Tại sao thế giới có màu sắc? – Phần 4 docx

Tại sao thế giới có màu sắc? –
Phần 4
Tại sao bóng đèn và đèn ống có màu trắng? (sự nóng sáng)
Bật đèn lên lúc trời nhá nhem tối, chúngta trôngđợi thứ ánh sáng ấm áp của
những bòng đènnóng sáng. Nhữnglo ngại ngày càng tăng thêmtrước những vấn
đề môi trườngđangkhiến một số người chuyển sang sử dụng bóng đènhuỳnh
quangcompact,và công nghệ đangđặt nềntảng cho những bóng đèn LEDcòn hiệu
quả kinhtế hơn nữa.
Mặcdù bóng đèn huỳnhquangcompact đang phát triển về số lượng,nhưng
bóng đèn nóng sáng vẫn tạo ranhiều ánh sáng trong nhà của chúngta.Bóng đèn
Edisonđã thay thế cho đèn hồ quangcarbon, loại nguồn sáng đượcsử dụng rộng
rãi ở nước Mĩ và thế giớitừ cuối thập niên1870.Đèn hồ quang tạo ra ánhsáng
cường độ rấtmạnh, nên nó không thích hợp choviệc chiếu sángnhững không gian
nội thất nhỏ hẹp. Tuy nhiên, ngaycả sau sự xuất hiện của bóng đèn nóng sáng,đèn
hồ quang vẫn tiếp tục tồn tạitrong hàngthập kỉ dưới dạng đèn đườngvà đènchiếu
sáng những không gian nội thấtrộng lớn, thí dụ như nhà máy,công xưởng. Các
bóng đèn nóng sáng thậtsự không cónổi độ sáng của đèn hồ quang. Ngày nay, đèn
hồ quang carbon vẫnđược sử dụng trong một số loại đèn pha và máy chiếu lớn.
Chiếu sángBroadway bằngđèn Brush, năm
1881, thành phố New York
Đèn hồ quang có gốc
gác từ côngti General
Electric Corp, (GE),khoảng
năm 1911.Haithanh
carbon nối vớimột nguồn
điện được manglại với
nhau rồi sauđó tách nhau
ra. Khi haithanhcarbon
tách ra, một đường ion hóa
nóng,hồ quang, đượctạo
ra giữa chúng. Hồ quang

tiếp tụcdẫn điện sau khi
hai thanh carbon tách nhau
ra. Cunghồ quang nàycháy
ở hàngnghìnđộ và cấp
nhiệt cho hai đầu nhọn
carbon đếnnóng sáng.
Phần lớn ánh sáng phátra
từ hai đầu nhọncarbon,
chứ không phải bản thân
hồ quang. Khi carbon cháy
lụi, chúngcần phải được
điều chỉnh để duy trì
khoảng cách thíchhợpsao
cho hồ quang không tắt đi.
“Đèn hồ quang Brush” của
công ti GE giải quyết được
vấn đề “khoảng cách” này,
và đã thành côngtrên thị
trường vào cuốithậpniên
1870, mang lạikỉ nguyên
mớicủa ánh sáng đènđiện.
Bóng đèn nóng sáng
Bóng đèn nóngsángcó nhiều tên gọi như đèn điện, đèntròn, đèn dây tóc. Sự
nóngsáng làsự giải phóng bức xạ điện từ, thường làbức xạ nhìn thấy, từ một vật
nóngđang bức xạ. Đènnóngsáng tạo ra ánhsáng bằng cách sử dụng dòng điện để
làm nóngmộtsợi vậtliệu mỏng gọi là dây tóc. Dây tóc khánglại sự chảy của các
electronvà điện trở này làm nóng dây tóc cho đến khi nó phát sáng. Màu sắc của
ánh sáng phát ranày phụ thuộc vào nhiệt độ, vì dây tóc trở thành một vật bức xạ
vật đen.Bóng thủy tinh hàn kíngiữ sợi dây tóc ở trong chân không hoặc trong một
chất khí trơ, vìoxygen sẽ cho phép dâytóc bùngcháy và nhanh chóng bị lụimát

bởi sự oxy hóa. Ngày nay,dâytóc của bóng đèn đượcchế tạo bằng volfram– một
kim loạiđặc biệt có khả năngduy trì một nhiệt độ cao trong hàng trămgiờ đồng hồ
liền màkhôngbị đốt cháy.
Đèn điện có màu gì?
Dây tócđangphát sáng có màu trắng, và chúng ta môtả ánhsáng nóngsáng
của nólà màu trắng. Tuynhiên, thành phần bước sóngthật sự của nhữngnguồn
sáng điện khác nhau thì khác nhau,vì thế chúng ta cảm nhận màu trắng hơi phớt
xanhlà“lạnh”, còn màu trắnghơi phớt hồnglà “ấm”. Vì nhữngtên gọinàylà mơ hồ,
cho nên ngườita đã phát triển những công cụ như chỉ số phân loạimàu (CRI) và
nhiệt độ màu.
Những chỉ số này có một số ứng dụng quantrọng, thí dụ như xác lậpcác tiêu
chuẩn cho nhiếp ảnh, và nhận dạng những loại đènhuỳnh quang khác nhau.Ảnh
chụp thường để lộ ánh sáng xungquanh hơi cam hoặchơi xanh,và thợ nhiếp ảnh
phải bùtrừ để tạo ra một sự cân bằng màu sắc hài hòa. Tất nhiên, ngày nay, nhiếp
ảnh kĩ thuật số cho phép cáchiệu chỉnh được thực hiệnsau khiảnh đã đượcchụp.
Bản vẽ sáng chế của bóng đènđiện Edison, 27/1/1880.
Sự phát triển của bóng đèn nóng sáng
Vào ngày 31 tháng12 năm 1879,ThomasEdisonđã trình diễn phát minhnổi
tiếngnhất củaông: chiếc đènđiện nóng sáng thực tế đầu tiên. Tuynhiên, ông
khôngphải là nhà phát minh đầutiên làm thínghiệm với đèn điện. Khi Edison bắt
đầu kiểm tra khả năng chế tạo đèn điện, thì đèn hồ quangđã trở nên thôngdụng
trong việc thắp sáng đường phố, nhà máy, và những khu vựcrộng lớn khác.
Nhiều nhà phát minhđã cố gắng hoàn thiện bóngđènnóng sáng để “chia
nhỏ” đèn điện hoặc chế tạo nónhỏ hơn và yếu hơn. Edison thì đi tìm một chất liệu
trở nên nóngsángvà không bị tanchảykhi bị dòng điện làm chonóng lên. Trong
một thời gian dài, ông đã làm thí nghiệm với platinum, nhưng cuối cùngôngđã chế
tạo dây tóc củamình bằng cách carbon hóamộtloại giấy bìa cứnggọi làgiấy bìa
Bristol. Trong những chiếc đèn điện lúc mới đầu, cóquá nhiều oxygennênlàm cho
dây tóc bùng cháy. Edisonđã có được nhữngbơm chânkhôngtốt nhất nên ôngcó
thể làm rỗng bóng đèncủa ông càng chứa ít không khícàng tốt. Vì thế,dây tóc

carboncủa ôngkhôngbốc cháy nữa.
Edisoncòn phát triển cả một hệ thống sản xuất điện năng và phân phối nó
đến nhiều nơi cùngmột lúc. Hệ thống củaEdisonbao gồm các máy phát, công tắc,
điện kế, cầu chì, đường dây phânphốivà máyđiều tiết. Một trong nhữngđặc điểm
quan trọng nhấtcủa đèn điệnvà hệ thống điện của Edison là ổ cắm đơngiản, hiện
đại, tương tự với hệ thống chúngtasử dụng ngày nay.
Đèn điện, 1880, phát minh của ThomasEdison (1847-1931)