Giáo trình Quản lý tổng hợp vùng ven bờ part 7 pot

67

Các nhiệm vụ của dự án VNICZM ở T.T. Huế tập trung vào các nội dung sau:
•
Nâng cao nhận thức cho các em học sinh tiểu học về vai trò của cả nước ngọt và nước
biển, về những cơ hội và thách thức liên quan đến nước, và về các phương thức phục vụ
quản lý tổng hợp và phát triển, giúp cho các thầy cô giáo, các phụ huynh và các em học
sinh có nhận thức về các vấn đề và các quyết định mà chính họ là người phải đưa ra trong
tương lai;
•
Ứng dụng Viễn thám làm công cụ (i) lập bản đồ chuyên đề, (ii) dự tính sơ bộ những thay
đổi theo thời gian của độ phủ (rừng) ở khu vực đồi núi có tác động đến mức độ xói mòn
đất và dự báo về mức độ trầm tích xảy ra ở khu vực đầm phá, và (iii) xác định những thay
đổi của đường bờ biển, có xem xét đến các điều kiện thủy động lực ở vùng bờ;
•
Quan trắc chất lượng môi trường khu vực đầm phá và chế độ thủy động lực của vùng bờ:
bao gồm việc đặt vấn đề mang tính chiến lược: “tại sao phải quan trắc” và khởi động một
chương trình quan trắc thực sự về chất lượng nước, đa dạng sinh học (chim chóc, các loài
2 mảnh vỏ và cá) và số đo các mặt cắt theo bờ biển và mức triều lên xuống tại hai lạch
triều thuộc vùng đầm phá;
Mô hình STREAM: một mô hình toán với ứng dụng GIS trong việc xác định mực nước
biến thiên thuộc khu vực tỉnh TT Huế, trong đó nêu dự đoán cho các thời điểm năm 2010,
2040 và 2070, với các kịch bản tác động của sự biến đổi khí hậu đói với lượng nước ở các lưu
vực sông và độ ẩm của đất theo ô mắt lưới cỡ 1 km
2
, là bước khởi đầu hữu ích cho việc tiến
tới lập một bộ mô hình thuật toán cho khu vực sông và đầm phá của tỉnh TT Huế.
5. Chiến lược QLTHVB của Tỉnh TT Huế
Dự án VNICZM ở cả cấp Trung ương lẫn địa phương đã hổ trợ các bên liên quan chính
tại các vùng ven biển làm quen, nắm vững và lồng ghép khái niệm QLTHVB vào các nhiệm

vụ và hoạt động thường xuyên của mình. Chiến lược QLTHVB đã được các bên liên quan của
TT Huế xây dựng từ năm giữa năm 2002 đến đầu năm 2003, dưới sự chỉ đạo sát sao của
UBND tỉnh và nhờ sự hỗ trợ của Văn phòng dự án thí điểm VNICZM tại TT Huế.
Chiến lược đã được các viên chức hàng đầu của 16 cơ quan, ban ngành khác nhau của
tỉnh trực tiếp xây dựng. Những viên chức này làm việc trong ba nhóm, tập trung vào ba chủ
đề chính là sử dụng nước, sử dụng đất và các vấn đề về thể chế.
Chiến lược quản lý tổng hợp vùng ven bờ là định hướng cơ bản cho các chương trình
hành động trước mắt và lâu dài để giải quyết những vấn đề phức tạp trong quản lý tài nguyên,
môi trường vùng bờ, thông qua cơ chế hợp tác đa ngành.
Chiến lược bảo đảm cho tất cả các bên liên quan hợp tác chặt chẻ với nhau nhằm khai
thác, sử dụng một cách hợp lý tài nguyên và môi trường phù hợp với đặc thù sinh thái vùng
bờ tỉnh TT Huế vì các mục tiêu phát triển bền vững.
Chiến lược thể hiện quyết tâm và ý chí của Chính quyền và nhân dân tỉnh TT Huế trong
việc quản lý, bảo vệ và khai thác bền vững tài nguyên, môi trường vùng ven bờ.
Chiến lược QLTHVB đã xác định rõ mục tiêu tổng quát là: Sử dụng tối ưu nguồn tài
nguyên thiên nhiên của Tỉnh theo cách bền vững, bảo vệ và cải thiện chất lượng môi trường,
giảm thiểu các tác động tiêu cực do thảm họa tự nhiên, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội
nhằm cải thiện và nâng cao điều kiện sống của cộng đồng địa phương.
Các mục tiêu cụ thể là:
•
Nâng cao nhận thức và tăng cường năng lực quản lý tài nguyên và môi trường cho
chính quyền và cộng đồng địa phương;
•
Phòng ngừa, giảm thiểu ô nhiễm môi trường;
•
Sử dụng hợp lý tài nguyên, bảo tồn và phục hồi đa dạng sinh học;
•
Ổn định và nâng cao đời sống nhân dân vùng đầm phá ven biển;

68

•
Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách về Quản lý tổng hợp vùng bờ.
Các nội dung của chiến lược:
1. Xây dựng năng lực QLTHVB/ Tăng cường thể chế: xây dựng, hoàn thiện và chuẩn bị
các điều kiện nhằm thực hiện cơ chế QLTHVB trong khối hành chính TT Huế.
Chương trình hành động:

Tuyên truyền và nâng cao nhận thức về quản lý tổng hợp vùng bờ cho
cộng đồng và cán bộ chính quyền địa phương;

Xây dựng triển khai chương trình đào tạo, tập huấn năng lực QLTHVB
cho đội ngũ cán bộ của sở, ban, ngành, các địa phương;

Tiến hành rà soát để đề xuất chỉnh lý, bổ sung, sửa đổi các văn bản, quy
phạm pháp luật để bảo đảm phương thức quản lý tổng hợp xuyên suốt quá
trình từ khâu lập quy hoạch, kế hoạch đến tổ chức thực hiện các dự án trên
vùng bờ;

Nâng cao năng lực, tăng cường trang thiết bị, ứng dụng công nghệ thông
tin trong hoạt động của các tổ chức bảo vệ tài nguyên và môi trường;

Xây dựng quy trình hành chính bắt buộc về QLTHVB, nêu rõ mối quan hệ
chủ trì, phối hợp trong quá trình thực hiện các công việc liên quan đến
vùng bờ giữa các cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn tỉnh;

Tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong việc bảo vệ tài nguyên, môi
trường vùng bờ.
2. Bảo vệ môi trường: gắn kết phát triển kinh tế - xã hội với bảo vệ tài nguyên môi
trường, sử dụng các biện pháp quản lý tổng hợp với mục đích bảo vệ tài nguyên và môi

trường vùng ven bờ theo cách bền vững.
Chương trình hành động:

Nâng cao nhận thức bảo vệ tài nguyên, môi trường và xây dựng nếp sống
văn hóa môi trường;

Xác định các khu vực cần bảo vệ và phục hồi đa dạng sinh học, triển khai
xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên vùng bờ;

Tăng cường kiểm soát, quản lý các nguông ô nhiễm, đặc biệt là nguồn chất
thải rắn ở các khu đô thị mới ven biển và nguồn thải nông nghiệp, thủy sản
đổ vào đầm phá;

Tăng cường kiểm tra và giám sát môi trường đối với tất cả các dự án đầu
tư, từ khâu lập quy hoạch, kế hoạch đến triển khai xây dựng và vận hành
dự án;

Xây dựng các khu sản xuất tập trung với đầy đủ hệ thống công trình làm
sạch môi trường, từng bước di chuyển các nhà máy, xí nghiệp ở các khu
đông dân cư, khu vực nhạy cảm đến khu tập trung mới; khuyến khích xây
dựng và phát triển các làng nghề sản xuất sinh thái.
3. Kết hợp giảm thiểu thiên tai với quản lý tài nguyên vùng bờ: tăng cường quản lý tổng
hợp lưu vực sông, quản lý sông, phát triển rừng đầu nguồn và ven biển, nhận diện các vùng dễ
bị thương tổn và dễ bị ảnh hưởng, cải tiến các biện pháp giảm thiểu lũ hiện có và xây dựng
các biện pháp mới, nâng cao nhận thức, tăng cường năng lực và nâng cao khả năng cho các
cộng đồng địa phương thích nghi với các điều kiện sống nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực từ
các thảm họa tự nhiên.
Chương trình hành động:

69


Kết hợp việc xác định các vùng dễ tổn thương, nhạy cảm và đe dọa bởi
thiên tai với nghiên cứu và thực hiện các biện pháp phòng ngừa nhằm khắc
phục và bảo đảm an toàn cho đời sống và hoạt động sản xuất của cộng
đồng địa phương;

Tiến hành các biện pháp nhằm thực hiện nghiêm việc đánh giá tác động
môi trường liên quan đến giảm nhẹ thiên tai của tất cả các dự án, công
trình kinh tế dân sinh trên địa bàn tỉnh cũng như ảnh hưởng của các công
trình phòng chống thiên tai đến hoạt động sản xuất của cộng đồng;

Quy hoạch các lưu vực sông, xây dựng và từng bước hiện đại hóa hệ thống
dự báo và cảnh bảo thiên tai, tổ chức phòng ngừa và giảm nhẹ thiên tai
bằng các biện pháp công trình và phi công trình và phát huy kinh nghiệm
sống thích nghi với thiên tai của cộng đồng địa phương.
4. Sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên (phục vụ phát triển kinh tế - xã hội): sử
dụng hợp lý tài nguyên ven biển, đặc biệt ở vùng đầm phá, trên cơ sở thỏa mãn hài hòa lợi ích
của các ngành liên quan để phát triển bền vững.
Chương trình hành động:

Song song với tiến hành nghiên cứu năng lực chuyển tải của hệ sinh thái,
cần hạn chế những hoạt động có nguy cơ đe dọa đến suy thoái tài nguyên
và môi trường đầm phá;
Về phát triển thủy sản:

Điều chỉnh và bổ sung các chính sách phát triển hoạt động khai thác thủy
sản nhằm giữ được cân đối hài hòa giữa khai thác và nuôi trồng thủy sản,
giữa hoạt động thủy sản vùng đầm phá và biển, giữa hoạt động thủy sản
với nông nghiệp vùng ven phá, giữa hoạt động thủy sản và giao thông trên

phá để bảo đảm sự bền lâu tài nguyên vùng bờ.

Đa dạng hóa và thực hiện luân canh các đối tượng nuôi trồng thủy sản, chú
trọng và khuyến khích phát triển loại hình nuôi trồng sinh thái, xây dựng
làng nuôi trồng sinh thái và khu nuôi trồng công nghiệp sạch. Đồng thời
triển khai áp dụng hình thức tổ chức cộng đồng quản lý thực hiện quy chế
cho từng vùng nuôi trồng thủy sản để giữ tốt môi trường nuôi, bảo đảm
cho sản xuất ổn định, lâu bền và giảm thiểu ô nhiễm lên môi trường.
Về phát triển nông nghiệp:

Xây dựng hệ canh tác hợp lý để khai thác hiệu quả và bèn vững tài nguyên
đất, nước và nguồn lao động củ vùng bờ, đặc biệt quan tâm đến mô hình
sản xuất nông nghiệp sạch nhằm giảm ảnh hưởng chất thải đến môi trường
ven biển nhất là môi trường đầm phá;

Quy hoạch phát triển mô hình sản xuất nông nghiệp trang trại ở vùng đất
cát ven biển, đặc biệt là vùng cát ven đầm phá.
Từ những vấn đề trên có thể thấy rằng, về nguyên tắc, Chiến lượng QLTHVB bao trùm
lên 3 trụ cột của phát triển bền vững: môi trường, sự an toàn và kinh tế (vì mục đích cải thiện
cuộc sống của các cộng đồng địa phương), cùng với việc xây dựng năng lực và sắp xếp tổ
chức để đạt được sự cân bằng giữa các trụ cột này.
VIII. Các công ước quốc tế liên quan đên các khu bảo tồn biển và phát triển
vùng ven bờ.
1. Agenda 21, 1992 Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về Môi trường và Phát triển
Công ước này không phải là sự liên kết mà ký kết để có một tinh thần trách nhiệm cao,
bảo đảm cho việc thực hiện đầy đủ lịch trình. Chương 17 của lịch trình qui định: "các nước

70

phải xác định các hệ sinh thái biển có các mức độ đa dạng và năng suất sinh học cao và các

diện tích nơi ở nguy cấp khác để tạo ra những hạn chế cần thiết trong việc sử dụng các vùng
này, không kể các khu bảo vệ đã được chỉ định"
2. Công ước quốc tế về luật biển (UNCLOS)
Trong khi hiệp ước này chỉ giới hạn thẩm quyền về các khu bảo tồn biển, việc bảo tồn
và bảo vệ môi trường biển và bảo tồn các tài nguyên sinh vật biển trong và ngoài phạm vi
quốc gia là nghĩa vụ cơ bản. Ví dụ bao gồm các điều khoản về các phần khác nhau của thềm
3. Công ước về đa dạng sinh học (CBD)
Công ước được thông qua ở Nairobi từ năm 1992. Đến tháng 01 năm 2004 đã có 188
nước ký vào công ước, trong đó Mỹ là một trong số những nước ký sau cùng. Công ước bao
gồm 42 điều và 2 phụ lục và có 3 mục tiêu tổng quát:
•
Bảo tồn đa dạng sinh học
•
Sử dụng bền vững các thành phần của đa dạng sinh học
•
Phân chia công bằng và hợp lý các nguồn lợi từ đa dạng sinh học.
Công ước cũng yêu cầu mỗi một thành viên theo khả năng có thể và ở những nơi thích
hợp cần phải:
•
Thiết lập một hệ thống các khu bảo vệ hay những vùng mà cần thiết phải có những
biện pháp đặc biệt để bảo tồn đa dạng sinh học.
•
Phát triển các hướng dẫn đối với việc lựa chọn, thiết kế và quản lý các khu bảo vệ như
thế.
4. Bộ luật Liên hiệp quốc về quản lý nghề cá
Bộ luật này không phải là sự trói buộc mà là một sự tự nguyện nhằm vào việc sử dụng
bền vững tài nguyên nghề cá với sự bảo tồn các hệ sinh thái. Nguyên tắc chung là kêu gọi
việc bảo vệ và phục hồi tất cả các nơi ở nguy cấp của cá, xác định các vùng đất ngập nước,
rừng ngập mặn, rạn san hô, đầm phá đặc trưng và các nơi sinh sản và nuôi dưỡng con non.
5. Công ước quốc tế về ngăn ngừa ô nhiễm từ tàu thuyền .

Công nước này có những qui định nghiêm ngặt liên quan đến việc việc thải dầu mỡ,
chất lõng độc hại, rác thải ở các nước vùng ven biển. Các vùng đặc biệt đã được chỉ định là
Biển Bantic, Biển Địa trung Hải, Biển Đỏ, Biển Bắc, Biển Đen, Vịnh Aden, Vùng Caribê,
Công ước này cũng chỉ định những vùng nhạy cảm cần phải bảo vệ đặc biệt do tầm quan
trọng của nó về sinh thái, kinh tế xã hội và khoa học và cũng bởi vì nó dễ bị thương tổn bởi
các hoạt động liên quan đến hàng hải.
6. Công ước về các vùng đất ngập nước (Công ước Ramsar)
Công ước Ramsar bao gồm cả hệ sinh thái nước ngọt và biển. Công ước này định rõ
diện tích vùng biển không quá 6 mét chiều sâu khi triều thấp. Đến năm 1996 danh sách các
vùng đất ngập nước quan trọng trên thế giới đã lên đến hơn 800 vùng với diện tích khoảng
500.000 km
2
. Khoảng 270 vùng trong số này là các vùng biển và ven biển
7. Công ước về bảo vệ các di sản thiên nhiên và văn hoá thế giới
Mục tiêu của công ước là bảo vệ các di sản thiên nhiên và văn hoá đặc biệt của thế giới.
Ơ những nơi mà các thành viên có yêu cầu sự giúp đở quốc tế để bảo vệ sự thống nhất của di
sản, thì di sản sẽ được đưa vào danh sách Di sản văn hoá thế giới bị đe doạ. Tiềm năng đe doạ
được làm rõ trong "Hướng dẫn thực hiện" và nằm trong các đề án qui mô lớn, phát triển đô
thị và du lịch, các thiên tai và sự thay đổi của mực nước biển. Các vùng biển có thể là di sản
văn hoá hay thiên nhiên. Trong số 108 di sản thế giới, thì có 14 là ở biển và 17 là ở vùng ven
bờ.


71

Câu hỏi ôn tập chương 4
1.
Nhu cầu quản lý tổng hợp vùng ven bờ.

2.

Quản lý tổng hợp vùng ven bờ và phòng chống thiên tai.

3.
Quản lý tổng hợp vùng ven bờ và Bảo tồn đa dạng sinh học.

4.
Tìm kiếm sản lượng bền vững.

5.
Các bước của quá trình quản lý tổng hợp vùng ven bờ.

6. Tính cấp thiết của chiến lược quốc gia về quản lý môi trường biển và vùng ven bờ Việt
Nam.
7.
Cơ sở lý luận của dự thảo Chiến lược quốc gia về quản lý môi trường biển và vùng ven bờ
Việt Nam.

8.
Mục tiêu của Chiến lược Quốc gia về Quản lý Môi trường biển và vùng bờ.

9.
Các ưu tiên trong chiến lược gia về Quản lý Môi trường biển và vùng bờ.

10.
Tính cấp thiết của việc thiết lập các khu bảo tồn biển.

11.
Hoạt động thiết lập và quản lý các khu bảo tồn biển Việt Nam.

72

Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường, Cục Môi trường. Cơ sở Khoa học Quy hoạch
hệ thống bảo tồn Biển Việt Nam. Hà Nội, 2001.
2. Bộ Tài nguyên và Môi trường. Quản lý tổng hợp đới bờ - Kinh nghiệm và thực tế ở
Việt Nam. Hà Nội, 2003.
3. Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường, 2001. Quy hoạch tổng hợp liên ngành vùng
ven biển. Hà Nội.
4. Barbara E. Brown. Integrated Coastal Management: South Asia. United Kingdom,
1997.
5. David Briggs. Marine and Coastal Environments Protection. The University of
Queensland, 2002.
6. Environmental Justice Foundation, 2003. Risky Bussiness: Vietnamese Shrimp
Aquaculture-Impacts and Improvements. London UK.
7. Environmental Justice Foundation, 2003. Draft Protocol for Sustainable Shrimp
Production. Internal Report. Internet.
8. Jan C. Post and Carl G. Lundin, 1996. Guidelines for Integrated Coastal Zone
Management. Washington D.C. U.S.A.
9. Federico Paez, 2001. The Environmental Impacts of Shrimp Aquaculture: Causes,
Effects, and Mitigating Aternatives. Environmental Management Journal. Vol. 28, No.
1, pp. 131-140. Springer.
10. NetCoast 2001. Principles of ICZM.
11. Richard Kenchington. Integrated Coastal Zone Management. Bangkok, 1996.
12. Stephen B. Olsen, Kem Lowry and James Tobey. A Manual for Assessing Progress in
Coastal Management. The University of Rhode Island, 1999.
13. Võ Sĩ Tuấn, Nguyễn Huy Yết & Nguyễn Văn Long, 2005. Hệ sinh thái rạn san hô
Biển Việt Nam. Nhà Xuất bản Khoa học Kỹ thuật. Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh

1. Giáo trình: Quản lý tổng hợp vùng ven bờ
2. Thông tin về tác giả của giáo trình:
− Họ và tên: Nguyễn Mộng
− Sinh năm 1954
− Cơ quan công tác: Khoa Môi Trường, Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế
− Địa chỉ email:
3. Phạm vi và đối tượng sử dụng giáo trình:
− Giáo trình có thể dùng để tham khảo cho những ngành: các ngành Khoa học Môi
trường, Sinh học, Địa lý Môi trường.
− Có thể dùng cho các trường: đại học tự nhiên
− Các từ khóa: ICZM, Vùng ven bờ, Quản lý tổng hợp, Các hệ sinh thái vùng ven bờ,
Rừng ngập mặn, rạn san hô, Tác động của con người, nuôi trồng thủy sản, tài nguyên
thiên nhiên, khu bảo tồn biển.
− Yêu cầu kiến thức trước khi học môn này: Cơ sở khoa học môi trường, Sinh thái học,
Bảo tồn đa dạng sinh học. Tài nguyên thiên nhiên.
− Đã xuất bản hay chưa: chưa.
4. Thông tin khác: