Giáo án sinh học lớp 12 chương trình nâng cao - Tiết: 13 Bài: SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH ĐA HIỆU CỦA GEN doc

Giáo án sinh học lớp 12 chương trình nâng cao -
Tiết: 13
Bài: SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN
VÀ TÍNH ĐA HIỆU CỦA GEN
I. Mục tiêu bài dạy.
Học sinh :
- Hiểu được một số kiểu tác động qua lại chú yếu
giữa các gen gồm tác động giữa các gen alen và tác
động giữa các gen không alen .
- Biết được các đặc trưng của sinh giới :
+ Sinh vật là một thể thống nhất và có sự thống
nhất với môi trường.
+ Tính trạng trong cơ thể không tồn tại một cách
độc lập mà là một bộ phận nhỏ trong toàn bộ cơ thể
thống nhất ,hoàn chỉnh ,nó phát triển trong mối quan
hệ hữu cơ với các tính trạng khác của cơ thể .
+ Gen trong cơ thể cũng phát huy tác dụng trong
môi quan hệ tương hổ với các gen khác và với ngoại
cảnh .
II. Phương tiện dạy học.
Sưu tầm các trang vẽ liên quan đến nội dung bài học.
III. Tiến trình tổ chức dạy học.
1. Ổn định lớp.
-Kiểm tra sĩ số.
2. Kiểm tra bài cũ.
yêu cầu hs làm bài tập sau: cho ruồi giấm thân xám
,cánh dài lai với thân đen cánh ngắn được F1 toàn
thân xám,cánh dài.nếu đem con đực F1 lai với con
cái thân đen cánh ngắn thì có kết qua như thế nào.
biêt V: xám, b: đen, V: dài, v: cụt

3. Giảng bài mới.
Nội dung Hoạt động thầy & trò
I- TƯƠNG TÁC GEN
Tương tác gen là sự tác
động qua lại giữa các gen
trong quá trình hình
thành 1 kiểu hình .
1.Tương tác bổ trợ :
a- Tỉ lệ phân li KH :
- 9 : 7
- 9 : 6 : 1
- 9 : 3 : 3 : 1
b- Ví dụ và giải thích tỉ
lệ KH 9: 6: 1
- Ví dụ :Cho bí F
1
chứa
2 cặp gen dị hợp, KH bí
dẹt tự thụ phấn, F
2
cho tỉ
lệ KH: 9 bí dẹt: 6 bí tròn:
GV nêu vấn đề: Nếu 2
cặp gen nằm trên 2 cặp
NST ,nhưng không phải
trội ,lặn hoàn toàn mà
chúng tương tác với
nhau để cùng quy định 1
tính trạng thì sẽ di
truyền thế nào ?Nếu 1

cặp gen quy định nhiều
cặp tính trạng thì di
truyền thế nào ?
* Hoạt động 1
- GV lấy ví dụ cụ thể
sự phân li kiểu hình
theo tỉ lệ 9 :6 : 1 ;
hướng dẫn HS giải
thích kết quả và phát
1 bí dài
- Giải thích :F
2
có 16 tổ
hợp → F
1
dị hợp tử 2 cặp
gen,chứng tỏ đây là phép
lai 2 cặp tính trạng .Tuy
nhiên tỉ lệ phân li không
phải là 9 : 3 : 3 : 1 mà là
9: 6: 1 .Kết quả này có
thể giải thích bằng tương
tác bổ trợ của 2 gen
không alen như sau:
F
1
x F
1
:
DdFf x

DdFf
G
F1
: DF , Df ,dF , df
DF ,Df ,dF, df
F
2
: 9 D-F- : 9 quả
dẹt
3 D-ff: 6 quả tròn
biểu khái niệm
? F
2
xuất hiện mấy tổ
hợp ?
? F
1
phải cho mấy loại
giao tử ?
→ F
1
chứa bao nhiêu
cặp gen dị hợp ?
? Nếu các gen phân li
độc lập thì tỉ lệ phân li
ở F
2
sẽ như thế nào ?
? Sơ đổ lai từ F
1→

F
2
?
? Tính trạng quả dẹt
được quy định bởi KG
nào ?
? Tính trạng quả tròn
được quy định bởi KG
nào ?
3 ddF-
1 ddff : 1 quả
dài
Hai gen trội D ,F tương
tác bổ trợ tính trạng quả
dẹt.
Hai gen trội D ,F tác
động riêngrẽ quy định
tính trạng quả tròn.
Hai gen lặn d ,f tương
tác bổ trợ quy định tính
trạng quả dài.
c. Khái niệm :
Tương tác bổ trợ là
kiểu tác động qua lại của
2 hay nhiều gen không
alen làm xuất hiện 1 tính
trạng mới .
? Tính trạng quả dài
được quy định bởi KG
nào?

? Thế nào là tương tác
bổ trợ?











2.Tương tác cộng gộp:
a- Tỉ lệ phân li KH:
15:1
b- Ví dụ và giải thích :
- Ví dụ: Lai 2 thứ lúa mì
thuần chủng hạt màu đỏ
và hạt màu trắng → F
1

:100% màu đỏ.
Cho F
1
tự thụ phấn→
F
2
15 cây hạt màu đỏ (đỏ
thẩm → đỏ nhạt):1 cây

hạt màu trắng.
-Giải thích :
F
2
cho 16 tổ hợp → F
1

tạo 4 giao tử và dị hợp 2
cặp gen A
1
a
1
A
2
a
2.
Hai cặp
gen cùng qui địnhtính


* Hoạt động 2
GV nâu ví dụ,
hướng dẫn HS giải thích
kết quả và phát biểu
khái niệm bằng các câu
hỏi gợi mở :
? F
2
xuất hiện mấy
tổ hợp?

? F
1
phải cho mấy
loại giao tử ?
→ F
1
chứa bao nhiêu
cặp gen dị hợp ?
? Nếu các gen phân
li độc lập thì tỉ lệ phân li
ở F
2
sẽ như thế nào ?
trạng màu sắc hạt → có
hiện tượng tác động qua
lại giữa các gen.
Trong số 16 tổ hợp ở F
2
chỉ có 1 tổ hợp đồng hợp
lặna
1
a
1
a
2
a
2
→ hạt màu
trắng ,15 tổ hợp còn
lại,chứa ít nhất 1 gen trội

→ hạt màu đỏ.Vậy màu
đỏ thẫm hay đỏ nhạt phụ
thuộc vào số gen trội có
mặt trong KG.
Sơ đồ lai từ P→ F
2
:
P
t/c
: A
1
A
1
A
2
A
2
x
a
1
a
1
a
2
a
2
(đỏ)
(trắng)
G
P

: A
1
A
2
? Sơ đồ lai từ F
1
→
F
2
?
?Có mấy tổ hợp quy
định hạt màu trắng?
? Có mấy tổ hợp quy
định hạt màu đỏ?
? Màu đỏ thẩm hay
đỏ nhạt phụ thuộc vào
yếu tố nào ?
? Thế nào là tương
tác cộng gộp ?






a
1
a
2
F

1
x F
1:
A
1
a
1
A
2
a
2
x
A
1
a
1
A
2
a
2

(đỏ)
(đỏ)
G
F1:
A
1
A
2
, A

1
a
2
,a
1
A
2,
a
1
a
2

F
2:
KG
KH
1A
1
A
1
A
2
A
2

2A
1
a
1
A

2
A
2
2A
1
A
1
A
2
a
2
4A
1
a
1
A
2
a
2
đỏ
nhạt dần(15 đỏ)
1A
1
A
1
a
2
a
2

1a
1
a
1
A
2
A
2
2A
1
a
1
a
2
a
2

2a
1
a
1
A
2
a
2
1a
1
a
1
a
2
a
2
1
trắng
c- Khái niệm:
Tương tác cộng gộp là
kiểu tác động của nhiều
gen trong đó mỗi gen
đóng góp 1 phần như
nhau vào sự phát triển
của tính trạng.
II- TÁC ĐỘNG ĐA
HIỆU CỦA GEN

1- Ví dụ:
- Ở đậu: Thứ có hoa tím
thì hạt màu nâu,nách lá
có một chấm đen; thứ có
hoa trắng thì hạt màu
nhạt, nách lá không có




* Hoạt động 3
HS nghiên cứu mục II
SGK
? Làm thế nào biết 1
gen có thể tác động,quy
định nhiều tình trạng?
? Ta có thể kết luận
thế nào vế quan hệ giữa
gen và tính trạng ?
? Phát hiện được 1
gen qui định nhiều tính
trạng có lợi gì cho công
tác chọn giống?
chấm.
- Ở Ruồi giấm: Ruồi có
cánh ngắn thì đốt than
ngắn ,long cứng ,đẻ ít.
2- Nhận xét:
Mọi gen, ở các mức độ
khác nhau đều tác động

lên sự hình thành và phát
triển của nhiều tính trạng
hay nói đùng hơn là có
ảnh hưởng lên toàn bộ cơ
thể đang phát triển.Hiện
tượng này gọi là tác động
đa hiệu của gen.



4. Củng cố.
- So sánh di truyền độc lập và di truyền tương tác ?
- Nêu các kiểu phân li của gen ,các kiểu tương tác
của gen. Mối quan hệ giữa các kiểu phân li và các
kiểu tương tác của gen?
5. Dặn dò – bài tập về nhà.
* Từ những kiến thức đã học về tương tác gen hãy
giải thích kết quả của phép lai sau: Cho thỏ F
1
dị

hợp
2 cặp gen,KH lông trắng tạp giao.F
2
cho tỉ lệ : 12
lông trắng : 3 lông nâu : 1 lông xám.
-Giải thích : F
2
16 tổ hợp → F
1

cho 4 loại giao tử
và dị hợp 2 cặp gen ,chứng tỏ đây là phép lai 2 cặp
tính trạng .Tuy nhiên tỉ lệ phân li không phải là 9: 3
:3 :1 mà là 12: 3 : 1.Kết quả này có thể giải thích
bằng tương tác át chế giữa 2 gen không alen như sau:
Quy ước: A: át chế sự biểu hiện màu lông
a : không át chế
B:quy định lông nâu
b: quy định lông xám
Sơ đồ lai từ F
1
→ F
2
:
F
1
x F
1
: AaBb (trắng) x AaBb(trắng)
G
F1
: AB,Ab,aB,ab AB,Ab,aB,ab
F
2
: 9A-B- 12 lông trắng
3 A-bb
3 aaB- 3 lông nâu
1aabb 1 lông xám

9 A 
B
3 A bb

3 aa B

1 aabb
Men®en

9 3 3 1
9 3 3 1
9 6 1
T¬ng
t¸c
bæ sung

9 7
T¬ng 12 3 1
t¸c
¸t chÕ
12 3 1
Céng
gép
15 1
6.Rút kinh nghiệm.