Báo cáo nghiên cứu khoa học: " NÂNG CAO TRỊ SỐ OCTAN CỦA XĂNG MOGAS 92 BẰNG PHỤ GIA FERROCENE VÀ ETANOL" docx

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010

53
NÂNG CAO TRỊ SỐ OCTAN CỦA XĂNG MOGAS 92
BẰNG PHỤ GIA FERROCENE VÀ ETANOL
ENHANCEMENT OF THE OCTAN NUMBER OF GASOLINE MOGAS 92
BY ADDING FERROCENE AND ETANOL ADDITIVES

Đào Hùng Cường
Trường Đại học Sư phạm,
Đại học Đà Nẵng
Nguyễn Đình Thống
Công ty Xăng dầu khu vực V-
Đà Nẵng
Trương Quốc Hưng
Trường Cao đẳng Nghề
kỹ thuật công nghệ Dung Quất


TÓM TẮT
Ô nhiễm khí thải từ các loại xe cơ giới là nguồn gây ô nhiễm môi trường không khí lớn
nhất và nguy hại nhất, đặc biệt là đối với khu vực đô thị. Cùng với sự phát triển của ngành năng
lượng thế giới, ngành dầu khí Việt Nam ngày càng lớn mạnh, trong đó việc cung cấp xăng dầu
với chất lượng cao, giảm thiểu ô nhiễm môi trường trên thị trường rấ
t quan trọng. Bài báo trình
bày những kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao trị số octan của xăng có trị số octan thấp MO92
thành xăng có trị số octan cao hơn và làm giảm hàm lượng khí thải ô nhiễm môi trường. Với
phụ gia Ferrocene (pha 16mg/l) và etanol (4% thể tích) pha vào xăng MO92 làm tăng trị số
octan lên 2.6 đơn vị octan nhưng các chỉ tiêu như hàm lượng Fe, oxy, benzen, độ ổn định oxy
hoá vẫn đảm bảo phù hợp với TCVN 6776:2005.
ABSTRACT

Air pollution from vehicle fumes is the most serious problem, especially in big cities.
Together with the development of the world energy industry, the energy industry of Vietnam has
also grown. One of the most important roles of Vietnam’s energy industry is to provide high-
quality gas in order to reduce air pollution. The article presents research results to enhance the
octane number of imported gasolines such as MO92 and reduce air pollution. An Addition of
Ferrocene (mixed 16mg/l) and etanol (4% volume), mixed with MO92 gasoline has increased
the octan rating to 2.6, and such specifications as iron, oxy, benzen, oxydation stability contents
are still suitably ensured in accordance with the Vietnamese standard 6776:2005.

1. Mở đầu
Ngày nay, nhu cầu sử dụng nhiên liệu và sản phẩm dầu mỏ phát triển mạnh dẫn đến
phát sinh nhiều vấn đề cần được giải quyết như: nhiên liệu ngày càng cạn kiệt, và sử
dụng xăng chất lượng kém, nạn ô nhiễm môi trường do khí thải động cơ ngày càng gia
tăng, sự hao tổn công suất, tuổi thọ động cơ càng nhanh. Tất cả các điều này đang đòi
hỏi các nhà khoa học phải nghiên cứu tìm ra các biện pháp nhằm góp phần giải quyết
các vấn đề còn tồn tại trong lĩnh vực sản xuất và sử dụng nhiên liệu.
Một trong các hướng nâng cao chất lượng sử dụng các sản phẩm dầu mỏ là phải tìm
ra các loại phụ gia phù hợp để thúc đẩy quá trình cháy tốt hơn, hoàn toàn hơn cho nhiên
liệu. Nhiên liệu sinh học ngoài chức năng như một ph
ụ gia, tăng cường oxy cho quá
trình cháy, nó có thể thay thế nhiên liệu khoáng đang ngày càng cạn kiệt, bởi đây là
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010

54
nhiên lịêu có thể tái sinh và nuôi trồng được. Việt Nam nằm trong vùng nhiệt đới, với
hàng trăm loại thực vật khác nhau như: sắn, ngô, mía , sẽ là nguồn cung cấp nguyên
liệu vô tận cho quá trình sản xuất nhiên liệu như etanol, metanol [1].
Hiện nay tại Việt Nam nhà máy lọc dầu Dung Quất đã đi vào hoạt động, nhiên liệu
xăng thành phẩm sản xuất ra chủ yếu là xăng MO92 một phần là MO95 và MO90 [6],
[7]. Vấn đề nâng cao trị số octan xăng MO92 lên MO95 đã được các đơn vị ngành dầu

khí quan tâm, nhưng cho đến nay vẫn chưa được thực thi áp dụng. Các đơn vị sản xuất
etanol trong nước chỉ quan tâm đến việc pha etanol vào trong xăng chứ chưa nghiên cứu
đến việc pha thêm một phụ gia khác để đảm bảo đạt tiêu chuẩn về chỉ tiêu trị số octan
và phù hợp với TCVN của xăng không chì TCVN 6776:2005. Bài báo này chúng tôi
công bố một số kết quả đạt được về nghiên cứu công nghệ phối trộn xăng với ferrocene
và etanol nhằm nâng cao chỉ tiêu trị số octan của xăng.
2.Nguyên liệu và phương pháp nghiên cứu
2.1. Nguyên liệu
- Nguồn xăng MO92 của Nhà máy lọc dầu Dung Quất
- Etanol sản xuất tại Đức Giang: hàm lượng etanol (% thể tích) 99.5%
- Chất phụ gia Ferrocene [Fe(C
5
H
5
)
2
] của Công ty Tây Nam Việt – TP Hồ Chí Minh
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1.Qui trình pha chế
Mẫu xăng MO92 thí nghiệm được phối trộn với chất phụ gia Ferrocene và etanol
99.5% với những khối lượng và thể tích khác nhau. Sau khi khuấy đều tạo dung dịch
đồng nhất, mẫu được lưu giữ trong hệ thống làm lạnh từ 0 ÷ 4
o
C sau đó tiến hành phân
tích các chỉ tiêu hóa lý quan trọng nhất của xăng để tìm ra tỷ lệ phối trộn tốt nhất [4], [6].
2.2.2. Phương pháp phân tích hàm lượng Fe
Mẫu xăng được xử lý với dung dịch brom và pha loãng với metyl isobutyl
ketone. Xác định hàm lượng sắt trong mẫu bằng thiết bị quang phổ hấp thụ nguyên tử,
sử dụng ngọn lửa không khí – axetylen tại bước sóng 279,5nm và các chuẩn được chuẩn
bị từ chất chuẩn cơ sắt.

2.2.3. Phương pháp phân tích độ ổn định oxy hoá
Mẫu được oxy hoá trong bom đã nạp đầy oxy ngay từ đầu ở nhiệt độ từ 15 đến
25
o
C, áp suất 690kPa (100psi) và được gia nhiệt từ 98 đến 102
o
C. Đọc và ghi lại áp suất
sau từng khoảng thời gian định trước cho tới khi đạt tới điểm gãy. Thời gian cần để mẫu
đạt tới điểm gãy chính là chu kỳ cảm ứng đã quan sát tại nhiệt độ thử. Từ thời gian đó
tính chu kỳ cảm ứng tại 100
o
C [3], [4].
2.2.4. Phương pháp phân tích hàm lượng oxy, benzen
Tiến hành phân tích mẫu trên máy sắc kí khí GC 6890N để xác định hàm lượng
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010

55
oxy, benzen có trong mẫu. Hệ phần mềm xử lý dữ liệu được phát triển riêng cho hệ
thống phân tích các hợp chất thơm và các hợp chất chứa oxy trong xăng theo phương
pháp thử nghiệm ASTM ASTM D4815 (phân tích hàm lượng oxy) /D5580 (phân tích
hàm lượng benzen)
* Hàm lượng benzen w
b
(%) trong xăng được tính theo tỷ lệ đáp ứng rsp
i
:
w
b
=

g
ib
W
W 100
×
(2.1)
Trong đó W
g
- khối lượng của mẫu xăng ;
khối lượng chất thơm W
ib
được tính theo công thức (2.2)

W
ib
=
sbibib
sb
ib
Wmb
A
A
⎥
⎦
⎤
⎢
⎣
⎡
⎟
⎟

⎠
⎞
⎜
⎜
⎝
⎛
−
(2.2)
với : A
ib
- diện tích pic của chất thơm; A
sb
- diện tích mũi của chuẩn nội; W
sb
- khối
lượng chuẩn nội thêm vào; m
ib
- độ dốc của phương trình tuyến tính cho chất thơm thứ
i [2].

* Hàm lượng oxy w
o
(%) trong xăng được tính theo tỷ lệ đáp ứng rsp
i
: w
o
=
g
io
W

W 100×

Sau khi đã xác định được các hợp chất chứa oxy có trong mẫu tính diện tích của
từng pic và pic của chất chuẩn nội. Từ phương trình tối thiểu đơn giản, tính toán khối
lượng của từng hợp chất chứa oxy có trong xăng (W
io
), sử dụng tỷ lệ đáp ứng (rsp
i
) của
diện tích của các hợp chất chứa oxy so với diện tích của chất chuẩn nội theo công thức:
rsp
i
=(m
i
)(atm
i
) + b
i

trong đó: rsp
i
: tỷ lệ đáp ứng đối với các hợp chất chứa oxy thứ i (trục y); (m
i
): độ dốc
của đồ thị đối với hợp chất chứa oxy thứ i; (b
i
): giao điểm của đồ thị với trục tung;
(atm
i
): tỷ lệ về lượng của hợp chất chứa oxygenate, trục x; (atm

i
) = (W
io
/W
so
), với W
io
:
lượng hợp chất chứa oxy và W
so
: lượng chất chuẩn có trong mẫu [3].
2.2.5. Phương pháp phân tích xác định trị số octan
Trị số octan A được xác định trên máy: WAUKESHA - Mỹ, No: C-14458/1 với công
thức tính :
A = A
1
+ (A
2
– A
1
)
21
1
aa
aa
−
−
(2.4)
Trong đó: A
1

- trị số octane của nhiên liệu chuẩn chặn dưới; A
2
- trị số octane
của nhiên liệu chuẩn chặn trên; a - cường độ kích nổ (chỉ số kích nổ) của nhiên liệu
mẫu; a
1
- cường độ kích nổ của nhiên liệu chuẩn chặn dưới; a
2
- cường độ kích nổ của
nhiên liệu chuẩn chặn trên [3], [4], [5].

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010

56
3. Kết quả và thảo luận
3.1. Sự phụ thuộc của trị số octan vào hàm lượng Fe được pha vào trong xăng MO92
Pha phụ gia ferrocene vào trong xăng của các mẫu xăng M1 đến M8. Kết quả
kiểm tra hàm lượng Fe và trị số octan của các mẫu xăng từ M1 đến M8 trước và sau khi
pha phụ gia ferrocene được trình bày ở bảng 1 và 2
Bảng 1. Kết quả của mẫu xăng MO92 trước khi pha ferrocene
TT Chỉ tiêu M1 M2 M3 M4 M5 M6 M7 M8
1 Hàm lượng Fe, mg/l 0.01 0.02 0.0 0.0 0.0 0.01 0.01 0.05
2 Trị số octan
92.7 93.1 93.0 93.2 93.1 93.1 93.2 93.1
Bảng 2. Kết quả của mẫu xăng MO92 sau khi pha ferrocene
tt Chỉ tiêu M1 M2 M3 M4 M5 M6 M7 M8
1 Hàm lượng Fe, mg/l 4.82 4.83 4.81 4.80 4.81 4.82 4.82 4.86
2 Trị số octan
93.7 94.0 94.0 94.0 94.1 94.0 94.1 94.0
Kết quả phân tích ở bảng 1 và 2 cho thấy các mẫu xăng MO92 sau khi pha phụ

gia ferrocene hàm lượng Fe tăng lên những vẫn phù hợp với TCVN 6776:2005, trị số
octan các mẫu đều tăng lên.
3.2. Sự phụ thuộc của hàm lượng oxy, benzen, octan vào thể tích etanol vào thể tích
phối trộn etanol với xăng MO92
Kết quả nghiên cứu sự phụ thuộc hàm lượng oxy, benzen, trị số octan vào thể tích
etanol vào thể tích phối trộn etanol với xăng MO92 được trình bày trên bảng 3 và hình 1.
Bảng 3. Sự phụ thuộc hàm lượng oxy, benzen, trị số octan vào thể tích etanol
Etanol (% thể
tích)
0% 1% 2% 3% 4% 5% 6%
7%
8%
Hàm lượng
oxy
(% wt)
0.0 0.31 0.66 1.02 1.40 1.75 2.09
2.48
2.85
Hàm lượng
benzen (% thể
tích)
1.24 1.23 1.22 1.21 1.20 1.20 1.18 1.16 1.13
Trị số octan
(RON)
92.7 93.1 93.5 93.9 94.2 94.6
95.0 95.3
95.6

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010

57
Hình 1. Phổ GC của các hợp chất chứa oxy trong hỗn hợp xăng chứa 7% etanol
Kết quả trên bảng 3 và hình 1 cho thấy khi thể tích etanol pha vào càng nhiều thì
hàm lượng oxy càng lớn, với thể tích pha 8% etanol thì hàm lượng oxy bằng 2,85%
khối lượng và vượt quá tiêu chuẩn cho phép (theo tiêu chuẩn Việt Nam TCVN
6776:2005 hàm lượng oxy ≤ 2,7% khối lượng). Do vậy để đảm bảo mẫu xăng phối trộn
với ethanol có hàm lượng oxy phù hợp theo tiêu chuẩn Việt Nam ta chọn thể tích etanol
pha vào xăng ≤ 7% thể tích. Tương ứng với thể tích này, hàm lượng oxy là 2,48%, hoàn
toàn phù hợp với tiêu chuẩn Việt Nam.
Hình 2. Phổ GC của benzen trong hỗn hợp xăng và etanol
Kết quả trên bảng 3 và hình 2 cho thấy khi pha etanol vào xăng càng nhiều thì
hàm lượng benzen càng giảm, đã giảm thiểu về ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, với thể
tích etanol phối trộn cao hơn 7% thể tích sẽ làm tăng hàm lượng oxy (theo bảng 3),
không phù hợp với tiêu chuẩn Việt Nam.
Bảng 3 cho thấy, với thể tích phối trộn 8% etanol, xăng đạt trị số octan cao nhất
95.6. Tuy nhiên theo kết quả phân tích hàm lượng oxy bảng 3, với thể tích phối trộn 8%
etanol vào trong xăng hàm lượng oxy là 2,85 % khối lượng, hàm lượng này không đạt
theo tiêu chuẩn Việt Nam theo TCVN 6776:2005 (theo tiêu chuẩn Việt Nam hàm lượng
oxy ≤ 2,7% khối lượng). Ứng với thể tích phối trộn 6% và 7% etanol hàm lượng oxy đạt
TCVN (bảng 3) và trị số octan là 95.0 và 95.3.
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010

58
3.3. Sự phụ thuộc trị số octan vào hàm lượng etanol và ferrocene pha vào xăng
MO92
Kết quả nghiên cứu sự phụ thuộc trị số octan vào thể tích phối trộn etanol và
chất phụ gia ferrocene với xăng MO92 được trình bày trên bảng 4.
Bảng 4. Sự phụ thuộc trị số octan vào thể tích etanol và ferrocene

Etanol (%thể tích) 0 1% 2% 3%
4%
5% 6%
7%
8%
Trị số octan (RON) 93.7 94.1 94.5 94.9
95.3
95.7 96.1 96.4 96.7
Kết quả trên bảng 4 cho ta thấy khi ứng với thể tích phối trộn 16mg Ferrocene
trong 1 lít xăng và 4% thể tích etanol trong xăng trị số octan đạt 95.3, hàm lượng oxy và
hàm lượng Fe đo được đạt theo tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6776:2005
3.4. Ảnh hưởng của thể tích etanol trong xăng đến độ ổn định oxy hoá của nhiên liệu
Kết quả nghiên cứu sự ảnh hưởng của thể tích etanol trong xăng đến độ ổn định
oxy hoá của nhiên liệu được trình bày trên bảng 5.
Bảng 5. Sự phụ thuộc độ ổn định oxy hoá vào hàm lượng thể tích etanol
Etanol (%
thể tích) 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6%
7%
8%
Độ ổn định
oxy hoá
(phút) 580 586 586 598 602 604 610 615 622

Kết quả trên bảng 5 cho thấy khi phối trộn với các tỷ lệ từ 1% đến 8% thể tích
etanol vào xăng thì kết quả độ ổn định oxy hoá đo được đều phù hợp với tiêu chuẩn Việt
Nam (theo TCVN độ ổn định oxy hoá ≥ 480 phút).

4. Kết luận
Sự phối trộn etanol vào xăng đã làm tăng trị số octan. Với thể tích etanol phối
trộn 6% thể tích vào một lượng xăng MO92 xác định sẽ làm tăng trị số octan lên 95.0.

Khi phối trộn 4% thể tích etanol vào trong xăng MO92 và 16mg ferrocene vào trong 1
lít xăng thì trị số octan tăng lên 95.3 nhưng vẫn đảm bảo các chỉ tiêu hàm lượng oxy,
benzen, hàm lượng Fe và độ ổn định oxy hoá theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN
6776:2005).

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] Cục đăng kiểm Việt Nam, áp dụng tiêu chuẩn Châu Âu đối với khí thải xe cơ giới
đường bộ và chất lượng nhiên liệu, 2005.
[2] Nguyễn Khánh Diệu Hồng (2007), Các quá trình xử lý để sản xuất nhiên liệu sạch,
Nhà xuất bản khoa học và kỹ thuật, Hà Nội.
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010

59
[3] Kiều Đình Kiểm (2005), Các sản phẩm dầu mỏ và hoá dầu, NXB khoa học và kỹ
thuật, Hà Nội.
[4] Đinh Thị Ngọ (1999), Hoá học dầu mỏ, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội
[5] Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6776:2005 (2005), Xăng không chì - yêu cầu kỹ thuật,
Hà Nội.
[6] Võ Nguyễn Phiên Lam (2009), Nghiên cứu nâng cao trị số octan của xăng MO90
bằng phụ gia ferrocene và ancol
, Luận văn thạc sĩ khoa học, Đại học Đà Nẵng
[7] R.L.Furay (1985), “Volatility Characteristics of Gasoline – Alcohol and Gasoline
Ether Fuel Blends
”. AE paper 852116.
[8] T.V.Rasskazchikova, V.M.Kapustin, and S.A.Karpov (2004), “Ethanol as High-
Octane Additive to utomotive Gasolines. Production and Use in Russia and
Abroad
”. Chemistry & Technology of Fuels and Oils, Vol.40, No.4.