ra làm san phẳng cây cối trong một khu vực rộng
2000 kmvuông,và những người ở cách xa hàng chục kmbị đánh trượt chân khỏi
mặtđất.
Vụ nổ trên, được ước tính tươngđương với khoảng 15 megatonthuốc nổ
TNT,thườngđược quycho là domột thiênthạch bề ngangvài chục mét phát nổ
trong bầu khí quyển tầng trung.
Nhưng cuộc tranhluận vẫn chưa dứt vànhững khả năng khác, thí dụ như
methanedưới lòngđất, vẫnđã và đang được nghiên cứu.
Nếu nó đúng là một thiênthạch, thì nó chỉ là một trẻ ranhso với các chuẩn
trong lịch sử - như chúngta sẽ thấy.
Tsar Bomba
Vụ nổ nhân tạo lớn nhất củamọi thời đại là vụ nổ vàotháng 10năm 1961
của quả bom khinh khí Tsar Bomba. Loại vũ khí do Liên Xôchế tạo này đã phát nổ
trên quần đảo NovayaZemlya ở ngoài khơi miềnbắc nước Ngavới lóe sáng có thể
nhìn thấy từ xa 1000 km. Những cánhcửa sổ ở xa 900kmbị vỡ, vàđám mây hình
nấm bốclên cách mặt đấtđến64 km.
Sau này,một vị kháchchứngkiến sự kiện trên, nói: “Mặt đất trên đảo rung
chuyển và bị san phẳng đếnmức trông nó như một sân trượt băng”.
Vụ nổ trên có thể còn lớn hơn nữa: TsarBombaban đầu được dự tínhtạo ra
một vụ nổ 100 megaton, nhưng nó đã đượcthiết kế lạiđể giảm lượng bụi phóng xạ
sinh ra. Trong sự kiện trên, có lẽ nó đã mang lại 57 megaton – gần bằng bốnlần
sức phá hủy của thiên thạchTunguska.

Có vẻ như chúng tasẽ không bao giờ chế tạo được một thứ vũ khí hạt nhân
nào có sức mạnhhơn nữa. Loại vũ khí hạt nhân này rất nặng, giải phóngquá nhiều
bụi phóng xạ, và trong mọi trường hợpcòn phát ranhiều nănglượng phá hủycủa
chúng vào trong không gian.Việc némbom trảithảm một khu vực với nhữngquả
bom nhỏ thật sự gâyphá hoại nhiều hơn.
(Ảnh:Russia State)
Krakatoa
Một trong những vụ nổ nổi tiếng nhất – và lớn nhất –trong lịch sử cận đại là
vụ phuntrào năm 1883củaKrakatoa, một đảo núi lửa trong quần đảo Sunda, một
dãy đảo hẹp thuộc vùng biến giữa đảo Java của Indonesia và đảo Sumatra.
Sau hàng tháng hoạt độngleo thangkhông nghỉ, ngọnnúi lửa phuntrào vào
cuối tháng8. Vào cái ngày dữ dộinhất, 27tháng 8, xảy rabốn vụ nổ kinh khủng, có
thể nghethấy ở xa 4000km. Hàng chụcnghìnngười bị chết và nhiềungười bị
thương;các thủy thủ trên quần đảo Sunda,chẳng hạn, đã bị điếctai. Bản thân
Krakatoa hầu như bị phá hủy,mặc dù những đợt phuntrào sauđó đã tạo ra một
hònđảo mới ở ngaychỗ đảo cũ.
Đến đây,chúng ta phải chuyển quy mô. Những vụ phunnúi lửađược đo theo
Chỉ số Nổ Núi lửa (VEI), tăng từ 0 (yếu nhất) đến 8 (mạnhnhất). Mỗi bậctrên
thangđo này biểu diễn một sự tăng 10 lần tác dụng nổ. Krakatoa, đượcxếp hạng 6
theo thangVEI, tươngđương với khoảng 200 megaton TNT- ít nhất là bằng ba lần
Tsar Bomba.
(Ảnh:Everett Collection / Rex Features)
Núi Tambora
Chỉ một vụ nổ trong lịch sử gần đây được xếp mức 7theo thang đo Chỉ số Nổ
Núi lửa –lớn hơn Krakatoa10 lần. Đó là ngọn Tambora, trên đảo Sumbawaở
Indonesia. Tamborabắt đầu gây chú ý vào năm 1812, gâyra cơn phun trào đại
hồng thủy vàotháng 4năm 1815.
Vụ nổ thổitung lượng tro bụi khổng lồ vào khíquyển, làm lạnh đi nhiệt độ
toàncầu trong vài tháng sau đó.Hệ quả là năm sau đó – 1816– trở nên nổi tiếnglà
“năm không có mùa hè”.

Tamboralà sự kiện núi lửa lớntrong160 năm. Chỉ khicác nhà khoahọc,
nghiêncứu mối liên hệ giữa núi lửa và khí hậu, khảo sát những lớp tro bụi tìm thấy
trong lõi băng Greenland thì sự thật mới được phơi bày: khôngcó sự kiệnphun
trào núi lửa nào kể từ 1815 ném ra nhiều nhiều trobụi hơn so với Tambora.
(Ảnh:NASA EarthObservatory)
Hồ Taupo
Ngày nay,Hồ Taupoở New Zealand là một vùng nướcthanh bình của cá tôm
và đượckhách bộ hành yêuthích thưởng ngoạn. Nhưng cáchđây 26.500 năm, khi
vùng này nằmtrong khuvực thuộc một đợt phun núi lửa lớn baophủ khắpĐảo
Bắc vớitro bụi vàđá dày 200 mét, thì mọi thứ khác hẳn. Hồ nước ngày naynằm
trong hõmchảo của ngọn núilửa.
Cái gọi là đợt phun Oruanui là sự kiến núi lửa gần đây nhất được xếp hạng
cực đại 8 trong thang VEI –mạnh hơn Tambora 10 lần, và lớn hơn Krakatoa 100
lần. Chỉ có 47 vụ phun trào “siêu khổng lồ” như thế từng xảy ratrong suốt lịch sử
địa cầu.
Tauposau đó vẫn tiếp tục sôi sục, với hơn20 vụ phuntrào nhỏ hơn được
biết kể từ Oruanui.bức ảnhtrên chụp đợtphun vàotháng 6 năm1996 của ngọn
Ruapehu thuộcTaupo.
Ngọn núi lửa cólẽ cũng đã làmtuyệt chủngloài moa, loài chim to lớn không
biết baycủa New Zealand.
(Ảnh:Albert Aanensen / NaturePictureLibrary / RexFeatures)
Hồ Toba
Trongnhững nămgần đây, các nhà nghiêncứu núi lửa đã bắt đầu nóitới
nhữngvụ phun tràocó sức mạnh vượtxa nhữngngọn núi lửa cỡ “cây nhà lá vườn”.
Những “siêu núi lửa” như vậy liên quan đến những đợt phuntrào giảiphónghơn
1000 kmkhối vật liệu.
Vụ phuntrào Oruanuicó lẽ đã giải phóng 2800kmkhối đá nóng, trovà bụi
cách đây 70.000 năm trước. Nhưng một ứngcử viên chắc chắnhơn cho nhà vô
địchlà vụ phuncủa núi lửa Tobathuộc Sumatra.
Giống như vụ phunnúi lửa Oruanui,nó hìnhthành nên mộthõm chảo khổng

lồ, ngày nay một phần chứa nước tạonên một cái hồ. Lượng khủng khiếp gồm bụi
và tro bơm vàibầu khí quyển được tin là đã làm lạnh đáng kể cả thế giới, và có lẽ là
nguyêndo cho sự suy giảm dân số vào thờigian đó.
(Ảnh:NASA)
Siêu núi lửa Yellowstone
Nằm bên dưới thẳngcảnh tuyệt đẹp của Công viên quốc giaYellowstoneở
Mĩ là mộtcon quái vật. Một mớ đá nóng tan chảy dânglên từ sâu bên trong lòng
đất được cho là đã gây ra nhữngvụ nổ lớnmột cáchđều đặn, mộtsố vụ đủ lớnđể
được xemlà siêu núi lửa.
Điểm nóngYellowstone đã phuntrào ba lần trongvài triệu nămqua. Vụ
phun đỉnh Huckleberrycách đây 2,1 triệu năm–gần lớn như vụ phun Toba– tạo
ra lòngchảo IslandPark. Một vụ phunnhỏ hơn,nhưng không hẳn không phải là
siêu núilửa, tạo nên lòngchảoCái nĩa Henrycách đây1,3triệu năm,vàvụ phun
Thung lũng Dungnham cáchđây 640.000năm tạo nên lòngchảo Yellowstonengày
nay.
Đợt phuntrào thứ nhất và thứ baphủ tro bụi lên đaphần Bắc Mĩ. Tranh luận
vẫn tiếp tục diễn ra về khả năng cái tương tự có thể xảy ra lầnnữa.
(Ảnh:WestEnd61 /Rex Feature)
La Garita
Có lẽ là núi lửađơnlớn nhất tronglịch sử tráiđất,sự phun trào của LaGarita,
thổi tung 5000 kmkhối vật liệu lên khỏi bề mặt Tráiđất, cáchnaykhoảng27 triệu
năm.
Một khuvực rộnglớn đã bị phá hủy, vàphần lớn đa núi lửa thu được ngày
nay vẫn còn nhìn thấy ở nơi hiện naygọi là Colorado.
Vụ phuntrào dườngnhư đã bắt đầu với việc núi lửa xé toạc những chồng đá
bề ngang lên tới2 mét, trước khigiải phóng dòng dungnham khủng khiếp.
Thật maycho chúng ta, siêunúi lửa La Garita ngàynay đã yênnghỉ.
(Ảnh:Kennan Harvey / Getty)
Chicxulub
Với nhữngvụ nổ còn lớn hơn cái những ngọn núi lửacó thể manglại, chúng

ta hãytrở lại với nhữngva chạm vũ trụ.
Bên dưới thị tứ Chicxulub thuộcbán đảo Yucatáncủa Mexico, chôn vùi dưới
lớp trầmtích 65 triệu năm tuổi, là một miệnghố bề ngang 180km. Ảnhtrên là bản
đồ trườnghấp dẫndo máy tínhtạo ra của miệng hố.
Nó có nguyên nhân do mộttiểu hành bề ngang chừng 10 kmđã lao vào hành
tinh chúng ta cách nay 65triệu năm –vụ vachạm thiên thạchlớnnhất trong hàng
tỉ năm qua,với một sức nổ lên tới chừng 100triệumegaton.
Đa số các nhà cổ sinh vật học tán thành rằng vụ va chạm này là nguyên nhân
gây ra sự tuyệt chủngcủa loàikhủnglong cách nay 65 triệu nămtrước, mặcdù
một số người vẫn tiếp tục không tán thành. Kẻ sátthủ thật ra không phải làvụ nổ,
mà là sự phá hoạisinhthái do đám mây bụi sinh ra sauđó. VàChicxulub có lẽ
khôngphải là vụ nổ duynhất nhắm vào loài khủng longxấu số trong khoảngthời
gian trên.
(Image:Virgil L. Sharpton /Đại học Alaska /Fairbanks/ NASA)
Vụ va chạm tiền định
Vụ va chạm thảm khốc nhấttừng xảy ra với Trái đất có lẽ xuất hiện khinó
còn rất trẻ, chừng 4,5 tỉ năm trước đây. Lúc ấy, hệ mặt trời mới hình thành và bề
mặtTrái đất vẫnđangnguội đi từ trạng thái tan chảy ban đầucủanó. Cứ như là
tiền định,cú va chạm xảy racùngmột hành tinh thứ hai, nặng chừng một phần
mười so với Trái đất.
Vật thể này, đặt tênlà Theia,dường như chạm vàoTrái đất ở tốcđộ khá
chậmsovới những vụ va chạm tiểu hành tinh kiểunhư Chicxulub,và có lẽ ở một
góc xiên.Nhưng kích thước tolớn của nóđã thật sự làm thổi tung ramột mảng lớn
vật liệu.
Phần lớn lớp baovà lớp vỏ của cả haihànhtinh bị thổi tung vào trong không
gian, đồngthời lõi sắt của Theiaco lại thành lõi Trái đất. Trong một thế kỉ - một
chớp mắt trongthang đo địa chất – vậtchất phun trào đã cụm lại với nhau hình
thành nên mộtthế giới mới: mặt trăng của chúng ta.
Việc so sánh đá mặt trăng và đá địa cẩuủnghộ cho lí thuyết vụ vachạm lớn–
mặc dùnó vẫn cònđược hiểubiết nghèonàn, và không không phải ai cũng đồng ý

là nó đã xảy ra.
(Ảnh:NASA / GSFC)
Những vụ va chạm trong tương lai
Không bất hạnh chonền hòa bình của chúng ta, những vụ nổ rungchuyển
Trái đấtkhông hẳnlà cái đã thuộc về quákhứ.
Kho vũ khí hạt nhâncủa thế giới có tới23.000vũ khí (ảnh trên làmột loại
trong số đó) có tổng sức pháhủy lên tới hàng nghìn megaton.Khả năngxảyra
nhữngvụ nổ này đã giảm đi kể từ khi kết thúc chiến tranhlạnh,nhưng vẫncòn cao.
Ngoàivô số núi lửa “bìnhthường”,người ta đã nhậnra sáungọnsiêu núi lửa:
Taupo, Tobavà Yellowstone,cộng với lòngchảo Alles ở New Mexico, Thunglũng
Dài ở California vàlòng chảo Airaở vịnh Kagoshima, Nhật Bản.Chúng khôngthể
dự báoxácthực cóbất kì ngọnnào trongsố chúng sẽ nổ trở lại hay không,và nổ
khi nào. Sự may mắn của chúngta có lẽ khôngphải là mãi mãi, nhưngdẫu saocũng
may mắn đến hàng chụchay hàng trăm nghìn năm rồi.
Như đối với những vụ va chạm vũ trụ, có đến nửa triệu tiểu hànhtinh đã biết
và 12 nghìn tỉ sao chổi sẽ không bao giờ tiến đến gầnTrái đất. Chỉ hai tiểu hành
tinh được xếp hạnglà có khả năng va chạm vớihànhtinh chúngta: một vào năm
2048 vàmột vàonăm 2880. Nhưng cả hai vụ va chạm đều chỉ xếp mức 1 trên
thangđo mức độ nguyhiểm va chạm Torino, thangnày có giá trị từ 0 đến 10,nên
chúng ta cũngkhông nên longại gì nhiều rằng mìnhsẽ chịuchung số phận như loài
khủng long.