Xây dựng và sử dụng website dạy học chương động lực học chất điểm lớp 10

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
_________________________





TRẦN ANH QUÂN





XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WIBSITE DẠY
HỌC CHƯƠNG “ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT
ĐIỂM” LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG




LUẬN VĂN THẠC SĨ VẬT LÝ






NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. LÊ CÔNG TRIÊM

Thành Phố Hồ Chí Minh - 2008



CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BT : Bài tập
CH : Câu hỏi
CNTT : Công nghệ thông tin
ĐC : Đối chứng
GV : Giáo viên
HS : Học sinh
HĐNT : Hoạt động nhận thức
MVT : Máy vi tính
PPDH : Phương pháp dạy học
PPDHTC : Phương pháp dạy học tích cực
PTDH : Phương tiện dạy học
SGK : Sách giáo khoa
THPT : Trung học phổ thông
TNSP : Thực nghiệm sư phạm
TN : Thực nghiệm
TKT : Tự kiểm tra
VL : Vật lí

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Nhân loại đang bước vào những năm đầu tiên của thế kỷ 21, thế kỷ
của nền kinh tế tri thức, thế kỷ của xã hội thông tin, thế kỷ của toàn cầu hóa.
Đất nước ta đang trong thời kỳ hội nhập và phát triển. Trước sự phát triển
như vũ bão của kinh tế và khoa học công nghệ, ngành giáo dục cần phải đào
tạo đội ngũ con người m
ang tầm vóc thời đại mới, đáp ứng được nhu cầu của
xã hội trong hiện tại và trong cả tương lai.
Đảng ta khẳng định giáo dục là quốc sách hàng đầu. Chính giáo dục
nước nhà sẽ đào tạo nên thế hệ tương lai có đủ tài trí để họ có thể trở thành
những người làm chủ của đất nước, đưa đất nước ngày càng phát triển. Nghị
quyết BCH Trung ương Đảng Cộng Sản Việt Nam lần 2, khóa VIII đã xác
định rõ nhiệm vụ và mục tiêu của giáo dục:
“Nhiệm vụ và mục t
iêu cơ bản của giáo dục là nhằm xây dựng những
con người và thế hệ gắn bó với lí tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội,
có đạo đức trong sáng, có ý chí kiên cường xây dựng và bảo vệ tổ quốc, công
nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước; giữ gìn và phát triển các giá trị văn hóa

của dân tộc, có năng lực tiếp thu văn hóa nhân loại, phát huy tiềm năng dân
tộc và con người Việt nam, có ý thức cộng đồng và phát huy tính tích cực cá
nhân, làm chủ tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có
kỹ năng thực hành giỏi, có tác phong công nghiệp, có tổ chức kỹ luật, có sức
khỏe là những người kế thừa xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa hồng, vừa
chuyên”.
Trước những đòi hỏi của sự phát triển đất nước và thực trạng của nền

giáo dục nước nhà, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra chỉ thị số
15/1999 CT- BGD và ĐT về đổi mới PPDH trong các trường sư phạm. Chỉ
thị nêu rõ:



“Đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập trong các trường sư phạm
nhằm tích cực hóa hoạt động học tập, phát huy tính chủ động, sáng tạo và
năng lực tự học, tự nghiên cứu của học sinh, sinh viên. Nhà giáo giữ vai trò
chủ đạo trong việc tổ chức, điều khiển, định hướng quá trình dạy học, còn
người học giữ vai trò chủ động trong quá trình học tập và tham gia nghiên
cứu khoa học”.
Thực tế trong những năm qua, các cấp quản lí giáo dục, đội ngũ giá
o
viên đã có những nổ lực để cải tiến, đổi mới PPDH. Tuy nhiên, thực tiễn dạy
học ở các trường THPT cho thấy: dạy học ở bậc THPT vẫn còn mang nặng
tính truyền thụ hệ thống tri thức, ít chú ý đến việc rèn luyện tính tích cực, độc
lập, sáng tạo, khả năng vận dụng tri thức vào thực tiễn. Do đó, thực tiễn
đang đặt ra yêu cầu sự đổi mới
PPDH ở trường THPT như là một yêu cầu cấp
thiết, không thể chậm trễ được.
Trong những năm gần đây, Công nghệ thông tin, mà trước hết là
Internet có vai trò rất quan trọng trong việc đổi mới PPDH ở trường phổ
thông.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Xây
dựng và sử dụng Website dạy học chương động lực học chất điểm,Vật lí
10 THPT”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu thiết kế và sử dụng Website dạy học chương động lực học
chất điểm Vật lí 10 nhằm

tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh và
góp phần nâng cao chất lượng học tập vật lí ở trường THPT.
3. Giả thuyết k
hoa học
Nếu được thiết kế và sử dụng hợp lí website vào trong dạy học vật lí
thì sẽ tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh trong học tập, nâng cao
chất lựơng giảng dạy ở trường THPT.


4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận dạy học vật lí nhằm tích cực hóa hoạt động
nhận thức của học sinh.
4.2. Nghiên cứu cơ sở khoa học của việc xây dựng và sử dụng Website
trong dạy học.
4.3. Nghiên cứu nội dung, chương trình sách giáo khoa vật lí 10 và đặc
điểm hình thành kiến thức của chương động lực học chất điểm.
4.4. Thiết kế Website dạy học chương động lực học chất điểm.
4.5. Xây dựng tiến trình dạy học cho từng bài cụ thể .
4.6. Thực nghiệm sư phạm ở trường THPT để đánh giá tính hiệu quả của
đề tài nghiên cứu.
5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
5.1. Khách thể nghiên cứu
Lí luận và thực tiễn dạy học vật lí ở trường THPT.
5.2. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động dạy học vật lí ở trường trung học phổ thông
6. Phạm v
i đề tài nghiên cứu
Sử dụng website vào dạy học chương “Động lực học chất điểm” của
chương trình vật lí 10 tại các trường THPT thuộc tỉnh Đồng nai.
7. Phương pháp nghiên cứu

7.1.Nghiên cứu lí thuyết
 Văn kiện của Đảng, các nghị định thông tư chỉ thị của BGD & ĐT
về phương pháp đổi mới giáo dục.
 Tài liệu giáo dục học, tâm
lí học, lí luận dạy học và phương pháp
dạy học vật lí
 Nghiên cứu các tài liệu viết về ứng dụng công nghệ thông tin trong
dạy học vật lí.


 Nghiên cứu tài liệu các phần mềm hỗ trợ thiết kế website.
 Nghiên cứu chương trình, nội dung sách giáo khoa, sách giáo viên
và các tài liệu tham khảo có liên quan đến nội dung cần nghiên cứu.
7.2. Phương pháp điều tra quan sát
 Tìm hiểu việc dạy và học thông qua dự giờ, trao đổi với giáo viên
và học sinh ở các trường THPT để nắm bắt thực trạng của việc sử
dụng công nghệ thông tin trong dạy học.
 Xây dựng các mẫu phiếu điều t
ra để có cơ sở cho việc cần đổi mới
phương pháp dạy học bằng công nghệ thông tin sao cho phù hợp.
7.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
 Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở các trường THPT có đối chứng
để kiểm tra tính khả thi của đề tài nghiên cứu.
7.4. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để trình bày kết quả thực
nghiệm sư phạm
và kiểm định giả thiết thống kê về sự khác biệt trong kết
quả học tập của hai nhóm đối chứng và thực nghiệm.
8. Cấu trúc luận văn
Phần mở đầu

Phần nội dung
Chương 1: Cơ sở lí luận của việc thiết kế và sử dụng website dạy học
nhằm tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh.
Chương 2: Thiết kế và
sử dụng website vào dạy học chương “Động lực
học chất điểm”.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.
Phần kết luận




Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG
WEBSITE DẠY HỌC NHẰM TÍCH CỰC HÓA HOẠT
ĐỘNG NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH

1.1. Cơ sở lí luận của việc dạy học vật lí theo định hướng tích cực hóa
hoạt động nhận thức của học sinh
1.1.1. Bản chất của quá trình dạy và học
1.1.1.1. Bản chất của quá trình học
Theo quan điểm
tâm lí học thì học tập là quá trình hình thành và phát
triển của các dạng thức hành động xác định, là sự thích ứng của chủ thể với
tình huống, thông qua sự đồng hóa và sự điều tiết. Hoạt động của chủ thể tồn
tại tương ứng với động cơ thúc đẩy hoạt động đó. [ 22, tr.28]

1.1.1.2. Bản chất của quá trình dạy
Nếu học là hành động của học sinh xây dựng kiến thức cho bản thân
mình và vận dụng kiến thức của mình thì dạy học là dạy hành động (hành
động chiếm lĩnh tri thức và hành động vận dụng tri thức) và do đó trong dạy

học người dạy cần tổ chức các tình huống học tập đòi hỏi sự thích ứng của
học sinh để qua đó học sinh chiếm lĩnh đươc tri thức đồng thời phát triển trí
tuệ và nhân cách toàn diện của m
ình. [ 22, tr.30]
1.1.1.3. Mối liên hệ hoạt động dạy và hoạt động học
Quá trình dạy học là quá trình thống nhất bao gồm quá trình dạy và
quá trình học, là hệ thống tác động lẫn nhau giữa giáo viên và học sinh.

Trong hệ thống đó, mỗi chủ thể tác động lẫn nhau có chức năng và vai trò
của mình. Dạy là hoạt động tổ chức, hướng dẫn và định hướng hoạt động học
theo mục tiêu dạy học. Học là những hoạt động chủ động của học sinh tìm
kiếm kiến thức dưới sự tổ chức, định hướng và giúp đỡ của giáo viên.


1.1.2.Tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học VL
1.1.2.1. Tính tích cực
Tính tích cực nhận thức là thái độ cải tạo của chủ thể đối với khách thể
thông qua sự huy động ở mức độ cao của chức năng tâm lí nhằm giải quyết
vấn đề học tập - nhận thức. Nó vừa là mục đích hoạt động, vừa là phương
tiện, vừa là điều kiện để đạt được mục đích vừa là kết quả của hoạt động. Nó
là phẩm c
hất hoạt động của cá nhân.
Tính tích cực của nhận thức - học tập đối với học sinh đòi hỏi phải có
những nhân tố, tính lựa chọn thái độ đối với đối tượng nhận thức; đề ra cho
mình mục đích, nhiệm vụ cần giải quyết sau khi đã lựa chọn đối tượng, cải
tạo đối tượng trong hoạt động sau này nhằm giải quyết vấn đề. Hoạt động m
à
thiếu những nhân tố đó thì chỉ có thể nói đó là sự thể hiện trạng thái hành
động nhất định của con người mà không thể nói là tính tích cực của nhận
thức. Chẳng hạn, học sinh có thể theo yêu cầu của giáo viên, họ đọc sách,

nhìn lên bảng và chuyển tất cả những cái gì nhìn thấy trên bảng vào vở,
nhưng với cái đó họ không nhận biết được gì cả, vì họ không t
hể hiện thái độ
cải tạo đối với điều đó, họ không có ý định suy ngẫm mối liên hệ điều thấy
được, nghe được với điều họ đã biết và tìm ra những dấu hiệu mới sau này.
Hiện tượng tính tích cực và trạng thái hành động về bề ngoài có thể giống
nhau, nhưng khác nhau về bản chất. Tính tích cực khi được thể hiện trong
hoạt động cải tạo, đòi hỏi p
hải thay đổi mà trước tiên là trong ý thức của chủ
thể hành động. Còn trạng thái hành động không đòi hỏi một sự cải tạo như
vậy.
Tùy theo việc huy động chủ yếu những chức năng tâm lí nào mà mức
độ huy động những chức năng tâm
lí đó mà người ta phân ra ba loại tích cực:
- Tích tích cực tái hiện: chủ yếu dựa vào trí nhớ và tư duy tái hiện.


- Tính tích cực tìm tòi: được đặc trưng bằng sự bình phẩm, phê phán,
tìm tòi tích cực về mặt nhận thức, óc sáng kiến, lòng khát khao hiểu biết,
hứng thú học tập. Tính tích cực đó không bị hạn chế trong khuôn khổ những
yêu cầu của giáo viên trong giờ học.
- Tích tích cực sáng tạo: là mức độ cao nhất của tính tích cực. Nó đặc
trưng bằng sự khẳng định con đường riêng của mình, không giống với con
đường mà mọi người đã thừa nhận, đã trở thành chuẩn hóa, để đạt được mục
đích
[ 1]

1.1.2.2. Những biểu hiện của tính tích cực
Trong quá trình học tập, tính tích cực được biểu hiện thông qua:
- Sự hứng thú trong học tập, sự sẵn sàng của tư duy,

- Sự tự giác, chủ động, hăng hái tham gia các nhiệm vụ học tập,
- Sự sáng tạo trong tiếp thu và vận dụng kiến thức,
- Quyết tâm vượt khó trong quá trình học tập.
1.1.2.3. Mục đích của việc tích cực hóa hoạt động nhận thức của học
sinh
Tích
cực hóa là một tập hợp các hoạt động của người thầy nhằm
chuyển vị trí người học từ thụ động sang chủ động, từ đối tượng tiếp nhận tri
thức sang chủ thể tìm kiếm tri thức để nâng cao hiệu quả học tập.
1.1.3. Đặc trưng của các PPDHTC [ 5 ]
1.1.3.1. Dạy học tăng cường phát huy tính tự tin, tích cực, chủ động,
sáng tạo t
hông qua tổ chức thực hiện các hoạt động học tập
của HS
Trong phương pháp tổ chức, người học - đối tượng của hoạt động
“dạy”, đồng thời là chủ thể của hoạt động “học” được cuốn hút vào các hoạt
động học tập do GV tổ chức và chỉ đạo, thông qua đó HS tự lực khám phá
những điều mình chưa rõ, chưa có chứ không phải thụ động t
iếp thu những


tri thức đã được GV sắp đặt. Được đặt vào những tình huống của đời sống
thực tế, người học trực tiếp quan sát, thảo luận, làm thí nghiệm, giải quyết
vấn đề đặt ra theo cách suy nghĩ của mình, từ đó nắm được kiến thức kĩ năng
mới, vừa nắm được phương pháp “làm ra” kiến thức, kĩ năng đó, không rập
theo những khuôn mẫu sẵn có, được bộc lộ và phát huy tiềm năng sáng tạo.
Dạy theo cách này, GV không chỉ giản đơn truyền đạt tri thức mà còn

hướng dẫn hành động. Nội dung và PPDH phải giúp cho từng HS biết hành
động và tích cực tham gia các chương trình hành động của cộng đồng.

1.1.3.2. Dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp và phát huy năng
lực tự học của HS
Các phương pháp dạy học tích cực xem việc rèn luyện phương pháp
học tập cho HS không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà
còn là một mục ti
êu dạy học.
Trong các phương pháp học thì cốt lõi là dạy phương pháp tự học. Nếu
rèn luyện cho người học có được phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự
học thì sẽ tạo cho họ lòng ham học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con
người, kết quả học tập sẽ được nhân lên gấp bội. Vì vậy, ngày nay người ta
nhấn mạnh mặt hoạt động học trong quá trình dạy học, nổ lực tạo ra sự
chuyển biến từ học tập thụ động sang tự học chủ động, đặt vấn đề phát triển
tự học ngay trong t
rường phổ thông, không chỉ tự học ở nhà sau bài lên lớp
mà tự học ngay trong tiết học có sự hướng dẫn của GV.
1.1.3.3. Dạy học phân hóa kết hợp với học tập hợp tác
Trong
một lớp học mà trình độ kiến thức, tư duy của HS không thể
đồng đều tuyệt đối thì khi áp dụng PPDH tích cực buộc phải chấp nhận sự
phân hóa về cường độ, mức độ, tiến độ hoàn thành nhiệm vụ học tập, nhất là
khi bài học đươc thiết kế thành một chuỗi hoạt động độc lập.


Áp dụng PPDH tích cực ở trình độ càng cao thì sự phân hóa ngày càng
lớn.Việc sử dụng các phương tiện công nghệ thông tin trong nhà trường sẽ
đáp ứng yêu cầu cá thể hóa hoạt động học tập theo nhu cầu và khả năng tự
học của mỗi HS.
Tuy nhiên, trong học tập, không phải mọi tri thức, kĩ năng, thái độ đều
được hình thành bằng những hoạt động độc lập cá nhân. Lớp học là môi
trương giao tiếp t

hầy - trò, trò - trò, tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá
nhân trên con đường chiếm lĩnh nội dung học tập.Thông qua thảo luận, tranh
luận trong tập thể, ý kiến mỗi cá nhân được bộc lộ, khẳng định hay bác bỏ,
qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới.
Trong nhà trường, phương pháp học tập hợp tác được tổ chức ở cấp
nhóm, tổ, hoặc cả lớp. Được sử dụng phổ biến trong dạy học là hoạt động
hợp tác trong nhóm
nhỏ 4 đến 6 người. Học tập hợp tác làm tăng hiệu quả
học tập, nhất là lúc phải giải quyết những vấn đề gay cấn, lúc xuất hiện nhu
cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ chung. Trong hoạt
động theo nhóm nhỏ sẽ không có hiện tượng ỷ lại; tính cách, năng lực của
mỗi thành viên được bộc lộ, được uốn nắn, phát triển tình bạn, ý thức tổ
chức, tinh thần tương trợ. Mô hì
nh hợp tác trong xã hội đưa vào đời sống học
đường sẽ làm cho các thành viên quen dần với sự phân công hợp tác trong
lao động xã hội.
Trong nền kinh tế thị trường đã xuất hiện nhu cầu hợp tác xuyên quốc
gia, liên quốc gia; năng lực hợp tác phải trở thành mục tiêu giáo dục mà nhà
trường phải chuẩn bị cho HS.
Chuyển từ dạy và học thụ động sang dạy và học tích cực, GV không
còn đóng vai trò đơn thuần là người truyền đạt kiến thức, GV t
rở thành người
thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các hoạt động độc lập hoặc theo nhóm nhỏ để
học sinh tự lực chiếm lĩnh nội dung học tập, chủ động đạt các mục tiêu kiến


thức, kĩ năng, thái độ theo yêu cầu của chương trình. Trên lớp HS hoạt động
là chính, GV có vẻ nhàn nhã hơn nhưng trước đó, khi soạn giáo án, GV đã
phải đầu tư công sức, thời gian rất nhiều so với kiểu dạy và học thụ động mới
có thể thực hiện bài lên lớp với vai trò là người gợi mở, xúc tác, động viên,

cố vấn, dẫn dắt, trọng tài trong các hoạt động tìm tòi hào hứng, tranh luận sôi

nổi của HS. GV phải có trình độ chuyên môn sâu rộng, có trình độ sư phạm
lành nghề mới có thể tổ chức, hướng dẫn các hoạt động của HS mà nhiều khi
diễn biến ngoài tầm dự kiến của GV.
1.1.3.4. Kết hợp đánh giá của thầy với đánh giá của bạn, với tự đánh
giá
Hoạt động đánh giá đa dạng: đánh giá chính thức và không chính thức;
đánh giá bằng định tí
nh và định lượng; đánh giá bằng kết quả và bằng biểu lộ
thái độ, tình cảm; đánh giá thông qua sản phẩm được giới thiệu và định
hướng phát triển các mối quan hệ xã hội.
1.1.3.5. Tăng cường khả năng, kĩ năng vận dụng vào thực tế
Phù hợp với điều kiện thực tế về cơ sở vật chất, về đội ngũ GV, khả
năng của HS, tối ưu các điều kiện hiện có. Sử dụng các PTDH, thiết bị dạy
học hiện đại khi có điều kiện.
1.1.3.6. Đem lại niềm vui, tạo hứng t
hú trong học tâp cho HS, đạt hiệu
quả cao
Tăng tính tích cực, chủ động, sáng tạo; tăng khả năng tự học; tăng tính
tự tin; tăng khả năng hợp tác trong học tập và làm
việc; tăng cơ hội được
đánh giá; chất lượng, hiệu quả dạy học cao.
1.1.4. Một số PPDHTC [ 5 ]
Thực hiện dạy và học tích cực không có nghĩa là gạt bỏ các PPDH
truyền thống. Trong hệ thống các PPDH quen thuộc được đào tạo trong các
trường sư phạm nước ta từ mấy thập kỉ gần đây cũng đã có nhiều phương


pháp tích cực. Các sách lí luận dạy học đã chỉ rõ, về mặt hoạt động nhận

thức, thì phương pháp thực hành là “tích cực” hơn phương pháp trực quan,
phương pháp trực quan thì sinh động hơn phương pháp thuyết trình.
Muốn thực hiện dạy và học tích cực thì cần phát triển phương pháp
thực hành, phương pháp trực quan theo kiểu tìm tòi từng phần hoặc nghiên
cứu phát hiện, nhất là khi dạy các môn khoa học thực nghiệm.
Đổi mới PPDH cần kế thừa, phát triển những mặt tích cực của hệ
thống PPDH đã quen thuộc, đồng thời cần học hỏi, vận dụng một số PPDH
mới, phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện dạy và học ở nước ta để giáo dục từng
bước tiến lên vững chắc.
Môi
trường học tập mới khuyến khích hình thành thói quen tự học và
tự đánh giá của HS, thói quen
học cả đời.
Theo hướng nói trên, nên quan tâm phát triển một số phương pháp
dưới đây.
1.1.4.1. Dạy học vấn đáp
Vấn đáp (đàm thoại) là phương pháp trong đó GV đặt ra những câu hỏi
để HS trả lời, hoặc có thể tranh luận với nhau và với cả GV, qua đó HS lĩnh
hội được nội dung bài học.
Có ba mức độ: vấn đáp tái hiện, vấn đáp giải thích - m
inh họa và vấn
đáp tìm tòi.
1.1.4.2. Dạy và học phát hiện và giải quyết vấn đề
Trong một xã hội đang phát triển nhanh theo cơ chế thị trường, cạnh
tranh gay gắt, thì phát hiện sớm và giải quyết hợp lí những vấn đề nảy sinh
trong thực tiễn là một năng lực bảo đảm sự thành đạt trong cuộc sống. Vì
vậy, tập dượt cho HS biết phát hiện, đặt và giải quyết những vấn đề gặp phải
trong học tập, trong cuộc sống của cá nhân, gia đình và cộng đồng không chỉ
có ý nghĩa ở tầm PP
DH mà phải được đặt như một mục tiêu giáo dục. Trong

dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, HS vừa nắm được tri thức mới, vừa
nắm được phương pháp chiếm lĩnh tri thức đó, phát triển tư duy tích cực sáng
tạo, được chuẩn bị một năng lực thích ứng với đời sống xã hội: phát hiện kịp
thời và giải quyết hợp lí các vấn đề nảy sinh. Dạy và học phát hiện, giải
quyết vấn đề không chỉ giới hạn ở phạm trù PPDH, nó đòi hỏi cải tạo nội
dung, đổi mới cách tổ chức quá trình dạy học trong mối quan hệ thống nhất
với PPDH.
1.1.4.3. Dạy và học học hợp tác trong nhóm nhỏ
PPDH hợp tác trong nhóm
nhỏ là mới với đa số GV. PPDH hợp tác
giúp các thành viên trong nhóm chia sẻ các băn khoăn, kinh nghiệm của bản
thân, cùng nhau xây dựng nhận thức mới. Bằng cách nói ra những điều đang
nghĩ, mỗi người có thể nhận rõ trình độ hiểu biết của m
ình về chủ đề nêu ra,
thấy mình cần học hỏi thêm những gì. Bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn
nhau chứ không phải chỉ là sự tiếp nhận thụ động từ GV.
Thành công của bài học phụ thuộc vào sự nhiệt tình tham gia của mọi
thành viên, vì vậy phương pháp này còn gọi là phương pháp cùng tham gia,
nó như một phương pháp trung gian giữa sự làm việc độc lập của từng H
S
với sự việc chung của cả lớp.Trong hoạt động nhóm, tư duy tích cực của HS
phải được phát huy và ý quan trọng của phương pháp này là rèn luyện năng
lực hợp tác giữa các thành viên trong tổ chức lao động. Cần tránh khuynh
hướng hình thức và đề phòng lạm dụng, cho rằng tổ chức hoạt động nhóm là
dấu hiệu tiêu biểu nhất của đổi mới PPDH, hoạt động nhóm
càng nhiều thì
chứng tỏ PPDH càng đổi mới.

1.2. Cơ sở khoa học của việc thiết kế, sử dụng website dạy học vật lí
nhằm tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh
1.2.1. Phương tiện dạy học
1.2.1.1. Khái niệm và tầm quan trọng của phương tiện dạy học
Phương tiện dạy học là những thiết bị có khả năng chứa đựng hoặc
chuyển tải những thông tin về nội dung dạy học và sự điều khiển của quá
trình dạy học.
Mô
hình, hình vẽ, sách giáo khoa, phiếu học tập, máy vi tính… là những
ví dụ về phương tiện dạy học.
Phương tiện dạy học tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức hoạt động
học tập. Chúng có thể tiếp nối, mở rộng giác quan của con người, hình thành
những môi trường có dụng ý sư phạm, mô phỏng những hiện tượng, quá trình
nguy hiểm hoặc vượt quá những sự hạn chế về thời gian, không gian và
chi
phí,…
1.2.1.2. Những phương tiện dạy học thông dụng
Các phương tiện dạy học có thể được liệt kê theo những nhóm sau đây:
a) Phương tiện nghe nhìn
Thuộc nhóm này có: Vật thật, mô hình, hình ảnh, máy ghi âm…
b) Tài liệu in ấn
Tài liệu in ấn như sách giáo khoa, sách bài tập, sổ tay tóm tắt công
thức, phiếu học tập…
c) Công nghệ thông ti
n và truyền thông
Thuộc nhóm này có máy vi tính, đĩa mềm, đĩa CD-Rom, hệ
multimedia.
1.2.1.3. Vai trò của phương tiện dạy học

Phương tiện có thể đóng nhiều vai trò trong quá trình dạy học. Các
phương tiện dạy học thay thế cho những sự vật, hiện tượng và các quá trình


xảy ra trong thực tiễn mà giáo viên và học sinh không thể tiếp cận trực tiếp
được. Chúng giúp cho thầy giáo phát huy tất cả các giác quan của học sinh
trong quá trình truyền thụ kiến thức, do đó giúp học sinh nhận biết được quan
hệ giữa các hiện tượng và tái hiện được những khái niệm, quy luật làm cơ sở
cho việc đúc rút kinh nghiệm và áp dụng kiến thức đã học vào thực tế sản
xuất.
Thực tiễn sư phạm
cho thấy, phương tiện dạy học có các đặc trưng chủ
yếu như sau:
- Có thể cung cấp cho học sinh các kiến thức một cách chắc chắn và
chính xác, như vậy nguồn tin họ thu nhận được trở nên đáng tin cậy và được
nhớ lâu bền hơn.
- Làm cho việc giảng dạy trở nên cụ thể hơn, vì vậy tăng thêm khả năng
của học sinh tiếp thu những sự vật, hiện tượng và các quá trình phức tạp mà
bình thường học sinh khó nắm vững được.
-
Rút ngắn thời gian giảng dạy mà việc lĩnh hội kiến thức của học sinh lại
nhanh hơn.
- Giải phóng người thầy giáo khỏi một khối lượng lớn các công việc tay
chân, do đó làm tăng khả năng nâng cao chất lượng dạy học.
- Dễ dàng gây được cảm tình và sự chú ý của học sinh.
-
Bằng việc sử dụng phương tiện dạy học, giáo viên có thể kiểm tra một
cách khách quan khả năng tiếp thụ kiến thức cũng như sự hình thành kĩ năng,
kĩ xảo của học sinh.
1.2.1.4. Sử dụng phương tiện dạy học thích ứng linh hoạt với những ý

đồ về phương pháp dạy học
Những phương tiện dạy học nói chung có khả năng đáp ứng những nhu
cầu đa dạng.
Mỗi phương pháp dạy học cần đến không phải chỉ một phương
tiện dạy học xác định. Đặc biệt cần tăng cường sử dụng những phương tiện


dạy học tạo môi trường tương tác cho học sinh học tập trong hoạt động và
bằng hoạt động tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo, được thực hiện độc
lập hoặc trong giao lưu.
1.2.2. Sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông với tư cách là công
cụ dạy học [ 16 ]
1.2.2.1. Ý đồ sư phạm của việc sử dụng công nghệ thông tin và truyền
thông với tư cách là công nghệ hỗ trợ dạy học
Những phần mềm dạy học có
khả năng phục vụ những ý đồ sư phạm
như sau:
 Tạo môi trường tương tác để người học hoạt động và thích nghi với
môi trường. Việc dạy học diễn ra trong quá trình hoạt động và thích
nghi đó.
 Tạo điều kiện cho người học hoạt động độc lập tới mức độ cao, tách xa
thầy giáo t
rong những khoảng thời gian dài mà vẫn đảm bảo mối liên
hệ ngược trong quá trình dạy học. Do đó việc sử dụng những phần
mềm dạy học của MVT dẫn đến những kiểu dạy học mới
 Tạo điều kiện thực hiện những ý tưởng lớn trong giáo dục như học mọi
nơi, học mọi lúc, học suốt đời.
1.2.2.2
. Những chức năng sử dụng công nghệ thông tin và truyền
thông trong quá trình dạy học

Trong quá trình dạy học, công nghệ thông tin và truyền thông giúp thầy
giáo thực hiện các chức năng điều hành sau:
 Đảm bảo trình độ xuất phát
 Hướng đích và gợi động cơ
 Làm việc với nội dung mới
 Củng cố ( ôn, đào sâu, luyện tập, ứng dụng và hệ thống hóa)
 Kiểm tra, đánh giá


 Hướng dẫn công việc ở nhà.
1.2.2.3. Những hình thức sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông
như công cụ dạy học
 Giáo viên trình bày bài dạy có sự hỗ trợ của CNTT.
 Học sinh làm việc trực tiếp với công nghệ thông tin và truyền thông
dưới sự hướng dẫn giáo viên và sự kiểm soát chặt chẽ của thầy giáo.
 Học sinh học tập độc lập nhờ CNTT và truyền thông, đặc biệt là nhờ
những chương trình máy tính.
 Học sinh tra cứu tài liệu và học tập độc lập hoặc trong giao lưu trê
n
mạng cục bộ hay Internet.
1.2.3. Website dạy học
1.2.3.1 Khái niệm về Website dạy học
WWW (World Wide Web) là một dịch vụ thông tin mới và hấp dẫn nhất
trên Internet dựa trên kỹ thuật biểu diễn thông tin có tên gọi là “Siêu văn
bản” (HyperText). WWW không phải là một hệ thống cụ thể mà là một tập
hợp các cô
ng cụ tiện ích và các siêu giao diện (Meta Interface) giúp người sử
dụng có thể tạo ra các siêu văn bản và cung cấp cho những người sử dụng
khác trên Internet, ta gọi tắt là công nghệ Web. Công nghệ Web cho phép
truy cập và xử lí các trang dữ liệu đa phương tiện (Hypermedia) trên Internet.

Để xây dựng các trang thông tin đa phương tiện như vậy, Web sử dụng một
ngôn ngữ có tên là HTML (HyperText Markup Language). HTML cho phép
đọc và liên kết các kiểu dữ liệu khác nhau trên cùng một trang thông tin.
Như vậy, trang Web (Web page) là trang tin trên mạng Internet. Nội
dung thông tin được diễn tả một cách sinh động bằng văn bản, đồ hoạ, ảnh
tĩnh, ảnh động, phi
m, âm thanh, tiếng nói... Mỗi trang Web được đánh dấu
bằng một địa chỉ để phân biệt với các trang khác và giúp mọi người truy cập
đến. Bảng web (Website) là tập hợp các trang web được liên kết lại với nhau


xuất phát từ một trang gốc (Home page), hay còn được gọi là trang xuất phát,
trang đầu tiên. Mỗi bảng Website có một địa chỉ riêng và đó cũng chính là
địa chỉ của trang gốc hay trang xuất phát.
Xuất phát từ khái niệm của Website ở trên, có thể hiểu Website dạy học
là một phương tiện dạy học (dưới dạng phần mềm trên máy tính), được tạo ra
bởi các siêu văn bản (là các bài giảng điện tử) trên đó bao gồm một tập hợp
các công cụ tiện
ích và các siêu giao diện (trình diễn các thông tin
Multimedia: văn bản, âm thanh, hình ảnh), để hỗ trợ việc dạy và học và cung
cấp cho những người sử dụng khác trên mạng các máy tính. [24]
1.2.3.2. Một số nguyên tắc cơ bản trong việc xây dựng Website dạy học
Muốn đưa một Website trở thành phương tiện dạy học, khi xây dựng
cần tuân theo một số nguyên tắc cơ bản sau:
 Đảm bảo tính sư phạm: Xây dựng Website dạy học trước tiên cần phải
xuất phát từ những ý đồ sư phạm đối với các hoạt động dạy học trên lớp,
chứ không phải chỉ xuất phát từ khả năng của m
áy vi tính trong việc lưu
trữ, xử lí và truy xuất thông tin. Sự hấp dẫn người sử dụng khi truy cập
các Website trên mạng là ở khả năng trình diễn các thông tin Multimedia

rất sinh động. Tuy nhiên, nếu lạm dụng nó trong thiết kế thì có khi sẽ
phản tác dụng trong dạy học. Trình tự xuất hiện của các thông tin, sử
dụng các hiệu ứng, các hình ảnh động, phim
ảnh, màu sắc... đều phải
được cân nhắc một cách kỹ lưỡng tuân theo những nguyên tắc sư phạm
trong quá trình dạy học. Như vậy, muốn xây dựng Website cần phải xây
dựng trước cấu trúc mang tính chất kịch bản cho quá trình trình diễn
thông tin.
 Đảm bảo tính hiệu quả: Các hoạt động dạy học rất đa dạng và phong
phú bao gồm cả những hoạt động chân tay và hoạt động t
rí óc. Website
với tư cách là một phần mềm, cùng với máy tính phải hỗ trợ được nhiều


mặt trong quá trình dạy học. Giải phóng người dạy thoát khỏi những lao
động phổ thông để có nhiều thời gian hơn đầu tư cho việc tổ chức, thiết
kế, điều khiển, giám sát và điều chỉnh hoạt động nhận thức của người
học. Đồng thời phải tạo được những điều kiện tốt để hoạt động nhận
thức của học sinh đư
ợc diễn ra một cách tích cực, độc lập, chủ động và
sáng tạo.
 Đảm bảo tính mở và tính phổ dụng: Trong một Website thường có sự
liên kết của nhiều Site, mỗi một Site sẽ đảm nhận hỗ trợ một số chức
năng nào đó. Xây dựng cấu trúc của Website cũng tức là thực hiện việc
phân nhóm các chức năng mà Website có thể hỗ trợ. Về phương diện kỹ
thuật lập trình, đây chính là việc mô
đun hoá một chương trình để dễ
dàng cho thiết kế cài đặt, bảo trì và nâng cấp sau này. Mặt khác, Website
phải được viết dưới dạng một phần mềm công cụ để có thể sử dụng cho
mọi môn học bất kỳ khi thay đổi cơ sở dữ liệu tương ứng.

 Đảm bảo tính tối ưu của cấu trúc cơ sở dữ liệu: Khi thiết kế một
Website, việc xây dựng cơ sở dữ liệu rất quan trọng. Dữ liệu ấy phải
được cập nhật dễ dà
ng và thuận lợi, yêu cầu kích thước lưu trữ phải tối
thiểu, truy cập nhanh chóng khi cần (nhất là đối với các dữ liệu
Multimedia), dễ dàng chia sẻ, dùng chung hay trao đổi giữa nhiều người
dùng. Đặc biệt với dạy học, cấu trúc cơ sở dữ liệu phải hướng tới v
iệc
hình thành những thư viện điện tử trong tương lai, như thư viện các bài
tập, đề thi; thư viện các tranh ảnh, các phim học tập; thư viện các tài liệu
giáo khoa,... Cùng với việc xây dựng Website, cần xây dựng các công cụ
nhập dữ liệu một cách thuận tiện, đơn giản để mọi người có thể tham gia
bổ sung dữ liệu.
 Đảm bảo tính thân thiện trong sử dụng: Xu hướng xây dựng các phần
mềm h
iện nay là chương trình phải có giao diện hết sức thân thiện đối


với mọi người theo nghĩa dễ tìm hiểu, dễ tiếp cận, dễ thao tác, dễ sử
dụng, tận dụng được các thói quen có sẵn. Việc sử dụng quá nhiều phím
chức năng, giao tiếp người máy qua nhiều menu, hộp thoại, trình bày
thông tin ngược với những tư duy thông thường, sử dụng màu sắc, độ
tương phản không phù hợp với tâm lí thị giác sẽ là những cản trở lớn đối
với người sử dụng đến với Web
site. [24]
1.2.3.3 Vai trò của Website trong dạy học
Website có thể chứa một dung lượng lớn các kiểu dữ liệu khác nhau
phục vụ đắc lực cho mọi chức năng của quá trình dạy học. Sử dụng website
dạy học mang lại các hiệu quả sau:
- Rèn luyện phương pháp tự học, tự nghiên cứu, tự tìm kiếm tri thức.

- Làm tăng tính trực quan sinh động của bài giảng tạo kích thí
ch hứng
thú, phát huy tính tích cực, tự lực của học sinh.
- Là diễn đàn trao đổi thông tin của nhiều người.
1.2.4. Website dạy học vật lí
1.2.4.1. Cơ sở lí luận của việc xây dựng Website trong dạy học vật lí
 Xây dựng trang Web đảm bảo trình độ xuất phát
Xây dựng trang Web giúp học sinh tái hiện những tri thức và tái tạo
kỹ năng cần thiết. Việc tái hiện hoặc tái tạo có thể thực hiện theo hai cách:
+ Minh họa các hiện tượng vật lí, những câu hỏi để ôn tập những kỹ
năng cần thiết một cách tường m
inh trước khi dạy nội dung bài mới. Tái hiện
hoặc tái tạo kiểu này gọi là tái hiện hoặc tái tạo tường minh.
+ Nêu và minh họa các hiện tượng vật lí ở những lúc thích hợp trong
mối liên quan từng nội dung mới chứ không thành một pha tách biệt. Tái hiện
hoặc tái tạo kiểu này gọi là tái hiện hoặc tái tạo ẩn tàng.
 Xây dựng trang Web hỗ trợ cho học sinh làm việc với nội dung
mới


Các phần mềm mô phỏng, minh họa các hiện tượng vật lí, hình ảnh
tĩnh, hình ảnh động, videoclip có tác dụng rất lớn cho học sinh khai thác và
đi tìm nguồn tri thức mới một cách chủ động và sáng tạo. Phần này thể hiện
rõ trong cách thiết kế site bài giảng điện tử.
 Xây dựng trang Web củng cố tri thức và kỹ năng
Việc củng cố tri thức, kỹ năng một cách có định hướng và có hệ thống
có một ý n
ghĩa to lớn trong dạy học.
 Luyện tập: Xây dựng trang Web nhằm mục tiêu rèn luyện kỹ năng,
kỹ xảo cho học sinh. Khi xây dựng nội dung của site này cần phân bậc hoạt

động nghĩa là cần xây dựng những mạch bài tập phân bậc để điều khiển quá
trình dạy học phù hợp với các loại đối tượng học sinh.
 Hệ thống hóa kiến thức: Nhằm vào việc so sánh, đối chiếu những tri

thức đạt được, nghiên cứu những điểm giống nhau và khác nhau làm nổi rõ
những mối quan hệ giữa chúng. Nhờ đó mà người học đạt được không phải
chỉ là những tri thức riêng lẻ mà là một hệ thống tri thức.
 Đào sâu: Đào sâu trước hết nhằm vào việc phát hiện và giải quyết
những vấn đề liên quan đến những phương diện khác nhau, những khía cạnh
khác nhau của tri thức. Site câu hỏi sẽ có chức năng giúp học sinh bổ sung,
mở rộng và hoàn chỉnh tri thức.
 Xây dựng trang Web k
iểm tra, đánh giá kiến thức, kỹ năng
Đây là ưu điểm lớn của website. Sử dụng lập trình trắc nghiệm của
ngôn ngữ JavaScript nhúng trong FrontPage ta sẽ được một site tự kiểm tra,
đánh giá về kiến thức của học sinh. Gi
áo viên xây dựng những câu trắc
nghiệm để học sinh sử dụng vào mục đích kiểm tra kiến thức của mình ngay,
sau bài học hoặc ôn luyện sau từng phần, từng chương. Chương trình sẽ tiến
hành đánh giá và phản hồi kết quả, qua đó giúp học sinh tự đánh giá khả
năng của mình và giáo viên có thể đánh giá năng lực của từng học sinh.


1.2.4.2. Lựa chọn công cụ xây dựng Website
 Yêu cầu về công cụ
Công cụ thiết kế phải lựa chọn sao cho có tính chất hiện đại, dễ thiết
kế, dễ sử dụng và mang lại hiệu quả cao trong dạy học.
 Công cụ thiết kế Website
Hiện nay có nhiều phần mềm thiết kế Web.Ví dụ như: Microsoft
FrontPage, MacroMedia Dreamweaver…Mỗi công cụ thiết kế Web đều có

phần ưu điểm v
à yếu điểm của nó. Chọn Microsoft FrontPage để thiết kế với
những tiện lợi sau đây:
Các menu và thành phần giao diện sẽ rất thuận tiện cho người quen sử
dụng và các sản phẩm của Microsoft như Word, PowerPoit… FrontPage tích
hợp nhẹ nhàng với Office khác, có thể dễ dàng di chuyển văn bản hình ảnh
và ngay cả một Slide của PowerPoit vào FrontPage. FrontPage cũng có công
dụng để truy cập cơ sở dữ liệu mà không cần phải lập trình.
1.2.4.3. Tổ chức website
Các trang trong Website được nối kết với nhau theo kiểu trực tiếp tạo
thành một cấu trúc như hình vẽ:

Page 1
Page 2
Page 5
Page 4
Page 6


Page 3



1.2.4.4. Hình thức triển khai website dạy học
Căn cứ vào tình hình cơ sở vật chất, trang
thiết bị dạy học và điều kiện
kinh tế của từng địa phương mà có thể tiến hành cài đặt và khai thác các
Website dưới các hình thức sau:

- Cài đặt Website trên các máy tính cá nhân.
Hình thức này cho phép phổ biến các Website đến từng học sinh mà
gia đình có trang bị cho máy tính cá nhân. Hình thức này các em có thể học
tập tại nhà, không hạn chế thời gian, rẻ tiền. Tuy nhiên hình thức này chưa
khai thác hết chức năng của trang Website.
- Cài đặt Website lên hệ thống mạng cục bộ của trường.
Hiện nay nhiều trường đã lắp đặt một số phòng máy có nối mạng cục
bộ. Website được cài đặt lên máy chủ, chia sẻ ch
o các máy trạm. Giáo viên
sử dụng các phòng máy này để tổ chức cho học sinh học tập.
- Đưa Website lên mạng Intenet để phổ biến trên phạm vi rộng.
Với hình thức này người đăng ký sử dụng dịch vụ phải trả tiền. Tuy
nhiên khi đưa Website trên mạng, chúng ta có thể khai thác tối đa thế mạnh
mà Internet mang lại.
1.2.4.5. Vai trò của website trong dạy học vật lí
Sử dụng Website để làm công cụ hỗ trợ hoạt động dạy của giáo viê
n
- Website dùng cho GV dạy tại lớp học.
- Website là nguồn tài liệu để GV tham khảo và chia sẻ thông tin:
Với nguồn tư liệu dồi dào trong website: thư viện hình ảnh, thư viện
ảnh động, thư viện các phim video, thư viện Flash giáo viên có thể khai thác
để minh họa, mô phỏng, định hướng tốt được nội dung bài học, lôi cuốn học
sinh tham gia tích cực vào bài học.
Với hệ thống bài học được t
hiết kế công phu, hỗ trợ cho giáo viên
hướng dẫn học sinh làm việc với nội dung bài mới đạt hiệu quả cao.
Với hệ thống bài tập, câu hỏi được sắp xếp có ý đồ sư phạm sẽ giúp cho giáo
viên hướng dẫn học sinh ôn tập, rút ngắn được thời gian trình bày của giáo
viên.

- Website dạy học còn là công cụ giúp giáo viên có thể trao đổi chuyên
môn với nhau nhằm nâng cao tay nghề, qua đó tích lũy kinh nghiệm và phát
huy tính sáng tạo trong hoạt động giảng dạy của mình.
Sử dụng Website để làm công cụ hỗ trợ hoạt động học tập của học sinh
Với Website đã xây dựng học sinh có thể tự học thông qua Web với
một trình tự đã được lập sẵn theo ý đồ thiết kế của giáo viên hoặc học sinh có
thể tự học với nhịp độ phù hợp với khả năng của mỗi cá nhân.

Thông qua việc tự học trên website học sinh rèn luyện khả năng độc
lập tự chủ trong học tập: tự nghiên cứu bài mới, tự ôn tập, tự củng cố kiến
thức, tự tìm kiếm thông tin trên mạng internet và đặc biệt là tự kiểm tra đánh
giá một cách nhanh chóng và chính xác.
1.3. Kết luận chương 1

Trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học thì phương tiện dạy học
đóng vai trò hết sức quan trọng. Thiết kế và sử dụng Website dạy học trên cơ
sở lí luận dạy học hiện đại là một hướng đi phù hợp với xu thế dạy học hiện
đại ngày nay.
Website dạy học phát huy vai trò của người thầy trong quá trình dạy
học. Thầy giáo phải lập kế hoạch cho những hoạt động của m
ình trước, trong
và sau khi học sinh học tập. Website dạy học sẽ tạo ra khả năng để GV trình
bày bài giảng sinh động hơn, dễ dàng cập nhật và thích nghi với sự thay đổi
nhanh chóng của khoa học hiện đại
Website dạy học là công cụ hỗ trợ cho học sinh học tập theo hướng
tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh. Học sinh có thể học trước,
trong và sau bài dạy của giáo viên; có thể học ở nhà, ở trên phòng m
áy của
trường, trên Internet.Có nghĩa là học mọi lúc, mọi nơi sao cho phù hợp với

hoàn cảnh của từng học sinh.