Sáng kiến kinh nghiệm: " HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP XÂY DỰNG MỞ BÀI TRONG BÀI VĂN MIÊU TẢ" pdf

SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở baøi trong

Sáng kiến kinh nghiệm::

HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP XÂY DỰNG MỞ BÀI
TRONG BÀI VĂN MIÊU TẢ

I-ĐẶT VẤN ĐỀ :

Ở tiểu học, từ lớp Bốn, học sinh bắt đầu làm quen và thực
hiện một bài văn hoàn chỉnh với đầy đủ cả 3 phần ( Mở bài
– Thân bài – Kết bài ). Một bài văn, dù cho có hay đến đâu
nhưng nếu phần Mở bài không hấp dẫn, không lôi cuốn sẽ
dẫn đến sự mất tập trung ở người đọc. Vả lại, đây là một
phân mơn khó, nếu khơng khéo sẽ làm cho học sinh mất
hứng thú và sợ khi học phân môn này. Do vậy, đối với tôi,
phần mở bài có một vai trị và tầm quan trọng khá đặc biệt.
Vì một mở bài gọn gàng, hấp dẫn sẽ gây được cảm tình ở
người đọc và thường báo hiệu một nội dung tốt.

Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 1


SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở baøi trong

II- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ :

1. GIỚI THIỆU :

- Mở bài là phần đầu tiên (vị trí của nó bao giờ cũng nằm
ở phần đầu bài), là phần trước nhất đến với người đọc,
gây cho người đọc ấn tượng ban đầu về bài viết, tạo ra
âm hưởng chung cho toàn bài.

Đối với bài văn miêu tả, ngoài cách mở bài trực tiếp,
sách giáo khoa lớp Bốn còn giới thiệu thêm cho học sinh
cách mở bài gián tiếp. Tuy nhiên, phần giới thiệu mở bài
(nhất là gián tiếp) ở sách giáo khoa cịn mang tính chung
chung. Mà học sinh chúng ta, mới chuyển từ lớp Ba lên, còn
rất bé, chưa hình dung được hết thế nào là mở bài gián tiếp
chỉ với một dẫn chứng trong sách giáo khoa (ở phần văn kể
chuyện). Chúng ta cần phải giới thiệu thêm cho các em
nhiều hướng, nhiều cách cụ thể để các em có thể dần tiếp
cận, phân tích, cảm nhận và trình bày được những cách mở
bài khác nhau. Trong phần này, tôi sẽ giới thiệu, hướng dẫn
thêm cho học sinh một số cách mở bài gián tiếp cụ thể như
sau :
Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 2


SKKN

bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở bài trong

Mở bài gián tiếp : Khơng giới thiệu ngay vào vật định
tả mà gợi mở vào đề bằng cách đưa ra :

1. Một âm thanh
2. Một câu nói ( câu cảm, câu kể hoặc câu hỏi )
3. Một sự so sánh, lựa chọn.

4. Mẩu đối thoại
5. Một đoạn thơ
6. Một câu hát
7. Một câu đố
8. Một liên tưởng
9. Một mẩu chuyện
10.

Một lý do đưa đến bài viết ….

………………

* Lưu ý : Đối với cách viết này, nếu viết khéo, mở bài sẽ
rất sinh động, gợi cảm, hấp dẫn, gây hứng thú cho người

Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 3

SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở bài trong

đọc. Nhưng nếu viết khơng khéo, mở bài sẽ lan man, vòng
vèo, làm phân tán sự chú ý của người đọc.

2. VÍ DU : Em hãy tả một món đồ chơi mà em thích
nhất .

* Cách 1 : Gợi mở vào đề bằng một âm thanh.

“King…coong ! King…coong!...”.
Tiếng động làm cho tơi đang ngồi học bài giật mình
nhìn sang. À, thì ra là nhóc Tuấn đang nghịch con lật đật món đồ chơi tơi thích nhất mà chị Hà đã tặng tôi hôm sinh
nhật vừa qua.

* Cách 2 : Gợi mở vào đề bằng một câu nói.

“Ơi ! Đẹp quá!”
Tôi reo lên khi trông thấy con robốt được trưng trong tủ
kính ở cửa hàng bán quà lưu niệm. Biết tơi thích con rơbốt
này, mẹ nói sẽ mua cho tơi vào dịp sinh nhật sắp tới với điều
kiện tôi phải giữ gìn nó thật cẩn thận.
Thực hiện : Lê Thúy Hieàn

Trang 4

SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở baøi trong

* Cách 3 : Gợi mở vào đề bằng một sự so sánh, lựa
chọn .

Nhà em, mỗi người đều có một sở thích riêng. Ba em
u bóng đá, mẹ thích nấu ăn, anh trai thì mê vi tính, cịn em
thì thích chơi búp bê. Như bao bạn gái khác, em cũng có
một con búp bê rất đẹp.

* Cách 4 : Gợi mở vào đề bằng mẩu đối thoại.

- Bố ơi, bố mang gì về đấy hả bố ?
- À, đây là quà sinh nhật bố tặng cho con gái cưng
của bố đấy, con mở ra xem đi !
Tôi háo hức mở lớp giấy gói quà. Hiện ra trước mắt tơi
là một con búp bê tóc vàng tuyệt đẹp, thứ đồ chơi mà tôi
hằng ao ước.

* Cách 5 : Gợi mở vào đề bằng một đoạn thơ .

Con vỏi con voi
Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 5

SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở bài trong

Có cái vịi đi trước
Hai chân trước đi trước
Hai chân sau đi sau ...
Đó chính là con voi rơbot bằng nhựa màu xám nhạt món đồ chơi tơi thích nhất trong hàng loạt đồ chơi mà tôi đã
nhận được trong dịp sinh nhật vừa qua.

* Cách 6 : Gợi mở vào đề bằng một câu hát .

“Tạm biệt búp bê thân yêu, tạm biệt gấu Misa nhé !
Tạm biệt thỏ trắng xinh xinh, mai em vào lớp Một rồi…”
Tôi rất thích bài hát này vì nó làm tơi nhớ đến Misa,
chú gấu bông dễ thương mà bố đã tặng khi tôi vào lớp Một.

* Cách 7 : Gợi mở vào đề bằng một câu đố .

………………

3. CÁCH TIẾN HÀNH :
Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 6


SKKN

bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở baøi trong

Ở tiết Tập làm văn “LUYỆN TẬP XÂY DỰNG MỞ
BÀI TRONG BÀI VĂN MIÊU TẢ ĐỒ VẬT” , ta cĩ thể
tiến hành như sau :

 Họat động 1 : Ta sẽ cho học sinh tham gia trị chơi “Ơ
chữ kì diệu” hoặc “Hái quả” để thực hiện những yêu cầu
nhằm làm tiền đề cho họat động sau và cũng nhằm tạo
hứng khởi cho tiết học với một số hỏi như sau :
- Giải câu đố .(Vd : “Không phải bị – Khơng phải tru –
Uống nước ao sâu – Lên cày ruộng cạn” ? Hoặc : “Nhỏ
như cái kẹo – Dẻo như bánh giầy - Ở đâu mực dây – Có
em là sạch.”)…v..v...
- Hát 1 đọan trong đó có nhắc đến 1 món đồ chơi ?
- Hy bắt chước tiếng của 3 món đồ chơi phát ra tiếng
động mà em biết ?
…….
 Họat động 2 : Thảo luận, nhận xt .
- Pht phiếu bi tập v yu cầu hs (thảo luận nhĩm 4) nhận
biết sự giống v khc nhau của 2 mở bi sau :

Thực hiện : Lê Thúy Hieàn

Trang 7


SKKN

bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở baøi trong

a. Vào ngày sinh nhật lần thứ 9, chị Hà đ tặng cho em một
cy bt my rất đẹp
b. “Reng...Reng…!”
Tiếng chuông đồng hồ báo thức rung lên inh ỏi. Tơi
giật mình tỉnh dậy. Ồ, đ 6 giờ rồi ư ? Hôm nay, tôi phải
đến trường sớm hơn mọi ngày để cịn khoe với nhỏ Thư
cây bút mày mà chị Mai đ tặng cho tơi hơm chủ nhật
vừa qua.

- HS nêu sự giống nhau : đều giới thiệu đồ vật định tả .
- Khc nhau : Cch a : Giới thiệu trực tiếp – Cch b : Giới
thiệu gin tiếp (v giải thích tại sao biết).

 Họat động 3 : Mở rộng :
o Gợi ý học sinh tìm thm 1 số cch mở bi gin tiếp (dựa vo
trị chơi ở Họat động 1). Gợi mở vào đề bằng cách đưa
ra:
- Một m thanh .
- Một câu đố
- Một cu ht.

Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 8

SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở baøi trong

- Mẩu đối thọai
- …..
(HS nu thiếu, GV sẽ bổ sung thm vi cch)

 Họat động 4 Thực hnh :
Đề : Hy viết mở bi gin tiếp để tả một món đồ chơi (hoặc
dụng cụ học tập) mà em thích nhất.
- HS suy nghĩ trong 1’ để chọn 1 cách mở bài trong các
cách đ nu .
- HS thực hành viết cá nhân. (GV quan sát và giúp đỡ
học sinh yếu)
- Trao đổi, chia sẻ trong nhĩm v bình chọn bạn cĩ cch viết
mở bi hay nhất.
- Đại diện nhóm trình bày trước lớp và cho biết đ chọn
cch no .
- Các nhóm nhận xét. GV đánh giá và tuyên dương.

 Họat động 5 : Củng cố, dặn dị :
- HS nu lại cc cch mở bi gin tiếp vừa học.

Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 9

SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở baøi trong

- HS được nhĩm chọn bi viết hay sẽ viết lại mở bi của
mình vo giấy khổ lớn v dn ở gĩc Tiếng Việt trong lớp
để các bạn tham khảo trong giờ ra chơi

Ta cĩ thể trình by bảng như sau :

a) Vào sinh nh t l n th
9, ch Mai ã t ng cho
em cây bút máy r t
p.

Gi i thi u ngay
v t
nh t
M t âm thanh

MT tr c ti p

M t câu nói

b) “Reng!..Reng!...”
Ti ng chng
ng h
báo th c rung lên …….

G i m vào
b ng cách
a ra :
MT gián ti p

M t câu
M t so sánh

M u
th ai

i

M t câu hát

Thực hiện : Lê Thúy Hieàn

Trang 10


SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở baøi trong

…………….

4. ƯU ĐIỂM VÀ HẠN CHẾ :

* Ưu điểm :

Với cách hướng dẫn chi tiết, cụ thể như trên có những ưu
điểm sau :
- Đối với giáo viên : Chúng ta chỉ cần hướng dẫn kĩ cho
học sinh bài đầu tiên. Và khi học sinh đã nắm được tinh
thần các cách mở bài, thì ở những dạng sau, giáo viên
chúng ta chỉ cần đưa ra những gợi ý là học sinh đã có
thể làm được ngay.
- Đối với học sinh : Rất hứng thú khi đặt được một mở
bài theo ý mình và có nhiều ý tưởng mới lạ, sáng tạo
đến bất ngờ.
- Với cách hướng dẫn này, ngoài dạng tả đồ vật như đã
giới thiệu, học sinh còn có thể vận dụng cho các dạng
văn miêu tả khác như : miêu tả cây cối, tả loài vật (ở
lớp 4), và dạng tả người, tả cảnh (ở chương trình lớp 5).
Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 11


SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở bài trong

* Hạn chế :

- Có thể sẽ mất nhiều thời gian cho bài học đầu tiên.

- Cần chú ý nếu khơng khéo sẽ lan man, dài dịng, khơng
giới thiệu đúng trọng tâm của đối tượng cần miêu tả.

III- PHẠM VI ÁP DỤNG VÀ KẾT QUẢ :

Về phạm vi áp dụng, như đã trình bày ở trên, chúng ta
hồn tồn có thể áp dụng cho chương trình lớp Bốn và lớp
Năm.

Viết là q trình cần phải rèn luyện khơng chỉ đối với
người lớn mà đặc biệt đối với học sinh, việc rèn viết càng
khó khăn hơn. Trong q trình giảng dạy, tơi ln tìm kiếm
những phương pháp và mong muốn chia sẻ cùng đồng
nghiệp nhằm giúp các em hứng thú khi học phân mơn tập
làm văn, một phân mơn địi hỏi kỉ năng viết.

Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 12


SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở bài trong

Khi thực hiện theo phương pháp này, tơi nhận thấy học
sinh lớp tơi rất thích học phân mơn tập làm văn. Giờ học
Tập làm văn đã trở nên nhẹ nhàng. Những học sinh yếu
kém, ít nhiều cũng biết làm được một bài văn và ngày càng
tiến bộ hơn. Không cịn hiện tượng để vở trắng, khơng cịn
hiện tượng copy văn mẫu. Và đã có những bài làm với

những mở bài rất dễ thương, rất hấp dẫn.

IV- NHẬN ĐỊNH – KẾT THÚC VẤN ĐỀ :

Việc sử dụng và hướng dẫn cụ thể thêm những cách mở
bài trên đã giúp cho học sinh dễ dàng sáng tạo, diễn đạt ý
của mình. Trước đây, chúng ta còn bị gò ép trong việc dạy
theo phân phối chương trình và thời khóa biểu đã được định
sẵn nên việc phân bố bài học đôi khi còn rời rạc, còn hạn
chế thời gian. Hiện nay, với phương thức khốn nội dung
chương trình và giảng dạy theo hướng chuyên sâu đã tạo
điều kiện cho giáo viên chủ động và sáng tạo hơn trong việc
Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 13


SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở baøi trong

hướng dẫn các em trong học tập. Mà học sinh chúng ta (lớp
4), vừa bắt đầu tập viết một bài văn hồn chỉnh, đây là giai
đoạn khó khăn, rất cần sự mở đường, hướng dẫn một cách
cụ thể, chi tiết để các em có thể tự tin trong việc học phân
môn này.

Qua việc thực hiện đề tài này, tôi mong rằng bản thân
mỗi giáo viên chúng ta khi đánh giá học sinh, chúng ta cần

đánh giá trên nền tảng về sự nhận thức, tư duy của học sinh
9 – 10 tuổi, không nên đặt yêu cầu quá cao khiến cho học
sinh cảm giác chán nản và cuối cùng là học bài mẫu, mất
dần sự sáng tạo của các em. Hãy hướng dẫn các em học Tập
làm văn đúng với tên gọi của phân môn này là Tập cho các
em làm văn.

Tục ngữ có câu “Vạn sự khởi đầu nan”. Do vậy, khi đã
có thể tự viết được một mở bài hay, từ đó, sẽ tạo hứng thú
cho các em làm tốt phần thân và kết bài. Và đó cũng là mục
tiêu cuối cùng của đề tài này.

Trên đây là một kinh nghiệm nhỏ cho việc thực hiện
phần mở bài theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh
Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 14


SKKN
bài văn miêu tả

Hướng dẫn luyện tập xây dựng mở bài trong

để giúp các em có thêm tự tin, tạo hứng khởi cho việc học
phân môn tập làm văn. Trong q trình viết và thực hiện vẫn
cịn nhiều sai sót, mong Q thầy cơ nhiệt tình đóng góp ý
kiến để việc thực hiện được thuận lợi và hiệu quả hơn ./.

Tân Phú, ngày 24 tháng 3

năm 2008
Người thực hiện

Lê Thúy Hiền

Thực hiện : Lê Thúy Hiền

Trang 15