TỦY SỐNG - HƯỚNG CỦA CÁC TẾ BÀO GỐC pot

TỦY SỐNG - HƯỚNG CỦA CÁC TẾ BÀO GỐC


Một phòng thí nghiệm ở Hoa kỳ vừa phát động thử nghiệm đầu tiên trên thế
giới, sử dụng những tế bào gốc để tái lập những chức năng vận động của
những bệnh nhân bị bại liệt. Một thử nghiệm tế bào cũng được dự kiến ở
Pháp. Nhưng những hướng khác, ít bị tranh cãi hơn, nhất là liệu pháp gène
(thérapie génique), đang được nghiên cứu. Một ngày nào đó ta sẽ thành công
sửa chữa tủy sống để cho phép những người bị bại liệt bước đi trở lại hay
không? Các bệnh nhân và các nhà khoa học tin chắc điều đó, và từ nay chính
về phía trung tâm Shepherd phục hồi chức năng và nghiên cứu về những vết
thương của tủy sống và não bộ (Hoa Kỳ) mà các đôi mắt đều hướng tới.
Thật vậy, vào tháng 10, thử nghiệm đầu tiên trên thế giới sử dụng những tế
bào gốc phôi thai (CSE : cellules souches embryonnaires) đã được phát động
để làm tái sinh tủy sống bị thương tổn của một bệnh nhân. Trắc nghiệm này,
được tiến hành bởi công ty sinh-công nghiệp học Hoa Kỳ Geron
Corporation, sử dụng những tế bào GRNOPC1, những tế bào mẹ của những
oligodendrocyte phát xuất từ các tế bào gốc phôi thai. Được quảng cáo rầm
rộ bởi truyền hình, radio và báo chí quốc tế, chiến dịch gây nên những niềm
hy vọng to lớn. Thật vậy, ta hãy nhắc lại rằng tủy sống (moelle épinière),
nằm dọc theo suốt chiều dài cột sống (colonne vertébrale), là trung tâm chi
phối những cử động và những cảm giác của cơ thể, đồng thời đảm bảo sự
dẫn truyền luồng thần kinh giữa cơ thể và não bộ. Hàng tỉ thông tin lưu
thông thường trực dọc theo “xa lộ” có chiều dài khoảng 50 cm và đường
kính 1cm này. Nếu luồng thần kinh bị gián đoạn hoàn toàn hay một phần,
xảy ra sau một chấn thương (tai nạn, khối u…), những hậu quả có thể biến
thiên từ bại liệt một phần đến bại liệt hoàn toàn (tétraplégie : bại liệt 4 chi).
Thế mà hiện nay không có một liệu pháp nào cho phép tái lập những nối kết
thần kinh bị thương tổn. Do đó niềm hy vọng to lớn do phương pháp mới
này mang lại.
Tuy vậy, có rất ít thông tin cụ thể lọt ra ngoài, vì phòng thí nghiệm Hoa kỳ

chủ trương kín đáo, sau khi đã loan báo rầm rộ. Ta chỉ biết rằng bệnh nhân
là một người đàn ông tình nguyện, bị một thương tổn ở ngực loại A theo xếp
loại của American Spinal Injury Association Impariment Scale, nghĩa là một
thương tổn tối đa của tủy sống đã dẫn đến một bại liệt hoàn toàn. Ta cũng
biết rằng thương tổn này đã xảy ra chưa được 15 ngày vào lúc bắt đầu trắc
nghiệm, bởi vì những thử nghiệm trước đây trên động vật đã cho thấy rằng
những mũi tiêm đã không mang lại hiệu quả nào nếu chúng được thực hiện
quá chậm. Mặt khác chính những kết quả đáng phấn khởi thu được từ 5 năm
qua trên các động vật gặm nhấm đã khiến Geron Corporation quyết định
thực hiện thí nghiệm trên người. Thật vậy các nhà nghiên cứu đã cho thấy
một sự tái hoạt hóa quá trình hình thành myéline (myélinisation) của các sợi
trục của các tế bào thần kinh, nghĩa là một sự tạo thành mới myéline, bao
bọc các sợi trục và cho phép sự dẫn truyền thần kinh. Hậu quả : một sự cải
thiện của chức năng vận động. Nhưng không phải vì vậy mà các con chuột
phát triển các tératome (những khối u hiền hay ác tính, được phát triển từ
các tế bào đa năng (cellules pluripotentes), những khối u mà ta luôn luôn sợ
xuất hiện trong trường hợp sử dụng những tế bào gốc phôi thai.
Tuy nhiên không có vấn đề kêu vang chiến thắng và gây nên những hy vọng
hảo bởi vì thử nghiệm này vẫn trong giai đoạn còn chập chững. Thử nghiệm
này hiện tại chỉ được thực hiện trên một bệnh nhân duy nhất, mặc dầu 7
bệnh nhân khác theo dự kiến sẽ được dần dần đưa vào protocole. Và không
có một thông báo nào trước 2012 về những kết quả đầu tiên được dự kiến.
“Nhưng nếu những thuật ngữ “liệu pháp tế bào (thérapie cellulaire) hay liệu
pháp gène (thérapie génique) hay “những tế bào gốc” (cellules souches) có
một hiệu quả gần như thần diệu lên các bệnh nhân, đó chính là bởi vì hôm
nay không có một điều trị tích cực nào đứng trước một chấn thương tủy
sống”, GS Jean Chazal, trưởng khoa ngoại thần kinh thuộc CHU de
Clermont-Ferrand đã nhắc lại như vậy.
Vả lại vị giáo sư này cũng đã dự kiến bắt đầu một thử nghiệm liệu pháp tế
bào đầu tiên ở Pháp rất được mong chờ nơi những bệnh nhân bại liệt. Thật

vậy, ở Pháp, ta ước tính 35.000 số những người bị tật nguyền sau những
thương tổn tủy sống. Một con số mỗi năm gia tăng 1000 đến 1500 trường
hợp. Liên kết với X Cell-Center, một nhóm các bệnh viện tư của Đức, có căn
cứ ở Dusseldorf và Cologne và chuyên về liệu pháp tế bào, nhóm của GS
Chazal sẽ sử dụng một protocol khác với protocol của trung tâm Shepherd
Hoa Kỳ : những tế bào gốc được tiêm vào trở lại là những tế bào của chính
bệnh nhân, phát xuất từ tủy xương của bệnh nhân này. “ Chúng tôi sẽ đưa
vào nghiên cứu 120 người tuổi từ 18 đến 50 tuổi và thực hiện một thử
nghiệm so sánh giữa những tế bào tương cận của bệnh nhân với một
placebo”, GS Chazal đã xác nhận như vậy. Trong thì đầu, các tế bào sẽ được
lấy ở xương chậu bằng sinh thiết, rồi được gởi đi Đức và được chế biến tại
chỗ trong một phòng thí nghiệm. Sau đó những tế bào này lại sẽ được
chuyển về Pháp và được đưa vào trở lại bằng chọc dò tủy sống. Chúng tôi
chưa biết tại sao nhất là như thế nào những tế bào được tiêm trở lại này lại
tiến về vùng thương tổn. Nhưng chúng tôi hy vọng chứng minh, bằng cách
thực hiện một sự theo dõi bằng chụp hình ảnh được gọi là tracking (IRM de
diffusion), rằng những bó sợi thần kinh mới được tạo thành trong vùng
thương tổn. Đó là một bước tiến lớn”, nhà chuyên gia nói tiếp như vậy. Ở
đây sự lựa chọn được dành cho những người bị bại liệt từ hơn một năm và
dưới 10 năm. Những thời điểm bắt đầu chưa được ấn định. Chúng tôi đã có
những giấy phép đầu tiên của Afssaps vào tháng sáu. Không phải là không
khó khăn!
Bởi vì những công trình nghiên cứu về những tế bào gốc được quy định rất
nghiêm ngặt bởi luật pháp khắp nơi trên thế giới. Chúng ta hãy nhắc lại rằng
ở Hoa Kỳ, chỉ những tổ chức tư nhân, như Geron, hiện nay mới có thể dự
kiến những nghiên cứu như thế. Và có được như vậy sau một trận chiến tư
pháp dài lâu. Thật vậy sự cho phép lần đầu của tổng thống Barack Obama đã
bị đình chỉ ngày 23 tháng 8 năm 2010 bởi một chánh án Washington, đã xét
rằng điều đó đi ngược lại với luật pháp liên bang. Ở Pháp, theo đạo luật
bioéthique năm 2004, việc nghiên cứu về phôi thai vẫn bị cấm chỉ và hoạt

động theo một chế độ phá lệ phức tạp. Các nhà nghiên cứu của CHU de
Clermont-Ferrand đã phải chịu những chỉ trích kịch liệt, vài người đánh giá
thử nghiệm quá sớm. “Hôm nay, ta không biết gì nhiều về tương lai của
những tế bào này, cũng như phản ứng thật sự và độc tính của chúng. Bấy
nhiêu lý lẽ khiến ta phải thận trọng”, GS Marc Tadié, chủ tịch của hội đồng
khoa học của Institut pour la recherche pour la moelle épinière et
l’encéphale (Imre) đã đánh giá như vậy. “Tuy vậy thử nghiệm này là phương
pháp duy nhất để biết chiến lược này có cơ may mang lại kết quả hay
không”, GS Chazal đã bào chữa như vậy.
Tuy vậy, thử nghiệm còn có nguy cơ bị chậm lại. Thật vậy từ nhiều tháng
nay công ty X Cell-Center đối diện với một tình hình khủng hoảng ỏ Đức,
tiếp theo sau trường hợp tử vong của một đứa trẻ trong khi thử nghiệm. Đứa
trẻ này đã nhận những tế bào gốc, được tiêm trực tiếp vào trong não bộ.
“Những phân tích đầu tiên đã cho thấy rằng nguyên nhân của tử vong không
thể quy cho loại những tế bào được sử dụng, mà vào động tác y khoa được
lựa chọn, quá nhiều rủi ro”, GS Chazal đã xác nhận như vậy. Tuy nhiên, cơ
quan y tế Đức đã hợp lý khi đã cảnh giác cơ quan y tế Pháp, điều này mang
lại hậu quả là sự khởi đầu của thử nghiệm bị đình chỉ lại. Những thí nghiệm
khác về tế bào gốc hiện đang được tiến hành hay sắp bắt đầu ở Hoa Kỳ,
Trung Quốc hay ở Bồ Đào Nha. Thí dụ Stem-Cells, một công ty Hoa Kỳ ở
Palo Alto, đã đệ đơn cuối năm 2010 cho giới hữu trách Thụy Sĩ để được tiến
hành những thử nghiệm về tế bào gốc không phải phôi thai. Nhưng vài trong
số những công trình này không phải là không tạo ra vấn đề. Thí dụ người ta
phàn nàn sự thiếu vắng phương pháp học chính xác, việc theo dõi các bệnh
nhân và nhất là những nhóm kiểm tra. “Hiện nay không có một tài liệu khoa
học nào chuẩn y cho những chiến lược này”, GS Tadié đã tóm tăt như vậy.
Bấy nhiêu những điều không chắc chắn đã khiến cho ICCP (International
Campaign for Cures of Spinal Cord njury Paralysis), tập hợp những tổ chức
không vụ lợi chuyên trách về những thương tổn tủy sống, xác lập những
khuyến nghị cho tất cả những bệnh nhân ước muốn tham gia những thử

nghiệm lâm sàng : “Các nhà khoa học cũng như các bệnh nhân rất muốn
dùng con đường tắc. Phần lớn các thử nghiệm lâm sàng được hoạch định tốt
và được tiến hành một cách tỉ mỉ. Tuy nhiên một vài thử nghiệm cần phải
tránh. Cuốn sách hướng dẫn này, cũng như những tài liệu hoàn chỉnh của
ICCP nhằm giúp quý vị nhận biết những thử nghiệm lâm sàng tốt”. Bởi vì
con đường cùa các tế bào gốc không phải là chiến lược duy nhất để sữa chữa
tủy sống.
Ở Montpellier, một thử nghiệm về liệu pháp gène trên động vật chẳng bao
lâu sẽ bắt đầu. Những công trình phát xưất từ nhóm nghiên cứu Inserm của
Alain Privat, từ nhiều năm nay nghiên cứu về chủ đề sự tái sinh của tủy
sống. Vào năm 2003 nhóm nghiên cứu này đã là nhóm đầu tiên đã cho thấy
nơi chuột rằng những sợi thần kinh có thể được tái sinh. Vào năm 2009,
cùng nhóm nghiên cứu này đã quan tâm đến điều mà các nghiên nhà cứu gọi
là “cicatrice gliale” : nhóm nghiên cứu đã công bố trong tạp chí Plos ONE 3
kết quả của những quan sát về khối những tế bào này, được hình thành trong
những ngày sau khi chấn thương, một loại “tường thành” không thể nào
vượt qua được, ngăn cản mọi sự tái sinh của các sợi trục, và do đó sự trở lại
của luồng thần kinh. Các nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng sự xây dựng
bức tường này cần hai “ kiến trúc sư ”, nghĩa là hai protéine, GFAP và
vimentine. Từ đó nảy ra ý tưởng chõng lại sự tổng hợp chúng và ngăn cản
trên thượng nguồn sự tạo thành của cicatrice gliale này. Đối với Marc Tadié,
giải pháp cũng có thể từ một phương cách khác, còn phức tạp hơn, phương
pháp interface người-máy và những chỉ huy vận động (commande motrice)
bằng tư tưởng, qua những puce implantable.