Tại sao kinh tế nhà nước lại giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nhiều thành phần ở Việt nam

Lời mở đầu
Trong hơn 10 năm đổi mới nền kinh tế đất nớc, vai trò chủ đạo, dẫn
dắt, điều tiết nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần của kinh tế Nhà nớc luôn
đợc Đảng quan tâm, coi trọng và đã đạt đợc những thành tựu bớc đầu rất khả
quan cả trong lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội, cả đờng lối đối nội và đối
ngoại của đất nớc. Chính vì vậy tại Nghị quyết Đại hội Đảng IX đã khẳng
định chủ trơng nhất quán của Đảng ta là phát triển nền kinh tế nhiều thành
phần, các thành phần kinh tế kinh doanh theo pháp luật, cùng phát triển lâu
dài, hợp tác, cạnh tranh lành mạnh trong đó kinh tế Nhà nớc giữ vai trò chủ
đạo, kinh tế Nhà nớc cùng kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững
chắc của nền kinh tế quốc dân và một lần nữa nhấn mạnh nhiệm vụ Tiếp tục
đổi mới và phát triển kinh tế Nhà nớc để thực hiện tốt vai trò chủ đạo nền
kinh tế.
Để phát huy hơn nữa vai trò của thành phần kinh tế Nhà nớc trong nền
kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa đòi hỏi kinh tế Nhà nớc phải đổi
mới để giữ vững vai trò chủ đạo, thúc đẩy các thành phần kinh tế khác cùng
phát triển. Vì vậy việc nghiên cứu những giải pháp để phát huy vai trò chủ
đạo của kinh tế Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ
nghĩa ở Việt nam hiện nay là hết sức quan trọng. Do đó tôi đã chọn đề tài
Tại sao kinh tế nhà nớc lại giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nhiều
thành phần ở Việt Nam.
1
I.Kinh tế nhà n ớc là gì ?
Kinh tế nhà nớc không phải là thành phần riêng có của chủ nghiã xã
hội, nó có mặt ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Thành phần kinh tế này
dựa trên hình thức sở hữu toàn dân về t liệu sản xuất, đợc tổ chức dới dạng
doanh nghiệp công nông thơng nghiệp nhà nớc, hoặc công ty cổ phần mà tỷ
lệ vốn của nhà nớc chiếm từ 51% trở nên ; Nắm giữ những mạch máu kinh tế
và công nghiệp then chốt ; Với phơng thức kinh doanh tiên tiến và cơ chế
quản lý khoa học.
Mặc dù tỷ trọng và nguồn gốc hình thành doanh nghiệp nhà nớc ở mỗi

quốc gia có sự khác biệt song ở đâu kinh tế nhà nớc cũng là một bộ phân các
cơ sở kinh tế - doanh nghiệp do nhà nớc thành lập. Chúng đợc coi là các tổ
chức kinh tế độc lập, có t cách pháp nhân, tự chủ ; Mục tiêu và nhiệm vụ là
kinh doanh do nhà nớc quản lý .
Đối với những nớc đang phát triển nh nớc ta thì kinh tế nhà nớc chiếm tỷ
trọng lớn trong toàn bộ nền kinh tế. Nó bao gồm những đơn vị kinh tế mà
toàn bộ số vốn thuộc về nhà nớc hoặc phần của nhà nớc chiếm tỷ trọng
khống chế .
Kinh tế nhà nớc bao gồm các doanh nghiệp nhà nớc, các sở hữu nhà n-
ớc nh đất đai, ngân sách, lực lợng dự trữ, kể cả một phần vốn của nhà nớc đa
vào các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế khác.
II . Tại sao kinh tế nhà n ớc lại giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế
nhiều thành phần ở n ớc Ta ?
Để trả lời câu hỏi trên chúng ta xem xét một số điều kiện sau:
1.Tính tất yếu tồn tại nền kinh tế nhà nớc.
2. Vai trò chủ đạo là tất yếu và khách quan của nền kinh tế nhiều
thành phần của Việt Nam.
3.Những điều kiện đảm bảo tính chủ đạo của kinh tế nhà nớc.
1.Tính tất yếu tồn tại nền kinh tế nhà n ớc
2
Mỗi chế độ xã hội phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lợng
sản xuất, với chế độ sở hữu về t liệu sản xuất và do đó có một cơ cấu thành
phân kinh tế thích hợp về lí luận Lê -Nin khẳng định: Trong thời kỳ quá độ
nên chủ nghĩa xã hội, nền kinh tế bao gồm nhiều đặc điểm và kết cấu của nền
kinh tế xã hội cũ đồng thời lại xuất hiện đặc điểm kết cấu của nền kinh tế xã
hội mới, chúng tồn tại xoắn xuýt lấn nhau. Từ đó Lê - Nin rút ra đặc điểm
kinh tế mang tính phổ biến trong thời kỳ quá độ nên chủ nghĩa xã hội là nền
kinh tế tồn tại nhiều thành phần kinh tế mặc dù ở mỗi nớc, mỗi thời kỳ số l-
ợng thành phần kinh tế có thể nhiều hay ít là khác nhau.
Vậy sự tồn tại khách quan của cơ cấu kinh tế nhiều thành phần là đặc

trng của nền kinh tế nớc ta, trong thời kỳ quá độ nên chủ nghĩa xã hội. Nhng,
sự tồn tại khách quan đó nhất thiết phải có kinh tế nhà nớc nhất là trong nền
kinh tế thị trờng ở nớc ta hiện nay.
Từ những chấn động về kinh tế, khủng hoảng thất nghiệp diễn ra ở
nhiếu nớc ở đầu thế kỷ XX, sự phân tích thực tiễn đã đa các nhà kinh tế đến
kết luận: Nhà nớc phải nắm lấy kinh tế, phải tác động mạnh mẽ vào các hoạt
động kinh doanh của các doanh nghiệp để đảm bảo tăng trởng và phát triển
kinh tế ổn định. Mặt khác, kinh tế nhà nớc còn có chức năng điều tiết vĩ mô,
thông qua đó định hớng các thành phần phát triển theo quỹ đạo chung của
chủ nghĩa xã hội. Chức năng này không thể có ở các thành phần kinh tế khác.
Trong nền kinh tế thị trờng các thành phần kinh tế đợc khuyến khích phát
triển nếu không có thành phần kinh tế nhà nớc thì t nhân rễ làm lũng đoạn thị
trờng, gây ra sự khủng hoảng kinh tế. Chính vì vậy mà sự có mặt của doanh
nghiệp nhà nớc trong các cân, cân bằng thị trờng là tất yếu.
2.Vai trò chủ đạo là tất yếu và khách quan của nền kinh tế nhiều thành
phần của Việt Nam.
Trớc đây nhiều nhà kinh tế xuất phát từ những quan niệm giáo điều về
nền kinh tế xã hội chủ nghĩa đã coi các doanh nghiệp nhà nớc nh những trụ
cột của nền kinh tế quốc dân, là pháo đài của chủ nghĩa xã hội, thậm trí coi
3
đó là một tiêu chuẩn đánh giá tính chất xã hội của một nớc. Thực tiễn cải
cách kinh tế gần đây ở một số nớc xã hội chủ nghĩa bị thất bại đã bác bỏ
quan niệm này.
Trong những năm 90, khi hàng loạt mô hình chủ nghĩa xã hội ở Liên
Xô và Đông Âu sụp đổ thì nhiều ngời lại cho rằng: Kinh tế của nhà nớc là phi
hiệu qủa. Vì vậy muốn phát triển nền kinh tế theo cơ chế thị trờng thì việc tr-
ớc hết là phải giải thể càng nhanh càng tốt khu vực kinh tế nhà nớc và thay
vào đó là các cơ sở thuộc các thành phần kinh tế khác, cả hai quan niệm trên
đều mang tính phiến diện, cha đi vào thực chất của kinh tế nhà nứơc.
Đối với nớc ta và một số nớc đang phát triển vào loại nghèo của thế

giới, lại trải qua chặng đờng lịch sử hết sức khó khăn phức tạp nên việc đánh
giá vai trò của kinh tế nhà nớc không phải chỉ từ những nhìn nhận có tính
chất cảm tính mà phải đánh giá chúng trong mối liên hệ logic giữa kinh tế
nhà nớc và các thành phần kinh tế khác, giữa kinh tế nhà nớc với chính trị
kinh tế xã hội.
Trong bất cứ một nền kinh tế thị trờng nào cũng sẽ xuất hiện những tổ
chức độc quyền. Những doanh nghiệp này có những u thề về vốn, kỹ thuật
công nghệ, quy mô sản xuất ... Luôn luôn có xu hớng tối đa hóa các lợi
nhuận độc quyền, do đó các doanh nghiệp này bất chấp những nguyên tắc
của thị trờng cạnh tranh hoàn hảo làm lũng đoạn thị trờng. Từ đó làm giảm
hiệu quả kinh tế xã hội của nền kinh tế đất nớc. Mặt khác, qua cuộc đại
khủng hoảng kinh tế thế giới năm 1929 1932 đã chứng minh tác hại ghê
gớm của hoạt đông cạnh tranh theo cơ chế thị trờng có sự tham gia của tổ
chức độc quyền. Để giải quyết tình trạng này đã có nhiều phơng thức áp dụng
ở nhiều nớc nhng phơng pháp tốt nhất là hình thành một khu vực kinh tế độc
quyền nhất định do nhà nớc trực tiếp quản lý, đó là thành phần kinh tế nhà n-
ớc. Qua đó nhà nớc có thể trc tiếp quản lý, đó là thành phần kinh tế nhà nớc.
Qua đó nhà nớc có thể trực tiếp kiểm soát đợc những cơ sở độc quyền, điều
tiết chi phối nền kinh tế theo những mục tiêu đã định mà vẫn có thể tối đa
hóa lợi nhuận.
4
Trong việc phát triển kinh tế đòi hỏi phát phát triển những ngành sản
xuất với chi phí lớn, mức đọ rủi do cao mà không một thành phần kinh tế
ngoài quốc doanh giám đầu t vào. Trờng hợp này chỉ có kinh tế nhà nớc với
quy mô lớn, có sự trợ giúp trực tiếp của chính phủ mới đảm đơng đợc. Vì vậy
sự tồn tại của kinh tế nhà nớc là không thể thiếu. Nếu chỉ có kinh tế nhà nớc
thì cũng không có sự phát triển cho nền kinh tế thị trờng nớc ta gắn liền với
cơ cấu kinh tế nhiều thành phần. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để gắn chặt các
thành phần kinh tế tạo thành một khối thống nhất làm sức bật cho nền kinh
tế. Kinh tế nhà nớc đã đảm nhận việc đó. Với quy mô và mạng lới doanh

nghiệp rộng khắp, kinh tế nhà nớc có ở một nơi, nó hoạt động nh ngón tay
cái trong bàn tay kinh tế. Qua đó kinh tế nhà nớc không chỉ đa các đờng lối,
chính sách của Đảng thâm nhập vào cơ sở kinh tế khác mà còn giám sát chặt
chẽ hoạt động của các thành phần kinh tế khác.
Ngoài ra nếu chúng ta phân tích vai trò của nền kinh tế quốc doanh
trên hai khía cạnh ta thấy: Trên khía cạnh chính trị xã hội, nó là lực lợng
đảm bảo ổn định chính trị, giải quyết chính sách. Trên kía cạnh kinh doanh,
nó là lực lợng dự phòng sẵn sàng bổ sung tạo thế cân đối cho sự phát triển. Sự
có mặt của kinh tế quốc doanh nớcta đã đóng góp 40% tổng sản phẩm quốc
nội. Bởi vậy đối với nớc ta vai trò chủ đạo của nền kinh tế nhà nớc là tất yếu
khách quan.
3. Những điều kiên đảm bảo tính chủ đạo của kinh tế nhà n ớc:
Để tạo ra sự tăng trởng và phát triển kinh tế thì trên thị trờng các thành
phần kinh tế tạo ra một hệ thống đan xen
nhau, hoà hợp hiệp tác với nhau nhng không hoà tan nhau tính thống nhất của
hệ thống kinh tế đòi hỏi kinh tế nhà nớc tuy có sức mạnh về vốn, nắm giữ các
ngành quan trọng song cũng phải hoạt động theo nguyên tắc cạnh tranh bình
đẳng theo pháp luật. Để đảm bảo tính chủ đạo của nền kinh tế nhà nớc cần
phải có những điều kiện sau:
a. Điều kiện pháp lý
5