Nghiên cứu đầu tư của Nhật Bản ra nước ngoài và hiệu quả kinhh tế của nó - 2 pot

Nhìn chung đầu tư vào khu vực chế tạo có xu hướng giảm so vớid đầu tư vào
lĩnh vực phi chế tạo trong thập kỷ 90.Năm 1999 đầu tư vào khu vực chế tạo có sự gia
tăng đột biến ,chiếm 63% tổng FDI ra nước ngoài .Khi đó đầu tư vào khu vực phi chế
tạo lại giảm nhât slà giảm phần vào bảo hiểm tài chính,chỉ còn 14,8% so với 40% năm
90.Sang năm 2000 tuy đầu tư vào phi sản xuất phục hồiđạt 75% tổng mức FDI ra nước
ngoài vốn vào tài chính bảo hiểm tăng không đáng kể .Tuy vậy nhìn chung trong cơ
cấu vốn vao lĩnh vực phi chế tạo chiếm tỷ lệ cao khoảng 2/3 tổng FDI của Nhật Bản ra
nước ngoài
Cơ cấu thay đổi đầu tư luôn gắn với thị trường cụ thể.Trong lĩnh vực chế tạo xét
trong tỷ trọng vốn đầu tư thì đầu tư vào lĩnh vực này giảm mạnhtrên thị trường Bắc
Mỹ.trong khi đó lại có sự gia tăng mạnh trên thị trường châu á . Điều này do đẩy mạnh
quá trình công nghiệp hoá ở khu vực này.Xu hướng chung của dòng FDI trong lĩnh
vực chế tạo cũng giảm sút mạnh,từ 30% năm 90 xuống trên 10% năm 97. Điều này trái
với xu hướng gia tăng trong thập kỷ 80.Tuy nhiên sau cuộc khủng hoảng tài chính tiền
tệ dong FDI vào EU trong lĩnh vực chế tạo atưng vọt,nhưng lại giảm trên thị trường
châu á trong xu hướng giảm chung của dòng FDI vào châu á
Đối với khu vực Bắc Mỹ trong lĩnh vực chế tạo,phần FDI của Nhật Bản chủ yếu
đầu tư vào lĩnh vực điện tử ,thiết bị giao thông và hoá chất.Năm 1995 FDI của Nhật
Bản vào công nghiệp điện tử là 33%,năm 97 là 47% và năm 99 lên 73% tổng FDI của
Nhật Bản vào lĩnh vực công nghiệp chế tạo ở kjhu vực này.Trong khi đó máy móc
thiết bị lại giảm xuốngkhá mạnh.FDI vaò lĩnh vực hoá chất và thiết bị giao thông cũng
có sự gia tưang đáng kể trên thị trường ASEAN –4 trước khủng hoảng tài chính .Từ
1981 –1996 đầu tư vào ASEAN 4 được phân bổ như sau: điện tử 20%,công nghiệp chế
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
tạo kim loại và phi kim loại 20%,hoá chất 16%,dệt 11%,thiết bị giao thông vận tải 9%
,thực phẩm 5% các ngành khác 21%
FDI vào khu vực chế tạo ở EU sau khủng hoảng tài chính gia tăng mạnh,năm
1997 tăng 65,5% so với năm trước chieems 20,8%tổng FDI của Nhật Bản vào khu vực
này .Năm 1998 tăng 30,5% chiếm 34,4% và năm 1999tăng 60,55 chiếm 38,7% FDI
vào khu vực chế tạo.Sự gia tăng này chủ yếu vào lĩnh vực chế biến thực phẩm,hoá
chất,thiết bị giao thông

sự chuyển hướng lĩnh vực đầu tư như trên nằm trong chủ trương điều chỉnh
chính sách kinh tế đối ngoài của Nhật Bản cho phù hợp với sự phát triển cơ sở sản
xuất của nên kinh tế toàn cầu, Đối với những lĩnh vực phát triển đầu tư chủ yếu vào
lĩnh vực dịch vụ và những ngành kinh tế đại diện cho nền kinh tế tri thức.Ngược lại
đối với những khu vực còn đang công nghiệp hoá hay kinh tế chưa phát triển thì đầu tư
chú trọng đến các ngành công nghiệp chế tạo,các ngành khai thác tài nguyên
Trong lĩnh vực đầu tư trực tiếp ,thời gian qua Nhật Bản tiếp tục gia tăng hoạt
động kinh doanh bên ngoài dựa trên các chương trình đầu tư khác nhau.Ngoài Mỹ- Eu
là hai thị trường trọng yếu thì vốn của Nhật Bản cũng đang ngày càng hướng mạnh
đến châu Á
FDI của Nhật Bản phân theo vùng
ĐVT :Triệu USD
Bắc Mỹ
Châu
Á
EU
Mỹ
Latinh
Châu phi và
Trung Đông

Châu đạI
Dương
Tổng số
1990 27192 7054 14294 3628 578 4166 56911
1991 18823 5936 9371 3337 837 3278 41584
1992 14572 6425 7061 2726 947 2406 34138
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
1993 15287 6637 7940 3370 756 2035 36025
1994 17823 9699 6230 5231 636 1423 41051

1995 22761 12264 8470 3877 527 2795 50694
1996 23021 11614 7372 4446 669 897 48019
1997 21389 12181 11024 6336 803 2058 53972
1998 10943 6528 14010 6463 590 2213 40747
1999 24770 7162 25804 7437 628 894 66694
2000 11803 5704 23476 5033 696 641 47727
Nguồn;Facts and Figures 1997 ,tr.49 ;Facts and Figures 2001 ,tr.77;
Japan Almannac 2002 ,tr.93
VIỆN TRỢ PHÁT TRIỂN ODA CỦA NHẬT BẢN
Nhật Bản chuyển từ nước nhận viện trợ sang nước cung cấp viện trợ kể từ năm
1950 sau khi nước này tham gia chương trình Comlobo.Tuy nhiên việc thực hiện viện
trợ lúc bấy giờ cơ bản dưới dạng bồi thường chiến tranh cho các nước đang phát triển
ở châu Á .Năm 1969 Nhật Bản thực sự bắt đầu mở rộng cung cấp viện trợ cho các
nước đang phát triển . Đặc biệt từ năm 1992 khi nước này thông qua hiến chương
ODA thì quy mô lĩnh vực viện trợ dần dần mở rộng và Nhật Bản trở thành nước dẫn
đầu thế giới về viện trợ .Với 9,5 tỷ USDnawm 1997 ,10,68 tỷ USD năm 1998 và 10,5
tỷ USD năm 1999.
Cơ sở viện trợ phát triển được nêu trong hiến chương ODA năm 1992:”nhằm
giúp đỡ những cố gắng tự lực cánh sinh của những nước đang phát triển đang muốn
tìm một sự tăng trưởng kinh tế dựa trên triết lý của lý do nhân đạo ,công nhận tính độc
lập của cộng đồng quốc tế và giữ gìn môi trường “.Với mục tiêu đó Nhật Bản tích cực
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
cung cấp viện trợ để ủng hộ công cuộc dân chủ hoá,tự do hoá kinh tế dựa trên nguyên
tắc của kinh tế thị trường.Do đó những nước châu Á đang phát triển như Việt Nam
,Trung Quốc …là những nước nhận nhiều viện trợ nhất của Nhật Bản .ODA ưu tiên
cho những vấn đề sau:
- Tăng cường hổ trợ cho các dự án về môi trường và năng lượng .Quan
tâm giúp đỡ nhằm giảm bớt hậu quả xấu do tác động của huỷ hoại môi trường
- Hổ trợ vào mục tiêu lấy con người làm trung tâm .ODA của Nhật Bản sẻ
giúp đỡ các nước nâng cao chất lượng nâng cao đời sống cá nhân con người.

- Tích cực đóng góp vào việc giải quyết các vấn đè toàn cầu :dân số
HIV/AIDS…Để thực hiện sự hổ trợ này Nhật Bản tích cực hợp tác với các tổ chức
quốc tế,các tổ chức phi chính phủ nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả của việc sử
dụng ODA
Viện trợ ODA được chia làm 4 loại :viện trợ không hoàn lại ,hợp tác kinh tế
(thường là viện trợ khônh hoàn lại song phương),vốn của chính phủ và sự đóng góp
cho các tổ chức quốc tế (dưới dạng hợp tác đa phương).Trong cơ cấu ODA ,vốn cho
vay của chính phủ chiếm tỷ trọng lớn và được cung cấp với lãi suất thấp và thời hạn
cho vay dài với những điều khoản rất linh hoạt.Dạng hợp tác này nhằm trợ giáup cho
sự cất cánh của các nước đã đạt đến một trình độ phát triển kinh tế nhất đinh nào đóvà
đóng góp vào xây dựng hạ tầng kinh tế xã hội nguồn vốn này thường chiếm 40% tổng
vốn ODA
ODA tập trung ưu tiên chủ yếu cho các nước châu Á với khối lượng thường vào
khoảng 50% trong tổng số viện trợ chung (năm 1998)
ODA của Nhật Bản theo hình thức và khu vực
Không hoàn hợp tác kỹ Cho vay Tổng cộng
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
lại thuật
Châu Á 935,37 1072,52 3364,14 5372,03
ASEAN 397,50 466,27 1510,49 2356,25
Châu Phi 636,38 193,97 119,93 950,24
Mỹ Latinh 215,38 276,16 61,31 552,86
Châu Âu 79,34 62,73 1,46 143,53
Trung Đông 186,49 119,02 86,52 392,03
Nguồn: Japan’s ODA annual Report 1999.Ministry of Foreigh Affairs
III> ĐẦU TƯ CỦA NHẬT BẢN VÀO MỘT SỐ NƯỚC VÀ KHU VỰC
1. Đầu tư của Nhật Bản vào ASEAN
Từ nửa sau những năm 1980, đầu tư trực tiếp của NHẬT BẢN có xu hướng mở
rộng ,sự mở rộng này giử một vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế của các
nước ASEAN .Nếu như năm 1986,Mỹ đầu tư khoảng 10 tỷ USD vào ASEAN , đến

năm 1989,số lượng đầu tư ở MỸ chỉ khoảng ở mức10tỷ USD thì Nhật Bản cũng trong
giai đoạn đó tăng từ 15 tỷ lên đến25 tỷ USD.Các nước ASEAN đã thật sự trở thành
bến đổ quan trọng trong đầu tư trực tiếp của Nhật Bản .trong giai đoạn 1985-1992, đầu
tư trực tiếp của Nhật Bản ở ASEAN đã tăng 313% . Đó là do một số nguyên nhân sau:
Sự tăng giá đồng YÊN đã làm cho tính cạnh tranh giá cả của hàng hoá Nhật Bản
giảm trên thị trường quốc tế .Các công ty Nhật Bản buộc phảI tìm kiếm hoạt động sản
xuất ở nước khác vớI chi phí sản xuất và tiền lương thấp hơn.
Đầu tư nước ngoài trở nên dể dàng hơn bởI vì giá trị của đồng Yên tăng gấp
đôi nhờ sự giảm giá của đông USD so vớI hai ba năm trước đó .
Đầu tư nước ngoài của Nhật Bản nhận dược nhiều sự khuyến khích của chính
phủ nước ngoài do xu hướng đầu tư đáp ứng được các chính sách hướng ngoạI của các
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
nước ASEAN .Bên cạnh đó chính sách của chính phủ các nước ASEAN đã thay đổI từ
nhấn mạnh công nghiệp hoá thay thế hàng nhập khẩu sang hướng về xuất khẩu .Cùng
vớI đó là thực hiện chính sách tái điều chỉnh khuyến khích thu hút thêm vốn nước
ngoài và khuyến khích xuất khẩu
Môi trường đầu tư của các nước ASEAN nhìn chng khá tốt FDI của Nhật Bản
vào ASEAN đã và đang mở rộng .Nếu như tỷ lệ đầu tư của Nhật Bản vào ASEAN
năm 1989 là 7% thì đến năm 1997 đạt 14,5%.Đặc biệt đầu tư ở MALAYXIA .THÁI
LAN và INĐÔNÊXIA tăng rất rõ rệt đến năm 1992.SAU khi giảm năm 1993,FDI của
Nhật Bản vào các nước ASEAN lên tớI 5,13 tỷ USD năm 1994,năm 1995 đạt 4 tỷ
USD ,năm 1997 tăng 87,1% so vớI năm 1996.từ năm 1998-1999 FDI của Nhật Bản
vào các nước ASEAN giảm
Năm Inđônêxia Philippin Malaixia Thái Lan Xingapore

Việt Nam

1990 1105 258 725 1154 840
1991 1193 203 880 807 613
1992 1676 160 704 657 670

1993 813 207 800 578 644
1994 1759 668 742 719 1054 176
1995 1596 718 573 1224 1152
1996 272000 63000 64400 158100 125600 35900
1997 308500 64200 97100 229100 223800 38100
1998 137800 48500 65800 177500 81500 6500
1999 102400 68800 58600 91000 107300 11000
Nguồn :Báo cáo về đầu tư trực tiếp nước ngoài ,bộ tài chính năm 1995 và tổ
chức xúc tiến thương mạI Nhật Bản JETTRO
Sau hiệp ứoc Plaza, đồng Yên tăng giá đã làm cho đầu tư trực tiếp ra nước
ngoài của Nhật Bản (JDP) tăng mạnh và đạt kỷ lục vào năm 1989 là 9339 tỷ Yên .
ĐẦU những năm 90,nền kinh tế bong bóng tan vỡ kéo theo sự giảm sút của dòng vốn
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
JDP và tớI mức thấp nhất vào năm 1993 khoảng 4200 tỷ Yên . Đồng Yên tiếp tục tăng
mạnh ,song phảI đến năm 1996 đầu tư ra nước ngoài mớI tăng trở lạI .năm 1999 dòng
vốn JDP lên tớI 7393 tỷ Yên đạt mức cao thứ 3 trong lịch sử Nhật Bản .Dòng vốn JDP
đổ vào ASEAN biến đổI tương độc lập vớI dòng JDP toàn cầu cũng như sự biến đổI
của nền kinh tế Nhật Bản .trong thờI gian từ 1990 đến 1994 kinh tế Nhật Bản suy thoái
tổng khốI lượng JDP liên tục giámong JDp vào ASEAN vẫn ổn định .Năm 1998_1999
tổng khốI lượng JDP tăng mạnh song JDP vào ASEAN lạI giảm một cách dáng kể .
Động thái JDP toàn cầu và JDP vào khu vực ASEAN cùng vớI sự thay đổI của tỷ giá
hốI đoái của đồng Yên Nhật kể tè sau hiệp ước Plaza được minh hoạ trong biểu đồ
Năm 1986 vốn đầu tư của Nhật vào ASEAN chỉ chiếm 3,8%trong tổng số JDP
của toàn cầu ,song tỷ lệ đó lạI tăng lên tớI 6,6% năm 1990.những năm tiếp theo mặc
dù nền kinh tế Nhật Bản rơi vào suy thoái ,tổng JDP giảm sút một cách đáng kể nhưng
tỷ lệ JDP vao ASEAN vẫn tiếp tục tăng mạnh và đạt 10,3% và 14% ứng vớicác năm
1995 và 1997.Sau đó do các tác động của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ châu Án
,đầu tư của Nhật Bản vào ASEAN giảm dần từ 9,7% tổng nguồn JDP năm 1998
xuống còn 5,8%,vào năm 1999.
Trước đây ,đầu tư của Nhật Bản vào ASEAN theo chiến lược công nghiệp hoá

thay thế hàng nhập khẩu ,các dự án đầu tư thường liên quan đến công nghệ lắp ráp
(linh kiện và các bộ phận tách rờI được nhập từ Nhật Bản )phần lớn các dự án đó đều
dướI hình thức liên doanh vớI các đốI tác địa phương .Nhưng từ năm 1985 trở về sau
,cơ cấu JDP chủ yếu tập trung vào các ngành công nghiệp xuất khẩu của các nước
ASEAN .TạI Inđônêxia số dự án đầu tư vào cácnghành công nghiệp xuất khẩu đạt
mức trung bình 3,7dự án trong một nămTrong thờI gian từ 1970-1984. Đến thờI kỳ
này ,ngoài việc đầu tư vào ngành công nghiệp khai thác tài nguyên ,nguyên liệu ở các
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
nước ASEAN để xuất khẩu trở lạI Nhật Bản .JDp còn chú trọng đến việc xây dựng
những cơ sở công nghiệp chế tạo sản phẩm cuốI cùng hoặc cơ sở gia công công nghiệp
. Đặc biệt trong các ngành công nghiệp hướng vào xuất khẩu có khả năng cạnh tranh
như điện tử dân dụng ,linh kiện điện ẻư ,phụ tùng ôtô,xe máy máy móc,chế biến thực
phẩm………Các công ty có cơ sỏ công nghiệp đó hoạt động dướI hình thức vừa và
nhỏ tạo nên một mạng lướI công nghiệp chế tạo rộng khắp khu vực ASEAN .
Cơ cấu của JDp những năm gần đây thể hiện ở bảng sau:
Năm JDP(%)
Ngành chế
tạo
Chếtạo/tổngJDP(%)

1995 ASEAN
thế giớI
10,3
89,7
16,0
84,0
75,0
36,7
1997 ASEAN
thế giớI

14
86
22,0
78,0
67,5
35,8
1998 ASEAN
thế giớI
9,7
92,3
17,7
82,3
54,0
30,0
1999 ASEAN
thế giới
5,8
94,2
5,7
94,3
60,9
63,4
Nguồn: Được trích từ “JBIC Review”No 2/11/2002 tr212
Cho đến nay khu vực ASEAN đã phục hồI sau cuộc khủng hoảng tài chính tiền
tệ .Biểu hiện rõ nhất là tăng trưởng đạt tốc độ dương so vớI sự suy giảm trước đây .Tỷ
giá hốI đoái ổn định tỷ lệ lạm phát ở mức một con số và lãi suất thấp ,nhu cầu của
ngườI tiêu dùng đang tăng lên và nhu cầu của ngành công nghiệp cũng đang tăng.
ASEAN đạt được thành công này nhờ vào chiến lược kinh tế ở tầm vĩ mô ở mỗI quốc
gia phần khác nữa là nhờ vào vai trò quan trọng của Nhật Bản trong khu vực .Trong
chiến lược 10 năm của Nhật Bản (tháng 7/1999) vào khoảng năm 2010quy mô kinh tế

của Nhật Bản tương đương tổng quy mô kinh tế của NICs, ASEAN ,Trung Quốc và
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Ấn Độ .Khi nền kinh tế được phục hồi.Nhật Bản sẽ cùng các nước ASEAN thiết lập
quan hệ buôn bán và đầu tư mật thiết hơn .Nhật Bản sẽ tiếp tục phát huy vai trò quan
trọng trong cung cấp vốn ,kỹ thuật và thúc đẩy sự phát triển kinh tế của các nước
ASEAN
2.Đầu tư của Nhật Bản vào Trung Quốc
Nhật Bản bắt đầu đầu tư vào Trung Quốc từ năm 1979.Nhưng thờI kỳ đầu hoạt
động đầu tư của Nhật Bản vào Trung Quốc rơi vào tình trạng trì trệ kém sôi động .
Đến cuốI thập niên 1980 bị tác động bởI đồng Yên lên giá và sự điều chỉnh ngành
nghề trong nền kinh tế Nhật Bản nên các nhà đầu tư mở rộng quy mô đầu tư ra nước
ngoài và đăc biệt chú ý đên sthị trường Trung Quốc .Tuy đưa vốn vào Trung Quốc
muộn nhưng nhịp độ đầu tư khá nhanh nên Nhật Bản đã nhanh chóng trở thành một
trong những nước đầu tư hàng đầu vào Trung Quốc .Năm 1994 Nhật Bản đứng thứ 3
sau những nhà đầu tư ngườI HOA ở Hồng Kôngvà Mỹ, đến năm 1996 Nhật Bản đã
vượt Mỹ và đứng ở vị trí thứ 2.tính đến cuốI năm 1996 Nhật Bản đã ký kết đầu tư vào
Trung Quốc 15 nghìn hạng mục ,giá trị thoả thuận hơn 25 tỷ USD,thực tế đã sử dụng
12 tỷ USD.Các doanh nghiệp lớn của Nhật Bản đã đầu tư vào Trung Quốc rất mạnh
mẽ ,quy mô của các dự án đầu tư dược mở rộng khônh ngừng .Năm 1996 kim ngạch
đầu tư bình quân các dự án tăng lên 2,95 triệu USD chỉ đứng sau Xingapore trong đầu
tư của các nước vào Trung Quốc
Đặc điểm của FDI của Nhật Bản vào Trung Quốc là hiệu suất sử dụng vốn lớn
,hiệu quả sản xuất cao và tập trung vào sản xuất các ngành có hàm lượng kỹ thuật cao
(80%).Trong những năm 1980 ,đầu tư vào các ngành phi chế tạo chiếm một tỷ trọng
khá lớn trong FDI của Nhật Bản vao Trung Quốc .Năm 1991 lần đầu tiên tỷ trọng đầu
tư vào các ngành chế tạo vượt qua các ngành công nghiệp phi chế tạo và đạt đến
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
53%.Sau đó tăng lên từng năm,năm 1995 dật 78% .Xét về xu thế phát triển tỷ trọng
đầu tư vào Trung Quốc của ngành công nghiệp Nhật Bản đang ngày một gia tăng và
trở thành xu hướng chủ yếu trong đầu tư trực tiếp vào Trung Quốc . Đây vừa là kết quả

do các chính sách đầu tư nước ngoài của Trung Quốc mang lạI vừa là sự phản ứng
trước xu hướng phát triển mạnh mẽ của sản xuất trong nước và quá trình nâng cấp cơ
cấu ngành nghề trong lỉnh vực đầu tư nước ngoài cua Nhật Bản
Trước đây FDI của Nhật Bản thường phân bố chủ yếu ở các vùng ven biên
Trung Quốc .Theo thống kê của các nhà nghiên cứu Nhật Bản ,năm 1996 có
87,2%tổng số vốn FDI Nhật Bản tập trung chủ yếu ở các vùng duyên hải.Tuy nhiên
các nhà đầu tư Nhật Bản đang có xu hướng chuyển dần từ khu vực ven biểnvào sâu
trong nộI địa ,chủ yếu là đầu tư vào các thành phố lớn ở Trung Quốc . đến cuốI năm
1996 các doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư ở Bắc Kinh ,Thượng HảI và Thiên Tân chiếm
34,1% tổng số các doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư ở Trung Quốc .Năm 97 Thượng HảI
là nơi có nhiều doanh nghiệp Nhật Bản đến đầu tư nhất.
Ngoài đầu tư trực tiếp Trung Quốc còn tận dụng nguồn viện trợ của chính phủ
Nhật Bản (ODA), đây cũng là nộI dung quan trọng trong quan hệ kinh tế hai nước
.Theo thống kê của bộ ngoạI giao Nhật Bản , đến cuốI năm 97 kim ngạch sử dụng
ODA của Trung Quốc là 10,29 tỷ USD trong đó số tiền viện trợ không hoàn lạI là 718
triệu USD ,hợp tác kỹ thuật 2,29 tỷ USD,chính phủ cho vay 9,082 tỷ USD ,Nhật Bản
là nước cho Trung Quốc vay nhiều nhất ,từ năm 1979 đến 1997 Nhật Bản cho Trung
Quốc vay khoảng 2000 tỷ Yên dùng vào 100 hạng mục công trình .Năm 1998 ,Nhật
Bản cho Trung Quốc vay tiếp 3,3 tỷ USD để Trung Quốc thực hiện dự án về môi
trường và phòng chống lụt lộI .Năm 99 tổng số tiền cho Trung Quốc vay 18 tỷ USD
,vượt qua tổng kim ngạch ODA .nguồn ODA mà Trung Quốc sử dụng chủ yếu được
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -