SKKN sử dung truyện kể nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy phần công dân với đạo đức môn giáo dục công dân cho học viên lớp 10a1 tại trung tâm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH LÀO CAI

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Sử dụng truyện kể nhằm nâng cao hiệu quả
giảng dạy phần Công dân với đạo đức – Môn Giáo dục công dân
cho học viên lớp 10A1 tại Trung tâm giáo dục thường xuyên
huyện Si Ma Cai.

Họ và tên tác giả: Vũ Thị Thu Hà
Chức vụ: Phó giám đốc
Đơn vị công tác: Trung tâm GDTX huyện Si Ma Cai

Si Ma Cai, tháng 3 năm 2014
1


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH LÀO CAI

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Sử dụng truyện kể nhằm nâng cao hiệu quả
giảng dạy phần Công dân với đạo đức – Môn Giáo dục công dân
cho học viên lớp 10A1 tại Trung tâm giáo duc thường xuyên
huyện Si Ma Cai.

Họ và tên tác giả: Vũ Thị Thu Hà
Chức vụ: Phó giám đốc
Đơn vị công tác: Trung tâm GDTX huyện Si Ma Cai

Si Ma Cai, tháng 3 năm 2014

2


MỤC LỤC
1. Lý do chọn đề tài.

.......................................... Trang 3

2. Nội dung của đề tài.

.......................................... Trang 4

2.1. Cơ sở lý luận của vấn đề

.......................................... Trang 4

2.2. Thực trạng của vấn đề.

.......................................... Trang 4

2.3, Các biện pháp đã tiến hành ......

.......................................... Trang5

2. 4. Hiệu quả của sáng kiến

.......................................... Trang 7

3. Kết luận

.......................................... Trang 8

4. Tài liệu tham khảo.

.......................................... Trang 9

3


1. Lý do chọ đề tài.
Đổi mới phương pháp dạy học ở Trường phổ thông là nhiệm vụ giáo dục của
toàn ngành trong giai đoạn hiện nay. Đổi mới phương pháp dạy học nhằm giúp học
sinh phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và
năng lực tự học, tinh thần hợp tác, kỹ năng vận dụng kiến thức của học sinh. Tạo
cho học sinh có niềm tin, niềm vui, hứng thú trong học tập.
Đối với môn Giáo dục công dân, đây là môn học trang bị cho học sinh
những kiến thức phổ thông cơ bản, phù hợp với lứa tuổi học sinh về thế giới quan
khoa học và nhân sinh quan tiến bộ, về các giá trị đạo đức, pháp luật, lối sống. Mặt
khác, đây là môn học hình thành và phát triển ở các em những tình cảm, niềm tin,
hành vi và thói quen đạo đức, chấp hành pháp luật, giúp các em có được sự thống
nhất cao giữa ý thức và hành vi.
Nội dung kiến thức môn Giáo dục công dân ở trường THPT nói chung và ở
phần Công dân với đạo đức nói riêng thường mang tính lí luận cao, khiến người
dạy và người học cảm thấy "khó dạy" và "khó học". Tính lí luận này được thể hiện
tập trung ở chỗ kiến thức môn học mang tính trừu tượng, khái quát hóa cao, đó là
các khái niệm, phạm trù đạo đức như: Nhân nghĩa, danh dự, hạnh phúc,tình yêu,
lòng yêu nước,...
Từ đặc điểm cơ bản trên, nếu người dạy chỉ chú trọng truyền đạt tri thức
trong sách giáo khoa mà không có liên hệ thực tế hoặc kể cho học viên nghe những
câu chuyện " người thật, việc thật" sẽ làm cho giờ học trở nên khô khan, nặng nề,

thậm chí là sáo rỗng. Học viên sẽ tiếp thu bài một cách thụ động, đối phó và chắc
chắn những chuẩn mực đạo đức sẽ không được chuyển hóa thành những kĩ năng
sống tích cực trong cuộc sống hàng ngày của các em. Phương pháp giáo dục đạo
đức theo kiểu giáo điều không còn phù hợp nữa, cần phải đưa học sinh vào các xử
lý tình huống thực tế. Giáo dục đạo đức trong nhà trường cần giảm thiểu những
vấn đề cao xa, lớn lao, thay vào đó cần kiên trì bồi đắp lòng nhân ái, tính trung
thực, lòng tự trọng, nếp nghĩ và lối sống lành mạnh, trọng đạo lý, sống có kỷ luật.
Vì vậy, để tăng hiệu quả các tiết dạy phần “Công dân với đạo đức” tôi chọn
phương pháp “Sử dụng truyện kể nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy phần Công
dân với đạo đức” cho học viên lớp 10A1 tại Trung tâm Giáo dục thưởng xuyên
huyện Si Ma Cai.

4


2. Nội dung Sáng kiến:
2.1 Cơ sở lý luận.
Trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước Việt Nam hiện nay, mẫu
hình con người Việt Nam cần được giáo dục là con người kế thừa và phát triển
những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc về lòng yêu nước, ý thức tự cường
dân tộc, tinh thần nhân văn, nhân đạo, trọng đạo lí... đồng thời cần được hình thành
những phẩm chất quý giá của con người thời đại mới như: phát triển cao về trí tuệ,
cường tráng về thể chất, dồi dào năng lực sáng tạo, năng động...Thông qua kể
chuyện, tôi muốn định hướng cho học sinh biết suy nghĩ, hành động theo những
tấm gương tốt, đồng thời giúp các em có thái độ đấu tranh quyết liệt, lên án mạnh
mẽ những hành vi vi phạm các chuẩn mực đạo đức tiến bộ của xã hội và pháp luật
của nhà nước.
2.2 Thực trạng của vấn đề:
* Thuận lợi:
Lãnh đạo nhà trường luôn xác định Công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho

học viên là công tác quan trọng và có tác động lớn tới chuyên môn cũng như sự
phát triển của nhà trường. Vì vậy, việc giáo dục đạo đức, lối sống cho học viên
thực sự đã đạt được những điểm nổi bật trong thời gian vừa qua, cụ thể :
Đại bộ phận học viên có ý thức học tập và rèn luyện đạo đức, có tác phong
sinh hoạt lành mạnh.
Học viên thuộc diện xếp loại hạnh kiểm Tốt, Khá chiếm 85,2 %. Không có học
viên vi phạm các tệ nạn xã hội.
Đây là những thuận lợi cơ bản nhất trong vấn đề chọn để viết Sáng kiến
kinh nghiệm của tôi.
* Khó khăn:
Trong đời sống xã hội hiện nay đã có những biểu hiện xem nhẹ những giá
trị văn hóa truyền thống của dân tộc, chạy theo thị hiếu không lành mạnh. Cuộc
đấu tranh giữa cái tiến bộ và cái lạc hậu, giữa lối sống lành mạnh trung thực, có lý
tưởng với lối sống ích kỉ, thực dụng đang diễn ra hàng ngày, trong khi đó chương
trình môn Giáo dục công dân nói chung nặng tính lý thuyết, thiếu kỹ năng sống, lại
không tạo được dấu ấn để tác động hình thành nhân cách học sinh. Những bài học
ý nghĩa, gần gũi với đời sống không được chú trọng mà thay bằng những bài học
quá trừu tượng. Chương trình giáo dục công dân ỏ Trung tâm Giáo dục thường
xuyên chỉ có 11 tiết dạy các vấn đề về đạo đức trên tổng số 32 tiết trong khi nội
dung những bài học trong sách Đạo Đức lại rất gần gũi với cuộc sống đời thường.
Mặt khác, học viên học tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên huyện Si Ma Cai
phần lớn là các học sinh có học lực yếu, không được vào học tại các trường Trung
5


học phổ thông, hoặc là những học viên không có điều kiện đi học Trung học phổ
thông ngay sau khi hoàn thiện chương trình Trung học cơ sở,...Học viên phần đông
là dân tộc thiểu số, nhiều gia đình chưa quan tâm đến việc giáo dục con em, phó
mặc cho nhà trường, cho xã hội. Nhiều học viên không xác định đúng mục đích
học tập, sống thiếu lý tưởng, thiếu ước mơ, không kiên định, dễ bị kẻ xấu lôi

kéo,...Phần đông học viên không có kiến thức về các chuẩn mực đạo đức,... đó là
một số khó khăn mà tôi gặp phải trong vấn đề chọn để viết Sáng kiếng kinh
nghiệm.
2.3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề.
Ngiên cứu những vấn đề lí thuyết về phương pháp dạy học.
Nghiên cứu tâm sinh lí, trình độ nhận thức, ý thức của học viên lớp 10.
Lựa chọn những câu chuyện kể phù hợp với nội dung của từng phạm trù đạo
đức để làm rõ kiến thức cần trình bày.
Phác họa ý tưởng, ý định cho bài giảng đó.
Chuẩn bị các ví dụ, các chuyện kể gắn với học sinh để bài học sinh động
hơn.
Ngoài ra còn kết hợp sử dụng giáo án điện tử với nhiều tranh ảnh, phim tư
liệu để tạo cho các em sự yêu thích môn học.
Yêu cầu học sinh cùng tham gia chuẩn bị bài học: Sưu tầm các câu chuyện
liên quan đến nội dung bài học.
Thông qua các câu hỏi yêu cầu nhận xét, đánh giá để biết được nhận thức,
thái độ, tình cảm của các em. Từ đó rút kinh ngiệm cho các bài giảng sau.
* Triển khai thực hiện.
- Quy trình: Trong quá trình dạy học tôi đã gắn các nội dung của kiến thức
với các bài học sống động về cách nhìn nhận, xem xét, đánh giá về các hiện tượng
đang diễn ra trong cuộc sống thông qua những câu chuyện kể.
- Cách thức: Sử dụng những truyện kể giản dị, gần gũi, thiết thực để các em
có khả năng dễ dàng tiếp nhận để tác dụng giáo dục tri thức thực sự có hiệu quả.
- Thời gian: Thực hiện trong học kì II của năm học đối với học sinh lớp 10
A1, phần Công dân với đạo đức.
- Phương tiện: Sưu tầm những câu chuyện về những anh hùng, danh nhân
của dân tộc. Bên cạnh đó là những tấm gương, những điển hình tiên tiến trong cuộc
sống hàng ngày mà thông qua các phương tiện thông tin đại chúng các em có thể
biết được.
- Phối hợp thực hiện: Trong quá trình chuẩn bị nội dung bài giảng, tôi có

trao đổi và tham khảo ý kiến đồng nghiệp dạy môn Lịch sử trong tổ trong nhà
trường. Ngoài ra, tôi còn tạo điều kiện để học viên được tự kể về những tấm gương
đạo đức, những bài học các em rút ra được trong cuộc sống cho các bạn cùng nghe.
Dưới đây là một số minh họa tiêu biểu của tôi:
6


Khi giảng bài 10 “Quan niệm về đạo đức”, giáo viên có thể mở đầu bài
giảng bằng câu chuyện Bác Hồ trong đời thường qua đó rút ra kết luận về sự giản
dị, thanh đạm của Bác Hồ, nêu cao tấm gương đạo đức sáng ngời của Bác cho học
sinh noi theo. Sau bao nhiêu năm bôn ba khắp năm châu bốn bể, không bao giờ
Người quên những bữa cơm đạm bạc nơi quê nhà. Dù làm gì và ở đâu Người cũng
chỉ ăn uống thanh đạm, tiết kiệm và nhường nhịn. Bác sống gần gũi, thân mật với
những người xung quanh. Một lần tình cờ Cố vấn Vĩnh Thụy- cựu hoàng Bảo Đại
tới gặp đúng lúc Bác đang ăn, bữa ăn như thường lệ. Thấy Bác làm nhiều, đôi mắt
trũng sâu, má hóp... ngài Cố vấn Vĩnh Thụy xin được mang thức ăn lại để Bác
dùng, nhưng Người trả lời tự nhiên: “Cảm ơn Ngài cố vấn! Tôi cùng anh em đã
quen lệ rồi”. Không chỉ ăn uống mà tất cả sinh hoạt hàng ngày, ở Bác đều toát lên
sự giản dị, thanh tao. Đạo đức của Người là tấm gương sáng cho chúng ta noi theo.
Hoặc khi giảng bài 11: “ Một số phạm trù cơ bản của đạo đức học”, ở đơn
vị kiến thức 1: Nghĩa vụ, giáo viên có thể sử dụng câu chuyện Lá cờ thêu sáu chữ
vàng để minh họa cho học sinh thấy được sự dũng cảm hi sinh quên mình vì việc
nghĩa của Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản, Từ đó giúp học sinh ý thức được nghĩa
vụ của mình trong học tập cũng như trong cuộc sống. Nội dung câu chuyện có thể
khái quát: Mới 15 tuổi, Trần Quốc Toản đã có trí lớn, muốn được tham dự hội nghị
Bình Than để bàn việc nước, nhưng không được chấp nhận, trong tay cầm quả
cam, chàng thiếu niên bóp nát lúc nào không biết. Trở về lập nên một đội quân lớn,
với lá cờ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch, báo hoàng ân”. Trong các trận đánh,
Trần Quốc Toản luôn ở vị trí tiên phong, xung trận cùng các tướng lĩnh tạo nên
những chiến thắng lẫy lừng. Trận chiến đấu oanh liệt bên dòng sông Như Nguyệt,

Trần Quốc Toản đã anh dũng hy sinh khi vừa tròn 17 tuổi.
Ở đơn vị kiến thức 2: Lương tâm, giáo viên có thể mở đầu hoăc kết thúc
bằng câu chuyện Sự ngỗ nghịch đáng ân hận suốt đời (Trích trong Dế mèn phưu
lưu kí của nhà văn Tô Hoài), để giúp học sinh thấy được lương tâm là năng lực tự
đánh giá và điều chỉnh hành vi đạo đức của bản thân trong mối quan hệ với người
khác và với xã hội. Chuyện kể về sự ngông cuồng, dại dột của dế mèn đã dẫn đến
cái chết của Dế Choắt. Nhưng sau hành động của mình, Dế Mèn rất ân hận: “Nào
tôi biết, cơ sự ra nông nỗi này! Tôi hối hận lắm! Tôi hối hận lắm! Anh mà chết là
chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ”. Sau khi
Dế Choắt tắt thở, Dế Mèn đã tự kiểm điểm hành vi sai lầm của mình: Tôi đứng
lặng hồi lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên. Còn về phần Dế Choắt lại rất
rộng lượng tha thứ cho Dế Mèn, và cũng không quên khuyên nhủ dế Mèn: “Thôi,
tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt tôi khuyên anh: Ở
đời mà có cái thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, thì sớm muộn cũng
mang vạ vào mình đấy”.
Với phạm trù Nhân phẩm và danh dự, giáo viên có thể sử dụng chuyện
Không nhận lụa để minh họa cho học sinh thấy được đức độ cao thượng, liêm
khiết của quan Tả Thị lang bộ hình- Vũ Tụ- Người được Vua Lê Thánh Tông ban
cho hai chữ “Liêm tiết” đính vào cổ áo mỗi khi vào triều. Quan Tả Thị lang, khi có
7


người đến nhà kính cẩn xin ông nhận cho tấm lụa quý để tỏ lòng biết ơn khi vừa
thắng kiện, mà anh ta nghĩ rằng chắc là nhờ Vũ Tụ có phần chiếu cố. Vũ Tụ trả lời:
Ta không biết anh là ai, việc xử án là theo luật lệ. Vị khách nói rằng luật lệ bây giờ
yếu thế, tấm lụa có đáng là bao, chỉ gọi là một chút lòng thành. Còn đi vào lúc này
là tránh điều dị nghị. Vũ Tụ trừng mắt: Ngươi mà cũng biết nói đến dị nghị à?
Tránh dị nghị sao lại còn lén lút? Tập tục thì ta mặc. Ta há phải theo tập tục để làm
ô danh như bao kẻ khác hay sao? Dứt lời, ông bảo người đuổi khách ra khỏi cửa.
Khi giảng bài 13 "Công dân với cộng đồng, ở mục Nhân nghĩa, giáo viên

có thể sử dụng chuyện Trái tim hoàn hảo để học sinh cảm nhận được rằng cuộc
sống sẽ thật đẹp đẽ và ý nghĩa khi chúng ta biết sẻ chia với những người xung
quanh, biết yêu thương đồng loại, biết vui cùng niềm vui, biết buồn cùng nỗi buồn
của những người xung quanh...
Như vậy, khi dạy các phạm trù đạo đức, giáo viên không chỉ truyền thụ tri
thức, hình thành thái độ mà còn rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh, biến
những tri thức đạo đức thành sức mạnh nội tâm của họ, tạo ra những con người
Việt Nam có đủ cả đức lẫn tài, đem sức trẻ, tài năng và đức độ của mình để xây
dựng đất nước ngày càng phồn vinh, ấm no, hạnh phúc.
2.4 Hiệu quả của áp dụng SKKN.
Bản thân tôi nhận thấy rằng khi dạy phần Công dân với đạo đức, thông qua
những câu chuyện đạo đức như trên sẽ làm tri thức đạo đức dễ khắc sâu hơn vào
tâm trí người học, góp phần phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Kết quả
cụ thể:
Học kì I
Giỏi

Học kì II

Khá

TB

Giỏi

Khá

TB

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

0

0

21

61.76

13

38.24

5

14.7

23

67.65

6

17.65

8


3. Kết luận.
Công tác giáo dục đạo đức cho học sinh trong giai đoạn hiện nay càng đặt ra
yêu cầu, nhiệm vụ cao hơn, cần thiết hơn khi toàn Đảng, toàn dân ta đang tích cực
tham gia cuộc vận động “Học tập và làm theo tư tuởng, tấm gương đạo đức Hồ
Chí Minh”. Nó sẽ là nguồn lực tinh thần to lớn thực hiện thành công sự nghiệp
công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước.
Giáo dục đạo đức học sinh là trách nhiệm của toàn xã hội, trong đó giáo dục
ở nhà trường có vai trò định hướng. Vì vậy mỗi cá nhân, mỗi tập thể nhà trường
cần nêu cao vai trò trách nhiệm trong việc giáo dục đạo đức học sinh.
Thực tế cho thấy, các chuẩn mực đạo đức và các quy phạm pháp luật có mối

liên hệ mật thiết với nhau. Vì thế, tôi cho rằng, áp dụng biện pháp sử dụng truyện
kể về những con người cụ thể trong việc thực hiện hay vi pham pháp luật ở phần
Công dân với pháp luật cũng sẽ thu được hiệu quả cao trong giờ dạy.
Xác nhận của hội đồng khoa học nhà trường

Ngày 20 tháng 3 năm 2014

Người thực hiện

………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………

Vũ Thị Thu Hà

9


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Những câu chuyện về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh- Sưu tầm.
2. “Dế mèn phiêu lưu kí” - Tô Hoài.
3. “Không nhận lụa”- theo Vũ Ngọc Khánh- Kho tàng giai thoại Việt Nam.
4. Câu chuyện về “Trái tim hoàn hảo”- Sống đẹp.xitrum.net/nghethuatsong.
5. “Lá cờ thêu sáu chữ vàng”- Nguyễn Huy Tưởng.

10