Cải cách kinh tế Nhật và mối quan hệ Việt - Nhật - p5 pps

41


12,7% so với năm tài chính trước, xuống còn 10,3 nghìn tỷ Yên, giảm 935 tỷ Yên
so với dự toán.
Trong năm tài chính 2002, Nhật Bản dự tính sẽ cắt giảm 1.000 tỷ Yên thuế công
ty và ngày 5/8/2002 Thủ tướng Koizumi đã cắt giảm thêm 1.000 tỷ Yên thuế
công ty thêm một năm nữa, nghĩa là năm tài chính 2003 kết thúc vào tháng
3/2004 tạo ra sự cạnh tranh bình dẳng cho các công ty.
Giảm thuế tập trung vào các công ty trong việc tăng cường sử dụng vốn và
nghiên cứu. Thuế công ty của Nhật Bản hiện nay là 40,87% so với thu nhập, cao
hơn chút ít so với Mỹ (40,75%). Nhưng mức này cao hơn 10,84% mức thuế của
Anh và 6,54% của Pháp, và cao hơn các nước châu á khác 10 đến 15% (Việt
Nam News, 12/8/2002).
b. Về thu chi ngân sách của Chính phủ
Mặc dù trong những năm 1990 Nhật Bản đã nhiều lần tiến hành cải cách thu chi
ngân sách, song, đây vẫn là lĩnh vực khó khăn và gay gắt nhất. Trong khi các
nước châu âu và Mỹ liên tục duy trì những nguyên tắc tài chính ở trung ương và
địa phương để cải thiện thu chi ngân sách, Nhật Bản trái lại thâm hụt ngân
sáchkhông ngừng tăng. Hai nhân tố chính khiến thâm hụt ngân sách tăng là sử
dụng qua mức chính sách tài chính để kích thích phát triển kinh tế và sự cách biệt
giữa lợi ích và chi phí.
Về chi tiêu ngân sách: Trong năm tài chính 2001, Nhật Bản vẫn duy trì chính
sách tăng chi tiêu để kích thích nền kinh tế. Trong tháng 11/2002, chỉ chưa đến 1
tuần, Chính phủ đã phê chuẩn2 đợt chi ngân sách bổ sung trị giá 5,5 nghìn tỷ Yên
cho năm tài chính 2001 kết thúc vào tháng 3/2002. Trong đó 3 nghìn tỷ Yên được
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
42


chi cho chương trình việc làm và 2,5 nghìn tỷ Yên được chi cho hỗ trợ tăng

trưởng kinh tế. Riêng khoản chi cho chương trình việc làm đã khiến cho tổng giá
trị trái phiếu phát hành của Chính phủ đượcphát hành trong năm tài chính 2001
lên tới 30 nghìn tỷ Yên và nợ của Chính phủ sẽ lên đến 666 nghìn tỷ Yên, tương
đương với 130% GDP, mức cao nhất trong số các nước phất triển.Tài khoản chi
tiêu tổng hợp của Chính phủ cho năm 2001 vào khoảng 83 nghìn tỷ Yên. Trong
đó dịch vụ nợ quốc gia chiếm khoảng 17 nghìn tỷ Yên, gần bằng 1/5 tổng số. Trợ
cấp thuế cho địa phương cũng xấp xỉ 17 nghìn tỷ Yên. Đây là những khoản chi
tiêu không nằm trong chi tiêu chung của Chính phủ. Chi tiêu chung của Chính
phủ là 48 nghìn tỷ Yên, chiếm 58,9% tổng tà khoản chi tiêu chung. Trong đó an
ninh xã hội, các công việc công cộng, giáo dục và nghiên cứu khoa học chiếm
2/3 chi tiêu chung, còn lại là chi cho quốc phòng và các chi tiêu khác như chi cho
những trường hợp khẩn cấp, trợ giúp kinh tế, lương hưu cho nhân viên nhà nước.
Chi tiêu ngân sách của Chính phủ năm 2002 ước tính là 47,5 nghìn tỷ Yên và
tăng lên 48,1 nghìn tỷ Yên trong năm tài chính 2003.
Về đầu tư công cộng: Những công trình tạo cơ sở cho các hoạt động kinh tế như
đường giao thông, hải cảng, nhà cửa, cấp thoát nước, đê đập… cần đầu tư của
nhà nước. Lịch sử đầu tư công cộng ở Nhật Bản, nhìn chung so với các nước
phương Tây còn cách xa và đi sau một đoạn khá dài, vì vậy trong tương lai vẫn
sẽ duy trì một mức đầu tư công cộng cao. Kết quả là một số hạng mục sẽ được
đầu tư nhiều hơn trước, trong tình trạng tài chính khó khăn đòi hỏi phải sử dụng
vốn đầu tư hiệu quả hơn. Vì vậy, khi phát triển đầu tư công cộngtrong tương lai
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
43


sẽ phải ưu tiên cho các khu vực sẽ phục vụ nhiều cho phát triển kinh tế của thế
kỷ XXI cũng như sự hiệu quả và minh bạch hơn.
iii. những vấn đề kinh tế Nhật Bản cần được tiếp tục cải cách
Trước tình hình suy thoái kinh tế kéo dài, đặc biệt là vấn đề tài chính và ngân
sách khó khăn, chính phủ Nhật Bản đã quyết định tăng cường các biện pháp

chính sách cải cách nhằm đem lại sự ổn định hơn cho khu vực tài chính bằng
cách tăng cường các biện pháp chính sách cải cách nhằm đem lại sự ổn định hơn
cho khu vực tài chính bằng cách tăng cường các biện pháp đẩy nhanh sự khôi
phục các chức năng tài chính trung gian, giải quyết các khoản nợ khó đòi, tạo
điều kiện thuận lợi cho sự phân bổ lại các nguồn tài lực cho các lĩnh vực tăng
trưởng mới, và hiện thực hoá sự phục hồi của các nghành tàu chính và công
nghiệp Nhật Bản. Chính phủ của Thủ tướng Koizumi sẽ tiếp tục chương trình cải
cách cơ cấu một cách toàn diện dưới khẩu hiệu “Không có tăng trưởng nếu
không có cải cách”.
Nhằm lấy lại sức sống cho nền kinh tế Nhật Bản, Chính phủ Nhật Bản cho rằng
cần phải tiến hành tất cả những biện phápchính sách có thể. Hiện nay, Chính phủ
đã và đang đẩy mạnh cải cách cơ cấu thông qua 4 trụ cột chính là: cải cách hệ
thống tài chính, cải cách thuế, cải cách sự can thiệp của Chính phủ, cải cách cơ
cấu chi tiêu của Chính phủ, nhằm đẩy mạnh những cố gắng theo hướng lấy lại
sức sống cho nền kinh tế Nhật Bản, và nhằm hiện thực hoá sự tăng trưởng bền
vững dựa vào cầu của khu vực tư nhân trong khi khắc phục sự giảm phát. Chính
phủ Nhật Bản cũng đã và đang thực hiện mọi biện pháp có thể nhằm tạo thêm
việc làm và mạng lưới an toàn cho các xí nghiệp vừa và nhỏ, phân cấp mạnh mẽ
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
44


cho các chính quyền địa phương trong việc giải quyết các khoản nợ khó đòi. Sau
đây là nội dung cụ thể của các chính sách và biện pháp cải cách trong lĩnh vực
kinh tế hiện nay.
1. Cải cách hệ thống tài chính
Đây được coi là lĩnh vực nóng bổng và kho khăn nhất của các cuộc cải cách hiện
nay. Trong lĩnh vực này, Chính phủ Nhật Bản chủ trương: Cần phải giải quyết
ngay vấn đề nợ khó đòi của các ngân hàng chủ yếu nhằm lấy lại lòng tin cho hệ
thống tài chính Nhật Bản và sự quản lý tài chính cũng như tạo ra một thị trường

tài chính được thế giới đánh cao; Chính phủ đặt mục tiêu giải quyết một bước
vấn đề nợ khó đòi vào cuối năm tài chính 2004 bằng cách giảm một nửa tỷ lệ các
khoản cho vay không hoạt động của các ngân hàng chủ yếu, và chủ trương tạo ra
một hệ thống tài chính mạnh hơn có thể hỗ trợ cho cải cách cơ cấu; Nhằm xây
dựng một khung khổ mới cho việc quản lý tài chính và tạo thuận lợi cho cải cách
cơ cấu, Chính phủ sẽ tiến hành 3 biện pháp chủ yếu là: Thắt chặt việc đánh giá
tài sản; đảm bảo sự dủ vốn; và tăng cường công tác quản lý.
2. Cải cách thuế
Chính phủ sẽ xúc tiến cải cách thuế một cách toàn diện và mạnh mẽ nhằm làm
cho hệ thống thuế thích hợp nhất với tình hình của thế kỷ XXI. Cuộc cải cách
này cũng nhằm tạo ra một hệ thống thuế gọn nhẹ và đơn giản. Hiện nay các chính
sách cải cách thuế đang trong quá trình xem xét dựa trên cơ sở 6 điểm chính sau
đây:
Dành ưu tiên cao nhất cho sự phục hồi nền kinh tế Nhật Bản
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
45


Tính toán đầy đủ đến những đặc trưng và khả năng của mỗi cá nhân trong mọi
lĩnh vực của đời sống xã hội
Thực hiện cải cách thuế kết hợp với cải cách chi tiêu của Chính phủ
Thực hiện cải cách thuế phù hợp với cải cách hệ thống đảm bảo xã hội
Thực hiện cải cách thuế kết hợp với giảm sự can thiệp của Chính phủ và cải cách
tài chính ở các đia phương
Chia sẻ gánh nặng một cách công bằng cho tất cả các cá nhân và các công ty, có
tính đến các nhóm thu nhập thấp khi thật sự cần thiết.
3. Cải cách sự can thiệp của Chính phủ
Về vấn đề này, Chính phủ Nhật Bản chủ trương: Thực hiện giảm hơn nữa sự can
thiệp của Chính phủ vào nền kinh tế nhằm phát huy đến mức tối đa khả năngcủa
khu vực tư nhân và mở rộng kinh doanh tư nhân; Thực hiện các “Đặc khu dành

cho cải cách cơ cấu”. Điều này đã cho phép các chính quyền địa phương hoặc
các hãng tư nhân áp dụng và tận hưởng sự miễn trừ đặc biệt của Chính phủ, dựa
trên cơ sở những đóng góp của địa phương. Đặc khu cải cách cơ cấu có ý nghĩa
quan trọng bởi vì các thực thể địa phương ở khu vực đó có thể xúc tiến cải cách
cơ cấu trên cơ sở sáng kiến của chính họ.
4. Cải cách chi tiêu của Chính phủ
Cải cách chi tiêu Chính phủ là sự cần thiết tất yếu cho việc lấy lại sinh khí cho
nền kinh tế và giải quyết tình trạng thâm hụt lớn trong ngân sách. Nói một cách
cụ thể hơn, Chính phủ Nhật Bản đã và đangthwcj hiện 4 biện pháp chủ yếu là:
Xem xét lại sự phát triển cơ sở hạ tầng xã hội theo quan điểm phân bổ một cách
có trọng điểm và hiệu quả nguồn vốn đầu tư công cộng; Thiết lập một hệ thống
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
46


bền vững dựa trên cơ sở: Cải cách hệ thống đảm bảo xã hội phù hợp với sự thay
đổi xã hội, như “Xã hội của những người cống hiến suốt đời” hoặc “Xã hội
không phân biệt giới tính”; bình đẳng giữa các thế hệ; và cân đối giữa nghĩa vụ
và quyền lợi; Thực hiện mạnh mẽ và toàn diện các cuộc cải cách tài chính và
phân cấp cho các chính quyền địa phương nhằm giảm sựcan thiệp của Chính phủ
trung ương vào các vấn đề địa phương, cũng như mở rộng quyền và nghĩa vụ của
các chính quyền địa phương; Cải cách một cách toàn diện ngành lương thực;
đồng thời tăng cường năng suất và hiệu quả của khu vực công cộng thông qua
các nguồn lựcbên ngoài và sáng kiến tài chính tư nhân; Thực hiện khẩu hiệu “Từ
công cộng chuyển sang tư nhân”.
Tóm lại, quá trình cải cách kinh tế Nhật Bản đã, đang và sẽ vẫn còn tiếp tục được
thực hiện. Những thành công bước đầu của cuộc cải cách này là rất đáng khích
lệ, song bên cạnh đó cũng còn tồn tại không ít khó khăn và bất cập mà hệ thống
kinh tế Nhật Bản vẫn đang và sẽ tiếp tục phải đương đầu. Tương lai của hệ thống
này sẽ ra sao vẫn còn là một điều bí ẩn. Tuy nhiên, chúng ta có thể khẳng định

rằng, hệ thống này đã có những sự thay đổi cho dù rất chậm chạp và sẽ còn tiếp
tục được cải cách theo hướng một nền kinh tế thị trường mở theo kiểu phương
Tây hiện nay – lấy thị trường vốn và cạnh tranh tự do làm động lực chính cho sự
phát triển của nó.
chương iii. quan hệ kinh tế Việt nam – nhật bản
i. các quan điểm và chính sách của việt nam trong quan hệ kinh tế quốc tế
Như chúng ta đã biết, mục tiêu tổng quát phát triển KT-XH Việt Nam đến năm
2010 đã được khẳng định trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm thông
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
47


qua tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX là: "Đưa nước ta ra khỏi tình trạng
kém phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân tạo
nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo
hướng hiện đại. Nguồn lực con người, năng lực khoa học và công nghệ, kết cấu
hạ tầng, tiềm lực kinh tế, quốc phòng, an ninh được tăng cường, thể chế kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được hình thành về cơ bản; vị thế nước ta
trên thị trường quốc tế được nâng cao", với mục tiêu kinh tế cụ thể là:
- Đưa GDP năm 2010 tăng ít nhất gấp đôi năm 2000 với nhịp độ tăng GDP
bình quân 7,5%/năm.
- GDP bình quân đầu người đạt 700 - 750 USD.
- Nhịp dộ tăng xuất khẩu gấp 2 lần nhịp độ tăng GDP (15%/năm).
Để thực hiện được mục tiêu trên Đảng ta coi công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước là nhiện vụ quan trọng hàng đầu. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước
phải đảm bảo xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, chủ động hội nhập kinh tế khu
vực và thế giới. “Gắn chặt xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ với chủ động hội
nhập kinh tế quốc tế". Đại hội lần thứ IX của Đảng nhận định “toàn cầu hoá kinh
tế là một xu thế khách quan”, và nền kinh tế độc lập tự chủ không đối lập với
việc mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại mà lại là điều kiện quan trọng để nước ta

chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, có khả năng đón bắt thời cơ do toàn cầu hoá
và khu vực hoá kinh tế mang lại, kết hợp nội lực với ngoại lực thành nguồn lực
tổng hợp để phát triển đất nước.
Chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, bao cấp sang kinh tế thị trường
theo định hướng XHCN có sự quản lý của nhà nước là những đổi mới về tư duy,
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
48


lý luận, thực tiễn của Đảng ta nhằm huy động mọi nguồn lực cho phát triển đất
nước được thể hiện tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI. Đại hội VI đã khẳng
định trong thời kỳ quá độ lâu dài đi lên chủ nghĩa xã hội, nền kinh tế nước ta là
nền kinh tế nhiều thành phần bao gồm: thành phần kinh tế xã hội chủ nghĩa (kinh
tế nhà nước và hợp tác xã) và thành phần kinh tế khác (sản xuất nhỏ hàng hoá,
kinh tế tư bản tư nhân, kinh tế tư bản nhà nước với các hình thức khác nhau), mở
đường cho việc thu hút nguồn vốn FDI.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI Đảng ta đã đưa ra chủ trương: "Mở rộng kinh
tế với nước ngoài và thiết lập trật tự, kỷ cương trong mọi hoạt động kinh tế, mở
rộng quy mô và nâng cao hiệu quả hợp tác sản xuất với Liên Xô, Lào,
Cămpuchia và các nước xã hội chủ nghĩa khác, từng bước phát triển quan hệ
kinh tế với một số nước khác, thu hút vốn và kỹ thuật của nước ngoài bằng nhiều
hình thức: hợp tác sản xuất, gia công, nhận thầu dịch vụ, hợp doanh, đầu tư toàn
bộ, vay vốn dài hạn", "chúng ta cần mở rộng quan hệ hợp tác với nhiều nước
đang phát triển, với một số nước hoặc tổ chức tư nhân trong thế giới tư bản chủ
nghĩa".
Bằng những khẳng định và cam kết, Nhà nước ta đã thừa nhận và đảm bảo bằng
pháp luật sự tồn tại và quyền lợi của một thành phần kinh tế mới, đó là kinh tế tư
bản tư nhân và kinh tế tư bản nhà nước, mở ra một hướng mới cho hợp tác kinh
tế quốc tế, khai thông mọi nguốn vốn đầu tư quan trọng cho sự nghiệp phát triển
kinh tế - xã hội của đất nước, đưa đất nước ta từng bước hội nhập với nền kinh tế

khu vực và thế giới.
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
49


Kinh tế hợp tác, liên doanh với nước ngoài không chỉ là phương thức chính để
thu hút vốn đầu tư bên ngoài mà còn là con đường thích hợp để tiếp nhận công
nghệ, kỹ năng, kinh nghiệm quản lý tiên tiến, mở lối đi vào thị trường khu vực và
thị trường thế giới, thúc đẩy xuất khẩu, tăng năng lực cạnh tranh, điều chỉnh và
chuyển dịch cơ cấu kinh tế phù hợp với biến đổi của tình hình quốc tế, khai thác
có hiệu quả những lợi thế so sánh trong từng thời kỳ phát triển". Với phương
hướng: "Cần tích cực cải thiện hơn nữa môi trường đầu tư, đổi mới tổ chức và
quản lý hoạt động hợp tác, liên doanh với nước ngoài có nhiều hình thức thích
hợp để tận dụng mọi nguồn vốn đầu tư, chú trọng phát triển các mối quan hệ hợp
tác với các công ty đa quốc gia, xuyên quốc gia nhằm tạo thế đứng trong quá
trình hội nhập nền kinh tế khu vực và thế giới; ưu tiên cho đầu tư trực tiệp, nhất
là từ những công ty đa quốc gia, xuyên quốc gia có tầm cỡ thế giới để tranh thủ
chuyển giao công nghệ hiện đại, kỹ năng quản lý, điều hành tiên tiến, mở lối
thâm nhập vào thị trường khu vực và quốc tế.
Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII (6/1996), Đảng ta tiếp tục khẳng định:
“Chúng ta chủ trương xây dựng một nền kinh tế mở, đa phương hoá và đa dạng
hoá quan hệ kinh tế đối ngoại, hướng mạnh về xuất khẩu, đồng thời thay thế
nhập khẩu những mặt hàng trong nước sản xuất chưa có hiệu quả, tranh thủ vốn,
công nghệ và thị trường quốc tế để tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá
Phát triển rộng rãi các hình thức kinh tế tư bản Nhà nuớc; áp dụng nhiều phương
thức hợp tác, liên doanh giữa Nhà nước với các nhà tư bản trong nước và các
công ty tư bản nước ngoài. Cải thiện môi trường đầu tư và nâng cao năng lực
quản lý để thu hút có hiệu quả vốn đầu tư.
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
50

ii. các quan điểm phát triển quan hệ hợp tác kinh tế việt nam – nhật bản
Trong bối cảnh toàn cầu hoá ngày nay, việc mởi rộng hợp tác nói chung, hợp tác
kinh tế nói riêng là nhu cầu tất yếu với mọi quốc gia. Tuy nhiên, mỗi quốc gia
phải xuất phát từ thế và lực của mình mà có quan điểm hợp tác phù hợp với từng
đối tác cụ thể. Việt Nam đang trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện
đại hoá rất cần vốn, kỹ thuật và công nghệ quản lý… Có thể giải quyết nhu cầu
đó qua tham gia mở rộng hợp tác quốc tế, mà Nhật Bản là một đối tác chủ yếu.
Việc xác định quan điểm hợp tác với Nhật Bản, từ đó có những giải pháp cụ thể
để tận dụng tốt nhất thế mạnh, cơ hội từ Nhật Bản là rất có ý nghĩa.
1. Nhu cầu mở rộng hơn nữa hợp tác tương hỗ giữa Nhật Bản và Việt Nam trong
tình hình hiện nay
1.1. Đẩy mạnh cải cách ở Nhật Bản sẽ gia tăng nhu cầu mới trong hợp tác
Có thể thấy từ sau cuộc khủng hoảng tài chính – tiền tệ khu vực Đông á
Nhật Bản đã có những cố gắng xúc tiến mạnh hơn chương trình cải cách nền kinh
tế của mình. Trên thực tế cuộc khủng hoảng đã làm bộc lộ rõ những điểm hạn
chế trong bản thân nền kinh tế Nhật Bản, nhất là trong hệ thống tài chính ngân
hàng buộc Nhật Bản phải có sự cải cách toàn diện. Nhìn lại các cuộc cải cách
trong những năm gần đây ta thấy Nhật Bản không chỉ chú trọng vào phương diện
tạo cầu, kích cầu mà còn chú ý cả khía cạnh cung của nền kinh tế nhằm tạo ra
một cơ cấu kinh tế hợp lý trên cơ sở phát triển mạnh các ngành kinh tế kỹ thuật
cao.
Trên phương diện cầu, Chính phủ Nhật Bản đã có nhiều chương trình kích
thích kinh tế hàng năm nhằm mở rộng đầu tư. Bên cạnh đó là những cố gắng tập
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -