Thể loại phỏng vấn trong báo chí truyền hình

PHẦN MỞ ĐẦU
Trong những năm qua, báo chí truyền hình nước ta đã có những tiến bộ vượt
bậc, đáp ứng ngày càng tôt hơn nhu cầu thông tin, giải trí của công chúng trong và
ngoài nước… Song song là sự phát triển của hệ thống lý luận các thể loại báo báo
chí truyền hình. Xu hướng hiện nay là việc giao thoa giữa các kỹ năng các thể loại
báo chí trong cùng một tác phẩm truyền hình. Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận
vai trò của từng thể loại, và người làm truyền hình phải luôn nắm vững những cở sở
lý luận này để tạo ra một sản phẩm tốt phục vụ khán giả.
Phỏng vấn là một loại hình báo chí phổ biến, nó xuất hiện ngay từ khi nghề
báo mới ra đời. Trong điều kiện bùng nổ thông tin hiện nay, thể loại phỏng vấn
ngày càng có ý nghĩa quan trọng vì nó có khả năng khai thác thông tin một cách
khách quan và chân thực nhất. Có người còn cho rằng, nếu nắm được nghệ thuật
phỏng vấn thì sẽ chi phối được tất cả các thể loại khác. Bởi phỏng vấn ngoài là một
thể loại, nó còn là một phương pháp để khai thác thông tin trong báo chí.
Với tư cách là một sinh viên báo chí được học tập và tìm hiểu về các nghành
báo chí truyền hình và thấy rõ được vai trò quan trọng của phỏng vấn trong truyền
hình, tôi xin được góp một phần bé nhỏ bằng nhũng tìm hiểu qua sách báo của
mình về đề tài “Thể loại phỏng vấn trong báo chí truyền hình”. Bó hẹp trong
phạm vi một bài tiểu luận nên những gì được trình bày là rất có hạn.
Trong tiểu luận này, tôi chỉ tìm hiểu về thể loại phỏng vấn với tư cách là một
thể loại báo chí truyền hình chứ không đi sâu vào phỏng vấn với tư cách là một
phương pháp.
Nội dung của bài tiểu luận gồm có những phần sau:
Chương I : Thể loại phỏng vấn và phỏng vấn báo chí truyền hình.
Chương II : Để thực hiện tố một tác phẩm phỏng vấn truyền hình
Chương III : Kịch bản phỏng vấn truyền hình.
Sau đây tôi xin được đi vào nội dung chi tiết.
Chương 1. THỂ LOẠI PHỎNG VẤN
VÀ PHỎNG VẤN BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH
I . THỂ LOẠI PHỎNG VẤN:
1 . Phương pháp phỏng vấn và thể loại phỏng vấn

Chúng ta đều có thể thấy, phỏng vấn là một thể loại báo chí khai thác thông
tin một cách khách quan chân thực và trực tiếp nhất. Nó giới thiệu những ý kiến,
thông tin cho mọi người trong một hình thức không chỉ tái dựng lại bản chất của
việc hỏi ý kiến, mà còn tạo dung được tính hợp lý của nó đến những sắc thái nhỏ
nhất. Phỏng vấn có thể xem xét vói hai tư cách: phương pháp phỏng vấn và thể loại
phỏng vấn.
• Phỏng vấn là một phương pháp:
Trong phương thức hoạt động của nhà báo, có 3 phương pháp chính: quan
sát, thu thập tài liệu qua văn bản, và phỏng vấn. Các phương pháp này gắn liền với
nhau và được sử dụng song song với nhau. Có phóng viên thạo sử dụng phương
pháp này ít thạo sử dụng phương pháp kia nhưng đó là về mức độ, còn ít nhiều cả 3
phương pháp đều được sử dụng. Cũng khó để thấy được phương pháp nào quan
trọng hơn phương pháp nào.
Phương pháp phỏng vấn có những ưu điẻm mà những phương pháp khác
không có được. Và nó có những đặc điểm sau:
- Đối với loại thông tin bao gồm quan điểm, ý kiến, suy nghĩ, tình cảm được
thu thập chủ yếu bằng phương pháp phỏng vấn là chắc chắn nhất.
- Bằng phỏng vấn có thể thu nhận được thông tin về các sự kiện, sự việc đã
xảy ra hoặc đang xảy ra, nhưng không được hoặc không có điều kiện ghi nhận qua
quan sát và văn bản.
- Những thông tin thu thập bằng quan sát và văn bản đều mang dấu ấn của
lăng kính chủ quan. Nhưng so với các phương pháp trên, phương pháp phỏng vấn
2
còn chứa đựng nhiều yếu tố chủ quan hơn. Đó là do các thông tin của người trả lời
phỏng vấn là nhưng thông tin thuần tuý chủ quan. Ngay cả trong trường hợp người
trả lòi phỏng vấn muốn cung cấp thông tin trung thực khách quan về sự kiên bản
thân người đó đã chúng kiến thì vẫn có sự sai lệch do khả năng về thể trạng riêng,
trí nhớ của từng người bối cảnh cuộc nói chuyện, mối quan hệ giữa người phỏng
vấn và người được phỏng vấn, nghệ thuật hỏi chuyện của người phỏng vấn… Còn
trường hợp người trả lời đem ra các chứng cứ , suy luận riêng của mình, hoặc nhất

là khi có sự cố ý xuyên tạc sự thật thì yếu tố chủ uan lại càng lớn.
Ngoài là một phương pháp trong hoạt động báo chí, phỏng vấn còn được sử
dụng nhiều trong điều tra xã hội học, phỏng vấn điều tra xã hội học có nhưng đặc
điểm khác so vởi phương pháp phỏng vấn trong báo chí. Với tư cách là một
phương pháp, phỏng vấn được sử dụng rộng rãI ở nhiều thể loại báo chí khác nhau,
từ tin truyền hình, phóng dự truyền hình, phim tàI liệu truyền hình cho đến ký sự
truyền hình… Tuy nhiên, nó vẫn được sử dụng nhiều nhất là ở thể loại phỏng vấn.
• Phỏng vấn với tư cách là một thể loại báo chí
Phỏng vấn là một thể loại mà hình thức của nó là một cuộc nói chuyện giữa phóng
viên va người cung cấp thông tin. Trong đó báo chí cũng có những hình thức tương
tự như vậy, trong đàm luận, trong họp báo… Có thể phân biệt thể loại phỏng vấn
với các thể loai đó như sau:
- Phỏng vấn khác đàm luận ở chỗ:
+ Vị trí của người phỏng vấn và người trả lời phỏng vấn khác nhau. Trong
đàm luận, cả phóng viên cũng đưa ra quan điểm, chính kiến của mình để trao đổi
với người khác, vị trí ở đàm luận giưa phóng viên và ngưòi trả lời là ngang bằng
nhau. Trong phỏng vấn, người phỏng vấn đi khai thác thông tin là chủ yếu. Nhân
vật trọng tâm của phỏng vấn là người trả lời.
+ Tính chất thông tin: Trong đàm luận, người đọc, xem , nghe chứng kién
các quan điểm, ý kiến khác nhau là chủ yếu. Còn trong phỏng vấn, có thể qua lời kể
mà biết được sự kiện đã hoặc sẽ xảy ra. Nội dung quan trọng của phỏng vấn là khai
3
thác thông tin về sự việc, sự kiện đã diễn ra. Dĩ nhiên, ý kiến quan điểm cũng là
nội dung của phỏng vấn.
- Phỏng vấn khác với họp báo chủ yếu ở mức độ chủ động của người hỏi
khác. Ở họp báo, câu hỏi có tính chất đơn lẻ, việc xác định chủ đề của phóng viên
có tính chất phụ thuộc. Bối cảnh của các cuộc họp báo khác với bổi cảnh nhiều
cuộc phỏng vấn.
2 . Khái niệm về thể loại phỏng vấn:
Từ sự phân biệt với các thể loại khác và đặc biệt là sự phân biệt giữa thể loại

phỏng vấn và phương pháp phỏng vấn, có thể đi đến điịnh nghĩa về thể loại phỏng
vấn như sau:
Phỏng vấn là thể loại báo chí, trong đó nhà báo làm rõ sự kiện, sự việc từ
người có thẩm quyền hoặc được chứng kiến sự việc bằng các câu hỏi được chuẩn bị
từ trước hoặc ngay trong quá trình phỏng vấn. Phỏng vấn không chỉ đam lại thông
tin mà còn đưa lại toàn bộ tiến trình diễn biến cuộc hỏi chuyện, làm cho người đọc,
người nghe, người xem thấy được cả tính cách của người hỏi, người trả lời.
Ở trên báo đài thường có hình thức tóm lược lại cuộc nói chuyện. Đây không
phải là cuộc phỏng vấn. Cuộc phỏng vấn hiện diện khi đọc (ở báo viết) người nghe
(ở phát thanh), người xem (ở truyền hình) thấy diễn ra tiến trình cuộc nói chuyện.
Nếu không áp dụng bài viết độc lập của đối tượng (ở báo in) hoạc phát biểu (ở phát
thanh truyền hình) nhà báo chỉ chuẩn bị cho đối tượng phát biểu. Trong trường hợp
này, người đọc, người xem không thấy không khí trò chuyện giũa hai bên. Tức là
vẫn chỉ là độc thoại chứ không phải đối thoại. Kiểu chế biến những đối thoại của
đối tượng thành dạng “hỏi”, “đáp” là không dúng với hình thức phỏng vấn.
II . THỂ LOẠI PHỎNG VẤN BÁO CHÍ TRUYỀN HÌNH
1. Định nghĩa phỏng vấn truyền hình.
1.1. Phỏng vấn truyền hình là thể loại
4
Thuộc nhóm thông tấn truyền hỉnh thể hiện về cuộc trao đổi hỏi-đáp giữa
một hoặc nhóm người này với một nhóm người khác nhằm thu thập khai thác thông
tin về một vấn đề được khán giả quan tâm một cách khách quan trung thực.Thể loại
phỏng vấn được xây dung thành chương trình chuyên mục độc lập.
1.2. Phỏng vấn truyền hình còn là phương pháp
Sử dụng lời thoại và tự thuật của các nhân chứng trong sự kiện ,sự việc thông
qua các câu hỏi “mở” của phóng viên (nhưng không để lộ microphone và phóng
viên trong khuôn nhìn) nhằm cung cấp thông tin minh chứng sinh động và tin cậy
cho các thể loại thông chính luận khác.
Vai trò của phỏng vấn : cung cấp nhiều thông tin ,chi tiết hình ảnh ,tiếng
động và lời tự thuật của nhân chứng làm cho tác phẩm giàu giá trị thông tin khách

quan trung thực. Khi phỏng vấn những người đã chứng kiến sự kiện ,sự việc xảy ra
những câu hỏi “mở” để họ kể lại cho những người xem (mà không có cơ hội chứng
kiến sự kiện, sự việc đó) nắm bắt được toàn bộ thông tin: Việc gì đã xảy ra? Ai liên
quan đến sự việc đó? Sự việc xảy ra ở đâu? Sự việc xảy ra như thế nào nào? Và tại
sao sự việc ấy lại xảy ra?
2. Đặc điểm của thể loại phỏng vấn truyền hình:
Những đặc điểm của thể loại truyền hình được quy định bởi đặc trưng của
truyền hình, có thể nêu nhũng đạc điểm chủ yếu sau đây:
- Phỏng vấn truyền hình là cuộc nói chuyện “nguyên chất” nhất, người ta
không phải đọc tường thuật cuộc phỏng vấn mà là “xem” cuộc hỏi chuyện, không
phải là hình dung mà chứng kiến sự việc đó.
Phỏng vấn truyền hình có 2 tầng thông tin:
+ Tầng thông tin thứ nhất bao gồm lời nói của phóng viên (các câu hỏi) và lời
nói của người được phỏng vấn (các câu trả lời) thông qua đó nắm bắt được nội
dung của sự kiện. Thông tin về sự kiện trong lời nói chủ yếu thông qua lời nói. Tuy
nhiên trong truyền hình còn có tầng thông tin thứ hai.
5
+ Tầng thông tin thứ hai: đây là tầng thông tin chỉ có trong truyền hình. Thông
qua phỏng vấn truyền hình không chỉ bao gồm sự kiện, nội dung mà bao gồm cả
khía cạnh, thái độ biểu cảm, động tác đều được thể hiện một cách đầy đủ trọn vẹn
hơn. Tiết trình của một cuộc phỏng vấn truyền hình chân thật, không bị cắt xén, sự
sai lệch về thông tin giữa người phỏng vấn được giảm ở mức tối thiểu. Dĩ nhiên là
trrong truyền hình, montage có thể làm cuộc phỏng vấn khác đi, nhưng nếu lạm
dụng người xem dễ nhận ra sự cắt xén , xuyên tạc.
- Phỏng vấn truyền hình ở độ dồn nén cao về không gian, thời gian. Phỏng
vấn truyền hình thường là nguyên bản cuộc nói chuyện thật, phỏng vấn trong báo
viết hoặc trong phát thanh thì lại có thể dàn trải về mặt không gian và thời gian
khác nhau. Điều này gây phức tạp cho phóng viên, cần phải chính xác cao độ, bố
cục cuộc phỏng vấn phải được thực hiện ngay trước mắt khán giả. Những nhược
điểm trong giao tiếp của phóng viên cũng được thể hiện rõ ràng nhất. Người trả lời

phỏng vấn cũng ở trạng thái tâm lí khó khăn hơn, bị gò ép hơn về mặt thời gian, sự
có mặt của các phương tiện kỹ thuật… tâm trạng căng thẳng khi biết mình đang ở
trong khuôn hình, Việc chọn lựa người trả lời phải xét về cả yếu tố ngoại hình.
Ở phỏng vấn truyền hình, khả năng cắt xén, làm lại ít, bất cứ sự diễn tập nào
trước đó cũng trái tự nhiên làm tổn hại đến tính chân thật của buổi phỏng vấn.
- Phỏng vấn truyền hình có khả năng tạo lập mối quan hệ mật thiết với người
xem cao hơn báo viết, ít nhất là cũng tạo ra được tập thể khán giả ở mức độ nhỏ
ngay tại nơi tiến hành cuộc phỏng vấn. Trong điều kiện truyền hình ở nước ta, khả
năng tạo lập mối quan hệ này còn ít được vận dụng. Nhưng trong truyền hình nước
ngoài, mối quan hệ này lại được sử dụng nhiều hơn.
3 . Các dạng phỏng vấn truyền hình:
Để phân loại truyền hình, người ta có nhiều cách dựa trên những căn cứ khác
nhau:
- Căn cứ vào tính chất bài phỏng vấn
6
- Căn cứ vào lĩnh vực mà phỏng vấn đề cập tới (chính trị, kinh tế, nghệ thụât)
- Căn cứ vào vị xã hội của người trả lời (địa vị cao hay người binh thường)
- Căn cứ vào cách tổ chức quá trình diễn ra phỏng vấn (ngẫu hứng, có hẹn
trước, nhiều phóng viên phỏng vấn, phỏng vấn tay đôi…)
- Căn cứ vào cách thức giao tiếp (Bằng văn bản, trực tiếp…)
Trong truyền hình có thể phân loại như sau:
• Phỏng vấn biên bản:
Tiếp nhận nhưng câu trả lời của các nhân vật có thẩm quyền mà giá trị của
những câu trả lời ấy như những tuyên cáo chính thức về các vấn đề chình trị, do
phía công bố sắp xếp, thoả thuận trước. Một số lưu ý khi thực hiện dạng phỏng vấn
này:
- Mang tính nghiêm túc, ngặt nghèo, đòi hỏi sự chính xác rõ ràng ngay cả
cách ăn mặc, phong thái khi phỏng vấn cũng cần phù hợp.
- Thường diễn ra ở nơi làm việc của bản thân người trả lời.
- Phóng viên đưa ra những câu hỏi có trước, không đưa ra câu hỏi phụ,

không hỏi lại, không tỏ ra tự nhiên quá đáng, không đưa ra bình luận riêng của
mình trừ những trường hợp đặc biệt. Có thể đọc câu hỏi đã chuẩn bị rõ ràng mạch
lạc.
- Phạm vi thời gian cũng ngạt nghèo hơn,có thể có hai trương hợp: Phỏng
vấn biên bản hẹn trước và phỏng vấn biên bản thực địa (phòng nghỉ san bay, cầu
thang máy, trước phòng họp …).
Ví dụ: các cuộc phỏng vấn các nguyên thủ quốc gia, các Bộ trưởng ngoại
giao, Thủ tướng do TTXVN thực hiện.
• Phỏng vấn thời sự.
Mục đích của dạng phỏng vấn này là khai thác được thông tin cụ thể về sự
kiện hoặc ý kiến về vấn đề cấp bách, thời sự. Người trả lời có thể là người chứng
kiến hoặc là người có uy tín trong lĩnh vực. Câu trả lời không phải là thông cáo
chính thức cho nên phong cách phỏng vấn giống cuộc nói chuyện bình thường.
7
• Phỏng vấn điều tra.
Khác với phỏng vấn thời sự, phỏng vấn điều tra trên ruyền hình có thể bắt
đầu từ một kết quả tốt hoặc xấu đi và ngược lại. Với loại phỏng vấn này, tác giả
nêu vấn đề, sau đó bằng những cuộc phỏng vấn tay đôi, tay ba hoặc một nhóm ở
mọi tầng lớp xã hội để làm rõ sự việc.
+ Chúng ta làm phỏng vấn điều tra khi:
- Là những vấn đề mà xã hội đang quan tâm sâu sắc, vấn đề nhà ở, vấn đề lên
giá xăng dầu ảnh hưởng đến đời sống xã hội …nhưng nếu như chỉ mang
tính chất cá biệt thì giải quyết bằng cách khác
- Những vấn đề đang có nhiều ý kiến khác nhau, đang là mâu thuẫn gay gắt.
+ Nét khác biệt giữa phỏng vấn điều tra với các loại phỏng vấn khác là ở chỗ:
trong các phỏng vấn khác, phóng viên là người khai thác thông tin, còn trong
phỏng vấn điều tra, phóng viên đưa ra các quan điểm của mình, có thể tranh luận,
cọ sát các ý kiến. Tuy vậy nhà báo không nên “lấp miệng” người khác bàng ý kiến
của mình, phải luôn tôn trọng ý kiến của người khác như một quy tắc thu thập
thông tin của chính nhà báo. ý kiến của nhà báo trong trường hợp này chỉ nên là

chât xúc tác để làm rõ các ý kiến khác, các quan niệm khác làm rõ các khía cạnh
của vấn đề. Không nên dành cho mình vị trí chân lý cuối cùng
+ Yêu cầu trong quá trình chuẩn bị tiến hành phỏng vấn điều tra:
- Lập trường công dân rõ rệt, coi vấn đề điều tra là vấn đề lương tâm, vấn đề
của chính mình. Tránh trường hợp làm phỏng vấn điều tra như để khoe trí
tuệ, ngôn từ, để lên gân.
- Phải nắm thật vững vấn đề, chỉ hỏi nhũng người nắm vững vấn đề
- Trong phỏng vấn điều tra, có thể sử dụng các phóng sự nhỏ khác xen vào để
khẳng định hoặc bác bỏ cấc ý kiến được trình bày trong phỏng vấn.
- Phải xây dụng kỹ tiến trình phát triển của cuộc phỏng vấn điều tra, hướng
phát triển, kịch tính và điểm nút của nó.
8
- Chuẩn bị kỹ câu hỏi và lập luận của mình, những lập luận có thể có của
người trả lời, có cách tiếp tục để đào sâu thêm vấn đề, phải vượt qua được vẻ
bề ngoài của sự vật, phải lột trái được bản chất của sự việc ra phía trước.
- Khi bắt đầu cuộc phỏng vấn điều tra, phải tích luỹ và dự kiến hướng sử dụng
một cách có hiệu quả nhất các tài liệu thu nhận được bằng quan sát, văn bản.
Phỏng vấn chân dung.
Thiên về khắc hoạ tính cách, là điểm tiếp giáp giữa thông tin báo chí và
chính luận nghệ thuật. Do mục đích của người phỏng vấn là khắc hoạ được một cá
tính, một chân dung nên có thể đưa ra nhiều câu hỏi nhỏ. Thường hỏi trực tiếp, sau
đó có những câu hỏi phụ, câu hỏi gián tiếp để làm bật nên vấn đề chính cần nêu.
Khi tiến hành phỏng vấn chân dung cần lưu ý đến một số yếu tố ảnh hưởng đến tâm
lý người trả lời như địa điểm hỏi, đèn, ống kính, phong cách hỏi của phóng viên.
Không nên ép buộc hoặc gợi ý trả lời. Trong phỏng vấn (truyền hình) chân
dung, số lượng câu hỏi ngẫu hứng được phép đặt ra nhiều hơn các loại phỏng vấn
khác.
• Phỏng vấn An két.
Đây là loại phỏng vấn thường dùng trong điều tra xã hội học. Nó dùng để
thống kê, phân loại các ý kiến, nhưng đặt trọng tâm vào việc phân tích xử lí kết

quả. Đây là dạng phỏng vấn được coi là điểm tiếp giáp giữa báo chí và xã hội học.
Người ta sử dụng dạng phỏng vấn này trong báo chí khi muốn biêt ý kiến dư luận
về những vấn đề như ham thích của quần chúng về một nghệ sỹ, một mốt quần áo,
về một cầu thủ bóng đá…
+ Phỏng vấn An két và phỏng vấn điều tra có chung một điểm giống nhau là
điều tra nhưng chúng khác nhau ở chỗ:
- Phỏng vấn An két là đặt ra cho càng nhiều người càng tốt một bộ câu hỏi để
biết được tỉ lệ các ý kiến.
9
- Phỏng vấn điều tra là cho từng đối tượng cụ thể, nhiều câu hỏi cụ thể. Không
nhất thiết là phải nhiều người nhưng nếu nhiều người thì nội dung câu hỏi
phải khác đi.
+ Một số dạng phỏng vấn An két:
- Hỏi người ngoài phố, ghi hình trong ngay vài giây công tác, ép buộc người lạ
trả lời.
- Hỏi ở nhiều nơi sau đó ghép lại.
- Tập trung trong phòng quay một số lượng người nào đó.
Tuy nhiên, cần chú ý tính đại diện của nó theo quy tắc điều tra xã hội học.
10
Chương 2. ĐỂ THỰC HIỆN MỘT PHỎNG VẤN
TRUYỀN HÌNH
I . PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH MỘT PHỎNG VẤN TRUYỀN HÌNH.
1 . Công tác chuẩn bị:
a/ Chuẩn bị chung.
Đó là sự chuẩn bị hàng ngày, thường xuyên, nó không gắn bí với bất kì một
cuộc phỏng vấn cụ thể nào. Có thể đưa ra một số điểm cơ bản để giúp mỗi phóng
viên chuẩn bị chung được tốt hơn như sau :
• Định hướng về tư tưởng
Phóng viên phải luôn luôn ở trong dòng thời cuộc, bám sát các vấn đề thời
sự, nắm vững các chủ trương mới ban hành, nắm bắt những vấn đề cần chú ý trong

lĩnh vực của mình có thể nhanh chóng xác định được việc sử dụng thể loại phỏng
vấn trong trường hợp nào, và trong trường hợp cụ thể xác định được cần hỏi cái gì?
Để làm cái gì ?
• Vốn sống, vốn hiểu biết
Người phóng viên phải biết rằng người được phỏng vấn bao giờ cũng đánh
giá xem phóng viên có đáng để mình cộng tác một cách cởi mở “dốc bầu tâm sự”
hay không? Người được phỏng vấn thường hay xem xét sự hiểu biết của phóng
viên, sự chuyện trò cởi mở chỉ có thể xuất hiện khi họ thấy nhà báo ngang tầm với
mình. Nếu không, cuộc phỏng vấn coi như thất bại hoàn toàn, nhà báo sẽ không hỏi
được gì ngoài vài ba câu trả lời xã giao tẻ nhạt. Phóng viên cần nhớ rằng trong cuộc
phỏng vấn người trả lời nói nhiều hơn, nhưng trước đó phóng viên cũng buộc phải
nói nhiều hơn và phải nói những điều hấp dẫn. Người phóng viên phải là người biết
11