tóm tắt luấn án tiến sĩ đánh giá khả năng sản xuất tinh của bò đực giống brahman và holstein friesian nhập từ australia nuôi tại việt nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC NÔNG NGHIP HÀ NI









PHÙNG TH HI


ÁNH GIÁ KH NNG SN XUT TINH
CA BÒ C GING BRAHMAN VÀ HOLSTEIN FRIESIAN
NHP T AUSTRALIA NUÔI TI VIT NAM

: Sinh sn và Bnh sinh sn gia súc
: 62 64 01 06

TÓM TT LUN ÁN TIN S



  



HÀ NI, NM 2013

Công trình !"c hoàn thành t#i:
TR$%NG I H&C NÔNG NGHIP HÀ NI


Ng!'i h!(ng d)n Khoa h*c:
1. PGS.TS. Nguy+n V,n Thanh
2. TS. Lê V,n Thông

Phn bin 1: PGS.TS. Hoàng Kim Giao
B- Nông nghip và Phát tri.n nông thôn
Phn bin 2: GS.TSKH. Cù Xuân D/n
H-i Ch,n nuôi
Phn bin 3: TS. Nguy+n H0u 1c
Tr!'ng #i h*c Nông nghip Hà N-i

Lu2n án s3 !"c bo v tr!(c H-i 4ng ch5m lu2n án c5p Tr!'ng
h*p t#i Tr!'ng #i h*c Nông nghip Hà N-i
vào h4i gi' ngày tháng n,m

Có th. tìm hi.u lu2n án t#i th! vin:
- Th! vin Quc gia
- Th
! vin Tr!'ng #i h*c Nông nghip Hà N-i
 

M U
1. TÍNH CP THIT CA  TÀI
. ci thin và 6y nhanh ti7n b- di truy8n trong ch,n nuôi bò,
9c ging có vai trò r5t quan tr*ng. M:i cá th. 'i con s3 nh2n 50%
ngu4n gen di truy8n t; b và 50% t; m<. M-t bò cái ging tt ch= có

th. cho ra 'i 01 bê/n,m, trong khi ó m-t bò 9c ging tt, khai
thác sn xu5t tinh ông l#nh và s> d?ng k@ thu2t th? tinh nhân t#o
(TTNT) có th. cho ra 'i hàng ngàn bê/n,m, 4ng th'i tinh ông
l#nh có th. bo qun hàng ch?c n,m v)n cho k7t qu th? thai tt.
. ti7p c2n nhanh nh0ng ti7n b-, thành t9u khoa h*c cAa th7
gi(i trong công tác ci t#o, phát tri.n àn bò s0a, bò thBt v(i m?c tiêu
“ i tCt ón /u”. Trong nh0ng n,m qua chúng ta ã nh2p các ging bò
nói chung và bò 9c ging ngo#i thu/n chAng cao sn chuyên s0a,
chuyên thBt t; nh0ng n!(c có n8n ch,n nuôi tiên ti7n nh!: Hoa KD,
Canada, Australia,… Ec bit n,m 2009 n!(c ta ã nh2p 20 bò 9c
ging Brahman và 20 bò 9c ging Holstein Friesian . sn xu5t tinh
ông l#nh áp 1ng nhu c/u ngày càng cao trong TTNT. Chúng tôi
nghiên c1u 8 tài “ánh giá kh n,ng sn xu5t tinh cAa bò 9c ging
Brahman và Holstein Friesian nh2p t; Australia nuôi t#i Vit Nam”
2. MC TIÊU NGHIÊN CU
2.1. Mc tiêu
ánh giá !"c kh n,ng sn xu5t tinh cAa bò 9c ging
Brahman và Holstein Friesian nh2p t; Australia trong i8u kin cAa
Vit Nam, góp ph/n chA -ng, áp 1ng thFa mãn nhu c/u tinh bò
ông l#nh ph?c v? cho công tác ci t#o ging, phát tri.n ch,n nuôi
bò s
0a, bò thBt và th9c hin thCng l"i chi7n l!"c phát tri.n ch,n nuôi
7n n,m 2020 cAa ThA t!(ng Chính phA t#i Quy7t Bnh s
10/2008/Q-TTg ngày 16/01/2008.
 

2.2. Yêu cu
- ánh giá !"c s l!"ng, ch5t l!"ng tinh dBch cAa bò 9c
ging Brahman và Holstein Friesian nh2p t; Australia theo ging,
mùa v? và giai o#n tuGi.

- ánh giá !"c s l!"ng, ch5t l!"ng tinh ông l#nh cAa bò
9c ging Brahman và Holstein Friesian nh2p t; Australia theo
ging, mùa v? và giai o#n tuGi.
- ánh giá !"c tH l th? thai I l/n phi /u cAa bò 9c ging
Brahman và Holstein Friesian nh2p t; Australia theo cJ sI ch,n nuôi
và l1a K cAa àn bò cái.
3. Ý NGHA KHOA HC VÀ THC TIN
3.1. Ý ngha khoa hc
- K7t qu cAa lu2n án ánh giá !"c s l!"ng, ch5t l!"ng tinh
dBch và tinh ông l#nh cAa bò 9c ging Brahman và Holstein
Friesian nh2p t; Australia theo ging, mùa v? và các giai o#n tuGi
trong i8u kin Vit Nam.
- K7t qu cAa lu2n án là tài liu tham kho cho cán b- chuyên
môn, cán b- qun lý, dùng trong ging d#y, h*c t2p I các các tr!'ng
#i h*c, cao Lng cMng nh! cho cJ sI ch,n nuôi bò 9c ging sn
xu5t tinh ông l#nh.
3.2. Ý ngha thc tin
- ánh giá !"c s l!"ng, ch5t l!"ng tinh dBch và tinh ông
l#nh cAa bò 9c ging Brahman và Holstein Friesian nh2p t;
Australia trong i8u kin cAa Vit Nam.
- Sn xu5t !"c tinh bò ông l#nh #t ch5t l!"ng cao t; nh0ng
bò
9c ging Brahman và Holstein Friesian nh2p t; Australia, góp
ph/n chA -ng, áp 1ng thFa mãn nhu c/u tinh bò ông l#nh trong
n!(c gim kinh phí nh2p kh6u t; n!(c ngoài.
 

- Bi7t !"c mùa v?, giai o#n tuGi cAa bò 9c ging Brahman và
Holstein Friesian có kh n,ng sn xu5t tinh tt nh5t. T; ó giúp cJ sI
ch,n nuôi bò 9c ging sn xu5t !"c s l!"ng, ch5t l!"ng tinh ông

l#nh tt nh5t, khai thác ti a ti8m n,ng cAa con 9c ging cao sn.
- Bi7t !"c tH l th? thai I l/n phi /u theo cJ sI ch,n nuôi
và l1a K cAa àn bò cái cAa bò 9c ging Brahman và Holstein
Friesian nh2p t; Australia. T; ó nâng cao !"c tH l th? thai I l/n
phi /u cAa toàn àn, góp ph/n nâng cao hiu qu ngành ch,n nuôi
bò s0a, bò thBt.
4. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
4.1. i tng nghiên cu
Vit Nam ã nh2p 20 bò 9c ging Brahman và 20 bò 9c
ging Holstein Friesian t; Australia. Qua quá trình nghiên c1u, hu5n
luyn, khai thác và sn xu5t tinh ông l#nh có 18/20 bò 9c ging
Brahman và 19/20 bò 9c ging Holstein Friesian nhy giá cho tinh
dBch có ch5t l!"ng tt . sn xu5t tinh ông l#nh.
4.2. Phm vi nghiên cu
- Nghiên c1u s l!"ng, ch5t l!"ng tinh dBch và tinh ông l#nh
cAa bò 9c ging Brahman và Holstein Friesian theo ging bò, mùa
v? và giai o#n tuGi t#i Hà N-i.
- Nghiên c1u tH l th? thai I l/n phi /u cAa bò 9c ging
Brahman t#i Thành ph Hà N-i, t=nh Thanh Hóa, t=nh Ngh An và cAa
bò 9c ging Holstein Friesian t#i Công ty CG ph/n ging bò s0a M-c
Châu (M-c Châu-SJn La), Công ty cG ph/n s0a à L#t (1c Tr*ng-
Lâm 4ng), Công ty TNHH Thanh SJn (1c Tr*ng-Lâm 4ng).
5. NH
NG ÓNG GÓP M!I CA  TÀI
- K7t qu cAa lu2n án là công trình khoa h*c l/n /u tiên ã
ánh giá !"c s l!"ng, ch5t l!"ng tinh dBch và tinh ông l#nh cAa
 

bò 9c ging Brahman và Holstein Friesian nh2p t; Australia nuôi
d!Nng trong i8u kin cAa Vit Nam.

- 4ng th'i, k7t qu cAa lu2n án ã cho bi7t mùa v? và giai
o#n tuGi cAa bò 9c ging Brahman và Holstein Friesian có kh
n,ng sn xu5t tinh tt nh5t t; ó giúp cJ sI ch,n nuôi bò 9c ging
khai thác ti a ti8m n,ng cAa con 9c ging cao sn.

Ch"ng 1. T#NG QUAN TÀI LIU VÀ C$ S KHOA HC
1.1. C" s% khoa hc c&a '( tài
- Kh n,ng sn xu5t tinh cAa bò 9c ging chBu nh h!Ing bIi
r5t nhi8u y7u t nh!: di truy8n, cá th., tuGi tác, th'i ti7t khí h2u,
ch,m sóc nuôi d!Nng, khong cách khai thác tinh, m:i tr!'ng pha
ch7, tay ngh8 cAa k@ thu2t khai thác và sn xu5t tinh ông l#nh Ec
bit i v(i nh0ng ging bò nh2p ngo#i v8 Vit Nam.
- Hin nay, vic nghiên c1u kh n,ng sn xu5t tinh cAa nh0ng
ging bò nh2p ngo#i t#i Vit Nam còn h#n ch7. Ec bit n,m 2009
Vit Nam ã nh2p 20 bò 9c ging Brahman và 20 bò 9c ging
Holstein Friesian t; Australia v8 nghiên c1u và sn xu5t tinh ông
l#nh ph?c v? cho công tác ci t#o và phát tri.n àn bò s0a, bò thBt. .
bi7t !"c s l!"ng, ch5t l!"ng tinh dBch và tinh ông l#nh cAa nh0ng
bò 9c ging này trong i8u kin Vit Nam. Chúng tôi ã nghiên c1u
8 tài này là c/n thi7t, có tính khoa h*c, th'i s9 và th9c ti+n cao.
1.2. M)t s nghiên cu trong và ngoài n*c
1.2.1. Nghiên cu nc ngoài
- Nghiên c1u cAa Hiroshi (1992) trên bò 9c ging Holstein
Friesian
I Nh2t Bn, ho#t l9c cAa tinh trùng dao -ng t; 60 7n
90%; tH l tinh trùng kD hình dao -ng t; 1% 7n 20%
 

- Risco et al. (1993) nghiên c1u trên bò Brahman I M@ cho
bi7t tH l tinh trùng sng là 83,01%.

- Nghiên c1u trên bò 9c ging Holstein Friesian nuôi t#i Hoa
KD !"c Garner et al. (1996) cho th5y, n4ng - tinh trùng #t 1,5
tH/ml và tGng s tinh trùng sng ti7n thLng trong m-t l/n khai thác
tinh #t 6,20 tH/l/n khai thác
- Nghiên c1u cAa Brito et al. (2002), I Brazil, I bò 9c ging
Holstein Friesian, l!"ng xu5t tinh là 7,0 ml và ho#t l9c tinh trùng #t
t; 57,5% 7n 61,2%; trong lúc ó, I bò 9c ging Brahman, l!"ng
xu5t tinh trung bình #t 6,6ml và ho#t l9c tinh trùng #t 59%.
- Tác gi Sarder (2003) cho bi7t, l!"ng xu5t tinh cAa bò 9c
ging I Pakistan t; 5 7n 6 ml và n4ng - tinh trùng dao -ng t;
1,131 tH/ml 7n 1,471 tH/ml.
- Theo Anderson et al. (2004), nghiên c1u trên àn bò cái t#i
Ph/n Lan, tH l phi tinh có ch>a dao -ng t; 42,2 7n 46,4%.
Hallap et al. (2005) công b, tH l th? thai khám I 60 ngày sau phi
t; 52,2 7n 76,0% trên àn bò cái Holstein Friesian I Th?y i.n.
- Tatman et al. (2004) nghiên c1u trên bò 9c Brahman I M@
cho bi7t, ho#t l9c tinh trùng #t 60,0%.
- Hoflack et al. (2006) nghiên c1u I B= cho bi7t, ho#t l9c tinh
trùng cAa bò 9c ging Holstein Friesian dao -ng t; 40% 7n 95 %,
TH l tinh trùng sng dao -ng t; 77,25 7n 97,67%
- Sugulle et al. (2006) nghiên c1u I Bangladesh cho bi7t, n4ng
- tinh trùng cAa bò lai Holstein Friesian t; 0,983 7n 1,483 tH/ml.
- Hoflack et al. (2008) nghiên c
1u I bò 9c ging Belgian
Blue t#i B= s9 dao -ng ho#t l9c tinh trùng r5t l(n t; 5 7n 90%,
n4ng - tinh trùng dao -ng t; 0,15 7n 1,482 tH/ml.
 

- K7t qu nghiên c1u cAa Muino et al. (2008) công b, bò 9c
ging Holstein Friesian tr!Ing thành nuôi t#i Tây Ba Nha có n4ng

- tinh dBch bình quân #t 1,18 tH/ml, TH l tinh trùng sng #t
87,0%
- Herliantien (2009) cho bi7t l!"ng xu5t tinh bò 9c t; 2 -
14ml; pH tinh dBch t; 6,2 - 6,8 và kh n,ng sn xu5t tinh ông l#nh
cAa bò Brahman t#i Indonesia trung bình #t 14.350 c*ng r#/con/n,m.
1.2.2. Nghiên cu trong nc
- Hà V,n Chiêu (1999) cho bi7t, I bò 9c Holstein Friesian,
l!"ng xu5t tinh #t 5,7ml/l/n khai thác; n4ng - tinh trùng là
0,94tH/ml; ho#t l9c tinh trùng là 61,82%; pH là 6,52; tH l tinh trùng
kD hình là 17,84% và tH l tinh trùng sng là 79,1%; I bò 9c Zêbu,
l!"ng xu5t tinh là 4,25ml/l/n khai thác; n4ng - tinh trùng #t
0,91tH/ml; ho#t l9c tinh trùng là 58,76%; pH là 6,6; tH l tinh trùng
kD hình là 18,45%.
- Lê Bá Qu7 và cs. (2009) nghiên c1u trên bò 9c Holstein
Friesian nh2p t; Hoa KD, l!"ng xu5t tinh #t 7,409ml/l/n khia thác,
n4ng - tinh trùng #t 1,215 tH/ml, tH l tinh trùng kD hình là 9,768%,
- Ph#m v,n Ti8m và cs. (2009) nghiên c1u kh n,ng sn xu5t
tinh ông l#nh trên bò 9c ging Brahman cho k7t qu: l!"ng xu5t
tinh là 6,89ml, ho#t l9c tinh trùng là 65,32%, n4ng - tinh trùng là
1,06 tH/ml, pH là 6,67, tH l tinh trùng kD hình chi7m 12,58%, tH l
tinh trùng sng là 78,51%, VAC là 4.93 tH.
- Nghiên c1u v8 tH l phi ging có ch>a trên àn bò cái
Holstein Friesian I Lâm 4ng, tác gi Nguy+n Xuân Tr#ch và Ph#m
Phi Long (2008) công b
, tH l này là 56 %.
 

Ch"ng 2. V+T LIU VÀ PH$NG PHÁP NGHIÊN CU
2.1. ,a 'i-m nghiên cu
- Các bò 9c ging s> d?ng trong nghiên c1u này !"c nuôi

d!Nng và khai thác tinh t#i Tr#m Nghiên c1u và sn xu5t tinh ông
l#nh Moncada (Tn LOnh, Ba Vì, Hà N-i) thu-c Trung tâm Ging gia
súc l(n Trung !Jng.
- àn bò cái s> d?ng trong nghiên c1u này !"c l9a ch*n .
phi tinh ánh giá tH l th? thaiI l/n phi /u t#i 3 cJ sI/ging bò:
+ V(i tinh cAa bò 9c ging Holstein Friesian, !"c b trí t#i
Công ty CP ging bò s0a M-c Châu (M-c Châu - SJn La), Công ty
TNHH Thanh SJn (1c Tr*ng - Lâm 4ng) và Công ty CG ph/n s0a
à L#t (1c Tr*ng - Lâm 4ng).
+ V(i tinh cAa bò 9c ging Brahman, !"c b trí t#i Ba bàn
Thành Ph Hà N-i, T=nh Thanh Hóa và T=nh Ngh An.
2.2. Th.i gian nghiên cu
T; tháng 01/2010 7n tháng 12/2012.
2.3. N)i dung nghiên cu
2.3.1. Nghiên cu mt s ch tiêu s lng, cht lng tinh dch
ca bò c ging Brahman và Holstein Friesian nhp t Australia
theo ging, mùa v và giai on tui.
(L!"ng xu5t tinh; Ho#t l9c tinh trùng; N4ng - tinh trùng;
TGng s tinh trùng sng ti7n thLng; Màu sCc tinh dBch; pH tinh dBch;
TH l tinh trùng kD hình và TH l tinh trùng sng)
2.3.2. Nghiên cu s lng, cht lng tinh ông lnh ca bò c
ging Brahman và Holstein Friesian nhp t Australia theo ging,
mùa v và giai on tui.
(Ho
#t l9c tinh trùng sau gii ông; S l!"ng tinh ông l#nh
trong m-t l/n khai thác tinh và S l!"ng tinh c*ng r# sn xu5t trong
m-t n,m)
 

2.3.3. Nghiên cu t l th thai  ln phi u ca bò c ging

Brahman và Holstein Friesian nhp t Australia theo c s chn
nuôi và la  ca àn bò cái.
(TH l th? thai I l/n phi /u cAa bò 9c ging Brahman theo
cJ sI ch,n nuôi và l1a K cAa àn bò cái và TH l th? thai I l/n phi
/u cAa bò 9c ging Holstein Friesian theo cJ sI ch,n nuôi và l1a
K cAa àn bò cái).
2.4. Ph"ng pháp nghiên cu
2.4.1. Phng pháp nghiên cu mt s ch tiêu s lng, cht
lng tinh dch ca bò c ging Brahman và Holstein Friesian
nhp t Australia theo ging, mùa v và giai on tui
- Xác Bnh l!"ng xu5t tinh V (ml/l/n khai thác) bPng cách
quan ng h1ng tinh có khCc ml.
- Xác Bnh ho#t l9c tinh trùng A (%): bPng quan sát trên kính
hi.n vi phn pha có k7t ni v(i màn hình theo ph!Jng pháp cAa Nh2t
Bn: dùng micropipét hút 0,01 ml tinh dBch + 0,09 ml môi tr!'ng A
r4i nhF lên phi7n kính chuyên d?ng, 2y la men lên sau ó !a lên
kính hi.n vi có gCn camera phóng #i 100 l/n và ánh giá ho#t l9c
theo thang i.m 10 cAa Milovanov.
- Xác Bnh n4ng - tinh trùng C (tH/ml) bPng máy so màu
SDM-5 cAa hãng Minitube bPng cách dùng micropipét hút 0,02 ml
tinh dBch pha loãng trong 4 ml n!(c mui sinh lý 0,9%, hJi lCc nh<
cho 8u và !a vào máy Photometer SDM5. Ch= s hin trên máy là
n4ng - tinh trùng (tH/ml).
- Xác Bnh tGng s tinh trùng sng ti7n thLng VAC (tH/l/n khai
thác)
!"c tính bPng VxAxC.
- Màu sCc tinh dBch xác Bnh bPng quan sát sau m:i l/n khai
thác tinh và !"c quy !(c theo cách quy !(c cAa tác gi Sarder
 


(2007) nh! sau: 1 là tinh dBch có màu trCng trong, 2 là tinh dBch có
màu trCng s0a, 3 là tinh dBch có màu trCng ngà và 4 là tinh dBch có
màu trCng ?c.
- Xác Bnh pH tinh dBch bPng gi5y o pH cAa hãng Merck- 1c.
- TH l tinh trùng kD hình K (%): BPng ph!Jng pháp nhu-m
xanh methylen 5% t; 5 7n 7 phút hoEc F Fucsin 5% t; 5 7n 7
phút và 7m tinh trùng kD hình và tinh trùng bình th!'ng trên kính
hi.n vi 500 tinh trùng r4i tính toán bPng phép tính s h*c thông
th!'ng theo công th1c sau:
K (%) =
S l!"ng tinh trùng kD hình
x 100
500
- TH l tinh trùng sng (%)Theo ph!Jng pháp cAa Milovanov
là nhF 1 gi*t tinh dBch lên lam kính lõm + 2 gi*t Eosin 5%, o nh<
r4i sau ó nhF 4 gi*t Nogrosin 10%. o nh< nhàng, . 5m 37
o
C
trong 30 giây. L5y 1 gi*t ph7t kính dàn mFng 8u !a lên kính hi.n
vi v(i - phóng #i 400 l/n 7m tGng s 500 tinh trùng r4i tính tH
l %, bPng phép s h*c thông th!'ng. Tinh trùng ch7t là nh0ng tinh
trùng bCt màu F Eosin. Tính tH l tinh trùng sng bPng công th1c:
TH l tinh trùng sng (%) =
S l!"ng tinh trùng sng
x 100
500
2.4.2. Phng pháp nghiên cu s lng, cht lng tinh ông
lnh ca bò c ging Brahman và Holstein Friesian nhp t
Australia theo ging, mùa v và giai on tui
- S l!"ng tinh sn xu5t (c*ng r#/l/n khai thác) !"c tính theo

phép tính s h*c th!'ng quy sau khi !a m)u tinh dBch bò #t tiêu
chu
6n vào sn xu5t tinh ông l#nh.
- Ho#t l9c tinh trùng sau gii ông (%) !"c xác Bnh bPng
cách sau ông l#nh 24 gi', l5y ki.m tra ng)u nhiên 1 c*ng r# cAa
 
m)u tinh dBch #t tiêu chu6n !a vào pha ch7 và sn xu5t tinh ông
l#nh, gii ông I nhit - 37°C trong 30 giây, ki.m tra ho#t l9c tinh
trùng trên kính hi.n vi phn pha có màn hình.
- S l!"ng tinh sn xu5t !"c trong m-t n,m (c*ng r#/n,m)
!"c tính theo phép tính s h*c th!'ng quy.
2.4.3. Phng pháp nghiên cu t l th thai  ln phi u ca
bò c ging Brahman và Holstein Friesian nhp t Australia
theo c s chn nuôi và la  ca àn bò cái
- Nghiên c1u tH l th? thai I l/n phi /u bPng k@ thu2t TTNT
cho bò cái -ng d?c, ki.m tra k7t qu bPng ph!Jng pháp s', khám
qua tr9c tràng I ngày 90 sau phi tinh.
Xác Bnh tH l th? thai I l/n phi /u theo công th1c:
TH l th? thai I l/n
phi /u (%)
=

S bò cái có ch>a
x 100
TGng s bò cái phi l/n m-t

2.5 Ph"ng pháp x/ lý s li0u:
S liu !"c !(c tính các giá trB trung bình bình ph!Jng nhF
nh5t (LSM: Least Square Mean) cAa các bi7n s theo các l(p !"c
x> lý bPng mô hình tuy7n tính tGng quát PROC GLM SAS 9.1

(2004). Các phân l(p v8 ging, mùa v?, giai o#n tuGi và t!Jng tác
gi0a chúng !"c x> lý là nh0ng nh h!Ing cAa l(p hay nh h!Ing
Gn Bnh. M1c - khác nhau cAa các giá trB LSM I m1c PQ0,05 !"c
xem là có ý nghOa so sánh v8 mEt thng kê.
* Các s liu có bn cht là t l phn trm (A; K; t l tinh
trùng sng,hot lc tinh trùng sau gii ông, t l th thai)trc khi x
lý c chuyn dng  tính toán theo Y = Degrees(asin(sqrt(x/100))).
Sau khi tính toán xong, k
t qu c chuyn dng tr li.

 
Ch"ng 3. KT QU1 VÀ TH1O LU+N
3.1. M)t s ch2 tiêu s lng, ch3t lng tinh d,ch c&a bò 'c
ging Brahman và Holstein Friesian nh4p t5 Australia theo
ging, mùa v và giai 'on tu6i.
Kh n,ng sinh sn cAa con 9c nói chug, cAa bò 9c ging nói
riêng !"c th. hin chA y7u qua s l!"ng, ch5t l!"ng tinh dBch
3.1.1. Lng xut tinh
L!"ng xu5t tinh (V) là ch= tiêu /u tiên ánh giá tinh dBch bò
9c ging. K7t qu nghiên c1u l!"ng xu5t tinh !"c th. hin qua
bng 3.1a, 3.1b và hình 3.1.
K7t qu trình bày t#i bng 3.1a cho bi7t, l!"ng xu5t tinh cAa
bò 9c ging Brahman #t 6,018ml/l/n khai thác th5p hJn so v(i bò
9c ging Holstein Friesian #t 6,577 ml/l/n khai thác (P<0,05).
B7ng 3.1a. Lng xu3t tinh
VT: ml/ln khai thác
Ch= tiêu


Ging bò

V khai thác V #t tiêu chu6n
TH l #t
tiêu chu6
n
(%)
n LSM ± SE n LSM ± SE
Brahman 3744 6,018
a
± 0,029 3578 6,212
a
± 0,027

95,566
Holstein
Friesian
3955 6,577
b
± 0,028 3932 6,602
b
± 0,026

99,418
Ghi chú: Trong cùng ct, các giá tr trung bình bình phng nh nht
(LSM) có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha thng kê (P<0,05).
Theo quy inh t#i tiêu chu6n Vit Nam TCVN 8925 : 2012
yêu c/u l!"ng xu5t tinh phi R 3ml m(i !"c g*i là #t tiêu chu6n.
L
!"ng xu5t tinh I nh0ng l/n khai thác tinh #t tiêu chu6n trình bày
trong bng 3.1a cho th5y, l!"ng xu5t tinh I bò 9c ging Brahman
 

th5p hJn so v(i bò 9c ging Holstein Friesian nh2p t; Australia
nuôi t#i Vit Nam vè 8u cao hJn so v(i tiêu chu6n quy Bnh.
K7t qu nghiên c1u l!"ng xu5t tinh I nh0ng l/n #t tiêu chu6n
theo hai mùa v? !"c trình bày t#i bng 3.1b.
B7ng 3.1b. Lng xu3t tinh % nh8ng ln 't tiêu chu9n theo mùa v
VT: ml/ln khai thác
Ging bò

Mùa v?
Brahman Holstein Friesian
n LSM ± SE n LSM ± SE
ông-Xuân 1829 6,523
c
± 0,038 1988 7,063
d
± 0,037
Hè-Thu 1749 5,901
a
± 0,039 1944 6,141
b
± 0,037
Ghi chú: Các giá tr trung bình bình phng nh nht (LSM) ca hai loài
bò gia các mùa v có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha
thng kê (P<0,05).
L!"ng xu5t tinh cAa bò 9c ging Brahman và Holstein
Friesian có s9 bi7n Gi theo các mùa v?. S mùa v? ông - Xuân cao
hJn so v(i mùa v? Hè – Thu (P<0,05) (bng 3.1b).
K7t qu nghiên c1u cAa chúng tôi phù h"p v(i các k7t qu
nghiên c1u trên th7 gi(i 8u cho rPng nhit - môi tr!'ng cao trong
mùa hè nh h!Ing gây ra stress nhit ã tác -ng b5t l"i 7n kích

th!(c tinh hoàn, gim ham mun tình d?c và gim s l!"ng, ch5t
l!"ng tinh trong ó có l!"ng xu5t tinh cAa bò 9c ging.
K7t qu nghiên c1u l!"ng xu5t tinh I nh0ng l/n khai thác #t
tiêu chu6n I các giai o#n tuGi (18 - 24 tháng; 25 - 36 tháng; 37- 49
tháng và 49 - 60 tháng) trình bày t#i hình 3.1.
K7t qu nghiên c1u cho th5y, l!"ng xu5t tinh cAa c hai ging
bò thay
Gi theo các giai o#n tuGi, th5p nh5t I giai o#n 18 - 24
tháng tuGi và #t =nh cao I giai o#n 37 - 48 tháng tuGi sau ó bCt
/u gim d/n.
 









Hình 3.1. Lng xu3t tinh theo giai 'on tu6i
K7t qu nghiên c1u cAa chúng tôi phù h"p v(i quy lu2t sinh
lý, sinh sn t9 nhiên và v(i k7t qu cAa Vilakazi và Webb (2004).
3.1.2. Hot lc tinh trùng
Ho#t l9c tinh trùng ph? thu-c vào s1c ho#t -ng cAa t;ng cá
th. tinh trùng và qu/n th. tinh trùng sng trong tinh dBch. K7t qu
nghiên c1u trình bày t#i bng 3.2a, 3.2b và hình 3.2.
B7ng 3.2a. Hot lc tinh trùng
VT: %
Ch= tiêu

Ging bò
A khai thác A #t tiêu chu6n
TH l #t tiêu
chu6n (%)
n LSM ± SE n LSM ± SE
Brahman 3744 64,128
a
± 0,200 3069 70,711
a
± 0,034

81,971
Holstein
Friesian
3955 67,460
b
± 0,194 3198
70,950
b
± 0,033

80,860
Ghi chú: Trong cùng ct, các giá tr trung bình bình phng nh nht
(LSM) có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha thng kê (P<0,05).
Ho#t l9c tinh trùng cAa bò 9c ging Brahman th5p hJn so v(i
bò 9c ging Holstein Friesian (P<0,05).
 
K7t qu nghiên c1u cAa chúng tôi phù h"p v(i tác gi Hà V,n

Chiêu (1999) và Asad et al. (2004), cho rPng ch5t l!"ng tinh dBch cAa
bò 9c ging Holstein Friesian cao hJn các bò 9c ging Brahman.
K7t qu nghiên c1u v8 ho#t l9c tinh trùng theo hai mùa v?
ông - Xuân và Hè - Thu !"c trình bày t#i bng 3.2b.
B7ng 3.2b. Hot lc tinh trùng % nh8ng ln 't tiêu chu9n theo
mùa v
VT: %
Ging bò

Mùa v?
Brahman Holstein Friesian
n LSM ± SE n LSM ± SE
ông - Xuân 1677 70,805
a
± 0,046 1762 71,095
c
± 0,045
Hè - Thu 1392 70,618
b
± 0,047 1436 70,804
a
± 0,049
Ghi chú: Các giá tr trung bình bình phng nh nht (LSM) ca hai loài
bò gia các mùa v có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha
thng kê (P<0,05).
K7t qu nghiên c1u cAa chúng tôi cho th5y, ho#t l9c tinh trùng
I nh0ng l/n #t tiêu chu6n cAa bò 9c ging Brahman và bò 9c
ging Holstein Friesian nuôi t#i Vit Nam có s9 bi7n Gi rõ theo mùa
v?. S mùa v? ông – Xuân cao hJn I mùa v? Hè – Thu (P<0,05).
K7t qu nghiên c1u này phù h"p v(i k7t qu nghiên c1u trên

th7 gi(i: nghiên c1u cAa Soderquist et al. (1997), Parkinson (1987);
Soderquist et al. (1996), Ahmad et al. (2003) và Mostari et al. (2008).
K7t qu nghiên c1u v8 ho#t l9c tinh trùng I nh0ng l/n khai
thác #t tiêu chu6n I các giai o#n tuGi (18 - 24 tháng; 25 – 36 tháng;
37- 49 tháng và 49 – 60 tháng) !"c trình bày t#i hình 3.2.
Ho
#t l9c tinh trùng I nh0ng l/n khai thác #t tiêu chu6n theo
t;ng giai o#n tuGi cAa bò 9c ging Brahman th5p hJn so v(i bò
9c ging Holstein Friesian (P<0,05).
 










Hình 3.2. Hot lc tinh trùng theo giai 'on tu6i
K7t qu nghiên c1u cAa chúng tôi v8 ho#t l9c tinh trung cAa
bò 9c ging Brahman và Holstein Friesian nh2p t; Australia nuôi
t#i Moncada phù h"p v(i quy lu2t sinh lý, sinh sn t9 nhiên.
3.1.3. Nng  trinh trùng
N4ng - tinh trùng (C) th. hin s l!"ng tinh trùng có trong
m-t Jn vB th. tích tinh dBch (tH/ml), là ch= tiêu quan tr*ng ánh giá
ch5t l!"ng tinh dBch. K7t qu nghiên c1u n4ng - tinh trùng !"c
trình bày I bng 3.3a; 3.3b và hình 3.3.
B7ng 3.3a. N:ng ') tinh trùng

VY: t/ml
Ch= tiêu
Ging bò
C khai thác C #t tiêu chu6n
TH l #t
tiêu chu6n
(%)
n LSM ± SE n LSM ± SE
Brahman 3744

1,291
b
± 0,004 3480

1,340
b
± 0,004

92,949
Holstein
Friesian
3955

1,219
a
± 0,004 3787

1,244
a
± 0,004

95,752
Ghi chú: Trong cùng ct, các giá tr trung bình bình phng nh nht
(LSM) có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha thng kê (P<0,05).
 
N4ng - tinh trùng I t5t c nh0ng l/n khai thác tinh cAa bò
9c ging Brahman cao hJn so v(i I bò 9c ging Holstein Friesian
(P<0,05) (bng 3.3a).
K7t qu nghiên c1u cAa chúng phù h"p v(i k7t qu nghiên c1u
cAa Brito et al. (2002) trên bò 9c ging I Brazil và cAa Asad et al.
(2004), nghiên c1u trên bò 9c ging I Pakistan 8u cho bi7t, bò 9c
ging Brahman có n4ng - tinh trùng cao hJn so vJi I bò 9c ging
Holstein Friesian.
Nhit -, 6m - là m-t trong nh0ng ch= tiêu nh h!Ing 7n
n4ng - tinh trùng cAa bò 9c ging sn xu5t tinh ông l#nh nh5t là
v(i nh0ng bò 9c ging nh2p v8 Vit Nam. K7t qu nghiên c1u v8
n4ng - tinh trùng !"c trình bày t#i bng 3.3b.
B7ng 3.3b. N:ng ') tinh trùng % nh8ng ln 't tiêu chu9n theo
mùa v
VT: t/ml
Ging bò

Mùa v?
Brahman Holstein Friesian
n LSM ± SE n LSM ± SE
ông - Xuân 1797 1,346
c
± 0,005 1922 1,268
b
± 0,005

Hè - Thu 1683 1,334
c
± 0,005 1865 1,220
a
± 0,005

Ghi chú: Các giá tr trung bình bình phng nh nht (LSM) ca hai loài
bò gia các mùa v có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha
thng kê (P<0,05).
Qua k7t qu nghiên c1u, chúng tôi có nhân xét, i v(i bò
9c ging Brahman, n4ng - tinh trùng I nh0ng l/n khai thác #t
tiêu chu6n gi0a hai mùa v? ông - Xuân và Hè - Thu là không có s9
sai khác rõ r
t, P>0,05).
K7t qu nghiên c1u cAa chúng tôi phù h"p v(i k7t qu
nghiên c1u trên th7 gi(i: nghiên c1u cAa Soderquist et al. (1997),
 
Parkinson (1987); Soderquist et al. (1996), Theo Ahmad et al. (2003)
và Mostari et al. (2008).
K7t qu nghiên c1u n4ng - tinh trùng I nh0ng l/n khai thác
#t tiêu chu6n I các giai o#n tuGi (18 - 24 tháng; 25 - 36 tháng; 37-
49 tháng và 49 - 60 tháng) trình bày t#i hình 3.3.
N4ng - tinh trùng cAa c hai ging bò thay Gi theo giai o#n
tuGi, th5p nh5t I giai o#n 18 - 24 tháng tuGi và #t =nh cao I giai
o#n 37-48 tháng tuGi sau ó bCt /u gim d/n. K7t qu nghiên c1u
cAa chúng tôi phù h"p v(i quy lu2t sinh lý, sinh sn t9 nhiên và phù
h"p v(i k7t qu nghiên c1u cAa Vilakazi và Webb (2004) (hình 3.3).
Hình 3.3. N:ng ') tinh trùng theo giai 'on tu6i
3.1.4. Tng s tinh trùng sng tin thng

TGng s tinh trùng sng ti7n thLng trong tinh dBch (VAC) là
ch= tiêu tGng h"p quan tr*ng nh5t . ánh giá kh n,ng sn xu5t tinh
ông l#nh cAa t;ng bò 9c ging. K7t qu nghiên c1u ch= tiêu tGng
h"p VAC !"c trình bày I bng 3.4a và hình 3.4.
 
B7ng 3.4a. T6ng s tinh trùng sng ti;n th<ng
VT: t/ln khai thác
Ch= tiêu

Ging bò
VAC khai thác
VAC #t tiêu
chu6n
TH l #
t
tiêu chu6
n
(%)
N LSM ± SE n LSM ± SE
Brahman 3744

5,221
a
± 0,034

3061

6,007
a
± 0,035

81,757
Holstein
Friesian
3955

5,502
b
± 0,034

3192

6,064
a
± 0,026

80,708
Ghi chú: Trong cùng ct, các giá tr trung bình bình phng nh nht
(LSM) có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha thng kê (P<0,05).
Qua k7t qu nghiên c1u cho th5y, tGng s tinh trùng sng ti7n
thLng I t5t c các l/n khai thác tinh cAa bò 9c ging Brahman th5p
hJn so v(i I bò 9c ging Holstein Friesian (P<0,05).
K7t qu tGng s tinh trùng sng ti7n thLng I nh0ng l/n khai
thác tinh #t tiêu chu6n cAa bò 9c Brahman và Holstein Friesian là
t!Jng !Jng nhau (P>0,05).
K7t qu nghiên tGng s tinh trùng sng ti7n thLng I nh0ng l/n
#t tiêu chu6n I các giai o#n tuGi !"c trình bày t#i hình 3.4.
Hình 3.4. T
6ng s tinh trùng sng ti;n th<ng theo giai 'on tu6i
 

TGng s tinh trùng sng ti7n thLng cAa c hai ging bò thay
Gi theo các giai o#n tuGi, th5p nh5t I giai o#n 18 - 24 tháng tuGi
và #t =nh cao I giai o#n 37 - 48 tháng tuGi sau ó bCt /u gim
d/n. K7t qu nghiên c1u cAa chúng tôi phù h"p v(i quy lu2t sinh lý,
sinh sn t9 nhiên và phù h"p v(i k7t qu nghiên c1u cAa Vilakazi và
Webb (2004) (hình 3.4).
3.2. S lng, ch3t lng tinh 'ông lnh c&a bò 'c ging
Brahman và Holstein Friesian nh4p t5 Australia theo ging, mùa
v và giai 'on tu6i
3.2.1. S lng tinh cng r sn xut
S l!"ng tinh c*ng r# sn xu5t là s l!"ng tinh c*ng r# sn
xu5t !"c trong m-t l/n khai thác !"c tinh dBch mà t5t c các ch=
tiêu c/n ki.m tra phi #t tiêu chu6n quy Bnh t#i tiêu chu6n TCVN
8925: 2012 m(i !"c pha ch7 và sn xu5t tinh c*ng r# (th. tích m-t
c*ng r# là 0,25ml). K7t qu nghiên c1u s l!"ng tinh c*ng r# sn
xu5t !"c trình bày t#i bng 3.9a; 3.9b.
B7ng 3.9a. S lng tinh cng r s7n xu3t
VT: cng r/ ln khai thác
Ch= tiêu

Ging bò
S l!"ng tinh c*ng r#
sn xu5t
S l!"ng tinh c*ng
r# #t tiêu chu6n
TH l #t
tiêu chu6
n
(%)
n LSM ± SE n LSM ± SE

Brahman

3057

312,037
a
± 1,816

3031

312,083
a
± 1,826

99,149
Holstein
Friesian
3190

314,281
a
± 1,340

3158

315,326
a
± 1,338

98,997

Ghi chú: Trong cùng ct, các giá tr trung bình bình phng nh nht
(LSM) có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha thng kê (P<0,05).
S l!"ng tinh c*ng r# sn xu5t !"c I t5t c các l/n khai thác
và #t tiêu chu6n cAa hai ging bò không có s9 sai khác v8 mEt thng
kê (P>0,05).
K
7t qu nghiên c1u v8 s l!"ng tinh c*ng r# #t tiêu chu6n
theo hai mùa v? ông - Xuân và Hè - Thu cAa bò 9c ging
 
Brahman và Holstein Friesian nh2p t; Australia nuôi t#i Vit Nam
!"c trình bày t#i bng 3.9b.
Qua k7t qu nghiên c1u cho th5y, s l!"ng tinh sn xu5t #t tiêu
chu6n cAa bò 9c ging Brahman và Holstein Friesian I mùa v? ông
- Xuân cao hJn mùa v? Hè - Thu vì ch5t l!"ng tinh dBch I mùa v?
ông - Xuân tt hJn mùa v? Hè - Thu nh! ã khLng Bnh trên ây.
B7ng 3.9b. S lng tinh cng r 't tiêu chu9n theo mùa v
VT: cng r/ ln khai thác
Ging bò
Mùa v?
Brahman Holstein Friesian
n LSM ± SE n LSM ± SE
ông-Xuân 1654 325,921
c
± 2,117

1739 337,571
d
± 2,065

Hè-Thu 1377 295,461

b
± 2,321

1419 288,064
a
± 2,286

Ghi chú: Các giá tr trung bình bình phng nh nht (LSM) ca hai ging
bò gia các mùa v có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha
thng kê (P<0,05).
3.2.2. Hot lc tinh trùng sau gii ông
Tinh c*ng r# sn xu5t !"c bo qun I nhit - l#nh sâu
âm196
0
C. Ho#t l9c tinh trùng sau gii ông chBu nh h!Ing cAa
nhi8u y7u t và có nh h!Ing r5t l(n trong k7t qu th? thai I bò cái.
K7t qu nghiên c1u !"c trình bày chi ti7t t#i bng 3.10a.
B7ng 3.10a. Hot lc tinh trùng sau gi7i 'ông
VT: %
Ch= tiêu

Ging bò
A sau gii ông
A sau gii ông #t
tiêu chu6n
TH l #
t
tiêu chu6
n
(%)

n LSM ± SE n LSM ± SE
Brahman 3057

41,469
a
± 0,046

3031

41,524
a
± 0,045

99,149
Holstein
Friesian
3190

41,623
b
± 0,045

3158

41,688
b
± 0,044

98,997
Ghi chú: Trong cùng ct, các giá tr trung bình bình phng nh nht

(LSM) có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha thng kê (P<0,05).
 
K7t qu nghiên c1u chúng tôi có nhân xét, ho#t l9c tinh trùng
sau gii ông I t5t c nh0ng l/n khai thác tinh dBch A i8u kin sn
xu5t !"c tinh c*ng r# cAa bò 9c bò 9c ging Brahman th5p hJn so
v(i I bò 9c ging Holstein Friesian (P<0,05) (bng 3.10a).
3.3. T= l0 th thai % ln phi 'u c&a bò 'c ging Brahman và
Holstein Friesian theo c" s% ch>n nuôi và la '? c7 'àn bò cái
CJ sI ch,n nuôi bò cái có nh h!Ing r5t l(n 7n tH l th? thai
I l/n phi /u i v(i c hai ging bò Brahman và Holstein Friesian.
3.3.1. T l th thai  ln phi u ca bò c ging Brahman
theo la  ca àn bò cái.
L1a K cAa bò cái là m-t trong nh0ng y7u t có nh h!Ing 7n
tH l th? thai I l/n phi /u. Qua nghiên c1u s> d?ng tinh ông l#nh
cAa bò 9c ging Brahman phi tinh cho àn bò cái lai Brahman t#i
5 l1a K /u tiên cAa 3 cJ sI. K7t qu !"c trình bày t#i bng 3.12.
B7ng 3.12. T= l0 th thai % ln phi 'u theo la '? c&a bò cái lai
Brahman
VT: %
L1a K cAa àn bò cái n LSM ± SE CV%
L1a 1 54 71,291
a
± 1,753 22,801
L1a 2 54 74,711
a
± 1,856 22,597
L1a 3 54 72,515
a
± 1,795 13,813
L1a 4 54 63,649

b
± 0,995 11,033
L1a 5 54 60,404
b
± 0,766 22,801
Trung bình 270 68,639 ± 0,699 20,525
Ghi chú: Trong cùng ct, các giá tr trung bình bình phng nh nht
(LSM) có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha thng kê (P<0,05).
Qua k7t qu nghiên c1u cho bi7t, tH l th? thai I l/n phi /u
cao nh5t I l1a 2, ti7p 7n I l1a 3, l1a 1 và 8u cao hJn có ý nghOa
thng kê so v(i l1a 4 và l1a 5 #t (P<0,05).
 
3.3.2. T l th thai  ln phi u ca bò c ging Holstein
Friesian theo la  ca àn bò cái.
K7t qu nghiên tH l th? thai I l/n phi /u trên 5 l1a K /u
tiên cAa 3 cJ sI nuôi bò cái Holstein Friesian có quy mô l(n và k@
thu2t ch,n nuôi tt !"c trình bày t#i bng 3.14.
B7ng 3.14. T= l0 th thai % ln phi 'u theo la '? c&a bò cái
Holstein Friesian
VT: %
L1a K cAa bò cái n LSM ± SE CV%
L1a 1 57 62,234
ab
± 0,746 10,807
L1a 2 57 64,306
a
± 1,105 15,649
L1a 3 57 62,734
a
± 0,947 13,649

L1a 4 57 58,061
bc
± 0,704 10,709
L1a 5 57 55,741
c
± 0,725 11,334
Trung bình 285 60,637 ± 0,398 13,122
Ghi chú: Trong cùng ct, các giá tr trung bình bình phng nh nht
(LSM) có ch cái khác nhau là s sai khác có ý ngha thng kê (P<0,05).
TH l th? thai I l/n phi /u cao nh5t I l1a 2, ti7p 7n I l1a
3, l1a 1, l1a 4 và l1a 5. Trong ó tH l th? thai I l1a 1, l1a 2 và l1a 3
không có s9 sai khác thng kê (P>0,05) và cao hJn I l1a 4 và l1a 5.
K7t qu cAa chúng tôi phù h"p v(i k7t qAa nghiên c1u cAa Smith
(1982) nghiên c1u trên bò Holstein Friesian cAa Hoa KD “I 3 l1a /u,
tH l th? thai th!'ng cao hJn I l1a th1 4 và nh0ng bò già”.

 
KT LU+N VÀ  NGH@
K;t lu4n
1. M-t s ch= tiêu s l!"ng, ch5t l!"ng tinh dBch cAa bò 9c
ging Brahman và Holstein Friesian nh2p t; Australia theo ging,
mùa v? và giai o#n tuGi có s l!"ng và ch5t l!"ng tt:
- L!"ng xu5t tinh cAa bò 9c ging Brahman #t 6,018ml/l/n
khai thác th5p hJn so v(i I bò 9c ging Holstein Friesian #t
6,577ml/l/n khai thác, mùa v? ông - Xuân cao hJn so v(i mùa v?
Hè - Thu và có s9 khác nhau theo giai o#n tuGi (P<0,05).
- Ho#t l9c tinh trùng I nh0ng l/n #t tiêu chu6n cAa bò 9c
ging Brahman #t 70,711% th5p hJn so v(i cAa bò 9c ging
Holstein Friesian #t 70,950%, mùa v? ông - Xuân cao hJn so v(i
mùa v? Hè - Thu và có s9 khác nhau theo giai o#n tuGi (P<0,05).

- N4ng - tinh trùng cAa bò 9c ging Brahman #t 1,291
tH/ml cao hJn so v(i cAa bò 9c ging Holstein Friesian #t 1,219
tH/ml,có s9 khác nhau theo giai o#n tuGi (P<0,05) và nh h!Ing
mùa v? không rõ (P>0,05).
- TGng s tinh trùng sng ti7n thLng cAa bò 9c ging
Brahman #t 5,221tH/l/n khai thác th5p hJn so v(i bò 9c ging
Holstein Friesian #t 5,502 tH/l/n khai thác, mùa v? ông - Xuân cao
hJn so v(i mùa v? Hè - Thu và có s9 khác nhau theo giai o#n tuGi
(P<0,05).
- Màu sCc tinh dBch cAa bò 9c ging Brahman và Holstein
Friesian chA y7u là màu trCng ngà và trCng ?c.
- pH tinh dBch cAa bò 9c ging Brahman là 6,774 th5p hJn so
v(i bò 9c ging Holstein Friesian là 6,790 (P<0,05), bi7n Gi ít theo
mùa v? và giai o#n tuGi (P>0,05).
- T
H l tinh trùng kD hình cAa bò 9c ging Brahman chi7m
13,235% th5p hJn so v(i I bò 9c ging Holstein Friesian chi7m