Báo cáo nghiên cứu khoa học: " CẤU TRÚC CỦA HỆ THỐNG KHEN THƯỞNG TRONG TỔ CHỨC VÀ MỤC TIÊU CỦA PHONG TRÀO THI ĐUA TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC" pptx

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 2(31).2009
1
CẤU TRÚC CỦA HỆ THỐNG KHEN THƯỞNG TRONG TỔ CHỨC VÀ
MỤC TIÊU CỦA PHONG TRÀO THI ĐUA TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC
REWARDING SYSTEM STRUCTURE AND OBJECTIVES OF EMULATION
MOVEMENT IN UNIVERSITIES

Lê Đình Sơn
Đại học Đà Nẵng

TÓM TẮT
Thi đua - khen thưởng được xem là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển của tổ
chức . Công tác thi đua - khen thưởng trong các trường đại học ngày càng được cải tiến hoàn
thiện hơn. Tuy nhiên, trong một số cơ sở giáo dục đại học hiện nay, cách đánh giá, tiêu chí
đánh giá, kết quả khen thưởng thi đua chưa thể hiện được lợi ích phát triển của nhà trường và
mỗi cá nhân. Trên cơ sở phân tích c
ấu trúc của hệ thống khen thưởng trong tổ chức, bài viết
dưới đây sẽ đề cập đến một vấn đề cốt lõi của thi đua - tính hướng đích của phong trào thi đua
trong trường đại học.
ABSTRACT
Emulation reward can be regarded as an important force in promoting the development
of an organization. It has been more and more improved nowadays. However, in some higher
education establishments, the methods and criteria of assessment, and the impacts of
emulation reward can not show the development benefits of the institutions and their individuals.
Based on the structure analysis of an institutional reward system, this paper addresses some
core issues of emulation: goal-oriented emulation movements in universities.

1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về mục đích thi đua ái quốc
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đề xướng phong trào thi đua yêu nước. Cách đây
61 năm, theo sáng kiến của Người, ngày 27.3. 1948, BCH Trung ương Đảng ra chỉ thị
phát động phong trào thi đua ái quốc. Ngày 01.5.1948, Bác Hồ ra lời kêu gọi thi đua yêu

nước. Nói chuyện với Đại hội chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ nhất ngày 01.5.1952,
Người chỉ rõ [3]:
1. "Thi đua tăng cường đoàn kết, mà đoàn kết đẩy mạnh thi đua. Đoàn kết ấy là
đoàn kết thật sự và rất chặt chẽ".
2. "Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua và những người thi đua là
những người yêu nước nhất".
3. "Thi đua là tinh thần quốc tế: Nhân dân Liên xô, Trung quốc và các nước bạn
khác cho chúng ta nhiều kinh nghiệm thi đua. Chúng ta học nhiều kinh nghiệm thi đua ở
các nước bạn và ta sẽ cố gắng thi đua với các nước bạn để cùng các nước bạn tiến bộ.
Đó là tinh thần quốc tế".
4. "Thi đua cải tạo con người: Lao động sáng tạo xã hội. Thi đua cải tạo con
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 2(31).2009
2
người Phong trào thi đua làm cho công nông binh trí thức hóa, và trí thức thì lao động
hóa".
Ý kiến trên đây của Chủ tịch Hồ Chí Minh là bài học lớn. Phân tích lời phát biểu
của Người cần có bài viết khác. Ở đây xin lưu ý một vấn đề, đó là mục đích của phong
trào thi đua. Bác Hồ nêu rất rõ ràng mục đích của phong trào thi đua ngày đó, trong đó
có lợi ích chung và lợi ích của từng cá nhân, nhóm người (công nông binh hay trí thức).
Thi đua phải tạo được sự đoàn kết nhất trí, huy động được sự nỗ lực tham gia của mọi
người - thể hiện tinh thần yêu nước qua hành động thực tiễn, và qua đó con người cũng
trưởng thành hơn.
Từ mục đích chung đó, với cách diễn đạt giản dị, dễ hiểu, Hồ Chủ Tịch đã phân
tích mục tiêu của phong trào [3]: "Nhân dân ta thi đua tăng gia sản xuất và tiết kiệm để
cải thiện đời sống tinh thần và vật chất của quân và dân. Quân đội ta thi đua giết giặc
lập công để tiêu diệt nhiều sinh lực địch, chuẩn bị chuyển sang tổng phản công để kháng
chiến thắng lợi, kiến quốc thành công, hoàn thành dân chủ mới, tiến lên CNXH".
2. Cấu trúc của hệ thống khen thưởng trong tổ chức
Khen thưởng là một hình thức sơ kết, tổng kết phong trào thi đua. Khen thưởng
thường là đoạn kết của phong trào thi đua, nhưng khen thưởng có thể giúp phong trào

thi đua tiếp tục phát huy tác dụng hoặc ngược lại. Trên thế giới, kể cả các quốc gia, các
tổ chức không phát động thi đua như chúng ta cũng rất chú trọng đến việc khen thưởng,
xem đó là động lực quan trọng thúc đẩy sự nỗ lực.
Có thể khái quát mối quan hệ giữa các thành tố cấu trúc của hệ thống khen
thưởng qua sơ đồ dưới đây:













SƠ ĐỒ CẤU TRÚC HỆ THỐNG KHEN THƯỞNG TRONG TỔ CHỨC

K
ẾT
Q
UẢ MONG Đ
Ợ
I
CÁC CHU
ẨNMỰCKHENTH
Ư
ỞNG

TIÊU CHÍ PHÂN PH
ỐI
CÁC KIỂU KHEN TH
Ư
ỞNG
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 2(31).2009
3
Để thấy rõ hơn mối quan hệ này, chúng ta sẽ phân tích từng thành tố cấu trúc
trong sơ đồ:
* Kết quả mong đợi bao gồm:
- Phát triển tập thể (tổ chức) và cá nhân, đạt tới các mục tiêu xác định.
- Tạo môi trường, bầu không khí lao động thuận lợi cho mọi người và mỗi người
(và ở mức độ nào đó là bầu không khí "thỏa mãn").
- Tạo động cơ, động lực lôi cuốn, hấp dẫn mọi người tăng năng suất lao động,
làm việc với hiệu quả, chất lượng cao, cải tiến công việc.
- Xây dựng và phát triển mối quan hệ tương tác, hỗ trợ lẫn nhau trong công việc.
- Huy động tối đa sự hưởng ứng tham gia của mọi người, mọi đối tượng trong tổ
chức vào phong trào (phong trào trở thành mối quan tâm chung của mọi người).
* Các chuẩn mực khen thưởng:
- Xác định các tiêu chuẩn, tiêu chí.
- Đánh giá kết quả đạt được mục tiêu.
- Đánh giá chất lượng và hiệu quả công việc.
- Khuyến khích những cải tiến, vượt khó
- Thể hiện tính chất tiêu biểu, tiên tiến
* Tiêu chí phân phối:
- Đảm bảo công bằng.
- Đảm bảo bình đẳng.
- Tính tới các lớp đối tượng (sự phù hợp).
- Đáp ứng nhu cầu trong điều kiện có thể.
* Các kiểu khen thưởng:

- Thừa nhận về mặt xã hội (danh hiệu, bằng khen, huân chương, ).
- Khuyến khích về vật chất, tài chính (tiền thưởng, tăng lương, ).
- Thỏa mãn nhu cầu tâm lý (sự thừa nhận, tôn trọng trong tập thể, sự tự tưởng
thưởng).
Những phân tích trên đây cho thấy, kết quả mong đợi của thi đua - khen thưởng
rất rộng, nếu không tính đến tính nhiều mặt của kết quả thì sẽ hạn chế tác dụng của thi
đua. Mục đích, mục tiêu cần đạt đến của phong trào thi đua chính là ở đây, chứ không
phải chỉ là bằng khen và những tấm huân chương. Chính kết quả mong đợi là yếu tố
khách quan đặt ra yêu cầu cụ thể về chuẩn mực khen thưởng. Khi xác định các chuẩn
mực khen thưởng không thể không tính đến các tiêu chí phân phối. Kết quả là người đạt
thành tích trong thi đua sẽ nhận được một hoặc cùng lúc các kiểu khen thưởng. Điều
đáng lưu ý là các kiểu khen thưởng, tiêu chí phân phối và các chuẩn mực khen thưởng
tuy chịu sự chi phối của kết quả mong đợi, nhưng lại có tác động ngược đáng kể đến kết
quả mong đợi. Nội dung cấu trúc hệ thống khen thưởng thể hiện rằng thi đua chỉ đạt
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 2(31).2009
4
được kết quả mong đợi nếu các thành tố của hệ thống có sự tương thích. Khi tổ chức
phong trào thi đua, nhà quản lý cần tính đến tác động ngược của các yếu tố liên quan
đến việc đánh giá, tôn vinh đối với mục tiêu thi đua.
3. Mục tiêu của phong trào thi đua trong trường đại học
3.1. Mục tiêu chung của ngành giáo dục
Thông tư số 21/2008/TT-BGDĐT ngày 22.4.2008 của Bộ Giáo dục và Đào tạo
[1] đã nêu rõ mục tiêu công tác thi đua, khen thưởng "nhằm tạo động lực động viên,
khuyến khích và tôn vinh các tập thể, cá nhân phát huy truyền thống yêu nước, hăng hái
thi đua "Dạy tốt - Học tốt", năng động, lao động sáng tạo, vươn lên hoàn thành tốt
nhiệm vụ được giao, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển của ngành
giáo dục".
Như vậy, mục đích của thi đua trong giáo dục là nhằm góp phần thực hiện thắng
lợi các mục tiêu phát triển của ngành giáo dục. Các mục tiêu cụ thể hiện nay là đổi mới
về quản lý giáo dục, đào tạo đạt chuẩn, gắn với nhu cầu xã hội, triển khai rộng rãi hoạt

động kiểm định chất lượng, quản lý chất lượng đào tạo, chống bệnh thành tích trong
giáo dục, làm cho việc dạy, việc học, nghiên cứu khoa học được tốt hơn, mọi người lao
động sáng tạo, năng động hơn, tập thể, cá nhân nỗ lực hoàn thành tốt nhiệm vụ Tôn
vinh các tập thể, cá nhân, nhân rộng các tấm gương "người tốt, việc tốt" cũng là mục
tiêu của công tác thi đua, khen thưởng. Một mặt tôn vinh là một bộ phận, thành tố trong
cấu trúc hệ thống khen thưởng. Ở phương diện khác, có thể xem đây là vấn đề phương
pháp, là cách làm để tạo động lực thúc đẩy phong trào thi đua.
3.2. Mục tiêu của phong trào thi đua trong trường đại học
Dựa vào mục tiêu chung về phát triển giáo dục đại học và các chủ trương cải cách,
đổi mới giáo dục đại học ở nước ta, căn cứ vào tình hình cụ thể, nhiệm vụ của từng giai
đoạn phát triển của từng cơ sở giáo dục, mỗi nhà trường cần hoạch định rõ m
ục tiêu
phong trào thi đua cho từng giai đoạn, từ đó xác định nội dung các thành tố cấu trúc của
hệ thống khen thưởng.
Mục tiêu phong trào thi đua của cơ sở giáo dục đại học phải thể hiện một cách
cụ thể những mong đợi của các nhà quản lý về những đóng góp của người tham gia thi
đua đối với sự phát triển nhà trường và đặc biệt phải hướng
đến các mục tiêu xác định
của nhà trường, thực hiện các chương trình, kế hoạch đặt ra. Môi trường tốt, bầu không
khí đồng thuận, mối quan hệ tương tác giữa các thành viên, sự tham gia hưởng ứng của
mọi người là những yếu tố cần xây dựng, cũng là mục tiêu của phong trào thi đua. Sự
phát triển của tổ chức gắn với sự trưởng thành của các thành viên trong tổ chức. Sự
trưởng thành về chuyên môn, nghiệp vụ, khả năng và năng suất lao động có thể đạt tới
của mỗi cá nhân thể hiện qua phong trào thi đua là vấn đề không thể xem nhẹ.
4. Một số bất cập trong thi đua - khen thưởng năm học hiện nay ở trường đại học
Trong các trường đại học đang tồn tại hai cách tổ chức phong trào thi đua năm
học. Dạng thứ nhất là áp dụng nguyên bản Nghị định của Chính phủ, Thông tư hướng
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 2(31).2009
5
dẫn về công tác thi đua, khen thưởng của Ngành. Nhiều cơ sở giáo dục làm như vậy với

danh hiệu "Lao động tiên tiến". Vì thế, dù có tiêu chuẩn qui định chung, nhưng trong
nhiều trường đại học cán bộ, viên chức chỉ cần làm việc bình thường, không có vi phạm
là đạt được. Dạng thứ hai là nghiên cứu các tiêu chuẩn thi đua trong văn bản chung, xây
dựng cụ thể hóa các tiêu chí đánh giá để áp dụng riêng cho cơ sở giáo dục. Tất nhiên,
triển khai áp dụng các quy định cụ thể phù hợp với tình hình thực tế của mỗi trường là
cần thiết. Nhưng vấn đề ở chỗ cách đánh giá, tiêu chí đánh giá được cụ thể hóa có đáp
ứng được yêu cầu mong đợi hay không, có phù hợp với tình hình, đặc thù của nhà
trường hay không.
Qua nghiên cứu nhiều văn bản, tài liệu về thi đua của các trường đại học và khảo
sát thực tế, có thể thấy ở một số trường đại học các tiêu chí cụ thể hóa tiêu chuẩn danh
hiệu "Chiến sĩ thi đua cơ sở" thiết kế chưa toàn diện. Có trường sử dụng kết quả nghiên
cứu khoa học của cán bộ, viên chức như một căn cứ chủ yếu đánh giá thành tích đối với
danh hiệu này. Ưu điểm là lựa chọn được mũi nhọn cần khuyến khích. Nhưng hạn chế
là những mặt công tác khác cũng rất quan trọng thì lại chưa được quan tâm đánh giá.
Kết quả mới chỉ tôn vinh được một bộ phận cán bộ khoa học tiêu biểu. Có nơi các tiêu
chí khác được định lượng qua thang điểm, nhưng tính khả thi không cao, việc chấm
điểm dựa nhiều vào cảm tính. Cũng có trường hợp thang điểm đánh giá thành tích thi
đua nhiều mặt được nghiên cứu khá công phu, nhưng lại chỉ có thể áp dụng cho cán bộ
giảng dạy, không đo lường được đối với cán bộ khu vực phòng ban, phục vụ. Đặc biệt,
các văn bản triển khai công tác thi đua - khen thưởng trong nhiều trường đại học không
xác định rõ một cách chính danh các mục tiêu của phong trào thi đua.
5. Kết luận và khuyến nghị
Để công tác thi đua - khen thưởng thực sự góp phần thúc đẩy quá trình phát triển
nhà trường, động viên cán bộ, viên chức nỗ lực phấn đấu, tích cực nghiên cứu khoa học,
đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng và hiệu quả công việc, vượt khó
vươn lên hoàn thành xuất sắc kế hoạch, nhiệm vụ đặt ra, để thi đua thực sự "cải tạo con
người", giúp mỗi người trưởng thành hơn về chuyên môn, nghiệp vụ thì trước hết các
nhà quản lý trường đại học phải quan tâm nghiên cứu xác định rõ ràng mục tiêu phong
trào thi đua của nhà trường trong từng giai đoạn, năm học.
Cách đánh giá, tiêu chí đánh giá thành tích thi đua phải được thiết kế phù hợp với

mục tiêu của phong trào thi đua và được điều chỉnh khi mục tiêu thay đổi. Kết quả xét
khen thưởng, tôn vinh là bằng chứng xác thực về mức độ hướng đích của phong trào thi
đua.
Nếu các chuẩn mực khen thưởng được xây dựng theo các mục tiêu cụ thể và tính
tới tiêu chí phân phối như một căn cứ khoa học, đồng thời xác định các kiểu khen
thưởng phù hợp với tình hình, đặc thù của cơ sở giáo dục, thì sẽ tạo nên một bầu không
khí chung thuận lợi cho sự phát triển bền vững của nhà trường.
Công tác thi đua – khen thưởng sẽ đạt được hiệu quả cao và đóng góp thiết thực
vào quá trình phát triển của cơ sở giáo dục nếu phong trào thi đua lôi cuốn được sự
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 2(31).2009
6
tham gia của đông đảo cán bộ, viên chức trong trường, động viên được sự nỗ lực phấn
đấu của mọi thành viên, dù họ ở bất cứ vị trí công tác nào trong bộ máy nhà trường.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Thông tư số 21/2008/TT-BGDĐT ngày 22.4.2008
hướng dẫn công tác thi đua, khen thưởng ngành giáo dục, Hà Nội.
[2] Chính phủ Nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005), Nghị định số
121/2005/NĐ-CP ngày 30.9.2005 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số
điều của Luật Thi đua, Khen thưởng và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật
Thi đua, Khen thưởng, Hà Nội.
[3] Hồ Chí Minh tuyển tập, t.6, NXB Sự thật, Hà Nội,1986.
[4] Quốc hội Nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005), Luật sửa đổi, bổ sung
một số điều của Luật Thi đua, Khen thưởng, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
[5] Văn bản thi đua - khen thưởng của các trường đại học đăng tải trên mạng internet.