Vài ngộ nhận về đau thắt lưng pot

Vài ngộ nhận về đau thắt lưng

Đau thắt lưng là bệnh rất thường gặp nhưng do người
bệnh thiếu thông tin, một số thầy thuốc nhận diện
không đúng các biểu hiện bệnh lý, lạm dụng thái quá
các kỹ thuật chẩn đoán… đã khiến nhiều trường hợp
tiền mất tật mang vì bệnh một đằng, chữa một nẻo.
Bệnh không của riêng tuổi già
Đau thắt lưng là bệnh rất hay gặp
ở mọi lứa tuổi. Ở tuổi trẻ hơn 20,
cần chú ý những bệnh lý thực thể
hay gặp nhiều như lao cột sống, tật bẩm sinh cột sống…
Ở tuổi lao động (hay gặp ở khoảng tuổi giữa 20-40) đau
thắt lưng thường là do tư thế sai, do ỷ sức mạnh hay buộc
phải làm nặng mà quên chú ý tư thế tốt để tránh phí sức
và ảnh hưởng lên cột sống thắt lưng. Với tuổi trung niên
hay khi bắt đầu tuổi “gió heo may chớm về”, đau thắt lưng
biểu hiện bởi những bệnh lý khác nhau từ nhẹ đến nặng,
khi đĩa đệm bắt đầu mất nước dần dần hằng năm, những
biểu hiện bệnh lý thoái hoá đĩa đệm cũng tăng từ từ. Ở
ngưỡng tuổi từ trên 60, càng lớn tuổi chuyện đau thắt
lưng càng dễ xảy ra do tiến trình lão hoá tự nhiên của cơ
thể. Ở những nước tiên tiến như Nhật Bản, châu Âu hay
Bắc Mỹ… khi tuổi thọ càng cao, ảnh hưởng đau thắt lưng
càng nhiều do bệnh lý thoái hoá như thoái hoá đĩa đệm
thắt lưng, hẹp ống sống thắt lưng
Đau thắt lưng còn thường gặp ở mọi lứa tuổi thường ngồi
làm việc văn phòng hay lao động khác (như thợ may…)
trong tư thế ngồi liên tục nhiều giờ; thiếu vận động, thể
dục, thể thao. Bệnh cũng là dấu hiệu xấu liên quan đến
tình trạng loãng xương của phụ nữ sau mãn kinh (trung

bình khoảng 47 tuổi ở nước ta) và khi tuổi quá 70 cho cả
hai phái lão ông và lão bà. Gãy xương sống âm thầm do
loãng xương đã được ghi nhận hiện diện nơi một số phụ
nữ bị loãng xương, chỉ được phát hiện khi chụp hình thấy
các đốt sống bị gãy lún. Nguy cơ tiếp tục gãy xương mới
ở những trường hợp này cũng rất cao.
Đau lưng khác đau thắt lưng
Khi nói đau thắt lưng, chúng ta hiểu là đau vùng cột sống
ngang thắt lưng với nguồn gốc gây đau trên dưới thắt
lưng quần. Chúng ta hay nói đau lưng cho vùng này
nhưng thật ra đau lưng là từ dùng cho đau vùng cột sống
cao hơn, từ cột sống ngực cao (dưới cột sống cổ) xuống
vùng nối lưng thắt lưng (nằm cao hơn thắt lưng quần độ
hơn một gang bàn tay). Phần lớn bệnh đau thắt lưng hay
xảy ra hơn là đau lưng.
Khi đau thắt lưng cấp tính, sự điều trị không đúng đắn hay
bỏ qua không điều trị sẽ đưa đến chứng đau thắt lưng
mãn tính. Cần lưu ý rằng dù có hay không dùng thuốc, trị
liệu đúng mức hay không thì chứng đau thắt lưng cấp tính
sẽ hết sau 1-3 tuần. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để giúp
bệnh nhân bị đau thắt lưng cấp tính không bị tái phát,
không bị chuyển thành đau thắt lưng mãn tính. Việc cơn
đau tái đi tái lại, thường theo sau các cơn đau thắt lưng
cấp tính, khi không chú ý điều trị và phòng ngừa đúng
mức sau lần đau cấp tính đầu tiên. Cơn đau thắt lưng cấp
tính ban đầu tái phát thưa thớt khoảng vài tháng một lần,
sau đó nhiều dần cho đến khi đau thường xuyên hoặc
chuyển thành đau thắt lưng và đau lan xuống một chân,
thường được biết là đau thần kinh toạ. Đau thần kinh tọa
là tiến trình sẽ đến của đau thắt lưng cấp tính, đau thắt

lưng mãn tính và đau thắt lưng cấp tính tái đi tái lại của
bệnh nhân “quên” không điều trị đúng mức từ đầu.
Không phải ai cũng cần phẫu thuật
Những hình ảnh thay đổi trên X-quang cắt lớp điện toán,
cộng hưởng từ hay gai trên X-quang thường quy vốn dĩ
hay làm các bệnh nhân ít quan tâm đến kiến thức y học
giật mình sợ hãi, nhất là khi tiếp xúc lần đầu với vô số
thuật ngữ y khoa “khủng” như: lồi nhân nhày, thoát vị đĩa
đệm, lồi đĩa đệm, thoái hoá mấu khớp, chèn ép rễ thần
kinh, chèn ép mặt trước tuỷ sống…trong các kết quả đọc
phim. Nhiều bệnh nhân trên lâm sàng không có dấu hiệu
đáng quan ngại nhưng lại dễ xiêu lòng chịu đốt laze, sóng
cao tầng, mổ cố định dụng cụ… không cần thiết. Một số
bệnh nhân bị thấp ngoài khớp ảnh hưởng lên cột sống
thắt lưng, sau phẫu thuật không hữu hiệu phải quay lại
điều trị nội khoa mới giải quyết được vấn đề đau thắt lưng.
Đây là những dạng bệnh nhân mà một người bạn của tôi,
bác sĩ Robert Gunzburg, nguyên chủ tịch hội quốc tế
Nghiên cứu cột sống thắt lưng phát hiện ra từ năm 2005
và gọi là hội chứng “Victim of medical imaging technology”
(Nạn nhân của hình ảnh học y khoa, viết tắt là Hội chứng
Vomit). Nói cách khác, sự phát triển của kỹ thuật hình ảnh
y khoa hiện đại rất cần người thầy thuốc vừa có khả năng
lại phải vừa giỏi phán đoán, kết hợp với lâm sàng để giúp
bệnh nhân tránh bị điều trị oan uổng bằng các biện pháp
phẫu thuật không cần thiết hay không đúng mức khiến
tiền thì mất mà tật vẫn mang.
Một vài thống kê đã cho thấy ở các nước tiên tiến việc tốn
phí điều trị các bệnh lý gây đau thắt lưng lên đến hàng tỉ
đôla. Vấn đề này sẽ lớn hơn nữa ở nước ta nếu không

quan tâm điều tiết các cách chữa trị chưa đúng hay chỉ
định phẫu thuật chưa phù hợp, kỹ thuật phẫu thuật chưa
tốt. Không phải ca bệnh nào cũng phải được điều trị phẫu
thuật. Nhiều bệnh nhân không có triệu chứng gì nặng cần
mổ hay dù các bác sĩ đọc phim cộng hưởng từ thấy rất
nhiều triệu chứng lồi đĩa đệm, thoát vị đĩa đệm, gai sống
cũng phải cẩn thận hết sức khi quyết định áp dụng những
kỹ thuật điều trị không thường quy hay hiệu quả không
cao như châm cứu, nắn bẻ xương sống, đốt lade, đốt
sóng cao tầng, mổ ít xâm nhập qua lổ nhỏ… Việc điều trị
nếu rơi vào tay thầy thuốc giỏi, hiền thường giúp được
cho bệnh nhân yên tâm, khỏi bệnh trong đa số trường hợp
đau thắt lưng cấp tính hay mãn tính với biện pháp bảo
tồn.
C
ẩ
n tr
ọng trong khi
êng vác, khom cúi



Các nguyên nhân gây tổn thương cột sống thắt l
ưng nơi
tu
ổi trẻ hay hệ dây chằng nối kết các đốt sống không
nhiều. Có thể kể ra như bệnh lao cột sống thắt lưng, b
ệnh
viêm dính cột sống ảnh hưởng thắt lưng hay thấp
ngoài

khớp ảnh hưởng đau thắt lưng. Hình
ảnh học y khoa có
thể giúp phát hiện các chứng đau thắt l
ưng có nguyên
nhân này.

Riêng với chứng đau thắt lưng do hoạt động sai tư th
ế
trong sinh hoạt lao động, sinh hoạt thường ngày, ch
ấn
thương… thì lại thường thấy hơn. Khởi đầu là đau th
ắt
lưng cấp tính khi làm động tác sai, khiến cơn đau x
ảy đến
thình lình, dữ dội không đứng thẳng người lên đư
ợc,
không khom cúi được. Nguyên nhân thường thấy l
à do
đứng cúi lưng lom khom làm việc lâu trong tư th
ế sai;
đứng kiểng chân v
ới tay cao, nhón gót lấy vật nặng (hay
nhẹ) trên cao; tư thế bò với tay lau sàn nhà; đ
ứng lom
khom mặc quần dài… Khảo sát hình
ảnh học y khoa
trong giai đoạn này thường không phát hiện gì b
ất
thường.
“Phòng bệnh hơn trị bệnh” vẫn là một hướng đi đúng đ

ắn,
cả trong điều trị bệnh đau thắt lưng. Mu
ốn vậy, phải quan
tâm giáo dục nâng cao kiến thức y học, hư
ớng dẫn từ
chuyên viên y tế tuyến cơ sở phối hợp với tuyến chuy
ên
khoa cho đến bệnh nhân. Tư th
ế nằm, ngồi, đứng, đi
trong sinh hoạt thường ngày và trong lao động dù nh
ẹ
hay nặng phải được chú ý để phòng tránh ch
ứng đau thắt
lưng cấp tính, đau thắt lưng mãn tính và các di ch
ứng
đau thần kinh toạ. Tập luyện phục hồi chức năng cho c
ơ
thành bụng, cơ duỗi thắt lưng… phải đư
ợc chú ý áp dụng
đúng đắn.