GIÁO ÁN LỊCH SỬ 10_Bài 33 ppsx

Bài 33
CHIẾN TRANH PHONG KIẾN VÀ SỰ
CHIA CẮT ĐẤT NƯỚC

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần nứm được :
1. Kiến thức
- Sự sụp đổ của triều đình nhà Lê đã dẫn đến sự phát triển
của các thế lực phong kiến.
- Nhà Mạc ra đời và tồn tại hơn nửa thế kỉ đã góp phần ổn
định xã hội trong một thời gian.
- Chiến tranh phong kiến diễn ra trong bối cảnh xã hội Việt
Nam thế kỉ XVI - XVIII đã dẫn đến sự chia cắt đất nước.
- Tuy ở mỗi miền (Đàng Trong, Đàng Ngoài) có cính quyền
riêng như chưa hình thành hai nước.
2. Tư tưởng, tình cảm
- Bồi dưỡng ý thức xây dựng và bảo vệ đất nước thông nhất
- Bồi dưỡng tinh thần dân tộc.
3. Kỹ năng
- Rèn luyện kỹ năng phân tích tổng hợp vấn đề.
- Khả năng nhận xét về tính giai cấp trong xã hội.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
- Bản đồ Việt Nam phân rõ ranh giới hai miền
- Một số tranh về triều Lê - Trịnh.
- Một số tài liệu về Nhà nước ở 2 miền
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC
1. Kiểm tra
Câu 1 : Vị trí của Phật giáo trong các thế kỉ X-XVI ? Biểu
hiện nào chứng tỏ sự phát triển của Phật giáo ở giai đoạn này ?
Câu 2 : Bằng chứng kiến thức đã học, em hãy chứng minh
nhà Lê sơ là một triều đại thịnh trị trong lịch sử phong kiến Việt

Nam (dành cho HS khá - giỏi).
2. Mở bài
Ở chương II chúng ta đã được tìm hiểu về các triều đại phong
kiến Việt Nam từ X - XV, qua đó thấy được quá trình hình thành,
pt của Nhà nước phong kiến và những thành tựu kinh tế, văn hóa
của nhân dân Đại Việt. Từ đầu thế kỷ XVI, cuộc khủng hoảng xã
hội đãlàm sụp đổ nhà Lê sơ, kể từ đó Nhà nước phong kiến Đại
Việt có những biến đổi lớn. Để hiểu được những biến đổi của Nhà
nước phong kiến trong các thế kỉ XVI - XVIII chúng ta cùng tìm
hiểu bài học hôm nay.
3. Tổ chức dạy học :

Hoạt động của thầy và trò Kiến thức cơ bản
* Hoạt động : Cả lớp - Cá nhân I. Sự duy yếu của triều
Lê và sự ra đời của triều
Mạc
- Trước hết GV nhắc lại :Triều đại nhà Lê
sơ được đánh giá là 1 triều đại thịnh trị trong
lịch sử phong kiến Việt Nam :
Sự sụp đổ của nhà Lê.
Nhà Mạc thành lập
+ Bộ máy Nhà nước hoàn chỉnh.

+ Giáo dục thi cử đạt đến giai đoạn cực
thịnh của giáo dục thi cử phong kiến. Phan
Huy Chú nhận xét : “Giáo dục các thời thịnh
nhất là thời Hồng Đức ”

+ Kinh tế được khôi phục và phát triển, kinh
đô Thăng Long thực sự là đô thị sầm uất

song từ đầu XVI nhà Lê sơ lâm vào khủng
hoảng, sup sụp.

- Sau đó GV yêu cầu HS theo dõi SGK trả
lời câu hỏi :Tại sao thế kỉ XVI nhà Lê sơ suy
yếu ? Biểu hiện của sự suy yếu đó ?
- Đầu thế kỷ XVI nhà Lê
sơ lâm vào khủng hoảng
suy yếu
- HS theo dõi SGK trả lời
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận về biểu
hiện suy yếu của nhà Lê sơ.
- Biểu hiện :
+ Các thế lực phong kiến
nổi dậy tranh chấp quyền
lực - Mạnh nhất là thế lực
Mạc Đăng Dung
Nguyên nhân làm cho nhà Lê suy sụp là do :
Vua quan chỉ lo ăn chơi xa xỉ không quan
tâm đến triều chính và nhân dân. Địa chủ ra
sức chiếm đoạt ruộng đất, bóc lột nông dân.
+ Phong trào đấu tranh
của nhân dân bùng nổ ở
nhiều nơi
GV có thể kể về nhân vật Mạc Đăng Dung
(1483 - 1541) quê ở làng Cổ Trai, Nghi
Dương, Hải phòng. Vốn xuất thân từ nghề
chài lưới, có sức khoẻ, đánh vật giỏi, thi đậu
đô lực sĩ được tuyển vào đội Túc vệ. Nhờ có
sức khoẻ, cương trực, lập được nhiều công

lớn trong việc dẹp yên xung đột giữa các đại
thần nên nhanh chóng được thăng quan, tiến
chức. Ông từng làm đến chức Thái phó, Tiết
chế 13 đạo quân thủy bộ, có thế lực lớn
trong triều đình (thao túng triều đình)

- GV trình bày tiếp : Trong bối cảnh nhà Lê
suy yếu, bất lực, Mạc Đăng Dung đã phế
truất vua Lê và thành lập triều Mạc.
- Năm 1527 Mạc Đăng
Dung phế truất vua Lê lập
triều Mạc.
GV : Giúp HS hiểu đây là sự thay thế tất yếu
và hợp quy luật để HS có những đánh giá
đúng dắn về triều Mạc và Mạc Đăng Dung.

*. Hoạt động 2 : Cả lớp, cá nhân
* Chính sách của nhà
Mạc.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK trả lời câu
hỏi : Sau khi nhà Mạc lên cầm quyền đã thi
hành chính sách gì ?

- HS theo dõi SGK trả lời.
- GV bổ sung, kết luận. - Nhà Mạc xây dựng
chính quyền theo mô hình
cũ của nhà Lê
- Tổ chức thi cử đều đặn
- Xây dựng quân đội
mạnh

- GV giảng giải thêm ở thời Lê : Phép quân
điền của nhà Lê đã làm chế độ sở hữu tư
- Giải quyết vấn đề ruọng
đất cho nông dân
nhân về ruộng đất tăng. Ruộng đất công làng
xã ít. Đến thời nhà Mạc đã cố gắng giải
quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân giúp
thúc đẩy nông nghiệp.


- GV kết luận về tác dụng của những chính
sách của nhà Mạc.
=> Những chính sách của
nhà Mạc bước đầu đã ổn
định lại đất nước.
- GV phát vấn : Trong thời gian cầm quyền
nhà Mạc gặp khó khăn gì ?

- HS theo dõi SGK trả lời
- GV bổ sung, kết luận : Về những khó khăn
của nhà Mạc và lý giải tại sao nhà Mạc bị cô
lập
- Do sự chống đối của cựu
thần nhà Lê và do chính
sách cắt đất, thần phục
nhà Minh => nhân dân
phản đối
- GV có thể bổ sung : Thấy Đại Việt đang
trong tình rạng náo động, nhà Minh sai
quân áp sát biên giới, đe doạ tíen vào nước

ta. Mạc Đăng ung lúng túng : Năm 1540 xin
cắt vùng đất Đông Bắc trước đây vốn thuộc
Châm Khâm (Quảng Đông) nộp cho nhà
Minh. Dâng sổ sách vùng đất này cho quân
Minh. Việc làm này bị nhân dân lên án, mất
lòng tin vào nhà Mạc. Vì vậy nhà Mạc bị cô
lập. Các cựu thần nhà Lê nổi lên chốn đối,
đất nước rơi vào trình trạng chiến tranh chia
cắt.
Nhà Mạc bị cô lập.
* Hoạt động 1 : 2. Nội chiến Nam - Bắc
triều
- GV giảng giải : Nhà Mạc ra đời trong bối
cảnh chiến tranh phong kiến bùng nổ, tuy
bước đầu có góp phần ổn định lại xã hội
nhưng lại trở thành nguyên cớ gây nên chiến
tranh Nam - Bắc triều, kết quả.

- HS theo dõi SGK trả lời.
- GV nhận xét, bỏ sung và kết luận.
+ GV giải thích thêm: Bộ phận cựu thần nhà
Lê gắn bó với sự nghiệp giải phóng đất nước
của cha ông, không chấp nhận nền thống trị
của họ Mạc, không phục họ Mạc ở chỗ Mạc
Đăng Dung không xuất thân từ dòng dõi quý
tộc => Vì vậy đã nổi lên ở Thanh Hóa - quê
hương của nhà Lê để chống lại nhà Mạc =>
Chiến tranh Nam - Bắc triều.
- Cựu thần nhà Lê, đứng
đầu là Nguyễn Kim đã

quy tụ lực lượng c chống
Mạc “phù Lê diệt Mạc”
 thành lập chính quyền
ở Thanh Hóa gọi là Nam
triều, đối đầu với nhà Mạc
ở Thăng Long - Bắc triều.
+ GV giải thích thêm nhà Mạc không được
nhân dân ủng hộ, vì vậy bị lật đổ, phải chạy
lên Cao Bằng. Đất nước thống nhất. Không
lâu sau ở Nam triều, quyền hành nằm trong
tay họ Trịnh (Trịnh Kiểm) đã hình thành
một thế lực cát cứ ở mạn Nam - Thế lực họ
Nguyễn. Một cuộc chiến tranh phong kiến
mới lại bùng nổ: Chiến tranh Trịnh -
Nguyễn.
- Năm 1545 - 1592 chiến
tranh Nam Bắc triều bùng
nổ => nhà Mạc bị lật đổ,
đất nước thống nhất.
Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy
được nguyên nhân dẫn đến chiến tranh Trịnh
- Nguyễn và hậu quả của nó.
3. Nội chiến Trịnh -
Nguyễn và sự phân chia
Đàng Trong - Đàng
Ngoài
- HS theo dõi SGK phát biểu.
- GV bổ sung, kết luận về nguyên nhân dẫn
đến chiến tranh Trịnh - Nguyễn.

+ Trong lực lượng phù Lê: Đứng đầu là
Nguyễn Kim. Nhưng từ khi Nguyễn Kim
chết, con rể là Trịnh Kiểm (được phong Thái
sư nắm binh quyền) đã tiếp tục sự nghiệp
“Phù Lê diệt Mạc”. Để thao túng quyền lực
vào tay họ Trịnh, Trịnh Kiểm tìm cách loại
trừ phe cánh họ Nguyễn (họ Nguyễn Kim),
giết Nguyễn Uông (con cả Nguyễn Kim),
trước tình thế đó người con thứ của Nguyễn
Kim là Nguyễn Hoàng đã nhờ chị gái xin

anh rể (Trịnh Kiểm) cho vào trấn thủ đất
Thuận Hóa. Từ đó cơ nghiệp họ Nguyễn ở
mạn Nam dần được xây dựng, trở thành thế
lực cát cứ ở Đàng Trong, tách khỏi sự lệ
thuộc họ Trịnh ở Đàng Ngoài.
- GV chốt ý: Như vậy mạn Nam, Bắc của
Đại Việt có 2 thế lực phong kiến cát cứ.
+ Ở Thanh Hóa, Nam
Triều vẫn tồn tại nhưng
quyền lực nằm trong tay
họ Trịnh.
- GV sử dụng bản đồ để chỉ cho HS quan
sát.
+ Ở Mạn Nam: Họ
Nguyễn cát cứ xây dựng
chính quyền riêng.
+ Năm 1627 họ Trịnh
đem quân đánh họ

Nguyễn, chiến tranh Trịnh
- Nguyễn bùng nổ.
+ Kết quả: Năm 1672 hai
bên giảng hòa, lấy sông
Gianh làm giới tuyến =>
đất nước bị chia cắt.
4. Củng cố
- Nguyên nhân của chiến tranh Nam - Bắc triều, Trịnh -
Nguyễn.
- So sánh chính quyền đàng Trong, đàng Ngoài.
5. Dặn dò
- HS vẽ sơ đồ đơn giản bộ máy chính quyền Đàng Trong,
Đàng Ngoài rồ so sánh.
- Học bài, đọc trước bài mới.