Tìm hiểu công tác quản lý tài chính Bảo Hiểm Xã hội phần 5 pot

§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp












II. Thực trạng của công tác quản lí tài chính BHXH Việt Nam.
1. Công tác quản lí thu.
Quản lí thu BHXH Việt Nam bao gồm: quản lí đối tượng tham gia,
quản lí quỹ lương của các đơn vị, quản lí tiền thu BHXH.
1.1.Quản lí đối tượng tham gia.
Đối tượng tham gia là những cá nhân, tổ chức có trách nhiệm đóng
góp để tạo lập quỹ BHXH. Hiện nay BHXH hiện chia các đối tượng này
thành hai loại là: đối tượng tham gia BHXH tự nguyện và đối tượng tham
gia BHXH bắt buộc.
§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp
Đối tượng tham gia BHXH bắt buộc: là những người lao động và
người sử dụng lao động bắt buộc phải tham gia đóng góp BHXH theo pháp
luật BHXH. Hiện nay đối tượng áp dụng BHXH bắt buộc gồm:
- Người lao động làm việc theo hợp động lao động có thời hạn đủ ba tháng
trở lên và hợp đồng lao động không xác định thời hạn trong các doanh
nghiệp, cơ quan, tổ chức sau:
+ Doanh nghiệp thành lập, hoạt động theo Luật Doanh nghiệp Nhà
nước.

+ Doanh nghiệp thành lập, hoạt động thẹo Luật Doanh nghiệp.
+ Doanh nghiệp thành lập, hoạt động theo Luật Đầu tư nước ngoài tại
Việt Nam.
+ Doanh nghiệp của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị- xã hội.
+ Hộ sản xuất, kinh doanh cá thể, tổ hợp tác.
+ Các cơ quan hành chính, sự nghiệp, tổ chức chính trị, tổ chức chính
trị- xã hội, tổ chức chính trị- xã hội nghề nghiệp, tổ chức xã hội nghề nghiệp,
tổ chức xã hội khác, lực lượng vũ trang.
+ Cơ sở bán công, dân lập, tư nhân thuộc các ngành văn hoá, y tế, giáo
dục, đào tạo, khoa học, thể dục, thể thao và các ngành sự nghiệp khác.
+ Trạm y tế xã, phường, thị trấn.
+Cơ quan tổ chức nước ngoài hoặc tổ chức quốc tế tại Việt Nam, trừ
trường hợp Điều ước quốc tế mà nước ta kí kết hoặc tham gia có quy định
khác.
+ Các tổ chức khác có sử dụng lao động.
- Cán bộ, công chưc, viên chức theo Pháp lệnh Cán bộ, công chức.
§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp
- Người lao động, xã viên làm việc và hưởng tiền công theo hợp đồng lao
động từ đủ ba tháng trở lên trong các hợp tác xã thành lập, hoạt động theo
Luật Hợp tác xã.
- Người lao động làm việc tại các doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức theo các
hợp đồng có thời hạn dưới ba tháng khi hết hợp đồng lao động mà người
lao động tiếp tục làm việc hoặc giao kết hợp đồng mới đối với doanh
nghiệp, tổ chức, cơ quan đó thì phải tham gia BHXH bắt buộc.
- Người lao động ở trên đi thực tâp, học, công tác, điều dưỡng trong và
ngoài nước mà vẫn hưởng tiền lương hoặc tiền công thì cũng thuộc đối
tượng thực hiện BHXH bắt buộc.
- Các đối tượng lao động tại các doanh nghiệp nông nghiệp, ngư nghiệp,
lâm nghiệp, diêm nghiệp được hưởng tiền công, tiền lương theo hợp đồng
lao động từ đủ ba tháng trở lên.( Đối với các lao động làm việc tại các

doanh nghiệp nông nghiệp, ngư nghiệp, lâm nghiệp, diêm nghiệp đã thực
hiện giao khoán đất có quy định riêng).
Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện: là người lao động và người sử
dụng lao động không thuộc đối tượng quy định bắt buộc nhưng tự nguyện
tham gia BHXH cho chính họ và người lao động của họ. Họ có những đặc
điểm sau:
+ Những người này thường thuộc khu vực lao động phi chính thức.
+ Công việc của họ phần lớn là thất thường và rất lưu động. Thu nhập
nhìn chung là thấp và không ổn định.
+ Vì không có người sử dụng lao động nên việc tham gia BHXH của
những đối tượng này hoàn toàn không có sự đóng góp của ai khác ngoài
chính bản thân họ.
§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp
Vì vậy những đối tượng này thường khó quản lí và khó thực hiện các
công tác thu nộp cũng như chi trả cho các đối tượng. Việc triển khai thực
hiện BHXH đối với các đối tượng này còn gặp nhiều khó khăn, song với
mục tiêu tiến đến thực hiện BHXH toàn dân, BHXH Việt Nam đang nghiên
cứu trển khai và áp dụng những biện pháp hữu hiệu đối với loại đối tượng
này.
BHXH Việt Nam có những biện pháp quản lí các đối tượng tham gia
thông qua việc cấp sổ BHXH. Đây không chỉ là cách quản lí về số lượng mà
còn quản lí cả thời gian công tác, ngành nghề công tác, mức đóng, từ đó làm
căn cứ để chi trả cho các đối tượng. Việc quản lí cấp sổ được thực hiện
thống nhất trên phạm vi cả nước, các thông tin trong sổ mang tính chính xác.
Quản lí việc cấp sổ là trách nhiệm của cả người sử dụng lao động và cơ quan
BHXH. Về phía người sử dụng lao động là việc quản lí danh sách người lao
động được cấp sổ cùng với mức lương làm căn cứ xác định mức đóng
BHXH và thực hiện báo cáo định kì về sự biến động số lượng lao động. Về
phía cơ quan BHXH là theo dõi việc cấp phát sổ BHXH theo phân cấp và
thực hiện báo cáo định kì lên cơ quan BHXH cấp trên về tình hình cấp sổ.

Theo quy định của Việt Nam hiện nay quy trình cấp sổ do cơ quan BHXH
cấp tỉnh thực hiện gồm sáu bước, đảm bảo tính thống nhất trong toàn quốc,
tránh những hiện tượng khai man, trường hợp giả giấy tờ để trục lợi từ
BHXH. Cụ thể:
Bước 1: Lập và kiểm tra danh sách người lao động và người sử dụng
lao động phải tham gia theo luật định.
Bước 2: Chuẩn bị sổ cả về số lượng, chất lượng, đóng dấu giáp lai và
ghi sổ BHXH.
§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp
Bước 3: Cơ quan BHXH chịu trách nhiệm phổ biến cho người lao
động linh hoạt kê khai một cách thống nhất.
Bước 4: Xét duyệt và ghi sổ ban đầu.
Bước 5: Kí nhận của người lao động.
Bước 6: Kí xác nhận của người sử dụng lao động và cơ quan BHXH.
Chúng ta có thể tìm hiểu công tác quản lí đối tượng tham gia thông
qua bảng số liệu 1:

Bảng 1: Tình hình tham gia BHXH Việt Nam giai đoạn 1995- 2004.
Năm Tổng số người
tham gia BHXH
( người)
Tốc độ tăng tuyệt
đối số người
tham gia ( người)
Tốc độ tăng
tương đối số
người tham gia
(%)
1995 2.275.998
1996 2.821.444 545.446 23,97

1997 3.162.352 340.908 12,08
1998 3.392.224 229.872 7,27
1999 3.579.397 187.173 5,52
2000 3.771.390 191.993 5,36
2001 4.075.925 340.535 8,07
2002 4.564.400 488.475 11,98
2003 5.070.433 506.033 11,09
§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp
2004 6.344.508 1.274.075 25,13
( Nguồn BHXH Việt Nam)
Qua bảng 1 ta thấy số người tham gia BHXH ngày càng tăng đây cũng
là một kết quả tốt của BHXH Việt Nam. Năm 1995 mới chỉ có 2.275.998
người tham gia đến nay BHXH Việt Nam đã có 6.344.508 người tham gia
(ngày 31/12/2004), như vậy là chỉ trong 10 năm số người tham gia đã tăng
lên gấp gần 3 lần. Đặc biệt là năm 2004 số người tham gia tăng 25,13% so
với năm 2003, qua bảng trên ta có thể nhận thấy số người tham gia BHXH
Việt Nam ngày càng tăng. Trong đó số lao động tham gia BHXH bắt buộc
đạt 5,7 triệu người; tăng 406.000 người (tăng 8%) so với năm 2003. Trong
đó có 122.000 người làm việc trong các doanh nghiệp quốc doanh ( tăng
23%), 115.000 người làm việc trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoàI (tăng 16%) và 3.723 người làm việc trong các hợp tác xã ( tăng 40%).
Số người tham gia BHYT tự nguyện đạt 6,2 triệu, tăng 28% so với năm
2003, trong đó có 5,9 triệu học sinh, sinh viên và 300 ngàn người là thành
viên hộ gia đình, các hội đoàn thể. Như vậy là việc quản lí đối tượng tham
gia có hiệu quả, sau đổi mới người lao động ý thức được tầm quan trọng
cũng như những lợi ích mà họ nhận được. Tuy số người tham gia tăng nhanh
song nhìn chung tại các địa phương thì công tác mở rộng đối tượng tham gia
là còn nhiều hạn chế. Đặc biệt là các đối tượng lao động trong tổ hợp tác, hộ
sản xuất kinh doanh cá thể thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
Nhưng theo thống kê, hiện nay chỉ có khoảng 300.000 đơn vị tổ hợp tác nhỏ

( chỉ sử dụng bình quân khoảng 3 lao động) trong số 405.562 đơn vị kinh tế
ngoài quốc doanh, do vậy quản lí đối tượng tham gia này gặp rất nhiều khó
khăn.
1.2. Quản lí quỹ lương của doanh nghiệp.
§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp
Với hai loại đối tượng tham gia BHXH ở nước ta hiện nay, phương
thức thu nộp được chia thành hai loại:
Thứ nhất là thu trực tiếp: Theo phươngthưc này cán bộ chuyên trách
thu của cơ quan BHXH sẽ trực tiếp thu những đóng góp của những người
tham gia BHXH. Hình thức này hay được áp dụng cho đối tượng tham gia
BHXH tự nguyện, không có chủ sử dụng lao động.
Thứ hai là thu gián tiếp qua đại lí thu: Đây là phương thức thu chủ yếu
của BHXH Việt Nam. Đại lí thu của BHXH chủ yếu là các chủ sử dụng lao
động. Trước tiên chủ sử dụng lao động thu của người lao động sau đó
chuyển toàn bộ đóng góp của cả người lao động và người sử dụng lao động
cho cơ quan BHXH. Thực hiện như vậy là rất thuận tiện cho cơ quan
BHXH, vì chính chủ sử dụng lao động quản lí trực tiếp lao động của mình,
thông qua quỹ lương của doanh nghiệp người sử dụng lao động khấu trừ
luôn phần phí đóng BHXH của người lao động theo % mức tiền lương của
họ. Đại lí cũng có thể là cơ quan, tổ chức, hiệp hội, đoàn thể có liên quan
như bưu điện, ngân hàng, song các đại lí thu này không phổ biến.
Như vậy quản lí quỹ lương của doanh nghiệp vừa quản lí được đối
tượng tham gia vừa quản lí được số thu của BHXH Việt Nam. Tiền thu sẽ
được trích theo % tổng quỹ lương của doanh nghiệp, sau đó trực tiếp chuyển
khoản lên tài khoản của cơ quan BHXH. Đây cũng là phương thức nộp phổ
biến nhất hiện nay. Quy định hiện nay sau khi chính thức chuyển BHYT về
BHXH, tổng mức phí thu hiện nay là 23% tổng quỹ lương của doanh nghiệp.
Trong đó, đóng BHXH là người lao động 5%, người sử dụng lao động 15%;
đóng BHYT bắt buộc là người lao động 1%, người sử dụng lao động 2%.
1.3. Quản lí tiền thu BHXH.

§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp
Tại Việt Nam hiện nay hình thức thu nộp chủ yếu là chuyển khoản
thông qua ngân hàng. BHXH Việt Nam hình thành các “tài khoản chuyên
thu”, các tài khoản này được mở tại các NHNN hoặc tại Kho bạc. Tuỳ theo
thực tế của từng địa phương mà cơ quan BHXH sẽ mở tài khoản có thể là ở
cấp tỉnh hoặc cả cấp huyện. Về cơ bản BHXH sẽ không thu nộp bằng tiền
mặt, ngân phiếu hay hiện vật, trong trường hợp đặc biệt người sử dụng lao
động nộp bằng tiền mặt hoặc ngân phiếu thì cơ quan BHXH phải có hướng
dẫn cụ thể để người sử dụng lao động nộp trực tiếp vào tài khoản chuyên thu
BHXH. Định kì hàng tháng người sử dụng lao động sau khi trả lương cho
người lao động sẽ nộp tiền BHXH bằng cách chuyển tiền từ tài khoản của họ
ở một ngân hàng hay kho bạc sang tài khoản chuyên thu BHXH. Sau đó cơ
quan BHXH cấp huyện và cấp tỉnh sẽ phải chuyển số thu này lên cơ quan
BHXH cấp trên mà không được sử dụng tiền thu để chi bất cứ việc gì.
BHXH huyện sẽ chuyển khoản vào ngày 10 và 25 hàng tháng, ngày làm việc
cuối cùng của năm phải chuyển toàn bộ số thu lên BHXH tỉnh. BHXH tỉnh
định kì chuyển số thu lên BHXH Việt Nam vào ngày 10, 20 và ngày cuối
cùng của tháng. BHXH Việt Nam định kì chuyển toàn bộ số thu vào quỹ
BHXH mở tại kho bạc Nhà nước.
Theo điều 11, chương hai của Quy chế quản lí tài chính BHXH Việt
Nam có quy định: “ Quỹ BHXH được quản lí thống nhất trong hệ thống
BHXH Việt Nam, được hạch toán riêng và cân đối thu chi theo từng quỹ
thành phần (quỹ hưu trí và trợ cấp, quỹ khám chữa bệnh tự nguyên, quỹ
khám chữa bệnh bắt buộc).” Số dư trên tài khoản tiền gửi của quỹ BHXH tại
ngân hàng hay kho bạc Nhà nước được hưởng lãi suất theo quy định của
ngân hàng và kho bạc Nhà nước.
§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp
Để đảm bảo thu đúng thời hạn BHXH Việt Nam có quy định kể từ
ngày hạn nộp trong vòng 30 ngày người tham gia BHXH phải nộp BHXH.
Khoảng thời gian 30 ngày này là khoảng thời gian ân hạn, nếu quá thời gian

ân hạn mà chưa chuyển tiền thì được coi là vi phạm pháp luật BHXH và sẽ
bị sử phạt. Hiện nay có những trường hợp vi phạm sau đây:
- Nợ ( Chậm đóng BHXH): Đây là trường hợp vi phạm mà người tham
gia BHXH tính đến thời điểm quy định vẫn chưa đóng BHXH. Nợ được chia
làm ba loại:
+ Nợ gối đầu: là trường hợp nợ mà số tiền nợ nhỏ hơn số tiền đóng
BHXH bình quân một tháng.
+ Nợ chậm đóng: là trường hợp mà số tiền nợ lớn hơn số tiền đóng
BHXH bình quân một tháng và nhỏ hơn số tiền đóng BHXH bình quân ba
tháng.
+ Nợ đọng: là trường hợp mà số tiền nợ lớn hơn số tiền đóng BHXH
bình quân ba tháng.
Hiện nay có một số biện pháp thực hiện nhằm kiểm soát, đôn đốc
người tham gia BHXH thực hiện nghĩa vụ của mình như sau:
 Cơ quan BHXH phải tăng cường xuống tận đơn vị sử dụng lao
động để nhắc nhở.
 Nhắc nhở bằng văn bản.
 Nếu sau một thời gian người tham gia BHXH có biểu hiện chậm
nộp thường xuyên hoặc khi có nợ tồn đọng phát sinh cơ quan
BHXH sẽ có biện pháp sử lí nghiêm khắc hơn và quyết định sử
phạt theo luật định.