Giáo án vật lý lớp 10 chương trình cơ bản - Tiết 21: LỰC MA SÁT ppsx

Giáo án vật lý lớp 10 chương trình cơ bản - Tiết 21:
LỰC MA SÁT
I. Mục tiêu:
1. Về kiến thức:
- Nắm được đặc điểm của lực ma sát trượt, lực ma sát lăn và
lực ma sát nghỉ.
- Viết được công thức của lực ma sát trượt
- Nêu được ý nghĩa của lực ma sát trượt trong đời sống và kỉ
thuật
2. Về kỹ năng:
- Vận dụng công thức về các loại lực ma sát để giải thích
một số hiện tượng trong thực tế, đặc biệt là vai trò của lực ma
sát nghỉ trong việc đi lại của người, động vật và các loại
phương tiện giao thông.
- Vận dụng công thức tính lực ma sát trượt để giải một số
bài tập đơn giản
- Nêu được ví dụ về sự có lợi, có hại của ma sát trong thực
tế và cách làm tăng, giảm ma sát trong các trường hợp đó
- Biết được các bước của phương pháp thực nghiệm, từ việc
nêu giả thuyết, kiểm tra giả thuyết đến kết luận
II.Chuẩn bị:
1. Giáo viên: miếng gỗ, hộp quả nặng, lực kÕ
2. Học sinh: Ôn lại khái niệm về lực ma sát,các loại lực ma
sát,vai trò, tác hại của lực ma sát và cách làm tăng, giảm
ma sát trong thực tế.
III. Tiến trình dạy học:
1) Ổn định:
2) Kiểm tra bài cũ:
HS1: Nêu những đặc điểm của lực đàn hồi của lò xo, dây
thép.
HS2: Phát biểu định luật Hooke , viết biểu thức và cho biết

các đại lượng trong công thức đó.
3) Hoạt động dạy – học:
Hoạt động 1: Nhắc lại kiến thức cũ. Nhận thức vấn đề của
bài học:
Hoạt động của HS Trợ giúp của GV Nội dung
Có các loại lực ma
sát: ma sát trượt, ma
sát lăn, ma sát nghỉ.
Xuất hiện ở mặt tiếp
xúc.



Tuỳ trường hợp cụ
thể. Lực ma sát vừa
có lợi vừa có hại.
Tăng hoặc giảm độ
nhám
, bôi trơn.
Có những loại lực ma sát
nào ? Các lực đó xuất hiện
ở đâu, khi nào ?
Lực ma sát có xu hướng
cản lại chuyển động nên
nó có chiều ngược với
chiều chuyển động và có
phương song song với mặt
tiếp xúc.
Lực ma sát có lợi hay có
hại ?

Có thể làm tăng hoặc giảm
ma sát bằng cách nào ?

Hoạt động 2: Khảo sát lực ma sát trượt.
Cá nhân học sinh
suy nghĩ trả lời.

Đo lực ma sát trượt
bằng cách nào? Giải
thích phương án đưa
I. Lực ma sát
trượt:
1. Định nghĩa:
Kéo đều vật trên
mặt phẳng nằm
ngang


Học sinh thảo luận
trả lời câu hỏi của
giáo viên




Thay đổi diện tích
tiêp xúc của cùng
một vật
Thay đổi áp lực của

vật lên mặt tiếp
xúc.
ra ?
Hướng dẫn HS vận
dụng định luật II
Niutơn để giải thích
phương án thí
nghiệm.
Yêu cầu hoàn thành
C1
Giáo viên hướng
dẫn HS theo các
bước :
- Nêu giả thuyết
- Tìm phương án thí
nghiệm để kiểm tra
giả thuyết.
- Rút ra kết luận.
Làm cách nào để
biết lực ma sát trượt
có phụ thuộc vào
Khi một vật chuyển
động trượt trên một
bề mặt, thì bề mặt
tác dụng lên vật
một lực cản trở
chuyển động của
vật gọi là lực ma sát
trượt.
2.Độ lớn của lực

ma sát trượt:
- Không phụ thuộc
vào diện tích tiếp
xúc và tốc độ của
vật.
- Tỉ lệ với độ lớn
của áp lực.
- Phụ thuộc vào vật
liệu và tình trạng
của của 2 mặt tiếp
Thay đổi vật liệu,
bản chất của măt
tiếp xúc.
diện tích tiếp xúc
hay không ?
Phụ thuộc vào áp
lực ?
Phụ thuộc vật liệu,
tình trạng, bản chất
mặt tiếp xúc ?
GV thông báo hệ số
ma sát trượt.

Độ lớn lực ma sát
trượt được tính
bằng công thức nào
?
xúc.
3.Hệ số ma sát
trượt:

- Hệ số tỉ lệ 
t
gọi
hệ số ma sát trượt


- Hệ số ma sát trượt
phụ thuộc vào vật
liệu và tình trạng
của 2 mặt tiếp xúc .

t
< 1
Công thức tính lực
ma sát trượt
Fmst = 
t
.N

Hoạt động 3: Tìm hiểu khái niệm lực ma sát lăn:


Độ lớn của lực ma
sát trượt và ma sát
lăn
Quan sát và nhận
xét
Do 2 vật có cùng áp
lực  hệ số ma sát
trượt lớn hơn hệ số

ma sát lăn.
Thay ma sát trượt
bằng ma sát lăn.
(thay bằng ổ bi)
Dùng lực kế kéo
vật trượt và lăn đều
trên mặt phẳng
ngang.
Chỉ số lưc kế trong
2 trường hợp này
cho biết đìều gì ?
So sánh độ lớn lực
ma sát lăn và ma
sát trượt ?
So sánh hệ số ma
sát lăn và ma sát
trượt ?
Khi ma sát là có hại
có thể giảm ma sát
bằng cách nào ?
II. Lực ma sát lăn:

- Xuất hiện khi một
vật lăn trên mặt một
vật khác, để cản lại
chuyển động lăn
của vật.
- Hệ số ma sát lăn
nhỏ hơn hệ số ma
sát trượt hàng chục

lần. Do đó khi cần
giảm ma sát người
ta thay ma sát trượt
bằng ma sát lăn
bằng các ổ bi.
Hoạt động 4: Nghiên cứu đặc điểm, vai trò của lực ma sát
nghỉ.



Hợp các lực tác
dụng phải bằng
không.
Chứng tỏ có lực ma
sát cân bằng với lực
kéo.








Giúp ta cầm nắm
GV làm thí nghiệm kéo
vật nhưng vật chưa
chuyển động, tức vật
đang ở trạng thái cân
bằng.

Nhắc lại điều kiện cân
bằng của chất điểm ?
Vật đang chịu tác dụng
của lực kéo nhưng vẫn
cân bằng, điều này
chứng tỏ điều gì ?

Lực ma sát nghỉ có đặc
điểm gì ?




III. Lực ma sát nghỉ.
1. Định nghĩa:
Lực ma sát còn có thể
xuất hiện ở mặt tiếp xúc
cả khi vật đứng yên gọi
là lực ma sát nghỉ.


2.Đặc điểm:
- Lực ma sát nghỉ luôn
luôn cân bằng với ngoại
lực đặt vào vật theo
phương song song với
mặt tiếp xúc.
- Lực ma sát nghỉ có độ
lớn lực cực đại.
3.Vai trò của lực ma

sát nghỉ:
được các vật trong
tay, …

Nêu các lợi ích của ma
sát nghỉ ?
- Giúp ta cầm nắm được
đồ vật trên tay, đinh
được giữ lại ở tường, …

- Đóng vai trò là lực
phát động.
4. Củng cố - Vận dụng:
- Nhắc lại các đặc điểm của 3 loại lực ma sát, côg thức tính
lực ma sát trượt và một số biện pháp nhằm làm tăng,
giảm ma sát.
- Giáo viên nhận xét tiết học.
5. Híng dÉn häc ë nhµ
- Bài tập về nhà: 4, 5, 6, 7, 8 SGK và các bài trong SBT
- Chuẩn bị bài " Lực hướng tâm"
Định nghĩa lực hướng tâm, công thức tính độ lớn lực
hướng tâm ?
Thế nào là chuyển động li tâm ?