Mối quan hệ giữa tình yêu và thù hận trong "Romeo và Juliet" của Shakespeare ppt

Mối quan hệ giữa tình yêu và
thù hận trong "Romeo và Juliet"
của Shakespeare






Từ trước đến nay, nói đến kịch là chúng ta nói đến xung đột kịch. “Xung đột, do
đó, là một đặc điểm cơ bản của kịch”
(1)
. Và nói đến Romeo và Juliet, người ta thường
nghĩ, xung đột giữa tình yêu của Romeo, Juliet và mối thù giữa hai dòng họ là xung đột
cơ bản, xuyên suốt tạo cơ sở để Shakespeare xây dựng vở kịch. Tuy nhiên chúng tôi
nhận thấy vấn đề cần phải bàn thêm.
Như chúng ta đã biết, có ba dạng bi kịch thường gặp trong các vở bi kịch tình yêu:
xung đột giữa tình yêu của đôi tình nhân và mối quan hệ giữa hai dòng họ, xung đột
trong tình yêu tay ba, xung đột trong thế giới nội tâm. Romeo và Juliet là một vở bi kịch
tình yêu nên nó có những khả năng tạo ra cả ba dạng xung đột kể trên. Tuy nhiên trong
bài viết này, chúng tôi chỉ chú ý đến dạng xung đột thứ nhất: xung đột giữa tình yêu của
đôi tình nhân và mối quan hệ giữa hai dòng họ.
“ Một mối thù sinh một mối tình”
(2)

Juliet từng ngao ngán thốt lên như vậy khi biết Romeo thuộc về dòng họ
Montague. Bởi hai dòng họ Montague và Capulet vốn có sẵn mối thâm thù. Chẳng ai
biết nguyên nhân của mối thù. Chỉ thấy gia nhân hai nhà gặp nhau là rút kiếm ra đánh
nhau kéo theo cả chủ nhân của họ: Tybalt, ông già Montague, ông già Capulet. Có thể
khẳng định rằng hằn thù nằm sâu trong tiềm thức của mọi người chỉ cần có dịp là bùng
phát lên khó lòng dập tắt nổi. Đó vốn là chuyện riêng tư của hai nhà nhưng hai nhà

không tự giải quyết được. Vương chủ phải ra tay can thiệp để ngăn chặn cơn ẩu đả. Và
để những cuộc ẩu đả không tiếp tục xảy ra, vương chủ phải dùng hình phạt nặng nề nhất:
cái chết, để răn đe. Nhưng Shakespeare không để cho vương chủ giải quyết vấn đề một
cách triệt để. Chính vì thế lời nói của vương chủ tuy có hiệu lực giải tán cuộc ẩu đả
nhưng đó chỉ là giải pháp tình thế. Hoà khí được thiết lập ngay nhưng chỉ mang tính tạm
thời. Và sau đó mối thù tiếp tục được “củng cố” bằng cuộc chạm trán giữa Romeo và
Tybalt. Kết cục thật bi thảm: Tybalt chết, Romeo bị lưu đày.
Mối thù cũ chưa được xoá bỏ, thù mới lại xuất hiện khiến cho hố sâu ngăn cách
giữa hai nhà như rộng thêm ra. Một lần nữa cách giải quyết của vương chủ lại nửa vời
làm cho những người trong cuộc không mãn nguyện. Chính Capulet phu nhân đã khẳng
định: “Chúng ta sẽ báo được thù”
(3)
. Nếu dự định báo thù của Capulet phu nhân được
thực hiện thì tình yêu của đôi trẻ sẽ ra sao? Trước mối thù giữa hai dòng họ, Romeo và
Juliet đã suy nghĩ và hành động như thế nào?
Cần khẳng định rằng Romeo và Juliet đến với nhau bằng những rung động đầu
đời chân thành đằm thắm. Đó là sự gắn bó trong sáng không gợn chút toan tính của
những tâm hồn vốn thuộc về nhau, vốn sinh ra để dành cho nhau.
Romeo đến với dạ hội nhà Capulet không phải vì đang có ý định theo đuổi Juliet.
Ban đầu chàng khẳng định chàng tới dự buổi dạ hội là để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nàng
Rosaline, người đang khiến chàng thao thức đến hao gầy. Nhưng rồi mọi chuyện diễn ra
nằm ngoài dự kiến của chàng. Trái tim chàng một lần nữa lại rung lên khi ánh mắt bắt
gặp vẻ diễm lệ của Juliet.
Sự nảy nở những cảm xúc đầu tiên của tình yêu muôn đời vẫn thế. Nó bất chấp
mọi khoảng cách tuổi tác, địa vị, danh vọng. Romeo và Juliet không nằm ngoài quy luật
đó. Sau lần gặp gỡ đầu tiên, dù biết rõ người mình yêu vốn là kẻ thù, cả Romeo và Juliet
đều không kiểm soát nổi tình cảm của mình. Trong khung cảnh êm đềm của vườn nhà
Capulet, Shakespeare đã dành tới 188 dòng thơ để miêu tả toàn bộ đêm thề nguyền
mộng mơ của Romeo và Juliet. Hơn thế nữa, để chứng tỏ sự gắn bó mãnh liệt của tình
yêu say đắm, Shakespeare còn tạo ra những cuộc chia tay nửa vời đầy lưu luyến. Sự trở

đi trở lại của nhân vật trên sân khấu cho thấy mức độ mặn nồng trong tình cảm của đôi
trai gái vừa bước vào giai đoạn đầu của hạnh phúc đôi lứa.
Như vậy sau sự choáng ngợp của lần tiếp xúc đầu tiên, Romeo và Juliet đều đã
biết rõ về nguồn gốc xuất thân của nhau, nhưng họ không thật sự dừng lại trước ngưỡng
ranh giới yêu hay không yêu để băn khoăn suy tính. Vậy tình yêu và thù hận có khi nào
va chạm với nhau hay chỉ song song tồn tại mà không hề biết đến sự có mặt của nhau?
Như ở trên chúng ta đã biết mối thù giữa hai dòng họ Montague, Capulet thật sâu
sắc khó giải quyết và tình yêu của Romeo, Juliet lại thật đằm thắm nồng nàn. Chính vì
vậy, trên cơ sở đối sánh với lí luận về sự phát triển và giải quyết xung đột trong một vở
kịch, chúng tôi tìm hiểu xem tình yêu và thù hận với tư cách là “hai lực lượng đối địch
nhau của tấn kịch”
(4)
có phải là cơ sở để Shakespeare xây dựng nên xung đột trong vở
kịch này?
Trước hết chúng tôi xin được trình bày một số quan điểm bàn về cấu trúc của một
vở kịch nói chung. Tìm hiểu vấn đề này, chúng tôi nhận thấy có nhiều điểm tương đồng
trong lí luận của Gustave Freitay, Pospelov, John Peck và Martin Coyle, Tất
Thắng. Chúng tôi lựa chọn ý kiến tổng hợp của Tất Thắng bàn về cấu trúc kịch năm hồi
trong cuốn Về thi pháp kịch
(5)
. Đây chỉ là một dạng cấu trúc của kịch nói chung. Vậy
Shakespeare đã thể hiện các nguyên tắc cấu trúc kịch năm hồi trong việc xử lí mối quan
hệ giữa tình yêu và thù hận như thế nào?
Theo Tất Thắng, trong các vở kịch năm hồi nói chung, hồi I là hồi chứa “tình
huống xuất phát, mầm mống xung đột”
(6)
. Thông thường ở hồi đầu của mỗi vở kịch,
nguyên nhân của xung đột thường xuất hiện rõ ràng với hai lực lượng đối địch. Hơn thế
nữa, nguyên nhân đó thường trực tiếp liên quan đến hai nhân vật chính của cuộc tình.
Trong Romeo và Juliet, ở hồi I, Shakespeare cho biết hai nhà Montague và Capulet vốn

có sẵn mối thâm thù. Nhưng nguyên nhân của mối thù không được nói rõ, không liên
quan đến hai nhân vật chính của cuộc tình. Tuy nhiên có những tình huống có thể tạo ra
mầm mống cho xung đột giữa tình yêu và thù hận.
Ở hồi I, Shakespeare có thể để cho Romeo xuất hiện ngay trong cảnh đầu tiên khi
gia nhân hai nhà đánh nhau, Tybalt và hai người cha cũng bị kéo vào cuộc. Tuy nhiên,
Romeo lại không xuất hiện do đang chìm đắm trong cuộc tình với Rosaline. Chàng cũng
không được cha trao cho nhiệm vụ báo thù. Bởi vương chủ đã có mặt kịp thời để giải tán
tất cả nên hai ông già Montague, Capulet không bị tách khỏi các nhân vật khác và không
có cơ hội so kiếm. Hay trong dạ hội nhà Capulet, Shakespeare để cho Tybalt nghe thấy
giọng Romeo. Nếu anh ta biết Romeo đang hết lời ca ngợi Juliet và thanh minh cho sự
thay đổi mau lẹ của trái tim mình thì chắc chắn mầm xung đột đã được gieo.
Tuy nhiên ông già Capulet lại nhận ra thái độ của Tybalt và ngăn lại. Ông làm như
vậy vì ông không muốn chuyện ầm ĩ xảy ra với khách khứa của mình. Nhưng quan trọng
hơn là ông có thiện cảm với Romeo. Ông đánh giá Romeo công bằng trung thực trên cơ
sở thực tế: “Nó đi đứng đàng hoàng lịch sự lắm. Mà nói thực thành Verona này cũng tự
hào về một chàng thanh niên công tử đức hạnh và mực thước như nó”
(7)
. Tất nhiên nếu
Shakespeare xây dựng tình huống khác đi: ông già Capulet là người gây sự, Tybalt can
ngăn thì có lẽ ẩu đả đã xảy ra cuốn Romeo, Juliet vào cuộc. Nhưng Shakespeare không
làm như vậy.
Vì thế, cho đến hết hồi I, những người cha vẫn không được thông báo về tình cảm
của đôi trẻ. Mối thù giữa hai dòng họ Montague và Capulet tuy gay gắt nhưng bản thân
Romeo, Juliet không bị cuốn vào những cuộc đụng độ và trả thù đẫm máu. Chính vì vậy,
theo chúng tôi, ở hồi I, tuy Shakespeare có tạo ra những tình huống va chạm căng thẳng
giữa những người thuộc hai họ Montague, Capulet nhưng tình huống xuất phát, mầm
mống xung đột giữa tình yêu và thù hận chưa được hình thành.
Sang hồi II: “sự phát triển của xung đột kịch tăng dần, các nút kịch thắt lại”
(8)
.

Nếu Shakespeare chú ý tạo ra xung đột thì đến hồi II có thể ông để cho Tybalt theo dõi
biết được đêm thề nguyền của Romeo, Juliet và gây sự với Romeo. Nhưng Shakespeare
cũng không để cho câu chuyện phát triển theo chiều hướng ấy. Trong hồi II, thù hận tuy
có xuất hiện nhưng chỉ thoáng qua bởi chi tiết Tybalt viết thư đến nhà Romeo để thách
đấu. Và Shakespeare lại không để cho Romeo nhận được lá thư đó. Còn lại là sự thăng
hoa đến tuyệt đỉnh hạnh phúc của tình yêu từ đêm thề nguyền đến đám cưới bí mật. Mối
quan hệ đối nghịch giữa tình yêu và thù hận vẫn chưa được thiết lập.
Sang hồi thứ III: “xung đột căng đến mức tưởng như không giải quyết được. Các
nút kịch thắt lại”
(9)
. Trong vởRomeo và Juliet, đến hồi III, có một sự việc xảy ra ảnh
hưởng trực tiếp đến mối tình của Romeo, Juliet. Romeo giết Tybalt rồi bỏ trốn. Juliet vô
cùng đau đớn khi biết Romeo giết Tybalt, nhưng nàng còn đau đớn hơn khi biết Romeo
bị đi đày. Sau khi chia tay với Romeo, Juliet lại bị bố mẹ ép buộc phải làm đám cưới
với Paris. Rõ ràng tình yêu của Romeo, Juliet ở vào tình thế nguy khốn tưởng như không
gì cứu vãn nổi.
Nhưng nguyên nhân của tình trạng nguy khốn trên có phải là mối thù của hai dòng
họ không? Xem xét diễn biến của sự việc, chúng ta thấy Tybalt gây gổ với Romeo
không phải vì biết Romeo yêu Juliet. Còn Romeo, chàng giết Tybalt không phải vì anh
ta ngăn cản tình yêu của chàng mà vì cái chết của Mercutio. Chàng trả thù cho Mercutio.
Sau khi giết Tybalt, Romeo chạy đến phòng của tu sĩ Lawrence vật mình than khóc.
Chàng lo sợ lòng oán hờn của Juliet. Nhưng nguyên nhân khiến họ chia lìa lại chính là
quyết định của vương chủ. Bên cạnh đó, có những người thật lòng mong muốn giúp đỡ
họ. Chính nhờ thế mà họ vẫn tiến hành được những nghi lễ của tình yêu trước khi phải
chia lìa. Và thù hận không đủ sức huỷ hoại tình yêu, nó chỉ có thể bắt họ tạm thời xa
nhau theo sự sắp đặt của tu sĩ Lawrence và chờ đợi hi vọng xum họp trong tương lai.
Như vậy thù hận tuy có ảnh hưởng đến mối tình của Romeo, Juliet nhưng ảnh hưởng đó
chỉ mang tính ngẫu nhiên không phải do các bậc cha mẹ cố tình chia rẽ đôi trẻ hoặc do
đôi trẻ bị dồn đẩy vào cùng đường phải rời xa nhau.