Kịch bản và vai trò của kịch bản trong sáng tạo tác phẩm phỏng vấn truyền hình

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Kịch bản và vai trò của kịch bản trong sáng tạo tác phẩm phỏng vấn
truyền hình
Trước khi tìm hiểu về vai trò của kịch bản trong việc sáng tạo tác
phẩm phỏng vấn truyền hình chúng ta nên tìm hiểu đôi nét về kịch bản
truyền hình.
I. Kịch bản truyền hình
1. Khái niệm kịch bản
Kịch bản bắt nguồn từ tiếng La tinh senario, có nghĩa là văn bản
kịch hặc văn bản viết có tính kịch dùng để chỉ một bộ phận cấu thành rất
quan trọng của tác phẩm văn học, điện ảnh hay truyền hình. Theo từ điển
tiếng Việt do giáo sư Hoàng Phê chủ biên, nhà xuất bản khoa học định
nghĩa: “Kịch bản - đó là vở kịch ở dạng văn bản”.
Tuy nhiên nếu đưa ra khái niệm này vào các dạng kịch bản văn học,
kịch bản điện ảnh và kịch bản truyền hình thì việc gia nghĩa trên đây là
chưa thật đầy đủ, đặc biệt đối với kịch bản truyền hình.
Thuật ngữ kịch bản còn tại đã lâu. Từ dùng để chỉ một chương trình
đã được phác thảo hoặc bản đề cương một tác phẩm kịch. Nó được hiểu
như một bản miêu tả trật tự các lớp của vở diễn. Bản thân từ senario xuất
hiện thêm thuật ngữ sân khấu “senarius”, chỉ người đứng sau sân khấu chỉ
đạo cho các diễn viên bao giờ đến lượt họ ra biểu diễn, đồng thời theo dõi
để những hành động diễn ra kịp lúc, kịp thời.
Để tồn tại với một diện mạo phong phú và cách thức ứng dụng linh
hoạt như hiện nay, kịch bản đã có một lịch sử về nguồn gốc của nó. Kịch
bản xuất hiện cùng với sự ra đời của loại hình sân khấu kịch, cũng có thể
coi nguồn gốc của nó là kịch bản văn học. Người viết kịch bản phải biết
xuất phát từ những sự đối lập đang âm ỷ hay đã vùng trỗi dậy trong hiện
thực đời sống để sáng tạo những tình huống xung đột vừa khái quát vừa
cụ thể. Trải qua nhiều bước kế thừa và phát triển, kịch bản dần dần đã có
sự biến hoá linh hoạt để thích ứng với từng loại hình sáng tác. Lịch sử
1

Website: Email : Tel : 0918.775.368
loài người là lịch sử cuả những kế thừa. Điện ảnh ra đời là kế thừa của
nhiếp ảnh, sân khấu, văn học, điêu khắc, hội hoạ, âm nhạc; còn truyền
hình là sự kế thừa từ điện ảnh và báo chí. Như vậy sự ra đời của các dạng
kịch bản đều là sự phát triển có tính kế thừa, tính chọn lọc trên cơ sở đặc
thù riêng của mỗi loại hình.
Mỗi loại hình văn học nghệ thuật, điện ảnh hay truyền hình (có
nghĩa là truyền hình cũng là một loại hình mang tính chất nghệ thuật, bởi
truyền hình là kết hợp của điện ảnh và báo chí) đều có những đặc thù
riêng, đặc trưng riêng. Vì thế khái niệm kịch bản đi vào từng loại hình
dược biến hoá phù hợp với những tính chất, đặc trưng riêng của nó. Do đó
nó có nhiều biểu hện đa dạng chứ không phải chỉ là vở kịch ở dạng văn
bản.
Các loại kịch bản khác nhau như vậy liệu có thể gọi chng bằng một
từ gốc như trong kịch bản văn học, sân khấu, điện ảnh truyền hình được
hay không. Hay gọi chung là kịch bản khi giữa chúng không có nét gì
chung. Điểm chung nhất của các loại kịch bản này là gì? Đó là tác dụng,
vai trò, chức năng của kịch bản.
So với các loại hình nghệ thuật như hội hoạ, thơ văn, điêu khắc…
một đặc trưng là từ khâu ý đồ sáng tác đến khi hoàn thành tác phẩm có thể
do công lao của người nghệ sỹ, cá nhân người nghệ sỹ. Đó là những snr
phẩm tinh thần của mỗi cá nhân nghệ ỹ trước những biến đổi của cuộc
đời… Trong khi đó kịch (kịch nói, kịch truyền thống), điện ảnh lại là một
sản phẩm của tập thể, của sự nỗ lực đóng góp của diễn viên, tác giả kịch
bản, quay phim, hoạ sỹ trang trí, hoạ sỹ, người làm hậu trường… dưới sự
chỉ đạo của đạo diễn. Tác phẩm truyền hình qua góp sức của đạo diễn,
biên tập, cộng tác viên, kỹ thuật viên. Người tham gia làm ra sản phẩm
đều phải tập trung góp sức để tạo ra sản phẩm hay nhất, tốt nhất. Đối với
tính chất làm việc tập thể này sự có mặt của kịch bản là hết sức có ý
nghĩa. Kịch bản trước hết đề ra đề cương tác phẩm, thứ hai kịch bản đóng

vai rò như một yếu tố liên hệ giữa cá nhân có liên quan đến công việc,
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
liên hệ giữa yếu tố kỹ - nghệ thuật thống nhất thanh một phương tiện biểu
hiện ăn khớp tạo nên một sản phẩm hoàn hảo.
Kịch bản là một vở kịch, một bộ phim, một chương trình được phác
hình hoá, trên văn bản là mọt đề cương hay chi tiết đến từ những chi tiết
nhỏ (tuỳ theo yeu cầu của mỗi loại hình), là cơ sở chính cho tập thể tác
giả làm nên, hoàn thiện tác phẩm của mình.
2. Nguồn gốc kịch bản
Theo định nghĩa trên thì kịch bản là “một vở kịch dạng văn bản”
kịch bản ra đời cùng với sự xuất hiện của loại hình kịch (hay phương thức
kịch).
Kịch thường được hiểu vừa theo nghĩa “là một loại hình nghệ thuật
sân khấu vừa có nghĩa là một kịch bản văn học”.
Như vậy nguồn gốc của kịch bản truyền hình là kịch bản văn học. Nghiên
cứu kịch bản văn học qua phương thức kịch. Là một thể loại văn học nằm trong
thể loại kịch, tác phẩm kịch nói chỉ thực sự được khai thác trọn vẹn khi được
trình diễn trên sân khấu. Kịch cũng là một loại hình sâ khấu. Sau lao động của
nhà văn - người sáng tác kịch bản văn học là chặng đường sáng tạo thứ hai của
đội ngũ nghệ sỹ sân khấu gồm đạo diễn, diến viên, hoạ sỹ sân khấu, nhạc sỹ.
Bằng những ưu thế riêng của dàn dựng, diễn xuất, âm nhạc, trang trí… họ đã tái
hiện sinh động, trực tiếp nội dung của kịch bản văn học trên sân khấu. Kịch bản
văn học có đầy đủ những đặc trưng riêng trong cấu trúc hình tượng, trong
phương thức thể hiện, trong ngôn ngữ nghệ thuật nên người ta vẫn có thể thưởng
thức tác phẩm kịch bằng cách đọc kịch bản văn học. Khác với kịch múa, kịch
hát, kịch sân khấu truyền thống (như chèo, tuồng, cải lương)… là những loại
hình chỉ có thể thưởng thức được nếu chúng được trình diễn trên sân khấu. Bởi
lẽ phương tiện chủ yếu của những loại hình này mang tính đặc thù cao: những
động tác múa nếu đó là kịch múa, là làn điệu đó là kịch hát. Tuy nhiên kịch bản

không thể thay thế và bộc lộ được đầy đủ vẻ đẹp của một tác phẩm kịch như
được trình diễn trên sân khấu.Các nhà viết kịch nổi tiếng trên thế giới như
Molie, Seechspia hay những nhà vawn chuyển thể từ tác phẩm văn học sang tác
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
phẩm kịch bản văn học như Gôgôn, Seekhốp, Gorki… đều thừa nhận mối liên
hệ mật thiết giũa kịch bản văn học với bộ môn nghệ thuật sân khấu, trong đó
kịch bản văn học là linh hồn là cái gốc của sự thành công. Vì thế việc tìm hiểu
những đặc trưng của kịch bản văn học theo hướng tiép cận từ phía sân khấu là
hợp lý nhất.
Cũng như các loại hình sân khấu khác, đặc trưng của kịch không
thoát ly khỏi những điều kiện sân khấu và giới hạn về mặt không gian,
thời gian của khối lượng sự kiện, khối lượng nhân vật. Tác phẩm kịch
không chứa một nội dung thông tin lớn, bề bộn như tiểu thuyết, cũng
không lắng lại trong những mạch truyền cảm xúc như thơ trữ tình. Gạt đi
tất cả những rườm rà tản mạn không thích hợp với sân khấu, kịch lựa
chọn những xung đột, mâu thuẫn trong đời sống thực để mô tả.
3. Đặc điểm của kịch bản
Một phóng viên viết đi đến cơ sở, thu thập tin tức, viết tin… mọi
hoạt động sáng tạo của nhà báo đều mang tính chất cá nhân. Họ viết thông
tin ra giấy bằng phương tiện ngôn ngữ chữ viết đơn thuần. Và bài báo
hoàn thành, dẫu sao công việc cũng đơn giản.
Làm một chương trình chuyền hình cho dù là một bản tin ngắn cũng
phải qua các khâu: xác định đề tài, phác thảo nội dung, lựa chọn góc quay
sao cho thích hợo với nội dung đã chuẩn bị trước. Cuối cùng là sắp xếp
các cảnh quay để tạo thành những câu bình nối tiếp nhau logic. Dựa trên ý
nghĩa đề tài của các cảnh để viết lời bình.
Bất kỳ một tác phẩm truyền hình nào cũng là sản phẩm của tập thể,
là kết quả đóng góp của các thành viên: quay phim, đạo diễn,biên tập
dựng phim.

Vậy làm thế nào để có sự thống nhất giữa các khâu và tập thể tác
giả đó? Về mặt này truyền hình đã học tập kinh nghiệm điện ảnh: kịch
bản truyền hình.
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Kịch bản có thể coi như xương sống của một sản phẩm truyền hình.
Mỗi thể loại truyền hình lại có những kịch bản mang đặc trưng, tính chất
riêng, phù hợp với thể loại đó.
Kịch bản báo chí truyền hình mang tính dự báo, dự kiến chứ không
phải ở dạng ổn định. Bởi vì phần lớn các chi tiết trong kịch bản đều là
những dự kiến của phóng viên về những cái sắp xảy ra trong một tương
lai gần. Mặt khác nó không được hư cấu, vì vậy nó luôn dựa trên cơ sở
người thật, việc thật.
Kịch bản truyền hình bao giờ cũng dự kiến được những nét chung
nhất của vấn đề mà nó đề cập. Các sự kiện, vấn đề, đặc biệt là những chi
tiết của các sự kiện, vấn đề mà truyền hình đề cập thường hay thay đổi.
Thông thường cho đến lúc dựng được một tác phẩm hay chương trình
truyền hình thì bản thân tác phẩm và chương trình đó có khác nhiều so với
kịch bản lúc đầu. Vì thế mà có nhiều kịch bản chỉ hoàn thiện sau khi đưa
vào giai đoạn hậu kỳ.
Kịch bản báo chí truyền hình được xây dựng trên cơ sở các sự kiện có thật
và nghệ thuật rát nối các sự kiện bằng tư duy logic của tác giả. Nó thường được
thể hiện dưới dạng: vừa là kịch bản văn học, vừa là kịch bản đạo diễn, trong
kịch bản toát lên toàn bộ nôi dung của tác phẩm và biện pháp thể hiện tác phẩm.
Kịch bản truyền hình được sử dụng tất cả các biện pháp nghệ thuật của kịch bản
điện ảnh để thể hiện tác phẩm nhưng chất liệu của nó là những sự kiện, con
người… có thật không được hư cấu. Hơn nữa, nó được viết ra nó được viết ra ở
dạng đề cương và sử dụng trong phạm vi hẹp nên nó không được thưởng thức
như một tác phẩm điện ảnh hay tác phẩm văn học nói chung.
Kịch bản ngoài những tác dụng là “kim chỉ nam” cho hoạt động của

phóng viên và quay phim, là “linh hồn” cho tập thể làm phim giúp cho tác
phẩm có chủ đề tư tưởng, đối tượng phục vụ, cách thể hiện tác phẩm rõ
ràng, rành mạch… Kịch bản còn là căn cứ để phóng viên thu thập tư liệu
để vạch ra kế hoạch phỏng vấn ai, câu hỏi như thế nào?… Hơn nữa kịch
bản còn chỉ cho ta thấy chi tiết nào, hình ảnh nào của sự kiện là chính, chi
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
tiết nào, hình ảnh nào của sự kiện là phụ để từ đó chúng ta xác định số
cảnh cần quay và xắp xếp các sự kiện theo logic nhất định (nếu là kịch
bản chi tiết), qua kịch bản người quay phim còn có thể biết quay cảnh
nào, góc quay nào có hiệu quả cao… Nhờ có kịch bản mà toàn bộ tư liệu
và hình ảnh quay của phóng viên đều có thể được sử dụng vào các tác
phẩm và đủ thể hiện toàn bộ nội dung mà tác phẩm muốn trình bày.
Xây dựng kịch bản là công việc đầu tiên sau khi xác định đề tài, chủ
đề. Việc xây dựng kịch bản cúnh là sự xác định và thống nhất hành động
đối với những việc cần làm của các thành viên trong nhóm thực hiện tác
phẩm truyền hình thông qua các bước quay, dựng cảnh, ghép lời bình.
Đấy là kịch bản của một tác phẩm truyền hình.
Đối với cả một buổi truyền hình thì sao? Việc sẳp xếp các chương
trình truyền hình, chương trình nọ nối tiếp chương trình kia một cách
logic và dựng hình hiệu của các chương trình như thế nào, cần có một
kịch bản không? Theo tôi nhất định phải có kịch bản. Nhưng chức năng
kịch bản này không phải là sự thống nhất giữa cá nhân và tập thể làm
phim mà là sự thống nhất giữa các chương trình truyền hình nhỏ (bông
hoa nhỏ, thời sự, chuyên đề, quảng cáo, thời tiết) để tạo nên một tổng thể
chương trình lớn của một tờ báo hình với đúng nghĩa của nó.
Như vậy thể hiện bằng ngôn ngữ âm thanh, hình ảnh truyền hình
thực sự mở rộng phạm vi của mình; không chỉ thông tin thời sự, chính trị,
truyền hình đã vươn sang cả lĩnh vực sân khấu và điện ảnh bằng những vở
kịch sân khấu cổ truyền hay bộ phim. Giờ đây muốn xem người ta không

phải đến rạp xinê hay nhà hát để thưởng thức. Màn ảnh nhỏ đã đáp ứng
được nhu cầu này, nó thực sự là người bạn thân thiết của mọi gia đình và
đó là sự tuyệt diệu của khoa học kỹ thuật.
Một chương trình truyền hình là tổng hợp của nhiều loại hình báo
chí và loại hình nghệ thuật khác nhau (sân khấu, điện ảnh) nên kịch bản
các thể loại này cũng hết sức đa dạng. Tuy nhiên truyền hình trước hết là
một thể loại báo hình, nó mang các đặc tính của báo chí.
6