Biểu tượng thiên nhiên trong thơ nữ thời kì chống Mỹ _2 pps

Biểu tượng thiên nhiên trong
thơ nữ thời kì chống Mỹ







Phép màu của tình yêu là biến tất cả mọi cằn khô, mọi khổ cực thành yêu
thương, thân thiết và trở thành máu thịt trong tâm hồn: Cát khô cằn ở mãi hoá yêu
thương (Xuân Quỳnh). Câu thơ cô đúc như một châm ngôn chứa đựng những phát
hiện sâu sắc về quy luật của tình cảm. Ở đây tác giả không lấy điểm tựa từ trí tuệ
sắc sảo mà chủ yếu kiến tạo trên nền của xúc động chân thành, lắng nghe được tiếng
lòng của chính mình. Trong thơ các chị khi phản ánh chiến tranh, có cát đỏ khi máu
đồng đội và máu tôi đã đổ (Xuân Quỳnh), và hạt cát cũng anh dũng thề hy sinh
quyết liệt khi mỗi hạt cát dính quyện cùng da thịt(Lê Thị May). Hạt cát trĩu nặng
bao nhiêu điều cuộc sống, trĩu nặng trong tâm can nữ thi sĩ:
Cát thấm bao nhiêu là mưa
Cát thấm bao nhiêu là máu
Biết đâu nấm mồ của anh
Chỉ thấy toàn cát trắng
(Xuân Quỳnh)
Cát còn khóc cùng nỗi đau số mệnh biết u u nức nở (Lê Thị Mây). Cát vốn là nơi đi
về của cuộc đời con người sống trong cát chết vùi trong cát (Tố Hữu). Biểu tượng cát trong
thơ các chị cũng có ý nghĩa khi tự bộc lộ hình tượng con người trong cát bụi cuộc đời:
Cát ròng ròng trôi chảy dưới lòng chân
Cát như máu hai mươi năm đã đổ
Nào hay đâu chỉ là cát đấy thôi
Hạt cát nào lăn trong đáy mắt bỏng sôi
(Ý Nhi)

Giữa đạn bom, giữa gió cát và nắng lửa nhọc nhằn, sự sống và cái chết treo trên đầu
sợi tóc, Xuân Quỳnh biểu hiện hình tượng con người khát khao về một cuộc sống bình yên
hạnh phúc;
Giữa gió cát, giữa những ngày ác liệt
Tôi nghĩ về tha thiết một màu xanh
(Gió Lào cát trắng)
Với sự rung động của tâm hồn trước vẻ đẹp cuộc sống, trong mắt Ý Nhi hạt cát nặng
trĩu trong nỗi đau số phận muôn đời:
Tôi tìm đến những đền đài tưởng niệm
Nào hay đâu chỉ là cát đấy thôi
Hạt cát nào trong đáy mắt bỏng sôi
Đang lặng lẽ lăn trên gò má
(Cát 2)
Ý thơ như dồn tụ chất triết lý trong tư tưởng, trong ý niệm thân cát bụi sẽ trở về cát
bụi. Đó là cách nhìn về mối liên hệ giữa cái vĩ đại với cái đời thường của con người. Biểu
tượng cát tượng trưng cho con người, cát cũng là đất nước, cát là cuộc đời vĩnh hằng bình
dị. Cát còn là một biểu tượng của cuộc đời các tác giả nữ trong thơ, vừa là nơi đi về điểm
hẹn của tình yêu thương vừa chở che bao bọc nhân hậu, vừa trĩu nặng lo toan
4. Nói đến cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, không ai không nghĩ tới biểu
tượng con đường Trường Sơn – con đường Hồ Chí Minh với biết bao huyền thoại.
Con đường gắn với tinh thần quả cảm, ý chí kiên định của tuổi hai mươi “tim có thể
ngừng đập nhưng đường không thể tắc”, “gãy cầu như gãy tay, đứt cầu như đứt ruột”,
“sống anh dũng bám cầu bám đường chết kiên cường dũng cảm”. Những câu khẩu hiệu
của một thời lửa cháy đã biểu hiện tinh thần thép của thanh niên xung phong. Con
đường mà khi nghe đến tên, người đọc đã cảm nhận được ý chí quật cường của chủ
nghĩa anh hùng cách mạng được các thế hệ người Việt cùng chung sức chung lòng vun
đắp nên:
Vang vọng con đường báo cáo Bác Hồ nghe
Đường cuộn gấp biến hình tung trăn lửa
Đường Hồ Chí Minh, đường tuyên ngôn độc lập

(Lê Thị Mây)
Chỉ giữ được một tấc đường thôi, họ phải đổ không biết bao nhiêu mồ hôi, nước mắt
và cả máu:
Máy bay trinh sát ngày đêm
Cả B52 đường vẫn là đường
Đường bất chấp
Bổ nhào, toạ độ
(Xuân Quỳnh)
Con đường chứng kiến sự hy sinh thầm lặng của những người con gái:
Giữ một tấc đường bốn chiến sĩ hy sinh
Giữ một tấc đường bộ tư lệnh xuất tướng xuất quân
Người che đường bằng ngực bằng vai
Đường qua mộ tên đồng đội nâng đỡ bàn chân
(Lê Thị Mây)
Con đường trong thơ các chị trở thành một biểu tượng thiêng liêng về Tổ quốc. Trên
con đường có mặt đủ trăm quê đó đã mang nỗi đau lửa đạn và gồng mình lên chịu đựng
gian nan thử thách. Các tác giả nữ đã gắn bó, cống hiến sức lực và trí tuệ cho những con
đường:
Để lòng thương con đường đất đỏ
Em và con đường là nỗi nhớ khôn nguôi
Gặp con đường, con đường cháy trong lòng da diết
(Ý Nhi)
Con đường Trường Sơn trở thành máu thịt trong hình tượng thơ của các tác giả nữ.
Tên của các chị cũng gắn với mỗi con đường đi qua: tên con đường là tên em gửi lại (Lâm
Thị Mỹ Dạ). Con đường trở thành người bạn tri âm, tri kỷ. Con đường cũng luôn nóng
trong nỗi nhớ, niềm thương với những kỷ niệm khó có thể phai mờ:
Tôi nhớ con đường không nguôi được
Ngày con đường có em
Bụi bám dày trên mặt lá sim
(Ý Nhi)

Thơ hướng đến những tầm cao, mở căng cảm giác để đón nhận những vang vọng
trong quá khứ và chiêm nghiệm trong hiện tại. Con đường cũng là nơi chia xẻ cùng các chị
những niềm vui nỗi buồn, niềm thương nỗi nhớ. Ăn sâu vào tiềm thức mỗi người là một
miền ký ức thẳm sâu về con đường Trường Sơn đỏ như lửa cháy, đầy huyền thoại:
Con đường vắt qua cánh rừng cháy sém Napan
Con đường bắc ngang qua những dòng sông
Đường là sợi mây vừa bước
Con đường này qua suối mùa khô
(Ý Nhi)
Con đường trong thơ nữ đã chạm khắc vẻ đẹp huyền thoại trong lòng độc giả. Có thể
nói mỗi một nhà thơ nữ thời chống Mỹ đều có thơ viết về con đường Trường Sơn. Một con
đường cháy trong nỗi nhớ trong thơ Ý Nhi, Xuân Quỳnh; con đường tình tự chứng kiến mối
tình đầu mộng mơ trong thơ Nguyễn Thị Hồng Ngát; con đường huyền thoại thiêng liêng đầy
ám ảnh trong thơ Lê Thị Mây; con đường gắn với cuộc đời cô thanh niên xung phong trong
thơ Trần Thị Mỹ Hạnh, Phan Thị Thanh Nhàn; con đường gắn với sự hy sinh oanh liệt của
cuộc đời người con gái trong thơ Lâm Thị Mỹ Dạ. Con đường Trường Sơn trở thành điểm
hẹn gặp gỡ, nơi chứng kiến mối tình đầu thơ mộng, nơi đẫm mồ hôi, nước mắt, nơi thấm máu
đào của những người con gái con trai, nơi đánh dấu son rực rỡ trên bản đồ Việt Nam. Con
đường là một biểu tượng đẹp, trở thành niềm tự hào của một thế hệ cầm súng “xẻ dọc Trường
Sơn đi cứu nước, mà lòng phơi phới dậy tương lai” (Tố Hữu). Giữa đại ngàn Trường Sơn
hùng vĩ của thời oanh liệt hào hùng, biết bao người con của Tổ quốc đã nằm lại những cung
đường:
Tên con đường là tên em gửi lại
Cái chết em xanh khoảng trời con gái
Tôi soi lòng mình trong cuộc sống của em
(Lâm Thị Mỹ Dạ)
Hoà cùng dàn đồng ca thơ chống Mỹ, các tác giả nữ đã tạo được hệ thống biểu tượng
vừa mang nét chung của thời đại vừa gợi được vẻ riêng đặc sắc. Mượn hệ thống biểu tượng
này để bộc lộ tâm hồn là cách quen thuộc của các nhà thơ xưa nay, nhưng điều đáng nói là
các tác giả nữ đã tạo dựng được những nét riêng độc đáo giàu nữ tính, để lại những ấn

tượng đậm nét trong lòng người đọc. Biểu tượng thiên nhiên đã góp phần thể hiện sắc thái
riêng của thơ nữ trong thơ ca thời kỳ chống Mỹ