STRESS & BỆNH TẬT

TÌNH HUỐNG

Một BS trẻ tuổi vốn muốn làm yên lòng cụ
già, nên đã nói với cụ:

Cụ ạ! cháu sẽ chết cùng ngày với cụ

Ít lâu sau, cụ già đến phòng khám, và biết
người BS trẻ kia đã chết một cách đột ngột,
cụ lăng đi, và thều thào, thế sao già này
còn sống? Đoạn liệm đi rồi chết
ĐẠI HỌC Y DƯỢC
TPHCM
LÊ MINH THUẬN
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
Thứ Tư, 30/04/2008, 08:28 (GMT+7) Họp báo về phiên họp Chính phủ tháng 4:
Nóng với "sốt gạo" và "chạy chức"

TT (Hà Nội) - Chợ "sốt gạo" và quan "chạy chức" là những nội dung lớn nhất
được hai bộ trưởng Cao Đức Phát (Bộ Nông nghiệp & phát triển nông thôn) và
Trần Văn Tuấn (Bộ Nội vụ) trả lời trong cuộc họp báo về phiên họp Chính phủ
thường kỳ tháng tư, diễn ra ngày 29-4.
Nghe đọc nội dung toàn bài:
"Trước giờ dự cuộc họp báo này, tôi đi vòng quanh Hà Nội tìm hiểu thị trường gạo.
Mặc dù có rất nhiều điểm bán gạo của Tổng công ty Lương thực miền Bắc giữ giá
bán như trước đây là 11.000 đồng/kg đối với gạo đủ tiêu chuẩn xuất khẩu,
nhưng vẫn có những cửa hàng treo biển đề giá 13.000 đồng/kg mà rất ít người
mua. Tôi chắc rằng chỉ một vài ngày tới, giá gạo trở lại bình thường như trước
đây" - Bộ trưởng Cao Đức Phát khẳng định đầu cuộc họp báo.
Cơ sở của khẳng định trên, ông Phát cho rằng vì các cơ quan hữu quan đã tìm rõ

nguyên nhân và có giải pháp đúng, kịp thời. Nguyên nhân là do tác động tâm lý
lo ngại tình hình giá lương thực thế giới tăng. Cộng với một số cơ sở kinh doanh
gạo đầu cơ, găm hàng. Tác động thêm là thông tin không chính xác VN ngừng
xuất khẩu gạo.
VN từ nhiều năm trước, hiện nay và nhiều năm tới luôn đủ gạo đảm bảo cho mọi
người dân, mọi nơi, mọi lúc không thiếu ăn. Thậm chí ngay lúc này chúng ta
cũng đang dư thừa để xuất khẩu. Tuy nhiên việc điều tiết xuất khẩu khi nhiều
khi ít là do chúng ta cần lựa chọn phương án có lợi nhất cho nông dân. Kế hoạch
năm nay vẫn xuất khẩu 3,5 triệu tấn.
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN

Không phát hiện đầu cơ
Ông Phát nói: khi TP.HCM sốt gạo thì gạo thực chất vẫn nằm trong kho của doanh nghiệp,
trong bồ mỗi gia đình. Ăn tuy không hết nhưng không ai muốn hoặc không dám bán ra,
chỉ muốn mua vào. Sự mất cân đối cung cầu khiến gạo sốt.

Giải pháp của Chính phủ, đầu tiên là thông tin kịp thời, đầy đủ tới nhân dân tình hình
thực tế đang rất dồi dào lương thực. Bộ giao hai Tổng công ty Lương thực miền Bắc và
miền Nam chở gạo đến các thành phố lớn. Lập các điểm bán gạo, phục vụ ngày đêm cho
nhân dân với giá rẻ như khi chưa sốt giá. Danh sách các điểm bán gạo tại Hà Nội cũng
vừa được chuyển đến văn phòng bộ chiều 29-4.
Bộ trưởng đã làm việc với chủ tịch UBND TP Hà Nội, cho phép xe chở gạo vào TP trong mọi
thời điểm để chứng minh cho người dân là gạo không thiếu. Tính xa hơn, bộ cùng các cơ
quan khác đang hoàn thiện kế hoạch hỗ trợ lương thực cho bà con khó khăn mùa giáp hạt
hay thiên tai... ở bất cứ đâu để chắc chắn không một người VN nào thiếu ăn.
Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Cẩm Tú cho rằng một phần nguyên nhân của cuộc biến
động giá gạo là do khả năng dự báo thị trường của chúng ta yếu kém. Thông tin không
đầy đủ, thiếu kịp thời. Phương pháp, thiết bị xử lý thông tin cũng kém. Sự cố sốt gạo này,
theo ông Tú, không thuộc trách nhiệm của ai cả, chỉ do tự diễn biến xã hội mà thôi (?).
Khi xảy ra vụ này, Bộ Công thương đã kết hợp với một số đơn vị tổ chức kiểm tra hiện tượng

đầu cơ. Với những doanh nghiệp lớn có trách nhiệm kinh doanh lương thực thì không thấy
hiện tượng này. Những doanh nghiệp không có chức năng kinh doanh gạo cũng chưa phát
hiện găm hàng. Và với các cửa hàng nhỏ lẻ thì có thể "găm một chút" nhưng cũng không
đáng kể và không kiểm tra được. Ngành quản lý thị trường chỉ có thể kiểm tra việc niêm
yết giá và răn đe, khuyến cáo không được đầu cơ. Tóm lại, không phát hiện được giới
kinh doanh đầu cơ. Ông Tú nói: "Có thể người đầu cơ là chính mỗi chúng ta, với tâm lý
mua gạo để dự trữ!".
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
Năm 1920, Đan Mạch
Cắt một lớp da mỏng
1.Cho nước ấm chảy liên tục
vào
2.Phạm nhân chết thật, biểu
hiện như người mất máu.
… Nhận thức luận, …
Người duy nhất có giáo dục là
người đã học được cách học, là
người đã học được cách thích
nghi và thay đổi, là người nhận
ra rằng không có kiến thức nào là
bền vững, chỉ có quá trình tìm tòi
kiến thức mới tạo được cơ sở cho
sự bền vững
[Carl Roger]
STRESS & BỆNH TẬT
ĐẠI HỌC Y
DƯỢC TPHCM
LÊ MINH THUẬN
DẪN NHẬP…
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN

Trong lịch sử loài người có nhiều mẫu chuyện
liên quan giữa stress tâm lý và bệnh tật.
Trong quyển kinh thánh cựu ước (Book of
Acts), Ananias và vợ ông là Sapphira đã chết
đột ngột do những vấn đề liên quan đến
stress. Đối diện trước thánh tông đồ Peter,
Ananias “ngã xuống và chết” ngay khi nghe
thấy lời nói “Anh không phải nói dối với
người đời mà là nói dối với chúa.” Sapphira
đã chết 3 giờ sau đó khi thánh Peter xét
thấy sự đồng lõa trong lúc “kiểm tra linh
hồn”.
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
Gần đây xem lại biên bản điều tra tại Los
Angeles năm 1994 đã khám phá ra sự
gia tăng đột ngột nhiều cái chết, kể cả
chết đột ngột, liên quan đến bệnh xơ
vữa tim mạch vào ngày động đất tại
Northridge năm 1994. Một cách ít đột
ngột hơn, nghiên cứu từ sau những năm
1960 đã chứng minh sự tương quan giữa
những thay đổi quan trọng trong cuộc
sống của cá nhân và sự tấn công của
những kiểu bệnh tật khác nhau sau đó.
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
KHÁI NIỆM
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
Stress là “phản ứng của con
người trước các sự kiện đang
đe dọa hay thách thức họ”

[Robert S. Feldman. (1997). Essentials of Understanding
Psychology. (3rd edn). USA: The McGraw-Hill
Companies, Inc., pp.307-315].
KHÁI NIỆM
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
-
Những sự kiện tiêu cực thì để lại hậu
quả bất lợi hơn so với sự kiện tích
cực.

[Sarason, Johnson, & Siegel, 1978; Brown & McGill,
1989]
What are some psychosocial risk
factors?

Depression (RR: 3.0-5.0)

Social isolation (RR: 3.0)

Romantic relationship stress
(RR: 2.9 for women) or
divorce (1.4 for men)

Socioeconomic status as a
child (RR: 1.3-1.9)
Cardiovascular Disease
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCM LÊ MINH THUẬN
“Stress” là một thuật ngữ có liên quan
đến rất nhiều khái niệm và thao tác khác
nhau.

[ (Appley & Trumbull, 1967; Dodge & Martin, 1970; Hinkle, 1973; Janis,
1958; Lazarus, 1966; Levine & Scotch, 1970; Moss, 1973; McGrath,
1970]
Có thể là một trạng thái quấy nhiễu nội tâm; và
một số khác nữa thì cho rằng nó là đáp ứng có
thể quan sát được đối với một tình huống hay
kích thích.
[Barbara S. Dohrenwend & Bruce P. Dohrenwend. (eds). (1974). Stressful
Life Events: Their Nature and Effects. USA: John Wiley & Sons, Inc.,
pp.1-5].
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
1. Tập trung chủ yếu vào một loại tình huống hay
kích thích gây stress đối với người bị phơi
nhiễm/expose thuộc phạm vi nhỏ hay lớn trong
tiến trình đời sống tự nhiên.
Các kích thích hoặc tình huống này, gọi là “biến cố/ life
event”, bao gồm trải nghiệm kết hôn, sinh con, ly dị và cái
chết của một người thân yêu,….
1. Giả định rằng, các biến cố gây stress giữ một
vai trò trong bệnh căn/ etiology của các rối loạn
tâm thể và tâm thần khác nhau; được thể hiện
qua các cách tiếp cận lâm sàng và thực nghiệm.
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
Stress là chuyện bình thường ở đời;
nó là một phần tất yếu nảy sinh
trong các họat động của con người
chúng ta.
[Hans Selye (1956)]
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
Sự phơi nhiễm đối với stress làm tăng một số hormone của

tuyến thượng thận/adrenal glands, tim đập nhanh và
huyết áp lên, những chuyển biến rõ rệt về mức độ truyền
xung điện ở da.
(Mason, 1975; Selye, 1976).
Mặc dù vậy, sự phơi nhiễm không ngừng đối với stress làm
giảm sút toàn bộ chức năng sinh học của cơ thể (vì
hormone tiết ra liên tục).
⇒
dễ nhiễm bệnh hơn khi sự đề kháng vi trùng bị giảm
sút.
(Kiecolt-Glaser& Glaser, 1986; Schneiderman, 1983; Cohen,
Tyrrell, & Smith, 1993).
1. KHÁI NIỆM STRESS
Stress
sự đề nén của các tác
nhân VẬT LÝ.
Năm 1914, WALTER
CANNON sinh lý học
ĐẠI HỌC Y DƯỢC
TPHCM
LÊ MINH THUẬN
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN

Có thể là nguyên nhân hoặc trở nên tồi tệ hơn do stress:
đau lưng, tim, da nổi mụn, khó tiêu, mệt mỏi và táo bón,
thậm chí, liên quan đến cảm cúm thông thường nữa.
[Brown, 1984; Cohen, Tyrrell, & Smith, 1993]

Các rối loạn này tạo nên từ sự tương tác của các trục trặc
tâm lý, cảm xúc và sinh lý; phổ biến nhất là :


Loét/ ulcer,

Hen suyễn/ asthma,

Viêm khớp/ arthitis,

Huyết áp cao/ high blood pressure và eczema.
[Shorter, 1991]
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
•
Hành xử bất thường
•
Người phải chịu đựng quá nhiều
stress cũng kém khả năng đáp ứng
với tác nhân gây stress mới.
•
Nguồn lực để chiến đấu chống lại
stress trong tương lai sẽ suy giảm
do hậu quả stress của quá khứ.
[Echenrode, 1984; Glaser & Kiecolt-Glaser, 1994;
Avision & Gotlib, 1994]
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
Hội chứng thích ứng chung
(GAS: General Adaptation Syndrome) HTC
Một tập hợp các phản ứng sinh lý như nhau
đối với stress xảy ra bất kể sự khác biệt
của các nguyên nhân gây stress.
[Hans Selye 1976]
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN


Mặc dù vậy, sự phơi nhiễm không ngừng đối với stress làm
giảm sút toàn bộ chức năng sinh học của cơ thể (vì
hormone tiết ra liên tục).
Qua thời gian, các phản ứng căng thẳng có thể thúc đẩy sự
suy yếu của các mô, như mạch máu và tim chẳng hạn. Kết
cục, chúng ta dễ nhiễm bệnh hơn khi sự đề kháng vi trùng
bị giảm sút.
(Kiecolt-Glaser& Glaser, 1986; Schneiderman,
1983; Cohen, Tyrrell, & Smith, 1993).
Nhiều cơn đau nhức nhỏ hơn có thể là nguyên nhân hoặc trở
nên tồi tệ hơn do stress: đau lưng, tim, da nổi mụn, khó
tiêu, mệt mỏi và táo bón, thậm chí, liên quan đến cảm cúm
thông thường nữa.

(Brown, 1984; Cohen, Tyrrell, & Smith, 1993).
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN
“… Đừng xem thường
stress, vì đến một lúc nào
đó, nó sẽ làm cho chúng
ta ghét bỏ đồng loại, xa
lánh xã hội,… vào rừng ở
với khỉ còn sướng hơn…".
Redford B.Williams
1. KHÁI NIỆM STRESS
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCMLÊ MINH THUẬN

" …Khi phải chịu đựng quá lâu, người
ta dể trở nên độc ác, dữ dằn, nham
hiểm vì mong muốn trả thù hay tìm lợi

cho mình. Mà một khi sống với mưu
toan thì sức khoẻ bị giảm là điều hợp
lý …".
Ted Dembrowsky
1. KHÁI NIỆM STRESS
ĐỊNH NGHĨA
“Stress=K> trạng thái căng thẳng”, [Luật Hooke]
Triệu chứng thích nghi tổng quát (GAS), Là phản
ứng sinh lý và tâm lý của con người ấy [Selye]
Stress là một quá trình thay thế nhau giữa một cơ
thể và môi trường gồm sự tự phát hoặc những
sự thay đổi, một khi sự đáp ứng vượt quá nhận
thức của cơ thể, phá vỡ các quá trình trong hệ
thống môi trường cơ thể.
[Christensen]
ĐẠI HỌC Y DƯỢC
TPHCM
LÊ MINH THUẬN