Kinh nghiệm phát triển sản phẩm thanh long của tỉnh Bình Thuận

Nhiều năm nay, thanh long là cây trồng giúp hàng chục nghìn hộ nơng dân
ở Bình Thuận tăng thêm thu nhập và làm giàu, góp phần làm khởi sắc
nhiều vùng nông thôn trong tỉnh. Đặt sản phẩm thanh long trong mối
tương quan chung của thị trường trái cây cả nước và quốc tế, Bình Thuận
đang triển khai nhiều giải pháp để "cây làm giàu" này phát triển an toàn,
bền vững...


Quản lý chặt chẽ quy hoạch phát triển
Với hiệu quả kinh tế vượt trội so với nhiều
loại cây trồng khác ở địa phương, lại có
nhiều lợi thế so sánh so với nhiều vùng
khác, cây thanh long ở Bình Thuận phát
triển nhanh, thậm chí "nóng", cũng là
chuyện bình thường. Tuy nhiên, nếu cứ để
phát triển tràn lan, tự phát mà không có
quy hoạch hoặc phá vỡ quy hoạch, ảnh
hưởng đến sự cân bằng chung, liên quan
đến việc xử lý "đầu ra", lại là chuyện cần
bàn và phải bàn kỹ.


Quản lý chặt chẽ quy hoạch phát triển
Từ năm 2005 đến nay, bình qn mỗi năm, diện tích cây thanh long ở Bình
Thuận tăng thêm khoảng một nghìn ha. Năm 2010, diện tích thanh long trồng
mới ở Bình Thuận là 1.518 ha, đưa tổng diện tích cây trồng này trong toàn tỉnh
lên 13.404 ha. So với quy hoạch phát triển thanh long của tỉnh đến năm 2010,
diện tích trồng thực tế đã "hoàn thành vượt mức chỉ tiêu" đến hơn 3.400 ha.
Trước đây, thanh long chủ yếu được trồng ở các huyện Hàm Thuận Bắc, Hàm
Thuận Nam, TP Phan Thiết, giờ đã phát triển mạnh tại các huyện Bắc Bình,
Tuy Phong, Hàm Tân và thị xã La Gi.

Trước thực tế này, tỉnh đã điều chỉnh quy hoạch phát triển thanh long với "hạn
mức" đạt 15 nghìn ha vào năm 2015. Theo UBND tỉnh Bình Thuận, từ đầu năm
đến nay, tồn tỉnh trồng mới 590 ha thanh long; riêng hai huyện Hàm Thuận
Nam và Hàm Thuận Bắc, mới cuối năm 2010, diện tích thanh long đã xấp xỉ đạt
kế hoạch năm 2015. Thực tế và theo các số liệu thống kê tin cậy khác, đến giữa
năm nay, diện tích thanh long ở Bình Thuận đã vượt hơn 15 nghìn ha. Cứ theo
số liệu chính thức của UBND tỉnh Bình Thuận, thì một lần nữa, quy hoạch phát
triển thanh long của tỉnh lại bị "đe dọa" phá vỡ trước thời hạn.


Quản lý chặt chẽ quy hoạch phát triển
Không riêng ở Bình Thuận, nhiều vùng ở nước ta hiện nay, từ miền Tây đến
miền Đông Nam Bộ, từ các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ đến ngoại thành
Hà Nội và một số tỉnh phía bắc...cũng đã trồng thanh long. Riêng hai tỉnh
Tiền Giang và Long An, đến cuối năm 2010, tổng diện tích thanh long đã lên
gần 3.100 ha. Cũng khơng chỉ ở nước ta, cây thanh long hiện giờ đã được
trồng tại nhiều nước, vùng lãnh thổ ở khu vực Đông Nam Á, Đông Bắc Á và
cả ở Hoa kỳ.
Diện tích phát triển nhanh, biện pháp thâm canh ngày càng tiên tiến, nhất là
việc chong đèn cho thanh long ra hoa trái vụ, giúp sản lượng thanh long ở
Bình Thuận tăng nhanh qua từng năm. Nếu như năm 2005, sản lượng thanh
long của Bình Thuận đạt gần 97 nghìn tấn, thì đến năm 2010, đã hơn 320
nghìn tấn, tăng gần 3,3 lần trong vịng năm năm. Có nhiều yếu tố khác liên
quan, riêng việc phát triển diện tích ln "về đích" trước quy hoạch, kéo theo
sản lượng tăng nhanh, đã tạo ra sức ép lớn về thị trường tiêu thụ.


Quản lý chặt chẽ quy hoạch phát triển
Sớm nhận rõ mối tương quan giữa sản lượng và dung lượng thị trường, từ
năm 2009 đến nay, Thường trực Tỉnh uỷ Bình Thuận đã hai lần nhắc nhở

các địa phương không khuyến khích phát triển thêm diện tích thanh long.
Mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận Lê Tiến Phương tiếp tục yêu
cầu các địa phương, sở, ngành liên quan trong tỉnh kiên quyết chỉ đạo
phát triển thanh long theo đúng quy hoạch, không để phát triển tràn lan,
tiến hành lập bản đồ số hố để quản lý chặt chẽ diện tích cây trồng này...


Sản xuất sạch, an toàn
Giữa tháng 11-2006, Cục Sở hữu trí tuệ thuộc Bộ Khoa học và Cơng nghệ đã
cấp đăng bạ tên gọi xuất xứ hàng hóa thanh long Bình Thuận, xác định loại
trái cây này là tài sản quốc gia, được Nhà nước bảo hộ vô thời hạn trên phạm
vi toàn quốc. Xây dựng được thương hiệu đã khó, giữ vững thương hiệu càng
khó hơn, nếu khơng có sự cộng đồng trách nhiệm từ nhiều phía, nhất là từ
những người trực tiếp sản xuất thanh long.
Trong thực tế, nhiều nhà vườn thanh long ở Bình Thuận ln "hàm ơn" và
khơng "phụ lịng" loại trái cây đã giúp bà con "đổi đời". Lão nông Lê Thanh
Hải ở xã Hàm Hiệp, huyện Hàm Thuận Bắc tâm sự: "Nhiều năm nay và chắc
chắn sẽ còn nhiều năm nữa, thanh long là "nồi cơm" chung của nông dân
chúng tôi. Nếu làm bậy, làm ẩu để người tiêu dùng không "đụng" đến quả
thanh long nữa, thì chẳng khác gì tự đổ nồi cơm của mình xuống đất". Vì "nồi
cơm chung" ấy của hàng chục nghìn nơng hộ, Bình Thuận ln hướng bà con
đến việc sản xuất thanh long bảo đảm sạch, an toàn.


Sản xuất sạch, an tồn
Theo Sở Nơng nghiệp và Phát triển nơng thơn (NNPTNT) Bình Thuận, tính đến cuối năm 2010, tồn
tỉnh có bảy đơn vị thực hiện quy trình sản xuất
thanh long theo tiêu chuẩn GlobalGAP với tổng
diện tích được chứng nhận gần 160 ha. Một số
doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh cũng đang xúc tiến

xây dựng trang trại sản xuất và nhà đóng gói thanh
long theo tiêu chuẩn này. Từ đầu năm 2009 đến nay,
tỉnh tập trung triển khai sản xuất thanh long theo
tiêu chuẩn VietGAP, giao Trung tâm nghiên cứu và
phát triển thanh long Bình Thuận ( Sở NN-PTNT
tỉnh ) giữ vai trị "chủ cơng".


Sản xuất sạch, an tồn
Đến giữa tháng 7-2011, đã có gần 200 tổ hợp tác và hơn 4.600 hộ sản xuất
thanh long trong tồn tỉnh với tổng diện tích gần năm nghìn ha được cấp
giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP, trong đó có hơn 30 tổ được tái cấp
chứng chỉ này. Bước đầu, việc sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP
đã giúp bà con nông dân thay đổi tập quán sản xuất cũ, tạo ra sản phẩm
thanh long hàng hố có chất lượng đồng đều, sản lượng lớn đáp ứng yêu cầu
xuất khẩu. Mặt khác, nhờ giảm được chi phí "đầu vào", nên hiệu quả kinh tế
mang lại cho người trồng thanh long cũng cao hơn trước.


Sản xuất sạch, an toàn
Sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP phải tuân thủ theo quy định ở
nhiều khâu, nhiều bước. Riêng về quy trình phun chất điều hồ sinh trưởng
và thuốc bảo vệ thực vật cho một lứa quả thanh long, theo anh Ngô Xuân
Nghiêm ( Tư Nghiêm), cán bộ kỹ thuật của Hợp tác xã dịch vụ thanh long
hữu cơ Phú Hội ( xã Hàm Hiệp, huyện Hàm Thuận Bắc), phải tuân thủ "
Năm đúng". Đó là đúng lúc; đúng cách; đúng thuốc; đúng nồng độ, liều
lượng và đúng thời gian cách ly.
Tuy nhiên, dù " Tinh thần VietGAP đang phơi phới" như vậy, nhưng hiện
tại, diện tích thanh long được chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP của tồn
tỉnh vẫn cịn rất "khiêm tốn". Có nhiều ngun nhân, nhưng mấu chốt là do

tỉnh chưa có những chính sách ưu đãi đối với những người tham gia thực
hiện tốt và cũng chưa có biện pháp chế tài, xử lý nghiêm đối với những
người không tham gia, hoặc chỉ tham gia cho có "phong trào".


Sản xuất sạch, an toàn
Theo kế hoạch đến năm 2015, tồn bộ diện tích thanh long ở Bình Thuận (15
nghìn ha) đều được công nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP, đồng thời, từng bước
phát triển sản xuất theo tiêu chuẩn GlobalGAP để thanh long có "giấy thơng
hành" đến với nhiều thị trường khó tính khác trên khắp thế giới. Muốn vậy,
phải "tăng tốc" và quyết liệt hơn trong việc triển khai đồng bộ từ khâu sản
xuất đến việc thu mua, đóng gói, sơ chế và bảo quản sản phẩm thanh long
ngay từ bây giờ...


Chú trọng thị trường tiêu thụ
Nhiều năm nay, quả thanh long ở Bình Thuận tiêu thụ
ở thị trường trong nước chỉ khoảng 15 đến 20% sản
lượng, chủ yếu là xuất khẩu. Tuy nhiên, trong số 80
đến 85% sản lượng xuất khẩu, thì lượng xuất khẩu
chính ngạch chỉ chiếm 15-20%, số cịn lại được vận
chuyển ra biên giới phía bắc để bán cho thương nhân
Trung Quốc theo hình thức biên mậu. Theo con đường
chính ngạch, quả thanh long Bình Thuận đã xuất khẩu
đến 14 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới, chủ yếu
là các nước châu Á có gốc văn hố Á Đơng. Năm
2010, Bình Thuận xuất khẩu thanh long chính ngạch
được 30.209 tấn với giá trị kim ngạch hơn 17,7 triệu
USD. Từ đầu năm đến nay, tiếp tục xuất khẩu hơn 15
nghìn tấn, đạt giá trị kim ngạch hơn 11 triệu USD.

Chú trọng thị trường tiêu thụ
Phó Giám đốc Sở Cơng thương Bình Thuận Ngơ Minh Hùng, nhìn nhận:
Thanh long là loại trái cây ăn thêm rất tốt cho sức khoẻ và hiện nay, chủ
yếu là ăn tươi. Cùng với thanh long, trong nước và trên thế giới cịn có
nhiều loại trái cây ăn thêm khác. Ở góc độ thị trường, việc lựa chọn loại
trái cây nào để "ăn thêm" phụ thuộc nhiều yếu tố, thông thường dựa vào
bốn yếu tố chính là sạch, ngon, giá cả và phù hợp với văn hoá. Việc tiêu
thụ thanh long ( rồng xanh ) nhiều hay ít phụ thuộc khá nhiều vào các yếu
tố trên và được giá hay rớt giá còn liên quan đến lượng cung ứng cho thị
trường ở từng thời điểm. Nhiều năm liền, giá bán xuyên suốt của quả
thanh long Bình Thuận so với nhiều loại trái cây khác ln ổn định ở mức
có lãi. Ơng Hùng phân tích thêm: Có những thị trường tìm đến để bán
được nhiều thanh long; có thị trường, tuy lượng bán cịn khiêm tốn,
nhưng để khẳng định "đẳng cấp" của sản phẩm và doanh nghiệp, từ đó có
điều kiện cạnh tranh tốt hơn.


Chú trọng thị trường tiêu thụ
Lâu nay, Trung Quốc luôn là thị trường tiêu thụ chính
của quả thanh long Bình Thuận, nhưng lượng xuất
khẩu chính ngạch vào thị trường này rất thấp, chủ yếu
là mua đứt bán đoạn giữa thương nhân hai nước theo
từng lô hàng ở khu vực biên giới, nên ẩn chứa nhiều
rủi ro. Mặt khác, Trung Quốc chưa kiểm sốt về khâu
vệ sinh an tồn thực phẩm và nguồn gốc xuất xứ hàng
hoá đối với quả thanh long, khiến việc tổ chức sản
xuất, kinh doanh theo quy trình GAP ở Bình Thuận
cịn lắm gian nan, có lúc nhiều doanh nghiệp tranh

mua bất kể quả thanh long đã được hay chưa được
cấp chứng nhận sản xuất theo quy trình sạch, an tồn.


Chú trọng thị trường tiêu thụ
Với thực tế tiêu thụ quả thanh long như hiện nay, Bình Thuận cần phải tiếp tục
triển khai quyết liệt các giải pháp về công tác thị trường để tương xứng với
việc phát triển diện tích, sản lượng thanh long của tỉnh và sự cạnh tranh của
chính quả thanh long và nhiều loại trái cây khác được sản xuất tại nhiều địa
phương trong cả nước cũng như trên thế giới. Ơng Ngơ Minh Hùng khẳng
định: Đầu tư nguồn lực tương xứng cho công tác phát triển thị trường chính là
đầu tư cho sự phát triển bền vững của sản phẩm thanh long Bình Thuận.
Với thị trường nội địa, cần tăng cường quảng bá để nâng cao dung lượng tiêu
thụ quả thanh long, mở rộng việc bán buôn ở các đô thị trung tâm, nhất là ở
khu vực phía bắc và miền trung, từ đó lan toả về các vùng lân cận. Đối với thị
trường nước ngoài, tiếp tục đầu tư xúc tiến để ổn định các thị trường đã có và
mở rộng thêm các thị trường mới.


Chú trọng thị trường tiêu thụ
Thanh long là đặc sản có lợi thế cạnh tranh đứng đầu trong 11 loại trái cây
của nước ta đã được Bộ NN-PTNT xác định. Đứng đầu cả nước về cả diện
tích, sản lượng, năng suất và chất lượng, thanh long là cây làm giàu ở Bình
Thuận. Làm gì và làm như thế nào để loại trái cây đặc sản này đồng hành
dài lâu với sự sung túc của một bộ phận lớn nông dân, luôn là những câu hỏi
lớn từ thực tiễn cuộc sống hiện nay, khơng chỉ riêng ở Bình Thuận.