Rèn luyện kĩ năng xây dựng đoạn văn nghị luận ở lớp 10

Rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn văn nghị
luận ở lớp 10 Trung học phổ thông
Nguyễn Thị Xoan
Trường Đại học Giáo dục
Luận văn ThS. ngành: Lý luận và phương pháp dạy học (Bộ môn Ngữ văn)
Mã số: 60 14 10
Người hướng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Quang Ninh
Năm bảo vệ: 2012
Abstract. Hệ thống hố cơ sở lí luận và thực tiễn của rèn luyện kỹ năng xây dựng
đoạn văn nghị luận. Đề xuất một số cách rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn văn qua
việc dạy học văn nghị luận ở lớp 10 Trung học phổ thông. Tiến hành thực nghiệm sư
phạm để kiểm tra tính khả thi của các biện pháp đề đề xuất.
Keywords. Ngữ văn; Phương pháp giảng dạy; Văn nghị luận
Content
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Trong hệ thống ngơn ngữ, đoạn văn là một đơn vị có ý nghĩa rất quan trọng. Chính vì thế để
góp phần nâng cao chất lượng của việc sử dụng ngôn ngữ trong học tập và giao tiếp hàng ngày
của học sinh thì mỗi giáo viên trong quá trình giảng dạy cần có ý thức rèn luyện kỹ năng xây
dựng đoạn, liên kết đoạn.
1.2. Dạy học làm văn thực chất chính là cung cấp cho học sinh những kỹ năng để giao tiếp, lĩnh
hội và tạo lập văn bản. Nên trong quá trình giảng dạy giáo viên ngồi việc rèn luyện cho học sinh
các kỹ năng như: Phân tích đề, tìm ý và lập dàn ý… thì việc rèn kỹ năng xây dựng đoạn văn cũng
cần đặc biệt quan tâm.
1.3. Mục tiêu dạy học Làm văn nói chung và dạy làm văn nghị luận nói riêng là rèn cho học
sinh có được bản lĩnh sống đúng đắn, dám thể hiện quan điểm chính kiến của mình, rèn cho
học sinh phát huy được tiềm năng và cá tính sáng tạo của bản thân trước những hiện tượng
xảy ra trong văn học và trong đời sống. Tuy nhiên để học sinh làm được điều đó học sinh


phải có kỹ năng giao tiếp, kỹ năng viết đoạn văn. Chính thế việc rèn luyện kỹ năng viết đoạn

văn nghị luận tưởng chừng đơn giản, nhỏ nhặt nhưng vô cùng thiết yếu trong việc lĩnh hội,
sáng tạo văn bản, nâng cao năng lực giao tiếp cho học sinh.
Thực tế dạy học cho thấy , tuy thể loại văn nghị luận khá quen thuộc với giáo viên và
học sinh nhưng trong quá trình giảng dạy nhiều giáo viên chưa chú trọng đến việc rèn luyện
cho học sinh kỹ năng xây dựng đoạn văn . Chính thế đã dẫn đến tình trạng có nhiều bài văn
khơng có kết cấu rõ ràng mạch lạc, bài viết khơng lơgíc, đầy những câu văn “bất thành cú”.
Vậy làm thế nào để học sinh phổ thơng có những bài văn nghị luận hành văn trơi chảy, lơgic,
mạch lạc? Đó là những câu hỏi của rất nhiều giáo viên dạy bộ môn văn đang đặt ra và mong
muốn tìm hướng giải quyết.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi lựa chọn và nghiên cứu đề tài:
“Rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn văn nghị luận ở lớp 10 trung học phổ thơng”, với hi
vọng góp một phần nhỏ bé vào việc nâng cao chất lượng dạy học Làm văn nói chung và văn
nghị luận nói riêng.
2. Lịch sử vấn đề
Căn cứ vào nội dung nghiên cứu của đề tài, chúng tơi tìm hiểu một số cơng trình liên
quan và phân thành hai nhóm
2.1. Những cơng trình liên quan gián tiếp đến đề tài
Nhóm tác giả do giáo sư Phan trọng Luận (chủ biên) đã xuất bản cuốn Phương pháp
dạy học Làm văn Nxb ĐHQG, Hà Nội.. Cuốn sách đã khẳng định vai trò và vị trí của phân
mơn Làm văn trong chương trình Ngữ văn, đồng thời đưa ra những vấn đề về mặt phương
pháp quý báu trong dạy học làm văn là bao gồm hai khâu chính: đó là dạy lý thuyết và dạy
thực hành.
Bài viết của GS. Trần Đình Sử Bàn về vấn đề dạy Làm văn trong chương trình sách
giáo khoa ở trường THPT Tạp chí ngơn ngữ, (16). Bài viết đã nêu lên một số bất cập trong
chương trình Làm văn, trên cơ sở đó đề xuất một số yêu cầu về mặt phương pháp.
Cũng bàn về phương pháp dạy học văn nghị luận, tác giả Đỗ Kim Hồi trong Báo các
khoa học tại hội thảo đổi mới phương pháp dạy học văn THPT cũng đưa ra nhận định:
“Chúng ta coi việc làm văn nghị luận là một yêu cầu bắt buộc là công việc bắt buộc với mỗi
học sinh, nhưng chúng ta lại không làm cho các em thấy được các hoạt động ấy bắt nguồn và
sẽ cịn gắn bó thân thiết với đời sống của mối con người” [3,301].

Từ những ý kiến của các nhà nghiên cứu trên cho thấy dạy học văn nghị luận là công
việc, là yêu cầu vô cùng quan trọng của việc dạy học trong nhà trường phổ thơng.
2.2. Những cơng trình liên quan trực tiếp đến đề tài


Đoạn văn là đơn vị cơ bản trong hệ thống ngơn ngữ và có ý nghĩa quan trọng trong
q trình giao tiếp và tạo lập văn bản. Chính vì vậy, nó trở thành đối tượng nghiên cứu của
nhiều nhà ngơn ngữ học, nhà sư phạm…
Tác giả Nguyễn Quang Ninh trong cuốn 150 bài tập rèn luyện kỹ năng dựng đoạn văn
đã đề cập đến những vấn đề lý thuyết về đoạn văn, trong đó tác giả quan tâm nhất là khái niệm
đoạn văn “Nên coi đoạn văn vừa là sự phân đoạn nội dung vừa là sự phân đoạn hình thức.
Đoạn văn vừa là kết quả của sự phân đoạn văn bản, vừa là kết quả của sự phân đoạn văn bản
về mặt lôgic - ngữ nghĩa, ngữ pháp, vừa là kết quả của việc thể hiện biểu cảm, thẩm mỹ”
[15,tr.7].
Tiếp tục phát triển quan điểm trên, cuốn sách Luyện cách lập luận trong đoạn văn
nghị luận cho học sinh phổ thơng do nhóm tác giả Nguyễn Quang Ninh, Nguyễn Thị Ban,
Trần Hữu Phong biên soạn tập trung chủ yếu vào việc rèn luyện cho học sinh lập luận trong
đoạn văn nghị luận. Ngoài ra cuốn sách cũng cung cấp thêm một số lý thuyết về đoạn văn và
hệ thống bài tập khá phong phú và bổ ích.
Tiếp tục phát triển quan điểm trên, cuốn sách Luyện cách lập luận trong đoạn văn
nghị luận cho học sinh phổ thông do nhóm tác giả Nguyễn Quang Ninh, Nguyễn Thị Ban,
Trần Hữu Phong biên soạn tập trung chủ yếu vào việc rèn luyện cho học sinh lập luận trong
đoạn văn nghị luận. Ngoài ra cuốn sách cũng cung cấp thêm một số lý thuyết về đoạn văn và
hệ thống bài tập khá phong phú và bổ ích.
Với mục đích rèn kỹ năng viết đoạn văn nói chung và kỹ năng dựng đoạn văn nói
riêng, GS. Nguyễn Đăng Mạnh trong cuốn Muốn viết được bài văn hay đã đề cập đến vấn đề
Luyện viết đoạn văn. Trong phần này tác giả đã đề cập khái niệm và cấu tạo đoạn văn trong
bài văn nghị luận. Tác giả cho rằng : đoạn văn phải đảm bảo hai tiêu chí. Thứ nhất, nằm giữa
hai chỗ xuống dòng, thụt đầu dòng, viết hoa khi mở đầu, chấm xuống dòng khi kết thúc. Thứ
hai, chứa một ý tương đối hoàn chỉnh - một chủ đề nhỏ [12,tr.136]. Trong phần cấu tạo đoạn

văn tác giả dựa trên tiêu chí về cách lập luận để phân chia thành những mơ hình đoạn văn
khác nhau. Theo tác giả mơ hình cơ bản của đoạn văn nghị luận là diễn dịch [12,tr.138] và
các biến thể khác như quy nạp, hỗn hợp, nhân quả…
Tác giả Lê Thường trong cuốn Rèn kỹ năng viết đoạn văn trong văn nghị luận,
NXBGD, 2007 cung cấp khái niệm, kết cấu, phân loại, cách viết đoạn văn trong văn nghị
luận.
Căn cứ vào những cơng trình đã nghiên cứu và đặc biệt là thông qua thực tế giảng dạy
và khả năng nhận thức của học sinh luận văn xin đề xuất một số những cách thức rèn luyện kỹ năng
xây dựng đoạn văn nghị luận ở lớp 10 THPT.
3. Mục đích nghiên cứu


- Dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn dạy học các bài Làm văn nghị luận ở lớp 10
THPT để rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn văn nghị luận cho học sinh.
- Góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy học làm văn nói chung và rèn kỹ năng
xây dựng đoạn văn nghị luận nói riêng.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài.
- Đề xuất một số cách rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn văn qua việc dạy học văn
nghị luận ở lớp 10 THPT.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi của các biện pháp đề đề
xuất.
5. Đối tƣợng nghiên cứu
- Điều tra dạy học thực nghiệm một số lớp 10 của trường THPT Kinh Môn và trường
THPT Nhị Chiểu. Cả hai trường đề nằm trên địa bàn huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương.
6. Phạm vi nghiên cứu
Để viết được bài nghị luận có chất lượng người học sinh cần phải rèn luyện rất nhiều
các kỹ năng. Luận văn này tập trung vào việc rèn luyện cho học sinh lớp 10 kỹ năng xây
dựng đoạn văn qua dạy học về văn nghị luận. Đây được coi là khâu không thể thiếu trong bài
làm văn nghị luận.

7. Giả thuyết khoa học
Nếu vận dụng tốt các tiền đề lý luận về lý thuyết đoạn văn và các kỹ năng xây dựng
đoạn văn vào thực tiễn việc dạy - học làm văn nghị luận sẽ giúp học sinh nắm vững hơn về lý
thuyết, đồng thời giúp các em vận dụng một cách chủ động các kỹ năng xây dựng đoạn văn
và tạo lập văn bản lôgic, mạch lạc, khắc phục được những yếu kém, những lỗi thường gặp
trong bài văn nghị luận.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Nhóm phương pháp phân tích , tổng hợp
8.2. Nhóm phương pháp điều tra, khảo sát
8.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
8.4. Phương pháp thống kê
9. Dự kiến đóng góp của luận văn
9.1. Về lý luận
- Góp phần hệ thống hoá lý luận về dạy học Làm văn THPT nói chung và và dạy học
văn nghị luận nói riêng trong chương trình Ngữ văn 10.


- Góp thêm cơ sở khoa học cho việc đổi mới phương pháp dạy và học Làm văn
THPT.
9.2. Về thực tiễn
- Đề xuất các cách thức rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn văn nghị luận cho học sinh
THPT.
- Giúp giáo viên thuận lợi hơn trong quá trình rèn luyện cho học sinh lớp 10 viết đoạn
văn nghị luận.
10. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận chung, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của
luận văn được trình bày trong ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài
Chương 2: Tổ chức rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn văn nghị luận ở lớp 10 Trung
học phổ thông

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Khái niệm về kỹ năng
Theo từ điển Tiếng Việt, kỹ năng là khả năng vận dụng những kiến thức trong một
lĩnh vực nào đó vào thực tế.
Có nhiều quan điểm về vấn đề này, chúng tôi chấp nhận cho rằng kỹ năng như là
phương thức, cách thức hành động được con người nắm vững, là khả năng con người thực
hiện hành động một cách có kết quả.
Kỹ năng nói chung và các kỹ năng viết đoạn văn nói riêng chỉ có thể hình thành bằng
con đường luyện tập, tạo ra các năng lực thực hiện các hành động triển khai viết đoạn văn
không chỉ trong những điều kiện quen thuộc mà cả trong những điều kiện thay đổi.
1.1.2. Văn nghị luận
1.1.2.1. Khái niệm và phân loại văn bản nghị luận
* Khái niệm
Văn nghị luận: Là loại văn xi trong đó người viết (người nói) sử dụng lý luận, bao
gồm lý lẽ, dẫn chứng, trình bày những ý kiến của mình để làm rõ một vấn đề nào đó, qua đó
thuyết phục người đọc (người nghe) hiểu, tin theo những ý kiến đó.
* Phân loại văn bản nghị luận
Văn nghị luận bao gồm : Nghị luận Văn học và nghị luận Xã hội.


1.1.2.2.Đặc điểm của văn nghị luận
Văn bản nghị luận được hình thành từ các yếu tố cơ bản là: Vấn đề cần nghị luận (còn gọi
là luận đề), luận điểm, luận cứ và lập luận (còn gọi là luận chứng).
1.1.2.3. Các phương pháp lập luận trong bài văn nghị luận
Phương pháp lập luận nhân quả
Phương pháp lập luận tổng - phân - hợp
Phương pháp lập luận tương đồng

Phương pháp lập luận tương phản
1.1.2.4. Lập dàn ý bài văn nghị luận
Học sinh cần phải có thói quen rèn luyện lập dàn ý trước khi bắt tay vào viết bài văn
vì nếu đã hình thành được một dàn ý tốt thì sẽ là một đảm bảo chắc chắn cho sự thành công
của bài văn.
Cũng như nhiều kiểu văn bản khác, bài văn nghị luận được xây dựng theo bố cục gồm
ba phần lớn:
- Phần mở bài: Giới thiệu và định hướng triển khai vấn đề nghị luận.
- Phần thân bài: Triển khai lần lượt các luận điểm, luận cứ
- Phần kết bài: Nhấn mạnh hoặc mở rộng vấn đề nghị luận.
1.1.3. Đoạn văn nghị luận
1.1.3.1. Khái niệm về đoạn văn và đoạn văn nghị luận
* Khái niệm đoạn văn
Đoạn văn là một khái niệm cho đến nay đã và đang tồn tại nhiều cách hiểu khác nhau.
Những cách hiểu này tập trung vào hai hướng chính:
Hướng thứ nhất xem đoạn văn là sự phân đoạn hồn tồn mang tính chất hình thức
Hướng thứ hai lai là sự quan niệm đoạn văn là sự phân đoạn nội dung, phân đoạn ý.
Hai cách hiểu trên bên cạnh những mặt tích cực cịn bộc lộ những điểm chưa thoả
đáng. Chính vì vậy cách hiểu thoả đáng hơn cả cần kết hợp hai quan niệm trên làm một, tức
là xem đoạn văn vừa là sự phân đoạn về nội dung, vừa là sự phân đoạn về hình thức.
Ở nhà trường, với mục đích rèn luyện cho học sinh biết cách chia bài văn ra các ý rõ ràng,
minh bạch , vì thế chúng ta chỉ nghiên cứu đoạn văn trong một lần xuống dòng và đoạn văn gồm
hai câu trở lên, diễn đạt một ý tương đối hoàn chỉnh.
* Khái niệm đoạn văn nghị luận:
Đoạn văn nghị luận là một phần của văn bản nghị luận. Văn bản nghị luận là văn bản
được viết ra nhằm xác lập cho người đọc (Người nghe) một tư tưởng, một quan điểm.
* Phân loại đoạn văn nghị luận theo hình thức kết cấu :


Đoạn diễn dịch :

Đoạn song hành.
Đoạn móc xích.
Đoạn tổng- phân- hợp.
1.1.3.2.Yêu cầu của đoạn văn nghị luận
+ Đoạn văn phải có sự thống nhất nội tại chặt chẽ
+ Đoạn văn phải đảm bảo có quan hệ chặt chẽ với các đoạn văn khác trong văn bản.
+ Đoạn văn phải phù hợp với phong cách chung của văn bản.
1.1.3.3. Cấu trúc thường gặp của đoạn văn nghị luận
* Mở đầu đoạn: nêu luận điểm A
* Thân đoạn : Triển khai A bằng a1, a2, a3
a1
a2

Luận điểm bộ phận sáng tỏ cho A

a3
1.
2.

Các luận cứ làm sáng tỏ cho a3

3.
* Kết đoạn : Tóm lại ý của tồn đoạn
1.1.4. Vai trị của việc tổ chức dạy học đoạn văn nghị luận trong nhà trường THPT
Tổ chức dạy học hiểu biết một cách khái quát là việc sắp xếp, bố trí, làm những gì cần
thiết để tiến hành hoạt động dạy văn hố theo những chương trình nhất định nhằm mang lại
hiệu quả cao.
Để giúp học sinh lĩnh hội và hoàn thành các tri thức cũng như kỹ năng thực hành viết
đoạn văn nghị luận thì người giáo viên có vai trị quan trọng.
Giáo viên phải tìm ra cách thức tổ chức dạy học phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí,

hồn cảnh, trình độ của học sinh để đem lại hiệu quả cao.
Giáo viên cần lưu ý học sinh kết quả cần đạt như là mục tiêu phải đi đến, là tiêu chí tự
kiểm tra, đánh giá. Tuỳ từng đối tượng học sinh cụ thể mà giáo viên vận dụng các phương
pháp, cách thức khác nhau. Có thể tổ chức thảo luận nhóm, nêu vấn đề, … trong tổ chức dạy
học mang lại hiệu quả cao.
Giáo viên tuyệt đối không áp đặt học sinh phải suy nghĩ, diễn đạt giống như mình.
Nếu học sinh có ý kiến sai sót, giáo viên cần uốn nắn kịp thời, nhưng phải làm sao để các em
không mất đi sự hào hứng, sự tự tin trong luyện tập.


Tóm lại muốn làm tốt đoạn văn, bài văn nghị luận, học sinh phải nắm chắc được bản
chất, đặc điểm, phương pháp, cách xây dựng đoạn văn nghị luận.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Mục tiêu, nội dung chương trình Ngữ văn 10
1.2.1.1. Mục tiêu
Mục tiêu tổ chức dạy học Làm văn nghị luận là hoàn thiện tri thức Làm văn nghị luận,
rèn luyện kỹ năng tạo lập văn bản, kỹ năng nghị luận về một vấn đề trong đời sống, trong văn
chương, kỹ năng lập luận trong giao tiếp.
1.2.1.2. Chương trình Ngữ văn 10
Trong chương trình giáo dục phổ thơng, môn Ngữ văn được ban hành kèm theo quyết
định số 16/2006/QĐ - Bộ Giáo dục – Đào tạo, ngày 05 tháng 05 năm 2006 của Bộ trưởng bộ
giáo dục và đào tạo ở bậc THPT, phần Làm văn được học từ lớp 10 đến lớp 12. Phần Làm
văn bậc THPT được xây dựng trong mối quan hệ hữu cơ với các phần văn học, Tiếng việt và
đảm bảo tính khoa học thiết thực. Cụ thể chương trình được xây dựng trên cơ sở quan điểm
tích hợp được phát triển lên từ cấp THCS.
Nhiệm vụ của Làm văn lớp 10 nói chung và học văn nghị luận nói riêng chủ yếu là ơn tập,
hệ thống hố và nâng cao thêm các kiến thức và kỹ năng cho học sinh, tạo điều kiện để mở rộng,
nâng cao và hoàn thiện ở các lớp 11,12. Đó cũng là một điều kiện thuận lợi để học sinh có điều kiện
rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn văn nghị luận - một nhân tố quan trọng trong việc viết bài làm
văn nghị luận.

1.2.2. Thực trạng dạy và học đoạn văn nghị luận ở trường THPT
1.2.2.1. Khảo sát thực trạng
- Mục đích khảo sát
Khảo sát thực trạng dạy và học đoạn văn nghị luận ở trường THPT để thấy được
những ưu điểm và hạn chế, nguyên nhân dẫn đến những hạn chế, yếu kém để từ đó đề xuất
những giải pháp sư phạm nhằm giúp học sinh viết đoạn văn tốt hơn.
- Đối tượng kháo sát
Chúng tôi chọn đối tượng khảo sát là học sinh khối 10 trường THPT Kinh Môn và
trường THPT Nhị Chiểu trên địa bàn huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương.
- Nội dung khảo sát
Chúng tôi đã tiến hành và tổng hợp 35 phiếu điều tra giáo viên và 186 học sinh lớp
10 của hai trường nhằm tìm hiểu tình hình tổ chức dạy học, chất lượng dạy và học đoạn văn
nghị luận.
1.2.2.2. Nhận xét, đánh giá kết quả khảo sát


Từ kết quả khảo sát cho thấy, thực trạng dạy học Làm văn nghị luận ở trường THPT
chưa đáp ứng được mục tiêu dạy học của mơn học. Chính vì thế việc tổ chức dạy học Làm
văn nghị luận ở lớp 10 THPT phải xuất phát từ mục tiêu của phân môn Làm văn, thực trạng
dạy học viết đoạn văn nghị luận lớp 10 THPT để lựa chọn nội dung, cách thức, biện pháp
luyện tập cụ thể, thích hợp.
Từ những thực trạng trên, chúng tôi nhận thấy việc rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn
văn cho học sinh còn nhiều hạn chế và bất cập. Đây là điều khiến giáo viên đứng lớp như
chúng tôi quan tâm và lo lắng. Đặc biệt là văn nghị luận một thể loại tuy đã tương đối quen
thuộc với các em song lại vô cùng quan trọng trong suốt quá trình học tập của các em thì việc
rèn luyện kỹ năng cho học sinh là một việc làm thiết thực và cần thiết.
CHƢƠNG 2
TỔ CHỨC RÈN LUYỆN KỸ NĂNG XÂY DỰNG ĐOẠN VĂN
NGHỊ LUẬN Ở LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
2.1 Mục tiêu rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn văn nghị luận ở lớp 10 THPT

2.1.1. Rèn luyện kỹ năng phải giúp học sinh nhận thức đúng đắn vai trị, vị trí của đoạn văn
trong bài văn nghị luận nói riêng và trong giao tiếp nói chung
2.1.2.Rèn kỹ năng xây dựng đoạn văn phải dựa vào nội dung chương trình, SGK cũng
như yêu cầu của kiểu bài để lựa chọn nội dung, cách thức, biện pháp luyện tập cụ thể,
thích hợp
2.1.3. Hình thành kỹ năng xây dựng đoạn văn nghị luận phải đảm bảo tính khoa học, sư
phạm; phát huy được vai trị chủ thể tích cực, vận động, sáng tạo của học sinh
2.2. Tổ chức cho học sinh rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn văn nghị luận ở lớp 10
THPT
Rèn luyện kỹ năng Làm văn nói chung và viết đoạn văn nghị luận nói riêng khơng chỉ
xuất phát từ mục đích, u cầu của mơn học (mang tính thực hành tổng hợp cao) trong nhà
trường THPT, mà còn là nhiệm vụ của người giáo viên hiện nay.
Để rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn nghị luận cho học sinh phải bằng nhiều hình thức:
thơng qua các giờ lí thuyết kết hợp với thực hành, tiết trả bài…
2.2.1. Các hình thức rèn luyện kỹ năng xây dựng đoạn văn nghị luận
2.2.1.1. Rèn kỹ năng trong giờ lý thuyết
Rèn luyện kỹ năng trong giờ lý thuyết có thể thực hiện theo quy trình sau:
- Bước 1 : Truyền đạt kiến thức lí thuyết thông qua thực hành
Đây là phần trọng tâm của một bài dạy lý thuyết về kỹ năng. Giáo viên lấy ngữ liệu cụ
thể; tổ chức, hướng dẫn các em thảo luận phân tích ngữ liệu; dẫn dắt để học sinh tự khái quát


nên khái niệm đoạn văn. Sau đó, giáo viên củng cố, khắc sâu khái niệm đoạn văn. Như vậy,
thông qua phần hướng dẫn bài tập, giáo viên hình thành cho học sinh các bước đi cụ thể.
- Bước 2: Hướng dẫn luyện tập
Đây cũng được xem là nội dung chính của bài học. Giáo viên dành 10- 15 phút hướng
dẫn các em giải bài tập khắc sâu kiến thức.
Như vậy dạy học lý thuyết thông qua thực hành là một giờ dạy mà thông qua thực
hành để rút ra lý thuyết, củng cố lý thuyết của bài học.
2.2.1.2. Rèn kỹ năng trong giờ thực hành

Rèn kỹ năng trong giờ thực hành có thể khái quát thành các bước sau:
Bước 1 : Ôn lại lý thuyết về đoạn văn
Giáo viên yêu cầu học sinh tái hiện lại nội dung lý thuyết đã học để làm cơ sở cho
thực hành.
Bước 2 : Tổ chức thực hành
Ở bước này, giáo viên ra yêu cầu cụ thể. Giáo viên chia lớp thành nhiều nhóm, sau đó
phân cơng cơng việc cho từng nhóm. Các nhóm tiến hành làm việc. Giáo viên là người đóng
vai trị hướng dẫn, chỉ đạo. Sau khi thảo luận xong, các nhóm trình bày kết quả của mình, các
nhóm khác nhận xét, bổ sung.
Bước 3: Giáo viên tổng hợp ý kiến, nhận xét, đánh giá, phát hiện và sửa lỗi
Bước 4 : Thực hành bằng hệ thống bài tập.
2.2.1.3. Rèn kỹ năng trong giờ trả bài
Trong phân phối chương trình Làm văn ở THPT nói chung và lớp 10 nói riêng, giờ trả
bài Làm văn tại lớp được phân bố sau mỗi bài viết. Mục đích giúp học sinh thấy được những
mặt ưu điểm và hạn chế của bài viết, hướng khắc phục, sửa chữa để hoàn thiện ở những bài
viết sau. Quy trình được thực hiện thơng qua những bước sau :
Bước 1 : Nêu đoạn văn chứa lỗi
Bước 2 : Yêu cầu học sinh phát hiện và phân tích lỗi
Bước 3: Yêu cầu học sinh tìm cách sửa lỗi
Bước 4 : Giáo viên giúp học sinh lựa chọn cách sửa lỗi hợp lý nhất.
2.2.2. Cách thức rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn nghị luận ở lớp 10 THPT
Văn nghị luận nhằm hình thành và phát triển khả năng lập luận chặt chẽ, trình bày
những dẫn chứng một cách sáng sủa, giàu sức thuyết phục, diễn tả những suy nghĩ và nêu ý
kiến của mình về một vấn đề nào đó trong cuộc sống hoặc trong văn học nghệ thuật. Chính
thế cách rèn cho học sinh kỹ năng viết phần mở bài, các đoạn thân bài, đoạn kết bài của bài
văn nghị luận cũng có những điểm khác so với kiểu bài tự sự, miêu tả, biểu cảm.


2.2.2.1. Rèn luyện cho học sinh viết đoạn văn ở phần mở bài
Người ta thường nói: “Vạn sự khởi đầu nan”. Người ta cũng nói: “Khai mơn kiến

sơn” (mở cửa thấy núi). Ngay M.Gorki từng phát biểu: “Khó hơn cả là phần đầu, cụ thể là
câu đầu. Cũng như trong âm nhạc nó chi phối giọng điệu của cả tác phẩm và người ta thường
tìm nó rất lâu”. Chính vì thế giáo viên cần rèn kỹ năng cho học sinh viết đoạn ở phần mở bài.
- Đặc điểm của đoạn văn ở phần mở bài
- Cách hướng dẫn học sinh viết đoạn văn nghị luận ở phần mở bài
Có nhiều cách rèn cho học sinh viết đoạn văn ở phần mở bài . Nhưng ở đây chúng
tôi dùng phương pháp luyện theo mẫu; có thể lấy mẫu từ bài làm của học sinh, hoặc giáo viên
sưu tầm.
Bước 1: Cung cấp ngữ liệu
Giáo viên đưa ra ba đoạn mở bài khác nhau của một đề bài cụ thể. Học sinh có thể
phân tích để chỉ ra đề bài nào phù hợp hơn với yêu cầu trình bày vấn đề nghị luận. Trên cơ sở
so sánh , lựa chon các kiểu mở bài mà mình hứng thú và phù hợp.
Giáo viên có thể lấy ngữ liệu trong sách giáo khoa, sách tham khảo, trong thực tế hàng
ngày với điều kiện phải đảm bảo tính vừa sức của học sinh trong lớp.
Bước 2: Giáo viên tổ chức cho học sinh nhận xét
Giáo viên tổ chức cho học sinh nhận xét, phân tích để chỉ ra đề bài nào phù hợp hơn
với yêu cầu trình bày vấn đề nghị luận.
Bước 3 : Thực hành bằng hệ thống bài tập
GV cho học sinh tiếp cận ba đoạn mở bài khác nhau và yêu cầu học sinh xác định
vấn đề được triển khai trong văn bản và vai trị của mở bài trong việc trình bày vấn đề nghị
luận. Từ đó phân tích tính hấp dẫn của các mở bài.
Giáo viên giới thiệu một số đề để học sinh luyện kỹ năng viết đoạn mở bài
1. Với đề văn phân tích một bài thơ trong chương trình đã học mà em tâm đắc nhất,
hãy viết hai đến ba đoạn mở bài khác nhau.
2. Lấy các đoạn văn mở bài văn nghị luận của học sinh trong bài viết số 6. Tổ chức các em
nhận xét, sửa lỗi. Nếu là em nên viết lại như thế nào cho hấp dẫn?
Muốn mở bài cho thành thạo và hay, điều quan trọng vẫn là luyện tập nhiều. Cách
luyện tập có hiệu quả cao mà nhiều bạn học sinh giỏi vẫn thường làm: cùng một đề bài nhưng
suy nghĩ và viết nhiều mở bài khác nhau.
2.2.2.2. Rèn luyện cho học sinh viết đoạn văn ở phần thân bài

- Đặc điểm của đoạn văn ở phần thân bài
- Cách thức rèn luyện cho học sinh viết đoạn văn nghị luận ở phần thân bài


Có nhiều cách rèn luyện cho học sinh viết đoạn văn nghị luận ở phần thân bài. Nhưng
theo chúng tôi có hai cách trình bày sau mang lại hiệu quả cao trong quá trình dạy học.
Cách 1: Giáo viên cho học sinh quan sát văn bản mẫu, gồm nhiều đoạn văn. Sau đó tổ
chức cho các em thảo luận và rút ra cách viết đoạn văn trong phần thân bài; thực hành bằng
hệ thống bài tập.
Cách thực hiện:
Bước 1: Giáo viên cho học sinh quan sát văn bản mẫu
Bước 2: Giáo viên tổ chức cho học sinh nhận xét, phân tích, rút ra kết luận.
Học sinh làm việc theo nhóm, đại diện nhóm nhận xét các đoạn văn trình bày về vấn
đề nghị luận trong văn bản. Hướng dẫn học sinh phân tích đoạn văn theo các hướng Xác định
luận điểm trong đoạn văn? Hệ thống các luận điểm và cách sắp xếp đã làm rõ vấn đề cần nghị
luận hay chưa? Lựa chọn hình thức kết cấu, phương pháp lập luận đã phù hợp chưa? Tính
liên kết giữa các câu trong đoạn văn?
Bước 3 : Thực hành bằng hệ thống bài tập
1. Làm ở lớp ( theo nhóm )
Đề bài: Em đã học truyện ngụ ngơn Thầy bói xem voi và ếch ngồi đáy giếng. Từ mỗi
truyện ấy, hãy rút ra một kết luận làm thành luận điểm của em và viết đoạn văn để làm sáng
tỏ luận điểm đó.
Làm ở nhà: cả nhóm ghép với nhau hồn chỉnh thành một bài văn nghị luận về vấn đề
rút ra từ hai truyện ngụ ngơn trên, chú ý tính liên kết giữa các đoạn văn.
2. Chọn một bài văn nghị luận của học sinh, tổ chức nhận xét, sửa lỗi về từng đoạn
văn và tính liên kết giữa các đoạn văn.
Cách 2: Trên cơ sở lập xong dàn ý, học sinh lựa chọn một ý để viết thành đoạn văn.
Giáo viên tổ chức cho các em thảo luận và rút ra cách viết đoạn văn trong phần thân bài; thực
hành bằng hệ thống bài tập.
Quy trình thực hiện

Bước 1.Giáo viên ra đề, hướng dẫn học sinh lập dàn ý.
Bước 2: Học sinh chọn ý để khai triển thành đoạn văn.
Học sinh có thể trình bày theo các cách khác nhau. Nhưng đoạn văn phải đảm bảo các
yêu cầu : lôgic, chặt chẽ, thuyết phục.
Bước 3: Giáo viên tổ chức học sinh nhận xét, phân tích, rút ra kết luận
Bước 4: Thực hành bằng hệ thống bài tập
1. Nếu viết một bài văn nghị luận về một hiện tượng đời sống hoặc một tư tưởng đạo
lí thì trong phần thân bài em sẽ lần lượt nêu những ý nào?


2. Thử diễn đạt một trong những ý chính của đề bài trên thành một đoạn văn, rồi kiểm
tra lại xem các tri thức và các câu văn trong đoạn đã bảo đảm được tính liên kết chặt chẽ
chưa?
3. Bài tập về nhà: Liên kết các đoạn văn đã viết (với đề ra trên) bằng những câu, từ
nối thích hợp.
2.2.2.3. Rèn luyện cho học sinh viết đoạn văn ở phần kết bài
- Đặc điểm của đoạn văn ở phần kết bài
- Cách thực hiện
Bước 1: Giáo viên cung cấp ngữ liệu.
Giáo viên đưa ra một số đoạn kết bài của văn bản nghị luận.
Bước 2 : Tổ chức học sinh nhận xét cách viết các đoạn kết bài trên
Đoạn văn đã phù hợp với yêu cầu của đề ra chưa? Sử dụng thao tác lập luận có phù
hợp khơng? Đoạn văn đã đạt được những yêu cầu của đoạn văn nghị luận chưa ? Em thích
cách viết đoạn kết bài nào? Vì sao
Bước 3: GV rút ra một số kết luận
Khi viết đoạn văn ở phần kết bài cần phải đảm bảo được hai yêu cầu cơ bản sau:
+ Về nội dung: Phần kết bài phải có sự liên quan trực tiếp đến vấn đề đã trình bày
trong tồn bộ văn bản. Nên có những nhận định, đánh giá vấn đề.
+ Về hình thức :Cần sử dụng các phương tiên liên kết để gắn kết các phần trước của
văn bản đồng thời đánh dấu việc kết thúc quá trình trình bày vấn đề.

Bước 4: Thực hành bằng hệ thống bài tập
1. Lấy đoạn mở bài và kết bài trong bài viết về văn nghị luận của học sinh chỉ ra:
Cách viết như thế đã hợp lí chưa? Vì sao? Cách chữa như thế nào? Hãy viết lại để đoạn văn
mở bài và kết bài hay hơn.
2. Viết mở bài và kết bài cho đề văn phần tích một tác phẩm văn học trong chương
trình đã học mà em u thích.
Tóm lại, cần chú ý đến tính cân đối giữa các đoạn trong bài.
2.2.2.4. Rèn luyện cho học sinh viết đoạn văn nghị luận có câu chủ đề
- Câu chủ đề trong đoạn văn nghị luận thực chất là luận điểm
Bước 1: Cung cấp ngữ liệu về đoạn văn nghị luận có câu chủ đề
Bước 2: Tổ chức học sinh phân tích hình thức kết cấu của đoạn văn.
GV định hướng cho học sinh phân tích kết cấu trong đoạn văn


Đoạn văn trình bày luận điểm nào? Câu nào nói lên ý chung của tồn đoạn?. Vị trí của
câu đó trong đoạn văn? Mối quan hệ giữa câu đó với các câu cịn lại ? Chỉ ra mơ hình cấu
trúc trong đoạn văn.
Bước 3: Thực hành bằng hệ thống bài tập
Bài tập 1. Bài tập nhận diện
- Yêu cầu: HS nhận diện được hình thức kết cấu trong đoạn văn như: Xác định luận
điểm của đoạn; Xác định câu chủ đề; phân tích mối quan hệ giữa câu chủ đề với các câu khác
trong đoạn
- Bài tập: GV đưa ra 3 đoạn văn để học sinh thực hành
Bài tập 2: Phát hiện lỗi và nêu cách sửa cho đoạn văn
Bài tập 3. Hãy lấy một trong số câu chủ đề sau đây để triển khai viết một đoạn văn
theo cách diễn dịch, quy nạp hoặc tổng - phân - hợp.
2.2.2.4. Rèn luyện cho học sinh viết đoạn văn nghị luận khơng có câu chủ đề
Bước 1: Cung cấp ngữ liệu về đoạn văn nghị luận khơng có câu chủ đề
Bước 2: Tổ chức học sinh phân tích hình thức kết cấu của đoạn văn.
GV định hướng cho học sinh phân tích kết cấu trong đoạn văn

Đoạn văn trình bày luận điểm nào? Câu nào nói lên ý chung của tồn đoạn? Phân tích tác
dụng của câu chủ đề trong đoạn văn, Vị trí của câu đó trong đoạn văn ? Mối quan hệ giữa
câu đó với các câu cịn lại ?
Bước 3: Thực hành bằng hệ thống bài tập
Bài tập 1. Phân tích đặc điểm kết cấu và xác định kiểu kết cấu của đoạn văn
Bài tập 2. Viết một đoạn văn nghị luận bày tỏ ý kiến của em về lòng bao dung rất cần
trong cuộc sống. Triển khai đoạn văn theo hướng song hành hoặc móc xích.
* Lưu ý:
- Khi viết đoạn văn tuỳ thuộc vào vấn đề cần nghị luận mà người viết có thể lựa chọn
những kiểu kết cấu phù hợp.
- Khi viết đoạn văn phải đảm bảo các yêu cầu về nội dung và hình thức của một đoạn
văn.
CHƢƠNG 3
THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM
3.1. Những vấn đề chung
3.1.1. Mục đích thực nghiệm
Thực nghiệm sư phạm là một nhiệm vụ và là một khâu quan trọng mà người nghiên
cứu nhằm kiểm chứng, đánh giá tính khả thi, đúng đắn, hiệu quả của đề tài.
3.1.2. Yêu cầu thực nghiệm


- Quá trình thực nghiệm phải bám sát theo sách giáo khoa Ngữ văn 10, theo chuẩn
kiến thức, kĩ năng của Bộ Giáo dục Đào tạo.
- Tiến hành thực nghiệm nghiêm túc, khách quan nhằm kiểm tra tính khả thi các cách
thức mà người nghiên cứu đề xuất.
- Đảm bảo quy trình, phân tích số liệu chính xác; sau mỗi tiết dạy có kiểm tra, đánh
giá.
3.1.3. Đối tượng và thời gian thực nghiệm
Học sinh lớp 10E, lớp 10F trường THPT Kinh Môn.
Học sinh lớp 10C, 10D trường THPT Nhị Chiểu

Giáo viên Văn dạy thực nghiệm và dạy đối chứng
- Thời gian tiến hành thực nghiệm : Từ tuần 31 - tuần 35, học kỳ II, năm học 2010 2011
3.1.4. Nội dung thực nghiệm
Chúng tôi tiến hành tổ chức dạy học thực nghiệm ở khối lớp 10, nội dung bài học theo
Sách giáo khoa, theo phân phối chương trình và theo tài liệu chuẩn kiến thức, kĩ năng của Bộ
Giáo dục và Đào tạo. Chúng tôi chọn hai bài học để dạy thực nghiệm là
- Luyện tập viết đoạn văn nghị luận
- Trả bài Làm văn số 6.
3.2. Quá trình tổ chức thực nghiệm
Sau khi chọn địa bàn, chọn lớp thực nghiệm, chọn giáo viên thực nghiệm, chọn bài
thực nghiệm và soạn giáo án thực nghiệm theo định hướng của đề tài, chuẩn bị bài kiểm tra
chu đáo. Chúng tôi tiến hành DHĐC và DHTN, tổ chức kiểm tra , đánh giá một cách khách
quan, cơng bằng, chính xác. Tiếp đó tiến hành phân tích kết quả dạy đối chứng và dạy thực
nghiệm
3.2.1. Bảng kết quả kiểm tra lớp đối chứng và lớp thực nghiệm
Bảng 3.1. Bảng kết quả kiểm tra lớp 10E, 10F
Xếp loại
Lớp

Giỏi

Khá

Yếu - Kém

TB

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

9

18 %

24

50 %

12

25 %

3

7%

12

25 %

30

63 %

6

22 %

0

Lớp ĐC 10F
(48 HS)
Lớp TN 10E
(48 HS)


Bảng 3.2. Bảng kết quả kiểm tra lớp 10C, 10D
Xếp loại
Lớp

Giỏi

Khá

Yếu - Kém

TB

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

5

11,1%

19

42,2%

16

35,6%

5

11,1%

12

26,7%

28

62,2%

5

11,1%

0

Lớp ĐC 10D
(45 HS)
Lớp TN 10C
(45 HS)

Bảng 3.3. Bảng so sánh kết quả trước TN và sau khi TN - Lớp 10E

Xếp loại

Giỏi

Khá

Yếu - Kém

TB

Lớp 10 E

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

Trước TN

5

10,4%

16

33,3%

19

39,6%

8

16,7%

Sau TN

12

25 %

30

63 %

6

22 %

0

Thơng qua q trình kiểm tra nghiêm túc, khách quan giữa hai lớp đối chứng và thực
nghiệm trên cơ sở đề thi chung , người viết đưa ra những nhận xét sau:
Ở bảng 3.1 lớp thực nghiệm kết quả học sinh đạt kết quả giỏi 25%, khá 63% cao hơn
lớp đối chứng giỏi 18%, khá 50%. Ngược lại HS bị điểm yếu ở lớp thực nghiệm không có so

với lớp đối chứng là 7%. Cịn ở bảng 3.2 thì tỉ lệ HS ở lớp thực nghiệm: giỏi là 26,7%, khá
62,2% cao hơn so với lớp đối chứng giỏi là 11,1%, khá 42,2%. Ngược lại số học sinh trung
bình, yếu của lớp thực nghiệm ít hơn so với lớp đối chứng
Trước và sau khi tiến hành giờ thực nghiệm ở trong cùng một lớp cũng có sự thay đổi
lớn về chất lượng bài kiểm tra và kỹ năng xây dựng đoạn văn nghị luận (xem bảng 3.3)
Với những kết quả dạy học thực nghiệm nói trên là cơ sở quan trọng giúp chúng tơi
kiểm tra tính khả thi của các giải pháp mà luận văn đã đề xuất.
3.2.2. Phân tích kết quả dạy học đối chứng và dạy học thực nghiệm
Các giáo viên đã tích cực nỗ lực tiếp cận với phương pháp dạy học mới từ khâu thiết
kế giáo án, kiểm tra đánh giá, tăng cường sử dụng các phương tiện dạy học, ứng dụng công
nghệ thông tin có hiệu quả…


Các giáo viên tham gia thực nghiệm rất nhiệt tình, tích cực tiếp cận nhanh tinh thần
đổi mới từ khâu soạn giáo án, dự tính các tình huống trên lớp, sử dụng các phương pháp mới
nhằm kích thích tính tích cực của các em trong học tập.
Đặc biệt các giáo viên đã cố gắng tạo ra các tình huống, dạng bài tập hay, giúp các
học sinh hứng thú.
Qua quá trình tiếp xúc, quan sát, dự giờ, phiếu học tập, trao đổi trực tiếp, chúng tôi
nhận thấy các em đã chủ động tìm hiểu bài. Các em tham gia thảo luận, tự phân cơng cơng
việc và trao đổi góp ý với nhau, tranh luận để đi đến xây dựng một đoạn văn hồn chỉnh.
Tuy nhiên do thời gian luyện tập cịn hạn chế nên rất khó khăn cho giáo viên và học
sinh cho việc rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn nghị luận một cách cụ thể cho từng đối tượng
học sinh. Từ kết quả thực nghiệm và thực tế dạy học thực nghiệm ở trường THPT; chúng tôi
đúc kết những vấn đề quan trọng để hoàn thiện những biện pháp đề xuất tạo được hiệu quả và
chất lượng thực sự cho việc tổ chức rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn nghị luận ở trường
THPT.
3.3. Kết luận khoa học
Thông qua việc tổ chức thực nghiệm và điều tra, đánh giá một cách nghiêm túc,
chúng tôi rút ra một số kết luận như sau:

Các giải pháp mà chúng tôi đề xuất bước đầu cho thấy những hiệu quả nhất định. Học
sinh viết được đoạn văn nghị luận sâu sắc về tư tưởng tình cảm, mạch lạc, chặt chẽ trong suy
nghĩ và trình bày, cách thức lập luận mang tính thuyết phục cao. Nhiều em đã có ý thức và có
ý thức viết các đoạn mở bài hay, tạo ấn tượng.
Nếu tiến hành dạy học trên các biện pháp mà người nghiên cứu đã đề xuất, chắc chắn
giờ học sẽ trở nên sinh động hơn, thu hút học sinh tham gia vào quá trình nhận thức.
Việc rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn không chỉ được tiến hành thông qua các giờ
luyện tập thực hành mà cịn có thể tiến hành qua các giờ lý thuyết, tiết trả bài. Thậm chí trong
quá trình viết bài văn học sinh có thể viết các đoạn văn có câu chủ đề hoặc khơng có câu chủ
đề để vấn đề nghị luận trình bày trong bài văn lơgic, chặt chẽ, thuyết phục hơn.
Trích dẫn một số đoạn văn của học sinh đã biết vận dụng tốt kỹ năng viết đoạn văn
nghị luận
KẾT LUẬN CHUNG
1. Mục tiêu học tập theo quan điểm dạy học hiện đại luôn coi trọng việc hình thành
kỹ năng sống cho học sinh. Nội dung học tập các bộ mơn văn hố trong nhà trường phổ
thông hiện nay với yêu cầu phải gắn liền với thực tiễn đời sống, phải góp phần làm cho
người học ngày càng sống tôt đẹp hơn, hiểu biết thực tế cuộc sống xã hội ngày càng sâu sắc


hơn, thực hiện các công việc ngày càng dễ dàng hơn và đạt hiệu quả cao hơn. So với
chương trình Văn - Tiếng việt THPT trước đây, những vấn đề xã hội thiết thực (qua các văn
bản nhật dụng) được đưa vào chương trình Ngữ Văn hiện hành là một nội dung khá mới
mẻ.
Việc nâng cao nhận thức và rèn luyện kỹ năng là một yêu cầu quan trọng đối với hoạt
động dạy học phân mơn Làm văn. Chính vì thế các đề kiểm tra học kỳ, học sinh giỏi lớp 9 và
thi tuyển vào lớp 10 THPT kể cả thi tốt nghiệp ln có phần u cầu học sinh viết đoạn văn
bày tỏ suy nghĩ của mình về một hiện tượng trong xã hội hoặc một tư tưởng đạo lí.
Mặt khác trong phân mơn Làm văn, văn bản nghị luận là văn bản trọng tâm và chiếm
nhiều dung lượng kiến thức nhất trong số các kiểu văn bản khác. Kiểu bài văn nghị luận học
sinh được tiếp cận từ THCS và lại được tiếp tục củng cố và nâng cao cho đến các lớp ở

THPT. Chính thế việc rèn luyện cho học sinh kỹ năng viết đoạn văn nói chung và văn nghị
luận nói riêng là một yêu cầu cần thiết trong quả trình tiếp nhận phân mơn Làm văn để từ đó
vận dụng trong học tập và thực tiễn đời sống.
Từ những lí do trên đã khẳng định sự đúng hướng của người viết khi lựa chọn nghiên
cứu đề tài này.
2. Ngồi việc tìm hiểu, nghiên cứu cơ sở lý luận, chúng tôi đã quan tâm khảo sát thực
tiễn dạy và học, năng lực xây dựng đoạn văn nghị luận của học sinh lớp 10 THPT để đề xuất
các cách thức, biện pháp thực hành, luyện tập cho cụ thể, thích hợp. Hệ thống bài tập chúng
tơi đưa ra mà trọng tâm là xây dựng cách thức, các bước để học sinh nắm vững kỹ năng giải
quyết bài tập, biến nó thành kỹ năng tạo lập văn bản nghị luận. Bài tập rèn luyện kỹ năng
phải đảm bảo tính khoa học, sư phạm; quán triệt mục tiêu giáo dục; đảm bảo tính vừa sức và
yêu cầu phát triển của từng đối tượng học sinh; đảm bảo tính đa dạng, hấp dẫn và phải mang
tính khả thi. Điều đặc biệt vì đây là thể loại nghị luận nên hệ thống bài tập đưa ra phải xây
dựng trên thực tiễn kết hợp hài hoà giữa văn học với đời sống, giúp các em có khả năng lập
luận tốt biết trình bày quan điểm của bản thân trước những vấn đề xảy ra xung quanh mình.
Với mục đích nhằm rèn luyện cho học sinh những kỹ năng cơ bản trong việc xây
dựng đoạn văn nghị luận, luận văn bước đầu đã cung cấp cho học sinh một hệ thống tri thức
lý thuyết cần thiết để hiểu về đoạn văn nghị luận. Trên cơ sở đó, các em có thể vận dụng linh
hoạt để giải quyết những vấn đề cụ thể. Phần chính chúng tơi hướng dẫn HS ơn tập, luyện
tập, thực hành các thao tác, các bước để rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn nghị luận chặt chẽ
về cấu trúc, lơgic về lập luận.
3. Để kiểm tra tính khả thi của các cách thức, biện pháp đề xuất, chúng tôi tiến hành
thức nghiệm ở hai trường (THPT Kinh Môn và trường THPT Nhị Chiểu) trên địa bàn huyện


Kinh Mơn. Kết quả thực nghiệm cho thấy tính khả quan, tính khả thi của các cách thức, biện
pháp đề xuất.
Tuy nhiên do hạn chế về thời gian và khả năng thực hiện biện pháp đề xuất chưa được
triển khai đồng bộ trên diện rộng ở các trường và các đối tượng học sinh, nên phần nào còn
hạn chế hiệu quả của các biện pháp đưa ra. Mơ hình bài tập đưa ra vẫn chưa phong phú, đa

dạng so với đặc trưng cơ bản của văn nghị luận. Hơn nữa việc rèn luyện viết đoạn văn không
chỉ đơn thuần nắm được “kỹ thuật” mà còn phụ thuộc vào vốn hiểu biết, vốn văn học và khả
năng lập luận của học sinh. Bởi vậy để việc rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn nghị luận có
hiệu quả, người luyện tập vừa cần phải kiên trì, vừa cần phải liên tục nâng cao vốn hiểu biết
của mình. Khi luyện tập từng thao tác, các em cần nhận rõ yêu cầu và cách thực hiện để tự rút
kinh nghiệm về phương pháp làm bài cho bản thân. Điều quan trọng là từng em phải chủ
động, sáng tạo để tự hình thành cách thức riêng của bản thân mình.
4. Là người trực tiếp giảmg dạy nên kết quả học tập của học sinh là điều chúng tôi
quan tâm. Chúng tôi luôn cố gắng để tìm ra những phương pháp dạy cho phù hợp với từng
đối tượng học sinh với mong muốn các em ngày càng u mến mơn Ngữ văn. Là một bộ mơn
khó, đặc biệt yêu cầu rèn luyện kỹ năng lại càng khó hơn cho nên địi hỏi phải có sự thống
nhất đồng bộ của nhiều nhân tố trong quá trình dạy học. Về phía giáo viên cần phân phối thời
gian cho hợp lí để dành nhiều thời gian cho giờ luyện tập. Về chương trình sách giáo khoa
cần tăng thêm tiết cho giờ luyện tập thực hành. Mặt khác chúng tôi cũng mong muốn phần
luyện tập cần đưa ra nhiều dạng bài tập hơn (có thể giảm bớt, bổ sung hoặc thay đổi một số
bài tập trong SGK). Về phía nhà trường cần có sự đầu tư về vật chất, phương tiện dạy học
hiện đại, cần tổ chức các cuộc hội thảo chuyên đề về đổi mới phương pháp dạy học theo
hướng tích cực trong nhóm, tổ, trường, tỉnh. Nhà trường cần tổ chức các giờ ngoại khố góp
phần tạo cơ hội cho học sinh giao lưu nhờ vậy mà tăng năng lực lập luận cho học sinh. Về
phía học sinh cũng nên chủ động hơn nữa trong quá trình học tập, tránh tình trạng học rụt rè,
đối phó…
Cuối cùng chúng tôi hi vọng những biện pháp mà luận văn đề xuất sẽ là những gợi ý
có ích cho giáo viên trong việc dạy học rèn luyện kỹ năng Làm văn nói chung và rèn luyện kỹ
năng viết đoạn văn nghị luận nói riêng nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng dạy học Làm văn
ở bậc THPT.
References
1.Nguyễn Trọng Báu, Nguyễn Quang Ninh, Trần Ngọc Thêm (1985), Ngữ pháp văn
bản và việc dạy Làm văn, NxbGD, Hà Nội

2. Đỗ Hữu Châu ( Chủ biên), Đỗ Kim Hồi, Nguyễn Xuân Nam, Nguyễn Quang Ninh,
Cao Tiến Đức, Hà Bình Trị (1994), Làm văn lớp 10 (Ban khoa học xã hội), NXB Giáo dục.
3. Đỗ Kim Hồi, Báo cáo khoa học tại hội thảo đổi mới phương pháp dạy học văn ở
THPT tháng 4/1990 tại trường ĐHSP HN1
4.Hoàng Đức Huy (2004), Phương pháp Làm văn thuyết minh, nghị luận, Nxb
ĐHQG. TPHCM
5. Nguyễn Xuân Lạc (chủ biên) (2009), Giúp em tự học Ngữ Văn 10, NxbGD.
6. Phan Trọng luận (chủ biên) (2006), Thiết kế Ngữ Văn 10, NxbGD
7. Phan trọng Luận (chủ biên) (2000), Phương pháp dạy học Làm văn, Nxb ĐHQG,
Hà Nội.
8. Phan Trọng Luận (Tổng chủ biên)(2006) Sách giáo khoa Ngữ Văn 10, Nxb GD, Hà
Nội.
9. Phan Trọng Luận (Tổng chủ biên) (2006) Sách giáo viên Ngữ Văn 10, Nxb GD, Hà
Nội.
10. Phan Trong Luận (Tổng chủ biên) (2006), Sách bài tập Ngữ Văn 10, Nxb GD, Hà
Nội.
11. Phan Trọng Luận (Tổng chủ biên), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình
SGK Ngữ văn 10 THPT, Bộ Giáo dục và Đào tạo, hà Nội.
12. Nguyễn Đăng Mạnh (2003), Muốn viết bài văn hay, Nxb GD, Hà Nội.
13. Nguyễn đăng Mạnh, Đỗ Ngọc Thống (2003), Văn bồi dưỡng học sinh giỏi THPT,
NXB Đại học quốc gia HN
14. Nguyễn Quang Ninh (1984), Dạy học sinh biết viết một đoạn văn. Tài liệu Đại
học SP HN
15. Nguyễn Quang Ninh (1994), 150 bài tập rèn luyện kỹ năng dựng đoạn văn, Nxb
GD.
16. Nguyễn Quang Ninh, Nguyễn Thị Ban, Trần Hữu phong (2000), Luyện cách lập
luận trong đoạn văn nghị luận cho học sinh phổ thông, Nxb ĐHQG Hà Nội.
17. Nguyễn Quang Ninh (1981), Một vài suy nghĩ bước đầu dạy cho học sinh kỹ năng
viết đoạn văn tài liệu tổng hợp.
18. Nguyễn Quang Ninh (1993), phương pháp đánh giá nội dung bài văn học sinh.

Tạp chí nghiên cứu giáo dục.
19. Nguyễn Quang Ninh, Nguyễn Viết Chữ, Nguyễn Thuý Hồng, Dương Tuấn Anh
(2005) Tài liệu bồi dưỡng nâng cao năng lực cho giáo viên THPT về đổi mới phương pháp
dạy học môn ngữ văn, Viện nghiên cứu sư phạm, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội.


20. Bảo Quyến (2007), Rèn kỹ năng làm văn nghị luận, NXB Giáo dục
21. Nguyễn Quốc Siêu, Kỹ năng làm văn nghị luận phổ thông, NXB Giáo dục.
22. Lê Xuân Soan (2007), Rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn, Nxb ĐHQG. TPHCM
23. Trần Đăng Suyền (1984), Từ điển văn học (tập 2), Nxb KHXH, Hà Nội.
24. Trần Đình Sử (2001), Bàn về vấn đề dạy Làm văn trong chương trình sách giáo
khoa ở THPT, Tạp chí ngơn ngữ, (16).
25. Hồng Tiến Thịnh (2009), Hướng dẫn tự học nâng cao kỹ năng dựng đoạn và viết
văn bản ngắn nghị luận xã hội Chương trình Ngữ văn 9 THCS, Nxb trẻ.
26. Đỗ Ngọc Thống (2001), Đổi mới phương pháp dạy học Làm văn cấp THPT (tập
1), Nxb Hà Nội.
27. Đỗ Ngọc Thống (Chủ biên), Phạm Minh Diệu, Đỗ Thành Thi (2008) Làm văn (Giáo
trình đào tạo giáo viên THCS), NXB Đại học Sư phạm.
28. Lê Thường (2007), Rèn kỹ năng viết đoạn văn trong văn nộc ghị luận, Nxb GD.
29. Nguyễn Trí, Nguyến Trọng Hồn, Đinh Thái Hưng (Tuyển chọn và giưói thiệu
một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học văn - Tiếng việt, NXB Giáo dục.
30. Tài liệu tham khảo hướng dẫn dạy tập làm văn cấp III Phổ thông, NXB giáo dục
VN (1980).
31. Tuyển tập đề bài làm văn nghị luận xã hội, NXB Giáo dục VN (2010)
32. Nâng cao kỹ năng nghị luận, NXB Giáo dục.