Nhà nước và vấn đề xây dựng nhà nước ở nước ta hiện nay

Tiểu luận Triết học
Mục lục
Trang
Lời nói đầu.................................................................................................................2
Chơng I: Lý luận về Nhà nớc.....................................................................................3
I. Nguồn gốc và bản chất của nhà nớc..................................................................3
II. Đặc trng cơ bản của nhà nớc............................................................................4
III. Chức năng cơ bản của nhà nớc.......................................................................4
IV. Các kiểu và hình thức nhà nớc.......................................................................5
V. Nhà nớc vô sản tính tất yếu và bản chất.....................................................6
VI. Nhà nớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là trụ
cột của hệ thống chính trị, là công cụ thực hiện quyền lực
của nhân dân, là tổ chức thực hiện quyền làm chủ của nhân
dân lao động dới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.........................6
Chơng II: Vấn đề xây dựng nhà nớc ở nớc ta hiện nay..............................................8
I. Tại sao phải nâng cao vai trò của nhà nớc?.......................................................8
II. Cải cách thể chế và phơng thức hoạt động của nhà nớc...................................9
Kết luận......................................................................................................................12
Danh mục tài liệu tham khảo......................................................................................13
1
Tiểu luận Triết học
Lời nói đầu
Vai trò của nhà nớc ở bất kỳ một quốc gia nào cũng đều rất to lớn. Phơng thức và
hiệu quả quản lý của nhà nớc có ảnh hởng trực tiếp và quyết định đối với sự phát triển về
mọi mặt của quốc gia đó.
Việt Nam đã lựa chọn cho mình con đờng tiến lên chủ nghĩa xã hội và xây dựng
nhà nớc xã hội chủ nghĩa. Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh từ lâu đã có quan điểm rõ ràng
và đúng đắn về nhà nớc xã hội chủ nghĩa đó là: Nhà nớc của dân, do dân, vì dân. Từ khi
đổi mới đất nớc, Đảng ta lại càng chú trọng vận dụng, phát triển, cụ thể hoá vấn đề nhà n-
ớc của dân, do dân, vì dân. Do vậy, sự quản lý của nhà nớc đối với mọi mặt của đời sống
xã hội lại càng ảnh hởng mạnh mẽ đối với sự phát triển và bộ mặt của đất nớc. Vấn đề

nâng cao vai trò của nhà nớc là một vấn đề hết sức hệ trọng; luôn đợc Đảng, Nhà nớc ta
quan tâm, chú ý và đa ra trong các kỳ Đại hội Đảng.
Mặc dù nhà nớc ta đã phát huy vai trò của mình một cách có hiệu quả trong nhiều
lĩnh vực của đất nớc, nhng không phải không có những hạn chế.
Nhà nớc và vấn đề xây dựng nhà nớc ở nớc ta hiện nay
Cấu trúc đề tài bao gồm:
Ch ơng I : Lý luận về nhà nớc
Ch ơng II : Vấn đề nâng cao vai trò của nhà nớc trong điều kiện hiện nay ở
nớc ta

2
Tiểu luận Triết học
Chơng I:Lý luận về nhà nớc
I.Nguồn gốc và bản chất của nhà nớc
Nguồn gốc và bản chất của nhà nớc là một vấn đề phức tạp,lý luận khoa học về nhà nớc,
về nguồn gốc và bản chất của nhà nớc chỉ có thể có đợc trên cơ sở những quan niệm biện
chứng duy vật về sự phát triển xã hội.

1.Nguồn gốc của nhà nớc
Xã hội không phải khi nào cũng có nhà nớc. Nhà nớc ra đời và tồn tại, khi trong
xã hội mâu thuẫn giai cấp tiến triển đến mức không thể điều hoà đợc.
Xã hội cộng đồng nguyên thuỷ không có giai cấp, nhà nớc cha xuất hiện. Tổ chức
đầu tiên của xã hội loài ngời phù hợp với tình trạng kinh tế còn thấp kém, lúc bấy giờ là
chế độ thị tộc, bộ lạc mà đứng đầu là các tộc trởng, hội đồng các tộc trởng. Họ là những
ngời do nhân dân bầu ra, chịu trách nhiệm trớc nhân dân, coi sóc công việc chung và có
thể bị bãi miễn nếu nhân dân không còn tín nhiệm. Trong tay họ không có và không cần
có một công cụ cỡng bức đặc biệt nào. Quyền hành và chức năng của các cơ quan đứng
đầu thị tộc, bộ lạc không mang tính chất chính trị, đó mới chỉ là tiền đề của quyền lực nhà
nớc.
Sự phát triển của lực lợng sản xuất trong thời kỳ cuối của xã hội nguyên thuỷ đã

làm xuất hiện chế độ t hữu và xã hội bị phân hoá thành những giai cấp có lợi ích đối lập
nhau. Cơ quan quản lý xã hội trong chế độ thị tộc, bộ lạc trở nên bất lực và đợc thay thế
bởi sự ra đời của bộ máy mới là nhà nớc.V.I.Lênin nhấn mạnh: Nhà nớc là sản phẩm và
biểu hiện của những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa đợc. Bất cứ ở đâu, hễ lúc nào
và chừng nào mà, về mặt khách quan, những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà đợc,
thì nhà nớc xuất hiện. Và ngợc lại: sự tồn tại của nhà nớc chứng tỏ rằng những mâu thuẫn
giai cấp là không thể điều hoà đợc

.Nhà nớc là một phạm trù lịch sử, chỉ ra đời, tồn tại
trong một giai đoạn nhất định của sự phát triển xã hội và sẽ mất đi khi những cơ sở tồn tại
của nó không còn nữa.
2.Bản chất của nhà nớc
Ngời lập ra và sử dụng bộ máy nhà nớc là giai cấp mạnh nhất, giai cấp giữ địa vị
thống trị về mặt kinh tế. Nhờ có nhà nớc, giai cấp này trở thành giai cấp thống trị về mặt
chính trị. Bản chất nhà nớc, do đó là quyền lực chính trị của giai cấp thống trị về mặt kinh
tế hay nói cách khác : Nhà nớc chẳng qua chỉ là một bộ máy của một giai cấp này dùng
để trấn áp một giai cấp khác, là bộ máy dùng để duy trì sự thống trị của giai cấp này đối
với giai cấp khác, là cơ quan quyền lực của một giai cấp đối với toàn xã hội, là công cụ
chuyên chính của một giai cấp. Không có và không thể có nhà nớc đứng trên các giai cấp
hoặc nhà nớc chung cho mọi giai cấp.
Theo bản chất trên, nhà nớc không thể là lực lợng điều hoà sự xung đột giai cấp,
mà trái lại, nó càng làm cho mâu thuẫn giai cấp ngày càng gay gắt.
Nhà nớc, cũng theo bản chất đó, là bộ máy quan trọng nhất của kiến trúc thợng
tầng trong xã hội có giai cấp. Tất cả các hoạt động chính trị, văn hoá, xã hội do nhà nớc
tiến hành xét cho cùng, đều xuất phát từ lợi ích của giai cấp thống trị.
3
Tiểu luận Triết học
Tuy nhiên cũng có trờng hợp, nhà nớc giữ đợc một mức độ độc lập nào đó đối với
cả hai giai cấp đối địch, khi cuộc đấu tranh giữa chúng đạt tới thế cân bằng nhất định;
hoặc nhà nớc có thể thực hiện sự thoả hiệp về quyền lợi tạm thời giữa các giai cấp để

chống lại một giai cấp khác. Những trờng hợp trên có tính chất ngoại lệ và tạm thời. Đến
một lúc nào đó, khi thế cân bằng giữa các giai cấp thù địch bị phá vỡ, sự thoả hiệp tạm
thời giữa các giai cấp thù địch với nhau cũng không còn nữa tất yếu sẽ tập trung quyền
lực vào tay một giai cấp nhất định.
II.Đặc trng cơ bản của nhà nớc.
Bản chất của nhà nớc đợc thể hiện ở đặc trng của nó. Bất kỳ nhà nớc nào cũng có
3 đặc trng cơ bản nh sau:
1. Nhà nớc quản lý dân c trên một vùng lãnh thổ nhất định
Nhà nớc đợc hình thành trên cơ sở phân chia dân c theo lãnh thổ mà họ c trú (khác
với tổ chức thị tộc, bộ lạc thời nguyên thuỷ đợc hình thành trên cơ sở quan hệ huyết
thống). Quyền lực nhà nớc có hiệu lực với mọi thành viên trong lãnh thổ. Đặc trng này
làm xuất hiện mối quan hệ giữa từng ngời trong cộng đồng với nhà nớc. Mỗi nhà nớc đợc
xác định bằng một biên giới quốc gia nhất định.
2. Nhà nớc có một bộ máy quyền lực chuyên nghiệp mang tính cỡng chế đối với
mọi thành viên trong xã hội
Nhà nớc của giai cấp thống trị nào cũng có một bộ máy quyền lực chuyên nghiệp.
Bộ máy quyền lực đó bao gồm các đội vũ trang đặc biệt (quân đội, cảnh sát, nhà tù, viện
kiểm sát) và bộ máy quản lý hành chính. Nhà nớc thực hiện quyền lực của mình trên cơ
sở sức mạnh cỡng bức của pháp luật và dùng các thiết chế bạo lực để pháp luật của mình
đợc thực thi trong thực tế.
3. Nhà nớc hình thành hệ thống thuế khoá để duy trì và tăng cờng bộ máy cai
trị
Nhà nớc tồn tại dựa vào thuế khoá, quốc trái và các hình thức bóc lột khác. Đó là
những chế độ đóng góp có tính chất cỡng bức để nuôi sống bộ máy cai trị. Hệ thống thuế
khoá, cống nạp nh vậy hoàn toàn không có trong hình thức tổ chức xã hội thị tộc, bộ lạc.
Nó chỉ tồn tại gắn liền với hình thái tổ chức nhà nớc. Bằng nhiều hình thức khác nhau nh
vậy, nhà nớc của giai cấp bóc lột không những là công cụ trấn áp giai cấp mà còn là công
cụ thực hiện sự bóc lột các giai cấp bị áp bức.
III. Chức năng cơ bản của nhà nớc
Bản chất giai cấp của nhà nớc còn đợc thể hiện ở các chức năng của nó.

1. Chức năng thống trị chính trị của giai cấp và chức năng xã hội
Chức năng thống trị chính trị của giai cấp là chức năng nhà nớc làm công cụ
chuyên chính của một giai cấp nhằm bảo vệ sự thống trị của giai cấp đó đối với toàn thể
xã hội. Chức năng giai cấp của nhà nớc bắt nguồn từ lý do ra đời của nhà nớc và tạo thành
bản chất chủ yếu của nó.
Chức năng xã hội của nhà nớc là chức năng nhà nớc thực hiện sự quản lý những
hoạt động chung vì sự tồn tại của xã hội, thoả mãn một số nhu cầu chung của cộng đồng
dân c nằm dới sự quản lý của nhà nớc.
Trong hai chức năng trên thì chức năng thống trị chính trị là cơ bản nhất, chức
năng xã hội phải phụ thuộc và phục vụ cho chức năng thống trị chính trị. Giai cấp thống
4
Tiểu luận Triết học
trị bao giờ cũng biết giới hạn chức năng xã hội trong khuôn khổ lợi ích của mình. Song
chức năng giai cấp chỉ có thể đợc thực hiện thông qua chức năng xã hội. Ph.Ăngghen viết:
ở khắp nơi, chức năng xã hội là cơ sở của sự thống trị chính trị; và sự thống trị chính trị
cũng chỉ kéo dài chừng nào nó còn thực hiện chức năng xã hội đó của nó.
2. Chức năng đối nội và chức năng đối ngoại
Sự thống trị chính trị và sự thực hiện chức năng xã hội của nhà nớc thể hiện trong
lĩnh vực đối nội cũng nh trong đối ngoại.
a) Chức năng đối nội
Chức năng đối nội của nhà nớc nhằm duy trì trật tự kinh tế, xã hội, chính trị và
những trật tự khác hiện có trong xã hội theo lợi ích của giai cấp thống trị. Thông thờng
điều đó phải đợc pháp luật hoá và đợc thực hiện nhờ sự cỡng bức của bộ máy nhà nớc.
Ngoài ra, nhà nớc còn sử dụng nhiều phơng tiện khác nh bộ máy thông tin, tuyên truyền,
các cơ quan văn hoá, giáo dục để xác lập, củng cố t tởng, ý chí của giai cấp thống trị, làm
cho chúng trở thành chính thống trong xã hội.
b) Chức năng đối ngoại
Chức năng đối ngoại của nhà nớc nhằm bảo vệ biên giới lãnh thổ quốc gia và thực
hiện các mối quan hệ kinh tế, chính trị, xã hội với các nhà nớc khác vì lợi ích của giai cấp
thống trị cũng nh lợi ích quốc gia, khi lợi ích quốc gia không mâu thuẫn với lợi ích của

giai cấp thống trị. Trong xu thế hội nhập khu vực và quốc tế ngày nay, việc mở rộng chức
năng đối ngoại của nhà nớc có tầm quan trọng đặc biệt.
Cả hai chức năng đối nội và đối ngoại của nhà nớc đầu xuất phát từ lợi ích của giai
cấp thống trị. Chúng là hai mặt của một thể thống nhất. Tính chất của chức năng đối nội
quyết định tính chất chức năng đối ngoại của nhà nớc; ngợc lại tính chất và những nhu
cầu của chức năng đối ngoại có tác động mạnh mẽ trở lại chức năng đối nội.
IV. Các kiểu và hình thức nhà nớc
1. Khái niệm kiểu và hình thức nhà nớc
Kiểu nhà nớc là khái niệm dùng để chỉ bộ máy thống trị đó thuộc giai cấp nào, tồn
tại trên cơ sở chế độ kinh tế nào, tơng ứng với hình thái kinh tế - xã hội nào.
Mỗi kiểu nhà nớc lại có thể tồn tại dới các hình thức khác nhau. Hình thức nhà n-
ớc là khái niệm dùng để chỉ cách thức tổ chức và phơng thức thực hiện quyền lực nhà nớc.
Nói cách khác đó là hình thức cầm quyền của giai cấp thống trị.
Hình thức nhà nớc bị quy định bởi bản chất giai cấp của nhà nớc, bởi tơng quan
lực lợng giữa các giai cấp, bởi cơ cấu giai cấp-xã hội, bởi đặc điểm truyền thống chính trị
của đất nớc
2. Các kiểu và hình thức nhà nớc trong lịch sử
Tơng ứng với ba chế độ xã hội có đối kháng giai cấp trong lịch sử là hình thái kinh
tế-xã hội chiếm hữu nô lệ, hình thái kinh tế - xã hội phong kiến, hình thái kinh tế-xã hội t
bản chủ nghĩa là ba kiểu nhà nớc: nhà nớc chiếm hữu nô lệ, nhà nớc phong kiến và nhà n-
ớc t sản. Tuỳ theo tình hình kinh tế-xã hội cụ thể của mỗi quốc gia là mỗi kiểu nhà nớc đ-
ợc tổ chức theo những hình thức nhất định.
Nhà nớc chiếm hữu nô lệ: là nhà nớc của giai cấp chủ nô thời cổ đại mà tiêu biểu
là các hình thức lịch sử nhà nớc chủ nô ở Hy Lạp và La Mã cổ đại nh chính thể quân chủ
và chính thể cộng hoà, chính thể quý tộc và chính thể dân chủ. Các hình thức này chỉ khác
nhau về cách thức và cơ chế hoạt động của tổ chức bộ máy nhà nớc, còn về bản chất
chúng đều là nhà nớc của giai cấp chủ nô, nhằm thực hiện sự chuyên chính đối với nô lệ.
5