Kinh doanh không rời xa sử dụng các sản phẩm tài chính nhằm đảm bảo lợi nhuận và hiệu quả pdf

Phần mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu.
Xuất phát từ thực tiễn hoạt động của hệ thống Ngân hàng Công thương
(NHCT) Việt Nam nói chung và chi nhánh NHCT Hà Nam nói riêng trong quá trình
kinh doanh đã bộc lộ nhiều khó khăn thách thức trước yêu cầu cạnh tranh để hội
nhập quốc tế và khu vực. Đối với chi nhánh NHCT Hà Nam tuy tốc độ tăng trưởng
trong những năm qua đạt tỷ lệ khá cao nhưng chất lượng hiệu quả kinh doanh còn
thấp. Ngoài những khó khăn chung của môi trường kinh tế- xã hội còn có nguyên
nhân rất quan trọng nữa là việc quản trị điều hành ngân hàng, quản lý các nghiệp vụ
hoạt động kinh doanh còn nhiều vấn đề tồn tại yếu kém đang đặt ra cần phải nghiên
cứu giải quyết nhằm để điều chỉnh chiến lược và đưa ra các giải pháp để đưa NHCT
Hà Nam Phát triển - An toàn - Hiệu quả.
Xuất phát từ những yêu cầu cấp thiết đó, tác giả chọn để tài: “Giải pháp nâng cao
hiệu quả kinh doanh bằng các công cụ tín dụng của NHCT tỉnh Hà Nam”
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu lý luận cơ bản về quản trị Ngân hàng
Thương mại (NHTM) và thực tiễn hoạt động kinh doanh của NHCT Hà Nam để đề
xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHCT Hà Nam nói
riêng và NHCT Việt Nam nói chung.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng là các nghiệp vụ quản lý và kinh doanh cơ bản của NHTM nhằm nâng
cao hiệu quả kinh doanh của NHCT Hà Nam.
- Phạm vi nghiên cứu là các hoạt động kinh doanh của NHCT Hà Nam trong giai
đoạn 1999-2001.
4. Phương pháp nghiên cứu.
Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, phương pháp
phân tích hoạt động kinh tế, phương pháp phân tích thống kê để nghiên cứu.
5. Những đóng góp khoa học của luận văn.
- Hệ thống và khái quát hoá các lý luận cơ bản về nghiệp vụ kinh doanh cơ bản của
NHTM trong cơ chế thị trường, quản lý tài sản, thu nhập và chi phí, các nhân tố ảnh
hưởng đến hiệu quả kinh doanh của NHTM.

- Phân tích, đánh giá rút ra những nhận xét, kết luận mang tính tổng kết thực tiễn về
thực trạng hiệu quả kinh doanh của NHCT Hà Nam. Nêu rõ nguyên nhân và những
vấn đề cần phải giải quyết.
- Đề xuất một hệ thống các giải pháp đồng bộ có cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của chi nhánh NHCT Hà Nam.
6. Bố cục của luận văn.
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn có 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề cơ bản về hiệu quả kinh doanh của Ngân hàng Thương
mại.
Chương 2: Thực trạng về hoạt động kinh doanh bằng các công cụ tín dụng của
NHCT tỉnh Hà Nam.
Chương 3: Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh bằng các công cụ tín
dụng của NHCT tỉnh Hà Nam.

Chương 1: Những vấn đề cơ bản về hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại
1.1. Hoạt động kinh doanh của NHTM.
1.1.1. Định nghĩa NHTM:
Ngân hàng là một tổ chức nhận tiền gửi và cho vay tiền.
ở Mỹ thuật ngữ các ngân hàng (Banks) bao gồm những h•ng như NHTM, các Công
ty tiết kiệm và cho vay, các Liên hiệp tín dụng.
Luật tổ chức tín dụng ở Việt Nam chỉ ra thuật ngữ: Ngân hàng là loại hình tổ chức
tín dụng (TCTD) được thực hiện toàn bộ các hoạt động ngân hàng và hoạt động
kinh doanh khác có liên quan.
Theo tính chất và mục tiêu hoạt động các loại hình ngân hàng gồm: NHTM, Ngân
hàng đầu tư, Ngân hàng chính sách, Ngân hàng hợp tác và các loại hình Ngân hàng
khác. Do vậy, NHTM chỉ là một nhóm trong số các tổ chức tài chính trung gian,
người ta gọi chung là “Các định chế tài chính” có chức năng giống nhau là dẫn vốn
từ nơi thừa vốn đến nơi thiếu vốn. Trong các định chế tài chính, NHTM là định chế
có kỳ hạn quan trọng nhất, ở nhiều góc độ khác nhau người ta định nghĩa NHTM
như sau:

Các nhà kinh tế định nghĩa: NHTM là trung gian tài chính có giấy phép kinh doanh
của Chính phủ để cho vay tiền và mở các tài khoản tiền gửi, kể các loại tiền gửi mà
dựa vào đó có thể dùng các tờ séc.
“Pháp lệnh ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính” năm 1990 của Việt
Nam định nghĩa: NHTM là tổ chức kinh doanh tiền tệ, mà hoạt động chủ yếu và
thường xuyên là nhận tiền gửi của khách hàng, với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng
số tiền đó để cho vay, thực hiện nhiệm vụ chiết khấu và làm phương tiện thanh toán.
Luật các TCTD Việt Nam: NHTM là doanh nghiệp được thành lập theo quy định
của pháp luật để hoạt động kinh doanh tiền tệ, làm dịch vụ ngân hàng với nội dung
nhận tiền gửi và sử dụng tiền gửi để cấp tín dụng, cung ứng các dịch vụ thanh toán.
Những định nghĩa này cho thấy một số chức năng cơ bản mà các NHTM đảm nhận,
phân biệt tương đối với các chức năng của các trung gian tài chính khác.
1.1.2. Hoạt động cơ bản của NHTM.
1.1.2.1. Tạo lập nguồn vốn
NHTM là tổ chức kinh doanh trên những lĩnh vực tiền tệ, cũng như các doanh
nghiệp kinh doanh khác. Việc tạo lập vốn là nhân tố để đáp ứng hoạt động kinh
doanh.
Cơ cấu nguồn vốn của NHTM bao gồm:
a. Vốn của ngân hàng:
Vốn điều lệ: Là vốn ban đầu được hình thành khi thành lập doanh nghiệp; Nhà nước
cấp nếu là NHTM Nhà nước (doanh nghiệp Nhà nước), hoặc là cổ đông đóng góp
khi là NHTM cổ phần. Vốn điều lệ tuỳ thuộc vào quy mô kinh doanh và do luật
định.
Vốn bổ sung: Là bộ phận vốn tự có tăng thêm trong quá trình hoạt động, bằng cách
trích từ lợi nhuận kinh doanh, các quỹ dự trữ, lãi không chia cho các cổ phiếu hay
tăng mức đóng góp của các cổ đông.
Vốn của bản thân ngân hàng chủ yếu được sử dụng để mua sắm tài sản cố định,
công cụ lao động, mở rộng màng lưới hoạt động, phát triển công nghệ và kỹ thuật
ngân hàng, hùn vốn liên doanh liên kết Vốn tự có vừa làm đệm để chống đỡ rủi
ro, vừa là căn cứ để duy trì các tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động ngân hàng.

b. Huy động vốn nhàn rỗi trong xã hội.
Đây là nguồn vốn chiếm tỷ trọng lớn nhất, ngày càng cao trong tổng nguồn vốn
kinh doanh của ngân hàng. Các NHTM tiến hành huy động vốn bằng nhiều hình
thức như: Mở tài khoản tiền gửi thanh toán (tài khoản vãng lai), tài khoản tiền gửi
có kỳ hạn (tài khoản tiền gửi), tiết kiệm của dân cư, phát hành trái phiếu, kỳ phiếu
của ngân hàng. Phân theo kỳ hạn huy động vốn có thể chia vốn huy động làm 2 loại:
Tiền gửi có kỳ hạn và tiền gửi không kỳ hạn.
- Tiền gửi không kỳ hạn.
Đối với với các NHTM Việt Nam huy động vốn tiền gửi không kỳ hạn có 2 hình
thức chính: Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn của dân cư và tiền gửi trên tài khoản
tiền gửi thanh toán của các tổ chức kinh tế- xã hội và cá nhân.
+ Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn của dân cư: Là hình thức gửi tiền và rút tiền ra
khỏi ngân hàng một cách thường xuyên, bất kỳ thời điểm nào. Mục đích của khách
hàng không phải gửi tiền để hưởng lãi, mà chủ yếu là để đảm bảo thanh toán và an
toàn tài sản.
+ Tiền gửi trên tài khoản tiền gửi thanh toán của các tổ chức kinh tế- xã hội và cá
nhân: Mục đích chủ yếu là phục vụ cho nhu cầu thanh toán. Khách hàng mở tài
khoản thanh toán tại các NHTM thông qua tài khoản để ghi “Có” các khoản thu
nhập của họ hoặc sử dụng để ghi “Nợ” trả tiền hay rút tiền mặt theo yêu cầu bằng
các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt như: Séc, uỷ nhiệm chi, uỷ nhiệm
thu, thẻ thanh toán
Hai hình thức tiền gửi trên, khách hàng được ngân hàng trả lãi trên số dư “Có” trên
sổ tiết kiệm hay trên tài khoản. Đặc điểm của loại tiền gửi này là lãi suất thấp,
không ổn định.
- Tiền gửi có kỳ hạn.
Bao gồm tiền gửi của cá nhân, các tổ chức kinh tế, xã hội. Tiền gửi có kỳ hạn thông
thường chỉ được rút ra theo kỳ hạn. Đối với tài khoản tiền gửi có kỳ hạn, khách
hàng có thể gửi vào và rút ra theo yêu cầu. Song loại tài khoản này không được phát
hành séc, cũng như sử dụng các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt khác.
Khi khách hàng muốn rút trước hạn trên tài khoản tiền gửi có kỳ hạn, ngân hàng sẽ

trích chuyển từ tài khoản có kỳ hạn sang tài khoản tiền gửi thanh toán, và từ tài
khoản này khách hàng mới rút tiền mặt hay chuyển khoản thanh toán khác.
Đặc điểm của tiền gửi có kỳ hạn là lãi suất cao (kỳ hạn càng dài lãi suất càng cao).
Khách hàng gửi tiền mục đích để lấy lãi, vì vậy tiền gửi có kỳ hạn có tính ổn định
cao.
- Phát hành giấy tờ có giá.
Các NHTM phát hành kỳ phiếu và trái phiếu, đặc điểm là có kỳ hạn và lãi suất hay
khoản l•i được hưởng khi đáo hạn thanh toán được ghi ngay trên bề mặt của kỳ
phiếu hay trái phiếu. Hình thức huy động vốn này được thực hiện với mục đích sử
dụng vốn rõ ràng, số lượng và thời gian phát hành nhất định. Hiện nay, tại NHCT
Việt Nam tỷ lệ kỳ phiếu chiếm 12,4% tổng nguồn vốn huy động có kỳ hạn.
Do hoạt động cạnh tranh và đảm bảo lợi ích cho khách hàng có tiền gửi, khách hàng
rút vốn trước hạn đều được các NHTM Việt Nam trả lãi không kỳ hạn.
- Vốn đi vay.
Chủ yếu vay vốn của các NHTM là vay chiết khấu với Ngân hàng Trung ương, khi
dòng tiền thanh toán vượt mức dự trữ thanh toán, như trong thanh toán bù trừ và
thanh toán các khoản tiền gửi rút ra khỏi ngân hàng. Vay vốn các Ngân hàng nước
ngoài và các NHTM cho vay lẫn nhau khi nhu cầu tài trợ vốn cho khách hàng đòi
hỏi, trong khi chưa tạo lập được nguồn vốn bằng các hình thức khác. Cũng qua hình
thức này ngân hàng có thêm khả năng thanh khoản mà không nhất thiết phải bán
các tài sản khác, có thể làm thiệt hại cho ngân hàng vì có thể phải gia tăng chi phí.
Đặc điểm của vốn vay là lãi suất cao nên các NHTM chỉ tham gia vay vốn khi thực
sự cần thiết.
- Vốn nhận uỷ thác đầu tư.
Đây là nguồn vốn uỷ thác đầu tư của Nhà nước, của các tổ chức tài chính trong
nước và quốc tế, theo các chương trình và dự án có mục tiêu riêng.
1.1.2.2. Sử dụng vốn.
Qua hoạt động huy động vốn hình thành nên nguồn vốn kinh doanh của ngân hàng.
Ngân hàng sử dụng nguồn vốn này tiến hành hoạt động tín dụng tạo ra lợi nhuận.
Các NHTM thu lợi nhuận chủ yếu bằng hoạt động cho vay, đầu tư, chiết khấu

chứng từ có giá, cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ trung gian
khác.
- Hoạt động cho vay.
Đó là việc ngân hàng thoả thuận để khách hàng sử dụng một khoản tiền vay với
nguyên tắc có hoàn trả. Căn cứ vào thời gian có thể phân thành 2 hình thức cho
vay: Cho vay ngắn hạn, cho vay trung và dài hạn.
Theo Quyết định số 284/2000/QĐ-NHNN1 ngày 25/8/2000 của Thống đốc Ngân
hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam, điều 10 về thời hạn cho vay có quy định “cho
vay ngắn hạn tối đa đến 12 tháng, cho vay trung hạn từ trên 12 tháng đến 60 tháng,
cho vay dài hạn từ trên 60 tháng”
+ Cho vay ngắn hạn: Là hình thức cho vay bổ xung thiếu hụt về vốn lưu động cho
khách hàng vay hoạt động sản xuất kinh doanh và vay vốn tiêu dùng. Cho vay ngắn
hạn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn cho vay của các NHTM. NHCT Việt Nam có
tỷ trọng cho vay ngắn hạn năm 1999 là 51,4%; năm 2000 là 54 % và năm 2001 là
57,05%
+ Cho vay trung và dài hạn: Được thực hiện đối với những dự án đầu tư cơ bản, dự
án xây dựng hạ tầng cơ sở phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội, mua sắm tài sản
cố định, thay đổi và chuyển giao công nghệ của các doanh nghiệp các đối tượng
có chu kỳ sản xuất, kinh doanh dài ngày, để cho vay trung và dài hạn bắt buộc các
NHTM phải có nguồn vốn dài hạn. Nguồn vốn dài hạn hiện nay đối với các NHTM
Việt Nam rất thiếu cho nên tỷ trọng cho vay trung và dài hạn chưa tương xứng với
nhu cầu đầu tư của các thành phần kinh tế. Định hướng của NHCT Việt Nam đến
năm 2002 đưa tỷ trọng cho vay trung và dài hạn chiếm 35% tổng dư nợ vay.
- Đầu tư: Sau hoạt động cho vay là hoạt động mang lại thu nhập chính cho ngân
hàng, thì đầu tư được xếp hàng thứ hai. Hoạt động đầu tư của các NHTM vừa làm
đa dạng loại hình vốn sử dụng vừa mang lại thu nhập, đồng thời còn là khoản dự trữ
thứ cấp với các chứng khoán ngắn hạn chất lượng cao. Đầu tư bao gồm các hoạt
động chính như:
+ Mua các chứng khoán, trái phiếu Chính phủ: Các chứng khoán Chính phủ được
các NHTM xem như không có rủi ro. Trong năm qua và hiện tại ở Việt Nam, trái

phiếu kho bạc Nhà nước (trái phiếu ngắn hạn) qua các đợt phát hành hầu hết là do
các NHTM mua thông qua phiên đấu giá do NHNN chủ trì. Hoạt động này đối với
ngân hàng vừa mang lại thu nhập bằng lãi trái phiếu, vốn đầu tư có tính an toàn cao,
có khả năng tạo ra các công cụ thanh toán cho các NHTM khi cần thiết.
+ Các chứng khoán khác: Bao gồm các công cụ vay nợ vì NHTM không được phép
nắm giữ cổ phiếu. Trong hoạt động đầu tư ngân hàng quan tâm nhiều nhất đến chất
lượng và kỳ hạn của các chứng khoán, bởi các chứng khoán có thể không có rủi ro,
nhưng lại thay đổi đáng kể về giá cả khi lãi suất thay đổi, từ đó ảnh hưởng đến lợi
tức hoặc thiệt hại khi phải bán chứng khoán. Kỳ hạn đầu tư cho phép có thể tái đầu
tư vào các chứng khoán khác phù hợp hơn.
- Cho thuê tài chính.
Là hoạt động tín dụng trung và dài hạn trên cơ sở hợp đồng cho thuê tài sản giữa
bên cho thuê tài sản và TCTD với khách hàng thuê. Khi kết thúc kỳ hạn thuê, khách
hàng mua lại hay tiếp tục thuê tài sản đó, theo các điều kiện đã thoả thuận trong hợp
đồng thuê; trong thời hạn cho thuê các bên không được đơn phương huỷ bỏ hợp
đồng.
- Bảo l•nh ngân hàng.
Là cam kết bằng văn bản của các TCTD với bên có quyền về việc thực hiện nghĩa
vụ tài chính thay cho khách hàng, khi khách hàng không thực hiện đúng nghĩa vụ đã
cam kết, khách hàng phải nhận nợ và hoàn trả cho TCTD số tiền đã được trả thay.
Thông qua dịch vụ bảo lãnh, Ngân hàng thu phí bảo lãnh trên số tiền khách hàng
xin bảo lãnh theo kỳ hạn bảo lãnh. NHTM cho công ty liên doanh đầu tư vốn nước
ngoài hoặc chi nhánh công ty nước ngoài đóng tại Việt Nam vay vốn, việc đảm bảo
tiền vay được thực hiện bằng bảo lãnh của một Ngân hàng nước ngoài có chi nhánh
tại Việt Nam. Cũng như NHCT bảo lãnh vay vốn nước ngoài đối với các doanh
nghiệp Việt Nam thông qua các hình thức như: Thư tín dụng mua hàng trả chậm, ký
bảo lãnh (Guarantee) trên các phiếu nhận nợ, phát hành thư bảo l•nh (Letter of
Guarantee ), lập phiếu cam kết trả nợ (Promisory note).
1.1.2.3. Dịch vụ trung gian.
Các dịch vụ trung gian được các NHTM rất coi trọng, bởi hoạt động có tính an toàn,

lợi nhuận cao. Ngoài việc mang lại lợi nhuận trực tiếp qua thu phí dịch vụ trung
gian còn góp phần tạo lập nguồn vốn, thông qua các hoạt động thanh toán ký gửi.
- Trung gian thanh toán .
Là việc Ngân hàng cung cấp cho khách hàng các dịch vụ thanh toán. Thông qua các
hoạt động này, tạo điều kiện cho khách hàng thực hiện các khoản thanh toán với
nhau, mà không phải mang theo một lượng tiền mặt bằng hai hình thức:
- Thanh toán không dùng tiền mặt (Thanh toán chuyển khoản) đối với các khách
hàng có mở tài khoản tại ngân hàng. Nghiệp vụ này được thực hiện từ các phương
thức thanh toán do Ngân hàng cung cấp như: Séc, uỷ nhiệm thu, uỷ nhiệm chi, thẻ
thanh toán khách hàng sử dụng các phương thức thanh toán trên để trả tiền cho
người thụ hưởng hay đòi tiền cung cấp hàng hoá hay dịch vụ thông qua Ngân hàng.
- Chuyển tiền thanh toán: Là việc khách hàng có thể trả một khoản tiền ở bất kỳ chi
nhánh NHTM nào mà người nhận tiền có hay không có tài khoản tại Ngân hàng.
Hiện nay, với công nghệ thanh toán rất phát triển, hoạt động trung gian thanh toán
của Ngân hàng đã thực sự đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kinh tế, tiêu
dùng của xã hội.
- Dịch vụ ngân quỹ.
Điều 67 Luật các tổ chức tín dụng Việt Nam có ghi “TCTD được thực hiện dịch vụ
thu và phát tiền mặt cho khách hàng”.
ở các nước phát triển, dịch vụ ngân quỹ rất đa dạng và hiện đại như các hoạt động
ký gửi, thuê kho két, thu hộ và chi hộ tiền mặt Đối với các NHTM Việt Nam hoạt
động ngân quỹ chiếm một tỷ trọng lớn về lao động và chi phí bởi nhu cầu thanh
toán và chuyển tiền thanh toán quan hệ tín dụng bằng tiền mặt rất lớn và không có
hạn chế, trong khi đó dịch vụ ngân quỹ lại chưa thực sự phát triển, sự xâm nhập vào
hoạt động kinh tế- xã hội còn rất khiêm tốn.
- Dịch vụ cho các nhà xuất nhập khẩu.
Hoạt động của các nhà xuất nhập khẩu gắn liền với các dịch vụ, nghiệp vụ ngân
hàng như: Nhận và xử lý chứng từ, ứng trước tiền, thanh toán và chuyển tiền quốc
tế, tư vấn về mậu dịch, các quy định và quản lý ngoại hối.
+ Xử lý các chứng từ: NHTM giúp các khách hàng hoạt động xuất nhập khẩu xử lý

các bộ chứng từ hàng hoá. Các chứng từ buôn bán quốc tế rất quan trọng, chúng
kiểm soát sự vận động của hàng hoá, phải được lập đúng lúc, đúng chỗ, đầy đủ và
hợp lệ, chỉ một điểm nhỏ không rõ ràng trong chứng từ sẽ dẫn đến việc tranh chấp
trong thanh toán.
+ Thư tín dụng: Người mở thư tín dụng thường là người nhập khẩu (người mua),
người mua xin ngân hàng phục vụ mình (Ngân hàng phát hành thư tín dụng) mở
một khoản tín dụng cho bên xuất khẩu (người bán) theo các điều khoản của thư tín
dụng, Ngân hàng phát hành cam kết rằng người bán sẽ được thanh toán cho hàng
hoá của mình, với điều kiện người bán phải tuân thủ các điều khoản đã nêu trong
hợp đồng được thể hiện bằng nội dung thư tín dụng. Thư tín dụng có lợi thế cho các
nhà xuất khẩu vì hàng hoá chắc chắn được thanh toán bằng đảm bảo của Ngân hàng
phát hành, đồng thời cũng đảm bảo lợi ích của người nhập khẩu.
+ Uỷ thác thu: Là quá trình đòi một khoản tiền ở ngoài thực hiện, hay người thu
lệnh chi trả. Uỷ thác thu phụ thuộc vào chứng từ có thể dùng cho cả nhập khẩu, xuất
khẩu và có thể dưới hình thức các hối phiếu thanh toán ngay hay có kỳ hạn.
+ Dịch vụ về ngoại hối: Thanh toán quốc tế đòi hỏi việc chuyển đổi loại tiền vay
sang loại tiền khác là cần thiết và thường xuyên diễn ra. Các nhà nhập khẩu thường
phải mua ngoại tệ cho các nhu cầu thanh toán hàng nhập và các nhà xuất khẩu có
thu về ngoại tệ phải bán ngoại tệ theo quy định về quản lý ngoại hối của Nhà nước.
Để cung cấp các dịch vụ về ngoại hối, các NHTM phải dự trữ tiền gửi dưới các hình
thức, tiền gửi của Ngân hàng nước ngoài , mua bán trên thị trường ngoại hối liên
ngân hàng , mua bán của cá nhân, các tổ chức kinh tế xã hội có thu ngoại tệ.
Thông qua trung gian là các NHTM, các nhà xuất nhập khẩu còn hạn chế được rủi
ro do tỷ giá gây ra, bằng các hợp đồng mua bán ngoại tệ có kỳ hạn với ngân hàng
(Forward).
1.1.3. Mục tiêu và nguyên tắc quản lý tài sản của NHTM.
1.1.3.1. Tài sản của NHTM.
Để khái quát tài sản của NHTM một cách có hệ thống, chúng ta nghiên cứu bảng
tổng kết tài sản của ngân hàng . Dưới đây là việc dẫn bảng tổng kết tài sản của một
NHTM:

Biểu số 1.1: Bảng quyết toán tài sản của NHTM
Khoản Mục
1. Tổng tài sản Có:
Tiền mặt và tương đương tiền mặt
Tiền gửi tại NHNN
Tiền gửi tại các TCTD
Cho vay
Nợ khoanh và nợ chờ xử lý
Đầu tư vào chứng khoán
Góp vốn mua cổ phần
Tài sản cố định
Các khoản phải thu
Tài sản có khác
2. Tổng tài sản Nợ và vốn:
Tiền gửi của khách hàng
Tiền gửi của các tổ chức tài chính
Phát hành kỳ phiếu , trái phiếu
Vay NHNN và các TCTD
Các khoản phải trả
Tài sản nợ khác
3. Tổng tài sản Nợ:
Vốn điều lệ
Các quỹ và vốn khác
Lãi chưa phân phối
4. Tổng vốn
a. Tài sản Nợ:
Ngân hàng thu lợi nhuận bằng cách (bán) những tài sản Nợ (nguồn), rồi vốn này có
thể được dùng để mua những tài sản có mang lại thu nhập.
Là một tổ chức trung gian tài chính NHTM đóng vai trò quan trọng trong việc khơi
nguồn đến những người vay tiền có cơ hội đầu tư sinh lời. Việc khơi nguồn vốn

thông qua các hoạt động nghiệp vụ ngân hàng.
- Các khoản tiền gửi có thể phát hành séc: Các tổ chức kinh tế- xã hội, các tổ chức
tín dụng khác, cá nhân mở tài khoản thanh toán tại NHTM . Thông qua tài khoản
người sở hữu chúng có quyền phát hành séc cho người thực hiện thứ 3. Đây là loại
tiền gửi được ngân hàng thanh toán theo yêu cầu khách hàng, nghĩa là chủ tài khoản
chỉ cần viết ra và gửi đến ngân hàng nơi mở tài khoản một lệnh thanh toán (Séc, uỷ
nhiệm chi ) ngân hàng lập tức thanh toán theo yêu cầu và theo lệnh thanh toán đã
nhận được.
Tiền gửi trên tài khoản thanh toán là tài sản có đối với người gửi, ngược lại đối với
ngân hàng là người có nghĩa vụ thanh toán số vốn đó theo yêu cầu của người gửi,
nên số vốn đó với ngân hàng là tài sản nợ. Vốn tiền gửi loại này đối với hoạt động
ngân hàng là loại vốn có chi phí thấp nhất và với những người gửi tiền, họ thường
không quan tâm đến số lãi mà chỉ quan tâm đến tính lỏng có thể dùng trong quan hệ
thanh toán, chi trả ở các nước kinh tế phát triển gửi loại này thường không được
hưởng lãi.
- Tiền gửi định kỳ và tiền gửi tiết kiệm: Đây là nguồn vốn quan trọng nhất của ngân
hàng, nó có đặc tính là được hưởng lẫi, loại tiền gửi này thường nhạy cảm với lãi
suất các ngân hàng huy động như: Tiền gửi tiết kiệm, kỳ phiếu, trái phiếu, trái phiếu
ngân hàng Có những chi nhánh NHTM nguồn vốn này chiếm trên 90% nguồn vốn
huy động.
- Các khoản tiền vay:
Nguồn vốn này chiếm khoảng 10% tổng tài sản Nợ (NHCT Việt Nam). Trong quá
trình hoạt động, các NHTM cũng như các doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh
doanh, không phải lúc nào cũng biến tạo cho mình có được nguồn vốn thoả m•n nhu
cầu kinh doanh và thanh toán, mà thường diễn ra hiện trạng thừa vốn, thiếu vốn tạm
thời. Quan hệ vay vốn giữa các TCTD với nhau và NHNN nhằm bình đẳng sự thiếu
hụt và thừa vốn tạm thời trên. Ưu điểm của quan hệ này là giảm chi phí cho các
NHTM do phải tìm kiếm nguồn vốn bổ xung.
- Vốn của NHTM:
Vốn tự có của Ngân hàng tức là tài sản thực của ngân hàng đó, nó được tạo ra bằng

cách bán cổ phần (phát hành cổ phiếu mới), lợi tức giữ lại. Vốn tự có là thành phần
quan trọng trong tổng tài sản Nợ của ngân hàng, lãi được coi như phần đệm an toàn
để chống đỡ rủi ro trong kinh doanh.
- Tài sản Nợ khác:
Các khoản kết dư về thanh toán giữa các ngân hàng, chủ yếu là kết dư thanh toán
chưa chuyển tiền giữa các chi nhánh trong hệ thống NHTM, tài sản tạm giữ chờ xử
lý, nguồn ký quỹ trong quan hệ thanh toán, thuế chưa nộp, các khoản phải nộp ngân
sách Nhà nước chưa nộp.
b. Tài sản Có.
Tài sản Có của NHTM là kết quả của việc sử dụng vốn của ngân hàng đó. Trong đó
có những tài sản có đưa lại thu nhập tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng.
- Các khoản tiền dự trữ:
+ Tiền mặt tại ngân hàng : Là khoản dự trữ quá mức có tính lỏng nhất hay là tỉ lệ an
toàn thanh toán, được sử dụng chi trả cho các đồng tiền rút ra khỏi ngân hàng, các
khoản thanh toán khác.
+ Dự trữ bắt buộc : Là khoản dự trữ theo luật định, theo quy định của các NHTM
đều phải giữ lại và gửi các cơ quan dự trữ ( Mỹ có quỹ dự trữ liên bang FED, Việt
Nam, các NHTM gửi tiền dự trữ bắt buộc vào NHNN). Tỷ lệ dự trữ bắt buộc được
xác định trên tổng nguồn vốn huy động và theo kỳ hạn của từng loại tiền gửi. Hiện
nay, NHNN Việt Nam quy định 3% cho các loại nguồn vốn huy động có thời hạn
dưới 12 tháng
+ Tiền gửi ngân hàng khác.
Trong quá trình hoạt động, các NHTM, NHNN có quan hệ thanh toán với nhau,
thanh toán bù trừ qua NHNN. Xuất phát từ nhu cầu thực tế nhằm giảm chi phí, giảm
thời gian trong quan hệ thanh toán, các chi nhánh của các NHTM mở tài khoản
thanh toán với nhau.
- Tiền cho vay.
Khoản thu chủ yếu của ngân hàng là từ tiền cho vay (Trên 50% thu nhập của ngân
hàng). Tiền cho vay chiếm 53,84 % tổng tài sản Có (NHCT Việt Nam)
Tiền cho vay là khoản nợ của các doanh nghiệp, cá nhân nhưng là tài sản có của

ngân hàng, vì nó mang lại thu nhập cho ngân hàng. Tiền cho vay có tính kém lỏng,
rủi ro cao, bởi nó khó chuyển thành tiền mặt trước khi mãn hạn.
- Những tài sản Có khác:
Như trụ sở, trang thiết bị, phương tiện do các ngân hàng sở hữu.
1.1.3.2. Mục tiêu quản lý tài sản của NHTM.
- Lợi nhuận: Mục tiêu lớn nhất của hoạt động kinh doanh ngân hàng là lợi nhuận.
NHTM với tư cách là những tổ chức kinh doanh vì lợi nhuận vậy có thể cho rằng
lợi nhuận là mục tiêu của quản lý tài sản sử dụng trong hoạt động kinh doanh.
- Phát triển nền kinh tế: Ngân hàng nói chung là một ngành kinh tế quan trọng có
tác động rất lớn đến sự phát triển của nền kinh tế mỗi nước, vậy xác định mục tiêu
là cơ sở xây dựng mô hình quản lý, điều hành hoạt động của chúng . Việc phân tích
các quan hệ, triển khai hoạt động, kiểm tra sự hoạt động của các nhân tố trong mô
hình đều hướng tới mục tiêu xác định và để đạt mục tiêu phải tuân theo những
nguyên tắc nhất định; đó là nguyên tắc quản lý, trên nguyên tắc này xây dựng, lựa
chọn phương pháp quản lý.
- Mở rộng uy tín trong nước và trên trường quốc tế: Hoạt động ngân hàng là một
loại hình hoạt động phức tạp, có tính nhạy cảm cao đối với mọi hoạt động kinh tế-
xã hội nói chung, mặt khác có tính dây chuyền vì hoạt động ngân hàng trên nền tảng
là lòng tin. Nếu một chi nhánh của NHTM mất khả năng thanh toán, sự an toàn bị
đe doạ dẫn đến mất lòng tin đối với khách hàng, lập tức các dòng tiền được rút ra
khỏi ngân hàng, tạo nguy cơ mất khả năng thanh toán cao chi phí (Thất bại) lớn cho
ngân hàng vay, lan truyền trong hệ thống (sự đổ vỡ hệ thống Quỹ tín dụng nhân dân
ở Việt Nam cuối những năm 80 thế kỷ XX). Gây mất uy tín của ngân hàng Việt
Nam trên thị trường quốc tế, ảnh hưởng tới khả năng phát triển cũng như lợi nhuận
của ngân hàng.
Những biến động trong quá trình hoạt động, làm cho các mục tiêu đạt được trên
thực tế không như chu trình.( Gọi chung là rủi ro); Rủi ro cơ chế, lãi suất, tín dụng,
thanh toán làm thay đổi vị thế của Ngân hàng, tính an toàn hệ thống không được
đảm bảo.
Để đạt mục tiêu lợi nhuận các NHTM phải đảm bảo khả năng thanh toán, quản lý

rủi ro, có được những tài sản Có với mức rủi ro chấp nhận. Dành được những nguồn
vốn có chi phí thấp là các mục tiêu cơ bản của mục tiêu quản lý tài sản của Ngân
hàng.
1.1.3.3. Nguyên tắc quản lý tài sản của NHTM.
- Tuân thủ pháp luật.
NHTM là một doanh nghiệp được thành lập theo luật định.
Hệ thống pháp luật chi phối phạm vi, đối tượng hoạt động của ngân hàng. Tuân thủ
pháp luật là nguyên tắc quản lý tài sản của ngân hàng bởi:
+ Các quan hệ về sở hữu được xác lập trên cơ sở quy định của pháp luật.
+ Hệ thống pháp luật tiên tiến và đồng bộ là môi trường pháp lý chủ yếu, ảnh hưởng
đến hoạt động thu lợi nhuận của ngân hàng. Luật pháp cung cấp cho các nhà quản lý
những tiêu chuẩn pháp lý. Tiêu chuẩn pháp lý là chỗ dựa chắc chắn cho các nhà
quản lý, khi ra những quy định quản lý và điều hành hoạt động doanh nghiệp. Tiêu
chuẩn pháp lý có tính cưỡng chế.
+ Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ, với chức năng
đặc biệt của mình (tạo và huỷ tiền), hoạt động của các NHTM làm ảnh hưởng chính
đến lượng cung tiền trong lưu thông, ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ của Nhà
nước. Về quản lý vĩ mô hoạt động của các NHTM luôn bị giới hạn bởi Ngân hàng
Trung ương và các cơ quan Chính phủ khác.
Việc tuân thủ pháp luật đối với các NHTM là làm cho chức năng và hoạt động của
mình luôn thích ứng một cách hợp lý với môi trường pháp luật. Vấn đề đặt ra đối
với các NHTM là:
+ Tuân thủ pháp luật: Làm cho hoạt động của ngân hàng thường bị trói buộc trong
phạm vi quy định, có thể cơ hội thu lợi nhuận giảm (nếu hệ thống pháp lý thiếu
đồng bộ, quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp không được cho phép đầy đủ,
nhất là những doanh nghiệp Nhà nước), tuy vậy lại có tính phát triển an toàn, ổn
định cao.
+ Khó khăn khi tuân thủ pháp luật là tính trễ của luật pháp so với thực tại hoạt động
kinh tế- xã hội, trong chừng mực nào đó làm qua đi cơ hội kinh doanh.
+ Mâu thuẫn giữa quản lý nhà nước với mục tiêu lợi nhuận của doanh nghiệp, mâu

thuẫn này chưa được xử lý thoả đáng bằng các điều khoản luật pháp.
- Đảm bảo khả năng thanh toán của các NHTM bằng quản lý các dự trữ và quản lý
khả năng thanh khoản của tài sản.
Hoạt động của các NHTM về cơ bản là sự vận động các dòng tiền liên tục thu nhận
vào ngân hàng và chi trả các dòng tiền rút ra. Việc quản lý các nguồn dự trữ để đảm
bảo cho thanh toán là yêu cầu đầu tiên, đó là việc các ngân hàng duy trì các nguồn
tiền mặt, kể cả nguồn dự trữ pháp định và các tài sản có tính lỏng khác sao cho thoả
m•n nhu cầu thanh khoản.
Ngân hàng đảm bảo khả năng thanh toán coi đó như một nguyên tắc quản lý tài sản
đó là:
Ngân hàng được phép nhận tiền gửi và sử dụng nguồn tiền gửi để cấp tín dụng. Luật
pháp bảo hộ quyền lợi cho những nguồn tiền gửi tại ngân hàng vì các lợi ích xã hội,
khi các dòng tiền rút ra khỏi ngân hàng quá lớn, dẫn đến ngân hàng mất khả năng
thanh toán tại thời điểm đó, theo luật định ngân hàng sẽ áp dụng các chế tài hành
chính Hoạt động kinh doanh ngân hàng bị định trệ, bởi tập trung của các hoạt
động khi đó là việc quản lý tài sản của ngân hàng để duy trì khả năng thanh toán.
Sự mất khả năng thanh toán ở một chi nhánh ngân hàng có thể dẫn đến sự phá sản
không chỉ ở chi nhánh đó mà nó có tính lan truyền ảnh hưởng đến các ngân hàng
khác thậm chí cả hệ thống ngân hàng.
Các hình thức chủ yếu duy trì khả năng thanh toán:
+ Tiền mặt tại quỹ: Là khối lượng tiền mặt ngân hàng giữ tại két của mình, thường
là khối lượng tiền được duy trì theo định mức cho từng chi nhánh. Tỷ lệ định mức
phụ thuộc vào quan hệ, thói quen giao dịch trên khu vực, ở các khu vực kinh tế phát
triển, khối lượng thanh toán lớn, quan hệ thanh toán không dùng tiền mặt chiếm tỷ
trọng lớn.
+ Quỹ dự trữ bắt buộc do NHNN quy định trên tổng nguồn vốn huy động (theo kỳ
hạn tiền gửi), số tiền này buộc các NHTM gửi tại NHNN, đây thực chất là khoản
tiền dự trữ đảm bảo chi trả cho các dòng tiền rút ra khỏi ngân hàng, bởi lẽ nguồn
vốn giảm, tỷ lệ dự trữ giảm và ngược lại.
+ Các tài sản có tính thanh khoản cao như: Trái phiếu kho bạc, chứng khoán Chính

phủ, các chứng chỉ tiền gửi ngân hàng, nguồn tiền gửi ở các ngân hàng khác Đối
với các khoản cho vay do không có thị trường bán lại, chỉ có cách duy nhất chuyển
thành tiền là thu nợ đến hạn.
- Quản lý rủi ro và đa dạng hoá tài sản Có.
Kinh doanh ngân hàng là loại hình kinh doanh có nhiều rủi ro (rủi ro kép). Rủi ro
của bản thân ngân hàng và rủi ro hoạt động kinh doanh của khách hàng.
Rủi ro tồn tại khách quan trong hoạt động kinh doanh, rủi ro trong hoạt động ngân
hàng là việc làm thay đổi các chỉ tiêu của ngân hàng, dẫn đến ngân hàng không đạt
được mục tiêu trong quá trình hoạt động. Rủi ro đơn thuần là do khả năng hạn chế
của ngân hàng trong việc lường đoán trước những biến động kinh tế- xã hội, môi
trường pháp lý.
Việc quản lý rủi ro gắn với hoạt động ngân hàng trên các tiêu thức:
+ Quản lý con người : Sự suy thịnh của một doanh nghiệp, một phần cơ bản do con
người tạo nên, một đội ngũ cán bộ có năng lực và phẩm chất tốt là nhân tố tạo ra
khả năng cạnh tranh mạnh trong kinh tế thị trường.
+ Môi trường pháp lý thiếu đồng bộ, không ổn định làm cho ngân hàng gia tăng cho
phí hoạt động trong việc chỉnh sửa, thay đổi các hoạt động về mặt pháp lý nhằm
thực hiện tuân thủ pháp luật.
+ Rủi ro lãi suất và rủi ro tín dụng tác động ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn lực tài
chính, thu nhập của ngân hàng (vì lãi suất là giá cả của hàng hoá, dịch vụ ngân
hàng), rủi ro tín dụng làm cho ngân hàng tốn kém chi phí bù đắp.
Để hạn chế rủi ro, giảm thiểu chi phí, tránh tổn thất cho ngân hàng, các NHTM áp
dụng sự đa dạng hoá hoạt động, chính là đa dạng hoá các tài sản theo nguyên tắc
“Không bỏ tất cả trứng vào một rổ”. Thay vì tập trung vào một hay một số hoạt
động chuyên môn hoá, tập trung vốn vào một số ít lĩnh vực kinh doanh ngân hàng
mở rộng các hoạt động, để đa dạng hoá các lĩnh vực kinh doanh, với tập hợp các
chuyên môn khác nhau.
- Lấy thu bù chi và có lãi, hoàn trả đúng hạn cả gốc và lãi.
Lấy thu bù chi là nguyên tắc không thể thay thế trong hoạt động kinh doanh, có thu
mới có chi. Chi phí phải tạo ra các nguồn thu mới, thu lớn hơn chi đảm bảo mức lợi

nhuận mong đợi.
Tổng thu - Tổng chi = Lợi nhuận
Đây là nguyên tắc xuyên suốt quá trình thực hiện các chức năng quản lý từ hoạch
định mô hình đến tổ chức, điều hành, kiểm tra, đánh giá.
Vị thế tài chính và sự an toàn hệ thống NHTM qua công thức trên có thể đánh giá
trong suốt kỳ tài chính, (thường là một năm): Nếu lợi nhuận (lỗ) khả năng dự trữ tài
chính cho phép, hoạt động ngân hàng bình thường, song khả năng cạnh tranh bị
giảm sút, khó khăn cho kỳ tài chính sau tăng, đến một thời hạn nhất định hoạt động
ngân hàng trở nên đình đốn bị suy kiệt về tài chính, an toàn hệ thống bị đe doạ.
Nguyên tắc này được tham chiếu cho hầu như tất cả các yêu cầu quản lý tài sản của
NHTM nói chung.
Việc hoàn trả đúng hạn cả gốc và lãi là một nguyên tắc quản lý tài sản.
+ Nghiệp vụ nhận vốn tiền gửi của ngân hàng (tài sản Nợ chủ yếu trong tổng tài sản
Nợ của ngân hàng), việc hoàn trả gốc và lãi đúng hạn là điều kiện được quy định
bằng luật với lý do:
• Người gửi tiền được pháp luật bảo hộ, tiền gửi ngân hàng có bảo hiểm.
• Hoạt động ngân hàng được xây dựng dựa trên nền tảng lòng tin. Khách hàng
gửi tiền vào ngân hàng là bởi sự tin tưởng vào ngân hàng.
+ Nghiệp vụ cho vay: Việc hoàn trả gốc và lãi đúng hạn là một trong những nguyên
tắc tín dụng. Thực hiện nguyên tắc này ngân hàng và khách hàng có các quan hệ
khác đảm bảo tiền vay, bởi hoạt động cho vay là hoạt động có rủi ro cao, tài sản
ngân hàng có tính lỏng kém nhất.
Thông qua các nghiệp vụ chính trên, nguyên tắc hoàn trả đúng hạn là nguyên tắc
chung trong các quan hệ giữa ngân hàng với khách hàng, giữa các ngân hàng với
nhau và giữa ngân hàng với Nhà nước.
- Sàng lọc - giám sát, bảo lãnh, thế chấp:
Trong lĩnh vực quản lý tài sản của NHTM nhất là quản lý tiền cho vay, để giảm
thiểu rủi ro, các ngân hàng đưa ra các nguyên tắc áp dụng đó là: Sàng lọc - giám sát,
thế chấp, bảo lãnh.
Sàng lọc là việc ngân hàng lựa chọn khách hàng trong thị trường cho vay, như sắp

xếp, đánh giá phân loại khách hàng theo trật tự ưu tiên: Tốt, trung bình, yếu kém;
nhằm đánh giá nguyên tắc hoàn trả cao, đúng hạn, giảm rủi ro về đạo đức; khi
khách hàng luôn có xu hướng tuỳ ý sử dụng tiền vay vào những hoạt động mạo
hiểm có lợi nhuận cao, rủi ro lớn. Ngân hàng giám sát quá trình hoạt động của
người vay tiền, buộc họ tuân thủ những quy định đã được thiết lập giữa hai bên,
bằng cách cưỡng chế thi hành những quy định hạn chế nếu họ không tuân theo.
Sự sàng lọc, giám sát của ngân hàng và tập hợp thông tin tạo ra một nguyên tắc
quan trọng của việc quản lý các khoản tiền cho vay.
Trong hoạt động cho vay, ngân hàng sử dụng những phương pháp để giảm thiểu rủi
ro và ít phải can thiệp sâu vào hoạt động của khách hàng bằng các quan hệ thế chấp
bảo lãnh.
Thế chấp là việc sử dụng các loại tài sản như: Bất động sản, tài sản, giấy tờ có giá
dùng để thế chấp cho khoản vay. Quan hệ này được luật định quy định cụ thể, buộc
ngân hàng và người vay lựa chọn các hình thức đảm bảo tiền vay và tuân thủ.
Việc bảo lãnh cho một khoản vay là người thứ 3, người này đứng ra cam kết trả nợ
thay cho người vay, nếu người vay không có khả năng hoàn trả đúng hạn. Các quan
hệ bảo lãnh có thể được tái bảo lãnh.
1.2. Hiệu quả kinh doanh của NHTM.
Hiệu quả kinh doanh của NHTM được xem xét một cách đơn giản và trực tiếp nhất
là lợi nhuận; lợi nhuận được xác định trên cơ sở nguồn thu nhập và chi phí của các
NHTM trong kỳ tài chính (thường là một năm).
1.2.1. Thu nhập của NHTM.
Thu nhập của NHTM bao gồm toàn bộ các khoản thu có thể thu được từ các lĩnh
vực kinh doanh ngân hàng và các nghiệp vụ kinh doanh khác liên quan. Thu nhập
ngân hàng là nguồn để trang trải cho các chi phí và tạo ra lợi nhuận ngân hàng. Các
nguồn thu nhập chủ yếu của ngân hàng như:
- Thu từ hoạt động cho vay: